Fjallkonan - 04.12.1895, Page 1

G)alddagi 15. Júll. Upp-
Bögn skrifleg fyrir 1. okt.
Afgr.: Þingholtsstræti 18.
Kemr flt nm miöja vikn.
Árg. 8 kr. (erlendÍB 4 kr.).
Anglýsingar mjögódýrar.
FJALLKONAN.
XII, 49. Reykjavík. 4. desember. 189S.
(Vöruvöndun’
er títt efni blaðagreina í seinni tíð. Flestar hljóða
þær um íslenzku vöruna. Nýlega hafa mér samt bor-
izt í hendr tvær ritgerðir, þótt langt sé síðan þær
vóru skráðar, um vöndun á útlendum vörum. Sú
fyrri, eftir Ármann, er í tStefni’ 24. jan. þ. á. Sú
seinni er svar Pétrs Jónssonar á G-autlöndum til
þessa Ármanns; það er í ,Stefni’ 4. og 8. júní þ. á.
JafnVel þótt Ármann undanskilji ekki neina vöruteg-
und, lítr samt svo út, sem hann hafi einkum átt við
kornvörur eða matvörur yfir höfuð, í grein sinni, enn
ekki iðnaðarvörur. Mestr hlutinn af svari Pétrs er
og um matvörurnar. Það hefir þannig mjög lítið ver-
ið minst á vöndun á iðnaðarvörum. Ég er þeirri hlið
málsins dálítið kunnugr og vil því fara um hana
nokkurum orðum.
Hvað iðnaðarvöru snertir, einkum vefnaðarvöru,
þá er það víst, að kaupmenn flytja það eitt til lands-
ins, sem þeir halda að vel seljist. Það sér líka og
skilr hver heilvita maðr, að það er lífsspursmál fyrir
kaupmennina, að geta selt vörur sínar fljótt og vel.
Það er þetta, sem þeir hafa hugfast, þegar þeir kaupa
vöruforða sína; þeir vita af margra ára reynslu, hvað
viðskiftamenn þeirra muni vilja kaupa og hvað ekki;
þeir hljöta að haga sér eftir því, hvað sem þeirra
eigin skoðun líðr. Það eru því viðskiftamennirnir,
sem þannig óbeinlínis ráða því, hvort kaupmenn flytja
vandaða eða óvandaða vefnaðarvöru. Þessi sannleikr
er deginum Ijósari — svo aúðsær, að enga nánari
skýringu ætti að þurfa til að gera öllum þetta skil-
janlegt; það getr ekki verið öðruvísi.
Það er í sjálfu sér rangmæli, að segja, að vefn-
aðarvara í einni búð sé misdýr; hjá sama kaupmanni
er öll varan eiginlega jafndýr, — öll krónuvirðin eru
jafngóð, hvort sem það eru 5 álnir af 20 aura lérefti,
2 álnir af 50 aura lérefti eða 1 alin af dúk, sem
kostar eina krónn; það hefir jöfn auratala úr hverri
þessari krónu farið til verksmiðjueigandans, umboðs-
mannsins og kaupmannsins; hann (kaupm.) hefir alls
ekki meiri hag af þeirri krónu, sem hann fekk fyrir
krónudúkinn, heldr enn þeirri sem kom inn fyrir 20
aura léreftið. Verksmiðjueigandinn reiknar sitt verð
nákvæmlega eftir kostnaði þeim öllum, sem hann ver
til vörunnar, hvort sem hann býr til 20 aura léreft
eða krónu léreft. í hverri grein — segjum t. d. í
léreftum — hefir hann svo mörg tröppustig, sem hann
álítr að útheimtist til að fullnægja þeim þörfum, sem
varan er alment ætluð til. Oft er það, að lægsta
gæðastig (Kvalitet) kostar ^Á, eða jafnvel að eins %
eða */4 af því sem bezta tegundin kostar. Umboðs-
mennirnir taka jöfn umboðslaun af öllu, og hver ein-
stakr kaupmaðr leggr hér nm bil jafn hátt hundraðs-
gjald á alla sína vefnaðarvöru. Það er því komið
undir kaupanda sjálfum, að hann velji vel það sem
hann vanhagar um, og svo sjálfsagt einnig því, að
forði kaupmannsins sé nógu fjölhæfr. Ómögulegt er
að gefa reglur fyrir slíku vali. Enn samt er ein
regla, sem óhætt er að fylgja, því að hún hefir víst
ekki margar undantekningar; það er sú regla, að
kaupa ávalt betri vöruna, jafnvel þótt alinin kosti
fleiri aura; það verðr ódýrara, þegar til endingarinn-
ar kemr. Þessa reglu kunna reyndar fjölda margir,
og vitna jafnvel til hennar, enn fylgja henni samt
ekki. Þegar kaupmenn panta vörur eftir þeim sýnis-
hornum, sem ég hefi meðferðis, mæli ég mest með
beztu tegundunum, af því að það er sannfæring mín,
að það borgi sig betr fyrir njótanda að kaupa þær,
heldr enn ódýrari vöruna. Svar kaupmannnana er
þá gjarnan á þessa leið: (Það er ekki til neins
fyrir mig að panta þetta; fólk kaupir það ekki, því
þykir það of dýrt. Fyrir mitt leyti vildi ég miklu
heldr flytja góða vöru; það er æði mikið ánægjulegra’.
Auðvitað panta allir kaupmenn nokkuð af góðum vör-
um með, eftir því hlutfalli, sem þeim hefir reyuzt að
þær seldust.
Stundum hygg ég að þetta ólag, að mest selst af
óvönduðu vörunni, eigi rót sína að rekja til þeirrar
skoðunar, sem áðr var almenn og er alls ekki útdauð
ennþá, að öll verzlun sé eintóm ásælni og fjárdráttr
kaupmanna. Ég man vel eftir þessari fyndni: ,Ég
vil síðr kaupa hlutinn, sem kostar 10 kr., enn þann
sem kostar 5 kr., af þeirri einföldu ástæðu, að ég vil
síðr láta (siiuða’ mig um 10 kr. enn 5 kr’. Það fara
víst margir eftir þessari kenningu, enn slíkt er hrap-
arlega misráðið. Að gefa 5 kr. fyrir lélegan hlut,
getr oft verið það sama sem að skaðast um 5 kr.,
eða ennþá verra: fá hlut, sem bregzt þegar mest ríðr
á, enn fyrir 10 kr. hefði verið hægt að fá góðan og
gagnlegan hlut. Ég hef heyrt á það í búð einni, að
gestr spurði eftir verði á smáhlut nokkrum. Búðar-
piltr svarar: (10 aura’. Gestrinn kvaðst geta fengið
hlutinn fyrir 8 aura annarstaðar, leit ekki á það sem
á boðstólum var og fór þegar burt. Nú vill svo til,
að ég hef meðferðis nokkur sýnishorn af þessum sama
hlut. Verðmunr á þeim eftir gæðum, samkvæmt
reikningi þess sem býr hann til, er sá, að það dýr-
asta er ferfalt að verði við það ódýrasta; svo eru
auðvitað mörg tröppustig þar á milli. Það er eðli-
legt, að sá kaupmaðr, sem oft fær svona gesti í búð
sína, panti ódýrari tegund næst, til þess að hann geti
selt hlut þennan á 8 aura, eða minna. Á sama hátt
fer víst með aðrar vörutegundir.
Ég sagði áðan, að öll krónuvirði í álnavöru hjá
sama kaupmanni væri jafngóð. Þetta er, ef til vill,
nokkuð ofsagt. Ég veit til þess að sumir kaupmenn
leggja að tiltölu heldr meira á lakari tegundirnar.
Þeir segja, að það kosti oft eins mikinn eða meiri
tíma, að selja eina alin, af 25 aura lérefti, eins og
1 alin af klæði á 4 kr. — enn tíminn er pen-
ingar — þess vegna sé það rétt, að leggja meira
hundraðsgjald á ódýrari vöruna. Ég skal setja hér
dæmi til skýringar. Kaupmaðr hafði í búð sinni 2
stranga af skyrtudúk. Annan seldi hann á 35 aur.,
hinn á 40 a. alinina. Að réttu lagi hefði sá ódýrari