Fjallkonan - 09.03.1900, Blaðsíða 1

Kemur út einu sinni
i viku. Verð árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr. eða V/t
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
ITppgögn (skrifleg)bund-
in við áramðt, ógild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafi hann þá
borgað blaðið.
Afgreiðeia: Þing-
holtsstrœli 18.
XYII. árg.
Reykjavík, 9. marz 1900.
Xr.
9.
Landsbanlcinn eropinn hvernvirkandagkl.il—2.Banka-
stjðrnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni etundulengur til kl. 3 md., mvd. og Id. til útlána.
Forngripasafnið er nú flutt i Landsbankahúsið og verð-
ur ekki opið fyrst um sinn.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á Bunnu-
dögum kl. 2—3 e. m.
Ókegpis lækning á Bpítalanum fyrsta og priðja þriðjudag
hvers mánaðar, kl. 11—1.
Ókeypis tannlœkning í Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu-
dag livers mán., kl. 11—1.
Verð á verzliinarvörum,
Með því að Fjallkonan er bænda-
blað og verzlunarblað, og flytur
fremur öðrum blöðum greinir um
verzlun og verzlunarfréttir, er mjög
áríðandi, að hún fái sem víðast af
landinu dreiðan/egar fréttir um verð-
lag á helztu innlendum og útlend-
um vörum í verzlunarstöðunum.
Því mælisthún til, að góðirmenn
víðsvegar um landið sendi henni
þess konar skýrslur, og sé þájafn-
framt tekið fram, efnokkur mun-
ur er á peningaverði og „reiknings-
verði“, sem kallaðer, og sömuleið-
is, hvort og hve miklar proeentur
eru gefnar af skuldlausri verzlun.
Þ>eir sem senda skýrslurnar verða
að senda mér nafn sitt, en því
verður leynt ef þeir vilja.
Utgef. Fjallkonunnar.
Versta plágan.
i.
Versta plágan, sem dunið liefir yfir land þetta
á síðusta öldum, eru útflutningarnir til Ameríku
síðustu þrjátíu árin. Jarðskjálftar, eldgos og
Bkæðar sóttir eru ekkert í samanburði við
Ameriku sýkina. Það er ekki nóg með það»
að hún hefir svift oss meira en */# af allri
fólkstölunni í landinu, og að þessi hluti hefir
dregið með sér alla þá peninga, sem hægt var
að klófesta, út úr iandinu, og flæmt margt af
duglegu fólki burtu, heldur hefir þessi sýki
gerspilt svo öllum hugsunarhætti þjóðarinnar,
að margir þeir sem enn þá hanga hér heima,
af því þeir hafa ekki haft ástæður til að kom-
ast í burtu, mega heita að standa með annan
fótinn hinummegin Atlantshafsins, alveg skeyt-
ingarlausir um sitt eigið land og trúlausir á
alla framtíð þjóðarinnar, viljalausir og fram-
kvæmdarlausir til að sýna nokkra viðleitni sér
eða öðrum til gagns, og reiðubúnir að skríða
að fótum hvers fyrirlitlegs Ameríku agents við
fyrsta tækifæri, gleypandi við fagnaðarboðskapn-
um um jarðneska paradís hinummegin hafsins,
sem allir geti komiat í og lifað þar um aldur
og æfi uudir íífsins tré — ef þeir að eins hafa
aura í fargjaldið og óbilandi trú á postulunum.
Það hefir nú verið hlé á þessum ófagnaði
um nokkur undanfarin ár, vegna vaxandi at-
vinnuleysis í Ameríku og sérstaklega eymdar
íslendinga þar. Árferðið hefir verið allgott hér
á landi þar til nú síðustu árin, og því hafa
menn haldið hér kyrru fyrir fremur en áður
Ea þegar jarðskjálftar, eldgos, hafís, fiski-
leysi og veizinnarbágindi þjaka íslendingum,
þá glaðnar yfir íslenzku stjórnarsendlanum í
Amerfku. Þá árar vel fyrir þá. Því vóru
þeir séra Jón Bjarnason og séra Friðrik Berg-
mann ekki lengi á sér að kypja sig á stað,
þegar þeir fréttu um óáran hér heima í fyrra.
Þá þótti þessum vest-íslenzku postulum timi til
kominn, að leggja af stað á mannaveiðar til
gamla föðurlandsins, sem þeir elska svo mikið,
að þeir gera alt sem þeir geta til að færa það
úr fötunum.
Þegar þessir blessaðir guðsmenn komu hing-
að í surnar sem leið, þá var svo sem uppi fót-
ur og fit. „íslenzki biskupinn frá Ameríku er
kominn“, sagði fólkið, og surn blöðin kvökuðu
alt af „dýrðin", „dýrðin“ meðan þessir guðs-
menn létu svo lítið, að vappa um þetta synd-
uga land. Fólkið trúði — ekki vóru þeir
agentar, ekki styrktir af stjórninni, járnbrauta-
félögum eða' „línum“; þeir vóru einungis á
skemtiferð til að heimsækja sína elskuðu gömlu
ættjörð; það var óhætt að trúa öllu sem þeir
sögðu. Og sælir þóttust þeir, sem gátu öðlast
þá hamingju, að fela þeim á hendur sod eða
dóttur eða eitthvert skyldmenni, til þess að þeir
gætu leitt þá á líknarörmunum til fyrirheitna
landsins. En þó ólíklegt sé, hefir þó frétst
síðan, að ekki hafi rokið neitt sérlega af sælu
þessara unglinga í Abrahams skauti í Winni-
peg-
Eftir það að prestarnir höfðu lagt undir sig
landið fór að bera á einhverri óeiru í fóiki
einkum um þær slóðir, sem þeir höfðu farið.
Ráðnir og rosknir bændur fara að hætta að
búa hver um annan þveran; og jarðirnar eru ó-
bygðar; sumir óðaisbændur ætla að hlaupa frá
jörðum sínum óseldum. Jafnvel einstaka prest-
ar fara að prédika um dýrðina og fuilsæluna
— í Ameríku. Mest er bröltið í Mýrasýslu,
og er nú sagt að þar sé hlaupið frá 10—20
jösðum, og um 20 jarðir eru sagðar lausar í
Húnavatnssýslu. Mikið vestanveður er í Hrepp-
unum í Árnessýslu, og líkt er sagt ástatt víðar
á landinu.
Þetta er árangurinn af yfirreið vest-heimsku
prestanna, sem fóru með fríðu föruneyti yfir
landið og var allstaðar tekið með kostum og
kynjum.
Hófsemi og bindindi.
í norska tímaritinu „For Kirke og Ku3tur“
hefir Kristbfer Bruun, einn af helztu og góð-
kunnustu prestum Norðmanna, ritað hvað eftir
annað um hófsemi og bindindi, og heldur hann
fram þeirri skoðun gegn kinum ströngu bind-
indismönnum, að hófsemin sé hin sanna fyrir-
mynd.
í síðustu grein sinni um þetta efni hefur
hann fyrst máls á kenningum biblíunnar um
vínnautnina. Hann getur þess, að sumir haldi
því fram, að Kristur hafi ekki verið bindind-
ismaður eða hvatt til bindindis fyrir þá sök að
ofdrykkja hafi ekki átt sér stað á Gyðinga-
landi um þær mundir. „Það er víst, að þar hefir
verið drukkið hóflegar á þeim tímum en nú
gerist á Norðurlöndum. Eu Páll varar oft við
ofáti og ofdrykkju, og Kristur áminnir líka
lærisveina sína að láta ekki hjörtu sín ofþyng-
jast af ofáti og ofdrykkju og áhyggjum fyrir
lífinu. Auk þess má víðar finna nægar sannan-
ir fyrir því, að ofdrykkja var þar almeimur
löstur á þeim tímum.
En samt fer svo fjarri því, að Kristur haldi
fram algerðu bindindi, að hann þvert á móti
tekur það fram sem eftirtakanlegan mismun á
sér og fyrirrennara sínum (Jóhannesi skírara),
að hann sé sjálfur í þessu sem aðrir menn
(Matth. 11, 18. o. s. frv.)
Því sætir það furðu, að bindindismennirnir
skuli standa á því fastara en fótumim, að hefði
Kristurorðið var við drykkjuskap, mundi hann
sjálfur bæði hafa orðið bindindismaður og hvatt
aðra til að vera það. En það er deginum ljós-
ara, að honum var fullkunnugt um víndrykk-
juna og að hann var samt ekki bindindismaður.
Og þegar Páll segir, að gott sé að forðast
að éta kjöt og drekka vín fyrir sakir breyskra
bræðra, á hann ekki við þá menn, sem á þann
hátt leiðast til ofáts eða ofdrykkju, heldur mein-
lætamenn, sem héldu að það væri synd, að eta
kjöt eða bragða vín. Hanu varar söfnuðinn
við ofdrykkju, en ekki því að bragða vín.
Báðir þeir Kristnr og Páll vóru upp aldir
við þá skoðun, sem kemur fram í gamla testa-
mentinu, að vínið gæti verið vanbrúkað, en að það
væri í sjálfu sér góð og dýrmæt guðs gjöf, sem
„gleddi hjörtu mannanna“.
Þetta geta bindindismenn ekki skilið, og
þeim liggur meira að segja við, að véfengja að
það sé satt. Og þö að það hafi verið satt í
fornöld á Gyðingaíandi, halda þeir því fram,
að það sé ekki satt hjá oss og á þessum tím-
um. Vínið og áfengir diykkir séu ekki lengur
uppspretta ánægjunnar, andagiftarinuar og skáld-
skaparins, heldur einungis undirrót þess sem er
ilt eða Ijótt.
Á fyrri öldum gat vínið verið líka undirrót
hins illa. Það má t. d. sjá á spámannabókun-
um. Það eru að eins hinir góðu eiginleikar,
sem vínið hefir mist á þessum síðustu og verstu
tímum.
Schiller var ekki neitt sóða-skáld; þó eru til
eftir hann drykkjukvæði (,,Punschlied“) fleiri
en eitt. Og annað þeirra er að minsta kosti
mjög fallegt.
G-öthe vegsamar líka vínið. Og ekki var
honum alveg varnað að bera skyn á gleði,
skáldskap og audagift.
Þessir menn vóru uppi á öldinni sem Ieið og
í byrjun þessarar aldar. Mun nú þetta alt
vera breytt?
Ég hefi verið í nokkrum brúðkaupsveizlum
hér í Kristjaníu, síðan ég varð prestur, og hefir
vín verið haft um hönd í þeim öilum, nægtir
af víni. í engri þeirra hefi ég séð drukkinn
raann. Þar hefir legið vel á fólkinu; þar hefir
verið gleðskapur, fjör, brosandi augu, vingjarn-
leg orð. Og ég get ekki borið á móti því, að
þessi áhrif og gleði hafa að miklu leyti verið
víninu að þakka. Ég hefi líka talað um þetta
mál við konur, sem hafa verið í samsætunum.
Þær hafa líka ailar verið á því máli, að mikið
mundi hafa skort á gleðina, ef vinið hefði ekki
verið. Það get ég fullyrt, að það hafa ekki
verið konur af lakara taginu, heldur mentaðar
og góðar konur.
Ég hefi verið einstök sunnudagakveld á sam-