Fjallkonan - 08.12.1900, Page 1
Kemur úteiuu sinui
í viku. Verð árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr. eða l'/t
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
UppBÖgn (skriflog)bund-
ia við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda íyrir 1. októ-
ber, euda bafl hann þá
borgitð blaðið.
Afgreiðala: Þing
holtsstrœti 18.
XVII. árg.
Reykjavík, 8. desember 1900
Nr. 48.
Landsbankinn eropinn hvern virkan dag kl. 11—2.Banka-
stjórnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12 2 og
einni Btundu lengur til kl. 3 md., ravd. og ld. til útlána.
Forngripasafnið er i Landsbankahúsnu, opið á mið-
vikudögum og laugardögum kl. 11—12 f. m.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á sunnu-
dögum kl. 2—3 e. m.
Ókeypis lœkning á spítalanum á þriðjudögum og föstn
dögum kl. 11—1.
Ókeypis tannlœkning í Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu-
dag hvers mán., kl. 11—1.
Lestur.
Eftir
Georg Brandes.
Þíð er all-títt í útlendum blöðum, að meun
eru beðnir að leysa ur þ irri spurningu, hver-
jar hundrað bækur séu beztar og hentastar í
gott bókasufn. Og svörin koma: Biblían og
Róbínson, Hómer og Hóraz, Dante og Shake-
spere, Holberg og Oehlenschlager, Goethe og
Mickiewitz, Racine og Pascal, Arany og Petöfi,
Cervantes og Caideron, Björnsoa og Ibsen,
Tegnér og Runeberg, á ýmsa vegu alt eftir þvi,
hvar spurt var um þetta og hverir svör-
uðu.
En einfeldni er það af báðum, bæði þeim sem
spyrja og svara, að ímynda sér, að völ sé á
hundrað bókum, sem öilum væru beztar.
Því ekki þarf mikla reynslu til að samfær-
ast um, að jafnvel ágætusta rit hrífa suma alls
ekki, en hafa mikil áhrif á aðr->, og að rit, sem
mönnum finst mikið um í ungdæmi sínu, eru
einskisverð fyrir þá hina sömu, þegar þeir eru
orðnir fullorðnir. Það er nálega ekkert til, sem
ölium og ávalt er gott að lesa.
En þessu veita menn ekki mjög eftirtekt af
því, að nú eru svo fáir sem yfirieitt geta lesið,
nenna að Iesa og hafa gagn af lestri sínum.
Lesturinn er að kalla íþrótt, eem smádeyr út
frá því er hver hefir lært hana.
Af hnndraði manna, sem kann að lesa, lesa
90 ekki annað en blöðin. Það er lestur, sem
ekki er þreyt&ndi; menn hlaupa yfir þá kafla,
sem þarfnast íhuguaar. Þeir sem iesa annað
og meira en blöðin, lesa venjulega svo, að þeir
gætu eins vel látið það ógert. Það er venju-
legt viðkvæði margra: „Það er ekki til
neins að tala við mig um þá bók; eg hefi
víst reyndar lesið hana — að eg held — fyrir
nokkurum árum — en eg hefi þann ágalla, að
eg gleymi undir eins öllu sem eg les“.
Flestir lesa áu þess þeir veiti því mikla eft-
irtekt, sem þeir eru að lesa. Svo mikið er víst
að þeir gleyroa því sem þeir lesa. Margur er
þar að auki ekki yfirleitt vanur við að skilja
fulikomlega. — Svo er t. d. um marga, sem
lesa bækur á útlendu máli; þeir fletta venju-
lega ekki upp þeim orðúm í orðbókinni, sem
þeir skilja ekki; þeir geta sér til hver mein-
ingin muni vera — eegja þeir — þeir skilja
helminginn og það er þeim uóg. Þeir eru ekki
vanir við að skilja nokkurntíma meira. Því
ætti enginu höfundur að kippa sér upp við það,
* þó hann sæi misþýðÍDgar og misprentanir í rit-
um sínum á útiendum tungum; enginn tekur eft-
ir þeim.
Þegar það sem haft er yfir á ekki að skilja
með skynseminni, eins og á sér t. d. stað um
Biðjið ætíð um:
OTTO MONSTEDS
danska smjörlíki,
sem er alveg eins notadrjúgt og bragögott
og smjör.
Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnunum.
„!ýrisk“ kvæði, afsalar lesarinn sér fyrirfram
rétti til að skilja, hvað höfundurinn fer. Kunn-
ingi roinn reyndi það einu sinni, eð lesa upp
kvæði Goethes „Guðinn og bajaderan“ í kvenna-
hóp á þann hátt, að hann byrjaði hveija vísu á
síðustu linunni og las upp eftir. Alt féll í
hendingar, og öllum sem heyrðu, þótti kvæðið
áhrifamikið’1'.
Áheyrendnrnir fengu einhverja hngsun út úr
því, og meira en einhveija hugsun bý3t ekki á-
heyrandinn við að fá úr kvæði, eiukum þegar
það er á útlendu máli, og dömurnar, sem
þarna voru samankomnar, voru ekki vanar að
skilja meira en þær skildu í þetta sinn. En
ekki er að búast við miklu gagni af þess kon-
ar 8kiiningi.
Enþegarbetur er íhuguðþessitegu dskiiuings-
ins og annað sem þesau er skylt, geta þessar
spurningar orðið fyrir:
Af hverju eigum við að lesa?
Hvað eigum við að Iesa?
Hvernig eigum við að lesa?
Það er ekki óþarft að spyrja svo. Einu
sinni þegar eg var eriendis, hafði mér nokkur-
um sinnum verið boðið á heimiii auðugs manns
og málsmetandi, sem átti nokkurn þátt i lista-
Iífi höfuð’oorgarinnar, en eg hafði aldrei séð þar
neinn bókaskáp eða hyllu. Eg komst þá að
því, að þar var enginn bókaskápur og engar
bækur voru þar til á heimilinu, nema tvær eða
þrjár, sem lágu á dagsíofuborðinu. En þér les-
ið þó eða hafið lesið talsvert?“ segi eg. „0-
já“, sagði hann, „við erum svo oft i ferðalagi,
eins og þér vitið, og þá kaupum við talsvert
af bókum, en við skiljum það alt af eftir á
ferðinni“. Og svo bætti liann því við til skýr-
ingar: „Menn lesa heldur ekki bök oftar en
einu sinni“.
Sá sem átti tal við mig hefði víst furðað sig
á því, ef eg hefði svarað honum, að í þessu til-
liti er sú undantekning regla, að einu siuni er
sama sem aldrei, og að sá sem Iætur það ógert
að lesa góði bók oftar en einu sinni, er
einn af þeim sem efni hennar hefir engin áhrif
á, því annars mundi hann lesa h&na aft-
ur. Þær bækur, sem mér þykir nokkurs
um vert, hefi eg oft lesið meira en tíu sinnum;
meira að segja er mér ekki hægt að segja, hversu
oft eg hefi lesið sumar þeirra. Það er ekki
unt að þekkja bók nema með því móti, að
kunna hana spjaldanna á milli.
Menn eiga því ekki að Iesa svo, að bókin
verði eftir á förnum vegi, eins og eg sagði
dæmið um.
Menn eiga líka að eiga bækur, ef þeir eiga
kost á því. Sumir eiga engar bækur, þó þeir
hafi efni til þess. Eg var eitt sinn í út-
löndurn í heimboði hjá rikum listaverkasafn-
anda, sem átti safn, sem var miklu meira en
miljónar virði, og þegar eg hafði skoðað mól-
verkiu hans, sagði eg: „Nú langar roig til að
: já bækurnar? Hvar eru þær?“ Hann svaraði
mér með dálitlum ólundnsvip: „Eg safna
ekki bókum“. — Hann átti enga bók.
Sumir láta sér nægja þann bókaforða, sem
þeir geta fengið á iánsbókasötnum. — Það er
ilf, ef kostur er á öðru betra. Það er áreiðan-
legt mark menningarskorts og smekkleysis t. d.
á Þýzkalandi, að þar vorður ekki þverfótað
fyrír heldri koaum í dýriudis kjólum í bað-
verunum, sem allar hafa grútskitna rómana í
höndum úr lánsbókasöfnunum. Þeim mundi
þykja ininkun að lána föt eða ganga í fötum
annara, en þær spara bikakaupin. Þær lesa
hverja söguna eftir aðra, og sú seinasta rekur
allar hinar úr roinninu. Aldrei lesa þær neitt
upp aftur. Hefðarkonur af æðstu stigum á
Þýzkalaudi fá bækur að láni í Nicolai’s láusbóka-
safninu í Berlin.
Eins er um líkislóik, að því þykir sjaldan
svo vænt um bók, að það farí vel með hana og
láti binda hana inn í hæfilegt band eða eftir
smekk. Menn haía enga hugmynd um efnið og
engan persónuiegan smekk.
Maðurinn, sem sagði mér að hanu salnaði
ekki bókum, sá enga þðrf á því að iesa.
Hann var af hinni efnuðu borgarastétt, og
þess konar meun lesa mjög Jítið annað en
blöðin. Þeir hafa sjaldnast tíma eða rænu að
til lesa. Sterkan áhuga og löngun til að lesa
haía á þessum tímum þeir eiuir af ólærðum
mönnum, sem ekki hafa'tíma og efni til þess,
smælingjarnir, iðnaðarmenn og verkmenn. Með-
al lærðra ntanna má auðvitað iíka finna þenna
áhuga til bók&nna. En hjá þessum smælingjum
er nú sá mentunarþorsti, sem gagntók hina
efnuðu boigarastétt fýrir hundrað árum, en nú
er sloknaður.
Af hverju eigum við að lesaf
er þá sú spurniug, sem fyrst þarf að svara.
Eg vil ekki gera ofmikið úr þeirri þekkingu,
sem leetur getur veitt. Margoft er hún óhjá-
kvæmilega ekki ann&ð en neyðarúrbót í staðinn
fyrir beina þekkingu á lífinu og heiminum. Það
er gagnlegra að fara í víðtækar ferðir, heldur en
að lesa yfirgripsmiklar íeiðasögur. Það er
hægra að þekkja menniua i lífsstörfum þeirra