Norðurljósið - 01.01.1912, Blaðsíða 7

Norðurljósið
7
»*'»»■»•» *• >• •••••»-
Hvert verk ber vott um mikilleika þess, sem hefir
unnið það, hvort sem það er hugvitsverk eða gert af
líkamlegum krafti. Þannig minna fjöilin, árnar og höf-
in oss á hinn dýrlega kraft Skaparans. En þegar vjer
látum hug vorn dvelja við það, sem er fyrir ofan jörð-
ina, þá rekur oss í roga-stans.
Þegar Job x fornöld talaði um mikilleika Ouðs, sagði
hann: »Hann skóp Vagnstirnið, Oríón og Sjöstjörnuna«
0ob 9. 9), — og aftur er ritað í sömu bók: »Oetur
þú þrengt sjöstirnisböndin, eða fær þú leyst fjötra Órí-
óns? Lætur þú stjörnumerki dýrahringsins koma fram
á sínum tíma og leiðir þú Birnuna (það er Vagnstirn-
ið) með húnum hennar? Þekkir þú lög himinsins eða
ákvéður þú yfirráð hans yfir jörðinni?« (Job 38. 31—33.)
Þegar Davíð konungur athugaði þessa hluti, sagði
hann: »Þá er jeg horfi á himininn," verk handa þinna,
tunglið og stjörnurnar, er þú hefir skapað, — hvað er
,þá maðurinn þess að þú minnist hans og mannsins
barn að þú vitjir þess?« (Sálm. 8. 4—5.)
Látum oss, ásamt Job, Davíð og öðrutn, horfa á
himininn og alla þá hnetti, er Ouð hefir skapað.
Jörð þessi, sem vjer lifum á, er um 8000 rnílna
(enskra*) í þvermál og um 25,000 mílna ummáls. Eftir
mannlegum hugsunum að dæma er hún mjög stór, af
því að það eru enn margir staðir, sem menn hafa
aldrei sjeð, eða farið um, enda þótt þeir hafi lifað á
henni nærri því í 6000 ár. En ef hún er borin sarnan
við hinn mikla alheim Ouðs, þá er hún ekki nema ör-
lítill depill.
Sá fyrsti hnöttur, sem vekur athygli vora, er náttúr-
lega tunglið, vegna þess að það er næst oss. Það er
ekki nema í 238,000 mílna fjarlægð við oss, og snýst
hringinn í kring um jörðina einu sinni á mánuði. Það
er að eins um 2,100 mílna ummáls, en virðist vera svona
stórt, vegna þess að það er nær oss en aðrir himin-
hnettir.
Jörðin er ein þeirra mörgu hnatta, er nefnast reiki-
stjörnur (plánetur) og snúast í misjafnri fjarlægð í
kring um sólina. Þær heita Merkúríus, Venus, jörðin
* Hjer er jafnan talað uin enskar mílur. Ein ensk míla er um Vs úr
danskri mílu
okkar, Mars, Júpíter, Satúrnus, Úranus og Neptúnus.
Júpíter er 1,300 sinnum stærri en jörðin, og hefir átta
tungl, er fara öll í hringferð í kring um hann. Satúrnus
er 1,200 sinnum stærri en jörðin og hefir einkennileg-
an hring nm sig og tíu tungl. A milli Mars og Júpíter
eru hátt á sjöunda hundrað minniháttar reikistjörnur,
er nefnast »asteroider« (stjarnalíki). Sumar þeirra eru
að eins 20 mílur í þvermál, en þær hafa hver um sig
sjálfstæða braut í kring um sólina. Auk þessara stjarna
eru líka halastjörnur, sem hafa aflangar brautir í kring
um sólina, og fara langt út í geiminn. Allar þessar
stjörnur, halastjörnur og tungl eru sólkerfið vort, með
sólinni í miðju.
Sólin er 93,000,000 mílna frá jörðunni, og virðist ekki
þaðan að sjá vera mikið stærri en tunglið, en er í raun
og veru 865,000 mílna í þvermál, og er hulin Ioga, sem
leiftrar stundum 200,000 mílna frá yfirborðinu.
Mönnum er nærri því ómögulegt að gera sjer hug-
mynd um, hve feiknastór sólin er. Hún er 1,200,000
sinnum stærri en jörðin. Setjum svo, að sólin væri
hnöttur sem holur væri innan, og að yfirborðið væri
að eins þunn skel, og að jörðin væri látin í miðju
hnattarins. Hvar myndi tunglið vera þá? Það yrði
innan í sólinni, langt frá yfirborðinu. Menn þyrftu þá
að fara 238,334 mílur frá jörðunni til tunglsins og
þaðan 194,166 mílur áfram til að ná í yfirborð sólar-
innar. Og þó hefðu menn ekki farið nema um helm-
ing þvermálslengdar sólarinnar!
Fastastjarnan, sem er næst sólinni, heitir Alfa Sentári
(Alpha Centauri) og er 25,000,000,000,000 (tuttugu og
fimm biljónir) mílna frá jörðunni. Polaris (norðurstjarn-
an) er í 276,000,000,000,000 (tvö hundruð sjötíu og sex
biljón) mílna fjarlægð, en Arktúrus er 1,086,000,000,000,000
(eitt þúsund áttatíu og sex biljónir) mílna í burtu.
Arktúrus er hin stærsta stjarna, sem menn þekkja.
Sagt er, að hún sje 1,000,000 sinnum stærri en sólin.
Hún hraðar sjer svo um geiminn, að hún fer 400 mílur á
hverri sekúndu, en fjarlægð hennar frá oss er svo mikil, að
Adam, fyrsti maðurinn, þó að hann hefði verið stjörnu-
fróður, og gæti lifað aftur nú — gæti ekki sjeð, að Arktúrus
væri búinn að skifta stöðu um hænufet í öll þessi ár.