Heimskringla - 13.09.1888, Page 3

pað haaa eigin akuld, er hann tekur að
ajer palS. aem sagt er um ritara „Lögb.”
etia höfund greinanna, og par metS játar
sig ritara llLögb.”oghöfund áðurnefndra
greina í 29. nr. uLögb.”. Grein mín í 32.
tölubl. uHkr.” byrjar pannig:
Ritari „Ugbergs" hefur auðsjáanlega
orðið feginn, pegar liann var virtur svars
i 30. tölubl. tlHkr.”; enda gengur hann á
pað lagilS og setur nú tvcer greinar í 29.
tölubl. uLógb.”. önnur peirra er um
orðasafnið í 30. tölubl. en hin á
að vera svar til greinar minnar í sama
bla-Si, og báðar eru greinarnar rjett eptir
höfundinum ats hugsun og rithætti”....
Af þessu getur liver heilvita maður
sjeð, að hjer á jeg að eins við tiöfund
greinanna, sem jeg kalla ritara „Lögb.”.
Ef nú hra. E. H. er ekki höf. tjeðra
greina, þá átti hann ekkert af pví sem i
grein minni stóf!, og hefði hann óttast að
sjer yriSi gjört rangt til, pá var honum
innanhandar að kunngjöra almenningi, að
hann væri ekki höf. tjeðra greina. En
svo Iangt er frá að hann hafi gjört pað,
að hann tekur að sjer pafS, sem um höf.
peirra er ritað, framsetur á ný pví
nær sö mu skoðanir og i peim stóðu, for-
svarar pær sem ritstjórnargreinar og einn
ig sjálfan sig sem meðútgefanda og rit
ara uLögb.”, og gefur með pvi i skyn að
hann sje höfundur tjetSra greina. En ef
hra. E. H. er ritari „Lögb.” og hefur
ritað tilnefndar greinar, pá hefðu orð-
in: „ritari „Lögb.”, og „höfundur”
átt að vera nógu nákvæm til að sýna hon-
um við hvern jeg útti, án þess nokkur
önnur kennimerki væru tiltekin. Vissi
hann þá ekki af pvi, að hann var ritari
uLögb.” og höf. greinanna; viðurkennir
hann pað ekki sjálfur með brjefl sinu.
En pvi kemur hann ekki hreint og beint
fram sem höf. þeirra, efSa pvi fer hann i
pessa króka; getur pað veriN af pví að
hann liálf-skammist sín og vilji að menn
eigni pær einhverjum öðrum.? Eða hvað
annað parf til a« greina hann frá öðrum
en lians eigin ritgjörSir? Jú, hann pykist
ráða það af öðr u, að jeg eigi við sig, og
pað er: uSlcélandm og kurteisi". Þetta
eru pá e.inkennin, sem hra. E. H. finnst
að aðgreini sig frá öðrum mönnum.
„Kurteisin í ritstjórnargreinum uLögb.”
(hans eigin orts), p. e.: í greinum ,ritara
uLögb.” um mig, já, Ubaunverskn
kurteisin í Uritaranum”, twfundi
peirra, er þá annar aðaleiginlegleikinn,
sem aðgreinir þessa manntegund, hra.
Einar Hjörleifsson frá ötSrum. En sýnir
pettaekki Ijóslega, aðhann(E. H.) hlýtur
að vera höf. greinanna eða ritari uLögb.”
sem áður er umgetið; og hvað purfti svo
kurteisis-marksins við? Sá hann nú ekki
petta, blessaður bjálfinn?
En þá er hitt einkennið, ekólandmifi.
Hann lætur menn rjett vita af pví, að
hann hafi fengið dálítið meiri tilsögn í
skólum en með-útgefendur sinir. Ætli
þeir ættu ekki að bera svona ofurlitla
virðingu fyrir honum! Skildi ekki aum-
ingja („sauðsvarti”) almúginn eiga að
taka ofan meðan hann les hinar lærdóms-
ríku ritgjörðir kandidatans!! Og svo hef
ur hann nú udvalið" nokkur ár í Dan-
mörku; svo gjörði Sölvi líka. Og ekki
par meí búið. Hann hefur ekki nema tek
ið heim-HHjtekÍHpróf við danskan háskóla.
Sjer eru nú hver ósköpin! Vildi nú ekki
herrann, allra náðugast, tilkynna hinum
áupplýstu, hve mikla speki hann drakk
páí sig.Víldi liann ekki skýrafrá pví um
leið, hve hátt danski háskólitin stendur í
beimsspeki og suinum öðrum vísinda-
greinum, í samanburði við hina stœrri há
akóla í ötSrum löndum, livort heldur
►ýzkalandi, Frakklandi, Bretlandi eða
hjer í Ameríku; live marga mikla menn
hann hefur framleitt, að undanteknum
örfáum afbragðsmfinnum í einstöku vís-
indagreinum. Vildi hann ekki herma frá
hve miklu Jærðari, og hve miklu betri
menn, margir hafa orfiið af dvöl sinni við
pann liáskóla; eða sýna, hve mikla veru-
lega menntun menn hafa fengið, pó peir
taki eitt eða tvö próf við einhvern há-
skóla, eða livort menn g'eti kallast veru-
lega lærðir, þó poir slamrlst einhvernveg-
inn gegnum uexamen” sín. Já, hann segist
flafa tekið próf í heimspeki. Hvað oft
og hvaíhátt? Einusinni? Lægsta próf?!
ímyndar hann sjer pá að almenningur
verði standandi lilessa, afi heyra að hann
Einar Hjörleifsson skyldi pó hafa teki'K
próf í heimspeki. Er pað ekki líka ó-
trúlegt. Hjer í landi verður mönnum
ekkert bilt viS pó einhver taki próf
við háskóla. Eða veit liann ekki afi á
beztu háskólum hjer í Ameríku, verða
námsmenn að taka að minnsakosti prjú
sjerstök próf í heimspeki áður peir geti
útskrifast, pó peir stundi önnur vísindi,
sem aðalnámsgreinar; en peir, sem
stunda heimspeki sem aðalnámsgrein,
verða að taka tvö undir-háskóla próf
(College examinations) og svo eitt há-
skólapróf (University exam.) árlega um
fjögnr ár áður þeir geti útskrifast; og
petta gildir um hverja aðra vísindagrein.
Og pó álíta sannir námsmenn sig pá vera
að eins börn í vísindum. Hvað ætli
herran sje orðinn mikill í þeim? Það
á heldur ekki saman nema nafnið aK
utaka próf”; eða hvernig stóðst herra
stúdentinn E. H. mikla próflð sitt? ,
Ætli honurn væri ekki betra að segja
sem minnst um uskólandm" sitt, eða að
minnsta kosti skoða pað ekki sem einka-
heiðursauðkenni, nje heldur Ukurteisi"
sína, og á hvorugt minnastí sambandi við
mál, er þau lítið eða ekki vi'Skoma.
En svo kemur orðatiltækið: uOg
veri'S kvæntur danskri konu”. Fyrr má
nú vera. Að visu hef jeg orðið þess var,
að hra. E. H. hefur stundum fremur ófin-
an smekk ok ekki mjög næma sóma-
tilfinning, en aldrei hefði jeg ímyndað
mjer að hann mundi fara að draga, inn í
auðvirðilegustu ritdeilu sína, minning
hinnar framliðnu.
Þegar .kandidatinn’ hefur pannig *ýnt
hvernig hann hefur komisti skilning um
að grein min hafi verið stiluð til sin, pá
s etur hann aðra málsgrein um pað, hverx
vegna hann láti uLögb.” færa mjer pessa
grein með sinu nafni. uÞjer kvaiti'S”,
segir hann Uundan pvi, að ekki skuli hafa
staðii neitt nafn undir aðfinningum peim
sem verið hafa í Logtnrgi um frammi-
stöðu yðar að ýmsu leyti. Það er reynd
ar alveg spánýtt, að pess skuli vera kraf-
izt í Ameriku, ats nöfn standi undir rit-
stjórnargreinum blaða. En af pví pað er
ekki ósanngjarnara, nje fráleitara en ann
að, sem maður hefur átt að venjast frá
yðar hendi, pá finnst mjer ástæ'Sa til að
láta Ijögb. færa yður pettu brjef með mínu
nafni—úr því yður langar svo iniki'S til
að tala við mig sjerstaklega....”.
Hvenær og hvar hef jeg þá kcartað
undan, að ekki skuli hafa staðiS neitt
nafn undir aðfinningargreinum peim, er
veriö hafa í „Lögb.” um frammistö'Su
mina? Hvar hef jeg krajtst að nafn
skyldi standa uudir ritstjórnargreinum
uLögb.”? Eða álitur hann Gyðingiigrein
ina og yyMðrw-grelnina ritstjórnargreinar,
og er pað hans, að setja nafn sitt undir
þær? Hið eina er jeg hafði sagt viðvíkj-
andi nafni höf. tjeðrar greina var paS,
sem stendur ígrein minni: uLitIu verð-
ur Vöggur feginn”, 32. tölubl. uHkr.”,
en pað er petta: ,’Og ef honum finnst
ennpá bera allt of lítið á sjer, pví kem-
hann nú ekki fram í dagsbirtuna, og
setur nafn sitt undir sínar óviðjafnanlegu
ritgjörðir”.
Að uein umkvörtun eða ukrafa”vií-
víkjandi nafni iira. E. H. liggi i pessum
orðum getur vist enginn nema kandidat-
inn sjálfur fundið. Meining orðanna er
hverjum með meðal skilningi augljós.
Meina orð mín nokkivS annað en að jeg
spyr höf. greinanna: p®» hann setji ekki
nafn sitt undir ritgjörðir sínar, ej honum
finnst bera enn of lítíð 4sjert svo almenn-
ingur geti pví betur teki« eptir honum?
Spurningin ertil ltöfi. gr. og útheimtir
svar pvi að eins, að skilmálinn: tef honum
Jinnst ennpd bera allt of lítið d sjer' eigi
heima hjá honvm. Þetta svar hra. E. H.
sýnir pá, að hann álítur sjdlfan sig höf.
greinanna, og a« skilmálinn eigi heima hjd
sjer. Og enn fremur, að honum finnst
aðferðin, sem á er bent, vera óska ráð,'
og fylgir henni. En hann er allt of
Jcurteis' til að gangast við pví, heldur
kennir mjer um, að jeg hafi komið
sjer til að segja til nafns síns. Eða hvar
hef jeg gefið það í skyn að mig ulangi"
til að tala við hann sjerstaklega? Það
verður víst ekki fyrr en honum lærist a«
tala af ögn meiru viti og sanngirni. En
svo segir hann Ukröfu" pessa um nafn sit.t
ósanngjarna og frdleita, en samt ætlar
hann að verða við henni. HvatSa eig-
inlegleika sýnir petta anmlrs hjá lira.
kandidatanum?
Svo koma nú fáein hreystiyrði um
pað að hann muni upora að skipta orðum”
viS mig, undir sínu eigin nafni. Hver
efast um pað? Þeir munu víst teljandi,
sem hra. kandidatinn ekki þykist fær að
skipta orðum við. Er pað eltki hans
beztu Jag" að skipta orðum? Og pví
skyldi hann ekki pora að stunda iðn sína,
og setja nafn sitt á smíðisgripi sína.
Og svo endurtekur hann að hannn sje
ekki Jireeddur" við mig. Þó pað væri
nú! En jeg efast um að hra. kandidatinn
hafi mikið hugrekki aflögu, par sem
sönn hugprýði útheimtist. Máli pví til
sönnunar að hann sje ekki Uhræddur”
við mig segir hann:
uÞví að pjer haflð oröið pess
var frá fyrstu viðkynning okkar, að jeg
er ekki hræddur við yður. Þjer komu/.t
að minnsta kosti að raun um pað tiaustið
1886. Þegar ástæður mínar voru allt
öðruvísi en pær nú eru, og pegar hugsan-
legt var áð pjer hefðuð meira tangarhald
á mjer en pjer hafið nú”.
A« v&u man jeg nú ekki til pess að
síðan við, hra. kandidatinn og jeg, kynnt-
umst, hafi jeg orðið var við mikið hug-
rekki og hreysti hjá honum í okkar við-
skiptum, e«a við hvað á hann? Á hann
við aðhann hafði vinnu hjá mjer sumarið
1886 við að útleggja bók mína, sem hann
sí«ar nefnir, og hversu mikið og vel hann
vann, þegar hann annars pjáðist ekki af
innantökum eða öðru? Eða á hann við
hvernig hann stó« í stöðu sinni meðan
hann var með-ritstjóri uHeimskringlu” og
brjóstinylkingur hennar, og hvílíkar
greinar hann pá ritaði; t. d. ukrítikina”
um nýju-sálmabókina, hún sýndi pó
töluvert sálarþrek hjá kandidatanum;
svo sýndi og sumt annað, er hann ritaði
og vildi hafa prentað, en fjekk ekki ráð-
ið fyrir mjer; svo sem kveksnin til
Helga sál. Jónssonar, (pá i örðugum
kringumstæðum) sem honum einnig hef-
ur einnig póknast að leiða inn i mál
petta. Eða á hra. kandidatinn við, hvern-
ig hann snemma byrjaði að leggja lag
sitt við menn, er hann vissi að voru
óvildarmenn minir; eða hvernig hann pá
um haustið fór að vasast i kanadiskri
upólitik”, og kosninga-bralli, pó hann pá
naumast hefði fengið svo mikið sem
skímu af undirstöðuatriðum hjerlendrar
stjórnfræði. Ætli það sje ekki um við-
skifti okkar, sem um uskólanámið” og
Ukurteisina”, a« hra. kandidatanum væri
betra að segja sem minnst um þau.
(Framhald).
BRJEF FRÁ ÍSLAXDI.
SkagafjartSarsýstu, 17. júni 1888.
uVel veit jeg að uHkr.” og lesendum
hennar er kunnugt af blöðunum að
heiman um helztu frjettir hjeðan, eins
og peim er þar lýst. En bæði er það,
að 'blaðafrjettir eru sjaldan mjög ná-
kvæmar í' tilliti til sjerstakra sveita, og
að pað er ef til vill á ýmsan hátt frá
þeim gengiíS. Það parf kunnugleik og
nákvæmni til að flytja rjetta frjettasðgn
til annara landa, svo að hvorki sje hvin
látin vera of svört eða of björt fyrir hug
sjón lesarans. Skagafjörður er sveit sú,
sem mjer er kunnust allra hjeraða á
landinu. Það er pvi ætlan mín að lýsa
stuttlega tíðarfari og hinu almenna á-
standi i Skagafirði frá nýári 1887 til
pessa tíma.
Veturinn 1887 mátti teljast heldur
góður frá nýári til miðsvetrar, samt
nokkivS skakviðrasamur. Þorrinn var
heldur hríðasamur og prengdi pá tals-
vert að jörð, pó gengu sum hross úti án
hjúkrunar. Góa var frostasöm, svo og
einmánuður, og litið bætti harpa úr
skák (fyrsti sumarmán.), pví pá voru af-
armikil frost, enda var pá hafísinn far-
inn að sýna sig. Þegar svo langt var
komið sögunni voru flestir komnir í þrot
me« hey sín. En pó kalt væri var þó al-
meuningur búinn að sleppa fje sinu.
Dagana fyrir uppstigningardag dreif nið
ur snjó með hörku, en steininn tók úr
sjálfan uppstigningardag, pví pá var hin
mesta stórhríð af útnorðri með yflrtaks
ofveðri og gaddfrost. í þessum aftaks
byl fennti fje og hross, en sumt hrakti í
ár og drapst niður unnvörpum. Til und
irbúnings var sumarið 1886 eitt hið bág-
asta í Skagafirði að vöntun þurka. Hey
öll verkuðust afar-illa og vorn að því
skapi óholl, svo gemlingar drápust síðari
hluta vetrar frá nóguin heyjum. Kvað
svo mikið að pví, að sumir bændur voru
búnir að missa alla sína gemlínga fyrir
sumarmál, en almenn brögð voru a«
vanprifum í peim, sem að meira e«a
minna leyti reið peim a« fullu. Ofan á
allt petta bættist pessi fágæti fellibylur,
sem steypti fjölda búpenings til lieljar.
Jeg hef ekki sjeð skýrslu yfir fellirinn,
en heyrt. að 1 henni sje tali« fallið 11000
sauðfjár, 200 hross og 80 kýr. Hvort
með eru taldir gemlingar, sem áður
voru fallnir, veit jeg ekki, en þykir pó
öllu trúlegra. Annur hlið málsins ersú:
Bændur eru almennt í mjög miklum
skuldum; pvi frá 1880 hefur árferði ver-
ið töluvert hart. Svo pegar landsbank-
inn varsettur á stokkana gleyptu margir
við að kaupa lán mót fast-eignaveði.
Afborganir pess og vaxtagreiðsla verður
mörgum hurðarás um öxl, pegar fjár-
stofninn er fallinn. ()g pá eru jarðeign-
ir fallnar í verði, svo ómögulegt er að
selja pær fyrir hálft verð. Verzlun öll
ill og stirðbusaleg. En með fellinum
var ekki allt búið. ísinn kom eptii sum-
armál og lá við Norðurland lengst fram
eptir sumri, sem bæði bannaSi siglingar
og aflabrögð af sjó. tsinn t. d. hindraði
allan bjargarfeng við Drangey og engin
not flöf’íiu Skagfirðingar af sjó fyr enn
komiS var fast að slætti. Hákarla-úthald
norðanlands var« útgerðarmönnum minna
en arSlaust. Mjög margt af Skagfirð-
ingum sótti sjer korn og síld til Akur-
eyrar um vorið, en eptir a$ sjó leysti
svo hjer að hann yrði notaður var fiskafli
góður á Skagafirði, og varð pað mörgum
að liði. Af vor-undrunum leiddi, að af-
not öll af peningi, sem af tórði, urðu
miklu rýrari en þegar bærileg ár gefast,
og kraptleysið, sem af fækkuninni leiddi
tepti flesta atvinnuvegi meðal bænda.
Eins og eðlilegt var reyndist verzlun
in öndverð pörfum manna. VerS á inn-
lendri vöru var lágt; ull hvít seldist á 60
aura pd., mislit á 45. Útlend vara a|ttur
dýr; rúgur 8 au. pd., bankabygg 12,
baunir 11. í petta skipti kom mönnum
vel pöntunin við Coghill, en talsvert
skerti pó not hennar, bæði hva« varan
kom seint og svo hitt, að hún reyndist
ekki alls kostar góð. En einkum má
telja viðskiptin við Knutsen hagfeld.
Hann kom með mikla og góða vöru næst-
liðið haust og seldi hana með vægu
verði: Rúg, 100 pd., á 6 kr. 50 aura,
bankabygg 100 pd. á 10 kr., klofnar
baunir, 125 pd., á 12 kr., rúghveiti 100
pd., á 8 kr., .Overhead’-mjöl, 128 pund,
á 10 kr., hrísgrjón 100 pd. á 11 kr. Fyr-
ir tvævetra sauði gaf hann 13-13,50-14
kr., geldar ær 10-12 kr. En Coghiil
mun Jekki hafa gefið fram úr 13 kr. 25 a.
fyrir sauðinn og fæsta meir enn 12 kr. 75
au. Frá verzlun Iínutsens leiddi það, að
lítið var keypt að verzlunarmönnum, svo
peir höfðu miklar vörubyrgKir, og auk
pess lá mikið óselt af vöru Knutsens.
Þegar pvi kom fram yfir nýár voru
verzlunarmenn nœsta fúsir á að lána;
engin fyrirstaða að lána hjá peim, allt til
þessa.
Sumartíðin eptir að heyannir hófust
var talsvert úrfellasöm. Gras spratt í
me'Kallagi, en notaðist heldur illa vegna
votrviðranna. Samt mátti telja polandi
tí* fram yfir fyrstu göngu. Þá prumdi
á hrí*argarður og síðan óvanalegar rign-
ingar, sem hjeldust dægrum saman. Öll
hús láku, hey skemmdust í hlöðum og
tóptum, eldiviður ónýttist, ár urðu
hamslausax, byltu björgum og rifu upp
alltsemundan gat látið og flæddu umallt
og sópuKu burtu heyjum par sem pau voru
fyrir. Yar pað einkum á eylandinu og
á flæðengi; ærin leirleðja barst pá upp á
margan góðan engjablett á bökkum og
nesjum, sem láu nærri ám. Auk pessa
fjellu stórskriður víða, ýmist á tún, engi
eða bithaga, og í sumum stöðum drápu
pær sauðfje. Mestar fjellu skriður, par
sem voru brattar grasbrekkur; vatnið
hljóp par niður og myndaði kviksyndi,
þar til svörðurinn hljóp fram í stórum
torfum, sem fjellu 5 öldum um sljettlend
ið ni-Kri .fyrir. Víða á góðum jörðum
spilltist engi máske nær hluta.
Að meta saman vorskaðann og haust-
skaðann, er vandi að segja, hvor betur
hefur. Meiri líkur sýnast til að fyrr fyll
ist skarð það, er vortíðin lijó í penings-
eignina heldur en allt pað grói að heilu,
sem haustrigningamar aflöguKu. En
hvorttveggja var fágætlega stórkostlegt.
Af pesstt afstöðnu gekk veturinn
1888 í garð furðu rólega; var hin spak-
asta tíð allt að sólhvörfum, úr pví fór að
verða liríðaog rosa samara. Samt hjelzt
hagi nokkurn veginn par til í mið-þorra;
eptir pað prengdi að haga síðari hluta
porrans. Með góu hlánaði svo hagar
hagar hafa lialdist sí'Kan, en opt var frost-
samt á góuuni og einmánuði. Á sumar
daginn fyrsta (22. apríl) var rólegt og
gott veður, en pá var’lika hagstæðu veðri
lokið. St.rnx að peim degi liðnum hóf-
ust aptur hinir sömu austan froststeyt-
ingar, og stundum snjóaði. Þessi sarna
kuldatíð hjelzt stöðugt til 3. júní; síðan
heftir veðrátta verið hóflegri. Svo ntikil
brögð eru a* vor-óári pessu, að í síðari
hluta niaímáti. var enn ekki hægt a*
vinna að neinu vorverki, hvorki tvK vinna
á túnum nje stinga út úr húsum. Al-
menningur pá í mestu vandræKum meK
að ,'geta elda'K sjer til matar og flestir
komnir á enda með fóður handa kúm.
ís er enn fyrir norðurlandi og engin
sigling komin, pví ísinn bannar leiðina,
og allt komið á prot í verzlunum. Þessi
langvinnu vorharðindi prengja svo að bú
peningi tnanna, að gagns von af honum
má liugsa sjer að verði rýr og tvísýn.
Það eina sem varnað hefur almennri
neyð er, að matur fæst enn á Sauðiírkrók
Það er líka sá eini verzlunarstaður norð-
anlands, sem vörubyrgðir ern á. En
þangað hafa sótt menn úr öllum áttum til
að fá sjer björg, t. d., auk Skagfirðinga,
Húnvetningar allt vestur í Þing og Vatns-
dal, Siglflrðingar, Ólafsfirðingar, Svarf-
dælir, Árskógsstrendingar, Hörgdælir og
Y xndælir.
Euginn afli talin á Skagafirði. Á
Ej'jafirði lífieg spiksíldar-ganga.
Gróðurlítil er jörð enn, og er hiK
sama alls staðar aK frjetta ltjer á landi.
Fari ékki ís að lóna frá, svo skip kom
ist, horfir til vandræða.—Almennt munu
skepnuhöld vonttnt skárri, en allar pó
orðnar hartleiknar eptir pessa langvar-
andi froststeytinga.
Það ræður að likum, aK búnaði
manna hafi hnignað ekki svo lítið á ári
pessu. Því attk þess sem f jell í vorgarð-
inttm mikla förguðu margir meginhluta
unglambanna, svo lambeign varð lítil og
pau fá sem á voru sett. Mannaflinn til
að ná upp heyjunum var litill, svo pó
fátt væri á fóðrum eru ekki heyleifar frá
vetrinum að mun. Hey reyndust fremur
ljett og ódrjúg, par pau i rigningunum
skemmdust meir og minna.
Margir af hinum efnaminni bændum
hafa undir hendi litið annað en jarKar
kúgildin. En nautpeningur heldur sjer
að mestu og hann er þa«, sem fljótast
nær sjer, þvi meðan fátt er af sauðfje
kosta menn kapps um að fjölga kúnum,
því not af peim reynast drjúg og hag-
feld jafnan pá harKnar i ári.
Eins og nú stendur búnaKarhagur
manna, er það ýkjalaust, að nú um und-
anfarin full 50 ár mun aldrei hafa verið
eins óvænlegt yfir að líta, og öll framtíð
pví tvisýn og hæpin. Eins og jafnan sýn-
ir sig i harðæri, pver allt traust á sjálf-
stæði. Öll atvinna teppist, pví bæði tek-
ur ótiðin skariðaf, og svo eru pá bændur
neyddir til að spara sjer allan þann kostn
að, sem hjá verKur komist. Fyrir fáum
skepnum að vinna parf litinn vinnuafla.
Þau fáu framfaraspor, sem landsmenn
höfðu freistað aS stíga, verða í harðær-
inu beinlinis til storkunar, því ekki var
svo langt sögu komið, að sporin væru
stigin nútímanum miki* til gagns, en
kröfðu þótalsverðra fjárframlaga. Allar
menntastofnanir—MöKruvalIaskólinn.bún
aðarskólarnir 3, kvennaskólarnir 3, og
barnaskólar á ýmsum stöðum—hafa kost-
að og kosta árlega stórfje, en eru seinni
til aK borga sig. TII vegagerðar er ár-
lega varið miklu fje, en pvt er ver, að
eyðilegging af völdum náttúrunnar eink-
um pá illa árar, eru svo svæsin, að eitt
ótiKarkastið getur eyðilagt í einu mikið
af pví sem búið er að verja til miklu fje
um fleiri ár. Það sýndi sig i haustrign-
ingunum, sem viðsvegar aflöguðu og
stórskemmdu vegi svo a* þeir mega telj-
ast ófærir.
Þegar maður, sem kominn er á tölu
verðan aldur, virðir fyrir sjer og ber sant
an búnaKarástand landsmanna t. d. um
1840-1850 og aptur 1880 til pessa árs, pá
verður paK æði ólíkt. í raunintti er ekki
að undra, þó ólíkt komi fram, pá litið er
til fellisins. En mismunurinn á miklu
lengri og dýpri rætur. Hann er að
nokkru leyti runnin frá hugsunarhætti
peim, sem tekiK hefur margra ára ból-
festu i hjörtum landsmanna. Þegar í-
hugaður er munurinn sem nú er orðinn á
búsæld bænda, sem áður var, virðist pað
lýsa sjer a« pverbrestirnir á búnaðarlag-
inu frá hinum seinni árum sje ekki færri
en á gullhring Guðrúnar Ósvífsdóttur.
Þeir, sem muna tímana frá 1833—1859 og
hvaða stefnu bændur völdu sjer þá, þeim
sömu mönnnm mundi ekki veita örKugt
að finna upptökin eða stefnuskekkjuna.
Á peim árum fóru NorKlingar árlega
skreiðarferðir suður á land og keyptu
harKfisk móti landvöru, vaKmáluin, smjöri
tólg og skinnum. Margur góður bóndi
flutti pá að suinrinu heim í bú sitt 12-15
vættir af harðfiski, en pað var góKur og
drjúgur búbætir. Þá áttu bændur al-
mennt sauði, sem allir fjellu inn í búin á
haustin. Sigling til landsins var pá lítil,
enda voru pá almennt lítil kornkaup.
Verzlunarskuldir pekktust vurla. Þegar
menn ljettu sufiurferðum var fariö að
takafisk íbúðnnum, en um pað leyti fjell
vaðmálssalan. Kom pað pá í ljós, aK
sumarvaran (ullin) hrökk ekki móti þörf
unum. Var pá gripiK til að láta fjeð ;
verzlanir til að nálgast jöfnuKinn. En
jafnaKarpunkturinn vildi verða heimtu-
frekur, pví allt af uxu partirnar. í þenn
an sania vandræðabakka komst sjávar
bóndinn. Hann reytti allann sinn flsk,
harðann og saltaðann, i verzlanirnar og
(Framhald á fjórðu síðu).