Heimskringla - 19.05.1894, Page 2

2
HEIMSKRINGLA 19. MAÍ 1894.
komr út ú I.augardögum.
Táe HeimskrÍDgla Ptg. & Publ. Co.
útgefendr. [Publishers.]
Verð blaöslns í Canada og Banda-
ríkjunum :
12 mánuSi $2,50 fyrirframborg. $2,00
6 ----- $1,50 ---- — $1,00
3 ----- $0,80; ------ — $0,50
Ritstjórinn geymir ekki greinar, sem
eigi verða uppteknur, og endrsendir
þær eigi nema frímerki fyrir endr-
sendiug fylgi. liitstjórinn svarar eng-
um brófum ritstjórn viökomandi, nema
í blaöinu. Nalnlausum bréfum er
enginn gaumr gelinn. En ritstj. svar-
ar höfundi undir merki eða bókstöf-
urn, ef höf. tiltekr slíkt merki.
Uppsögnógild að lögum, uema kaup-
andi sé alveg skuldlaus við blatfið.
Ritsjóri (Editor):
EGGERT JÓHANNSSON.
Ráðsmaðr (Busin. Manager):
J. W. FINNEY
kl. 9—12 og kl. 1—6 á skrifst.
Peningar sendist í P.O. Money Or-
der, Registered Letter eða Express
Money Order. Banka-ávísanir á aðra
banka, en í Winuipeg, eru að eins
teknar með afFöllum.
653 Pacific Ave.
(McWilliam Str.)
Brygg-jumál Nýja íslands.
Þvi er nú svo komið, að það er
að líkindum óhætt að segja $10,000
fjárvciting fengna til bryggjugerðar
við strendur Nýa íslands, á liáðum
aðalverziunarstöðunum, að Gimli og
Iínausum.
Mr. George H. Bradbury, sem
lieiir unnið að þessu ásamt Jlr.
Baldwinson, kom austan frá Ottawa
á þriðjudaginn Vhr og höfum vér
liaft tal af honum. Þess vegna er það,
að vér höfum nú fulla von um að
bryggjurnar komi. Upphæðin, sem
um er beðið, er komin í útgjaldadálk
stjórnarinnar á næsta fjárhagsári, og
þess vegna ekki eftir að fá nema liið
formlcga og undir eins sjálfsagða
samþykki þingsins. Tíu þúsundirn-
ar eru þess vegna, að sýnist, svo
gott sem fengnar.
Oss var kunnugt um tilraunir
Mr. Bradbury’s, en árangurinn var
oss ekki kunnur fyrri en nú. Þess
vegna höfum vér ekki gefið gaum
smá-fregnunum um þetta mál í ensk
um blöðum, að vér vildum síður
kveikja ástæðulitlar vonir hjá Ný-
íslendingum. Að öllu sjálfráðu er
nú vonartíminn að því er fjárveit-
inguna snertir, á enda, og því er það
með mikilli ánægju að vér f'ærum
Ný-Islendingum þessa þýðingarmiklu
fregn.
Mr. Bradbury hefirþannig unn-
ið að tveimur þýðingarmiklum mál-
um fyrir Ný-Islendinga og því ekki
nema sennilcgt, að þeir liafi vilja til
að meta það verk eins og vert er.
Hann hefir aukið neta-faðmfjöldann,
er þeir mega leggja í vatnið á vetrum,
um meir en § hluti, og hann hefir nú
um það útvegað $10,000 til bryggju-
gerðar í nýlendunni og er það spurs-
málslaust þýðingarmesta verkið, sem
enn hefir verið unnið fyrir Nýja ísl.
Bryggjumar draga að sér margs-
konar verzlun, sem annara er ómögu
leg og þær, að vændum, draga að
sér áður an langt líður þau sam-
göngufæri, sem Nýja íslandi cru
allra hluta nauðsynlegust—jám-
biaut.
Greenway og C. P. R.
Um langan tíma hefir það verið öll-
um ljóst, að Manitoba-búar hafa neyðst
til að borga óhóflega hátt gjald fyrir
allar vörur fluttar inn í fylkið eöa út úr
því. Þó liefir það aldrei staðið eins op-
ið fyrir mönnum eins og síðan C. P. R.
félagið síðastliðið haust fullgerði braut
sína frá Minneapolis norðvestnr um
Minnesota og Dakota ríkin bæði til
Moose Jaw í Assiniboia. Eftirfj’lgjandi
samanburður er lítilfjörlegt sýnishorn,
en alt í gegn um gjaldskrárnar má sjá
og finna samskonar mismun.
Manitoba-menn mega borga 46 cent
undir 100 pund af hveiti frá Winnipeg
til Montreal (1424 mílur). Minnesota-
menn borga sama félagi (C. P. R.) 32J
cents undir 100 pund af hveiti frá St.
Paul eða Minneapolis til New A’ork
(1400 mílur).
Almennum verzlunarvörum er skift
í flokka (Classes) eftir því, hvað vand-
farið er með þær, og hve fyrirferðar
miklarþær eru.
Fyrir vörur í fyrsta flokki setur
félagið frá New York til St. Paul $1,15
undir 100 pundin; frá Montreal til Win-
nipeg $2,09.
Fyrir vörur i öðrum flykki, New
York til St. Paul $0,99; Moutreal til
Winnipeg $1,77;
Fyrir vörur í þriðja flokki, New
York til St. Paal 78 cents; Montreal
til Winnipeg $1,40;
Fyrir vörur í fjórða flokki, New
York til St. Paul 52 cents ; Montreal til
Winnipeg $1,08.
Fyrir vörur í fimta flokki, New
York til St. Paul 44 cents; Montreal
til Winnipeg 89 cents.
Ef C. P. R. félagið tekur við vörum
í Fort William, sem tilheyra fimta
flokki, setur það 47 cents undir 100 pd.
til Winnipeg (428 mflur), en það er 3
cents meira en það setur St. Paul búum
fyrir sömu vörutegund frá New York
(1400 mílur).
Það er ekki að kynja, þó undan
þessu fé kvartað. Á meðan þannig
stendur er ekki að búast við þeim fram-
förum í fylkinu, sem vænta mætti eftir,
ef það stæði jafnt að vigi og samhliða
ríki í Bandaríkjunuui. En kvörtun og
klögun og stóryrði hrindir þessu seint í
lag. Eina örugga ráðið er, að fá fleiri
járnbrautir, sem tengt geti fylkið við
sjóstaði við Atlantshaf. Það er ráðið
sem einhlítt hefirreynzt hvervetna ann-
ars staðar í landinu ; því þá ekkihér?
Greenway-stjórnin hefir útvegað eina
braut—Northern Pacific brautina—, en
hún hefir ekki gert annað gágn, en það,
sem eðlilega leiðir af bj gging brautar,
brautastöðva o. þ, h. Við betra var
heldur ekki að búazt af því félagi, þar
sem stjórnin gaf því heiraild til að
heimta sama gjald fyrir allars vöruflutn
ing eins og C. P. R. félagið geirði. Þetta
var innihald samningsins makalausa,
sem þeir Greenway og Martin stærðu
sig mest af og báru í vösunurn. njarga
mánuði áður en þeir birtu hann. Jafn-
þrælsleg svik og þetta eru óvíst til í
hinni pólitisku sögu Canada. A yfir-
borðinu kej-pti stjórnin braut þesrsa inn
i fjlkið í þeim eina tilgangi, að Esekka
flutningsgjaldið og til þess voru félág-
inu veitt af almenningsfé meir en $C00,-
000, en undirniðri leyfði stjórnin því
að setja sama verð og keppinautur þess
C. P. R. félagið. Að eins var tilskiilð,
að Northern Pacific setti ekki vpp
hærra verð, sem var heimskulegur ó-
þarfi, þvi enginn mundi hafa sent með
þeirri braut vörur, ef flutningurinn
hefði kostað meira en hjá C. P. R. Aið;
vísu er það satt, að til lítils hefði a»ð
líkum komið, þó stjórnin hefði bundid
félagið ærlegum samningi, því reynslaa
sýnir, að tvö járnbrautarfélög geta æU
inlega komið sér saman um jafnan fiuta.
ings-taxta. En með tilraunum til að
binda félagið með gagnorðum samningi
hefði þó stjórnin æfinlega forðað sér fri
þeim sennilegu tilgátum, að hún haS
verið, og sé enn, í samsæri með járnr
brautarfélögunum til að rýja fylkisr
búa.
Ad heimta að sambandsstjórnin
skerist í leikinn og takmarki gjaldið
með lögum er í sjálfu sér sanngjölm
krafa og afleiðingin af slíkri löggjaf
gæti með tímanum orðið hin æski-
legasta. En það er seinlegt að hrinda
sliku af stokkunum, en það sem mest
ríður á í þessu efni er, að fljótt sé
unnið ekki síður en vel. Brautafjöldi
héðan til hafnstaða er engu söður
einlilýtt meðal til að lækka gjaldið
en þvingandi lög, því þó tvö Sélög
ætíð geti verið samtaka, þá er það
óþægilegt fjTÍr þrjú. Því síður geta
þá fjögur eða fleiri félög komið sér
saman um óhóflegt gjald. Að vinna
að útvegun fleiri brauta inn í fylkið
er sjálfsögð skj-lda fylkisstjórnarinnar.
Og ef hún hefði haldið áfram i sömu
áttina og Norquay var byrjaðiar á um
árið, þá að líkindum hefðu nú verið
fleiri brautir á boðstólum, heldur en
eru nú. Þá var ætlunin, og Green-
waj- var það áhuga mál þá, að bj-ggja
brautina, sem nú er aðalbraut North-
ern Pacific fél. suður til Pembina,
fj-rir almennings fé, og iáta svo þá
braut vera þjóðareign, sem öllum
járnbrautarfélögum, er bj-ðust, væri
heimilt að renna lestum sínum eftir.
En Greenway snerist hugur eftir að
hann kom til valda og eftir að Martin
liafði haft sinn markverða leynifund
með forstöðumönnum Northern Pacific
félagains.
Við þessu engu er hægt að gera
nú. Eigi að síður má binda enda á
neyðar ópið um óþolandi flutnings-
gjald. Það er mögulegt og sýnist
alveg vandalaust, að fá Great North-
ern félagið til að lengja brautir sínar
einhverjar inn í fylkið. Það félag á
5 brautir á suðurjaðri fylkisins, og
það er ekkert þrekvirki að lengja
hverja þeirra sem er norður til allra
stærstu hveitimarkaðanna í Mani-
toba. Það er verk sem hægt er að
vinna á fáum mánuðum, og að Green-
way hefir enn ekki gert tilraun til
fá þær framlengingar bendir illilega
á að satt sé, að C. P. R. félagið
spenni greipar um háls hans. Hvað
svo sem kann að hafa verið fyrir
mánuði síðan, þá er nú enginn efi
á, að óháð járnbrautar samband héð-
an til Port Arthur og annara hafna
við Superior vatn er fáanlegt íiinan
tveggja ára, ef að því er unnið. Það
sem útheimtist fyrst og fremst er
það, að Greenway veiti tafarlaust
umbeðinn styrk til Manitoba Suðaust-
urbrautarfélagsins. Brautin að austaiv
sem á að mæta henni (Ontario og
Rainy River brautin) verður í sumar
lengd 35 til 40 mílur vestur á bóg-
inn, samkvæmt nýgerðum samningi
við Ontario stjówsdna. Verða þá eftir
í haust að eir» rúmar 100 mílur
vestur að Skógvartni og haldi inn-
flutningur í Rainy River heraðið áfram
að sama skapi óg n«;, verður ekki beðið
við með bygging þeirra, sízt ef jafn-
framt gæfist kostur á að gera úr henni
óslitna braut frá Stórvötnunum vestur
um Manitoba. Það’virðist þess vegna
ekkert sérlegt þrekvirki að fá þá brant
fullgerða austur að’ stórvötnunum í
tíma fyrir útflutning hveitisins 1895.
Vilji Greenway akki heita ánauð-
ugur þræll þeirra tveggja járnbrautar-
félaga, sem hér eru núý þá er það hans
sjálfsagða verk, að fara nú tafarlaust
og vinna að framlenging Great North-
ern brautarinnar norðwr yfir landainær
in, og að veita umbeðinn styrk til
Manitoba Suðaustur-féliagsins. Geri
hann ekkert í þessa átt,. á neyðartíma
eins og nú er, þegar umhóta-þörfin er
svo brýn, viðurkennir úinn með þögn-
inni að hann er seldur-C.. P. R. félag-
inu og getur ekki hreift sig,. ntema þeg-
xr húsbændum hans vei "í'kar.
$ 3,600,000;
Það er lagleg upphteeð og Jrað hefir
m»3gur lotiö Nástranda*>kóngjaum þó
mmni upphæð hafi verið í boffi.
Ofanritaða upphæð’ hefir Hon.
Thfimas Greenwaj’ og- meðnáðendur
han» flutt úr vösum hareitibsmdanna
;í fjArsafn járnbrautaE.na. á (iiárunum
seca hann er búinn að oifeja að' völdum
í Manitoba. Morden MoNiíHMt telst
sv& til, að á þessum Arum hafi ver-
ið flutt út úr fylkinu. í;i minsta lagi
72 nailj. bush. af hvaiti. Jhfnframt
álitaar það, eins og annaæs; ©II blöð
hér vestra, sem ekki eruubundfa vinnu-
samningi við Greenvcvjvstjóraina, að
hefði Greenway verií ráðvandnr mað-
ur þegar hann var að semja viö North-
ern Pacific fél. um árið; þá he-fði hon-
nm verið leikið að lækka flutmingsgjald-
ið fyrir hveiti um oicts. á hworu bush.
I stað þess að gera. tilrauui í þá átt,
lej-fði hann því að heimta sama gjald-
ið og C. P. R.) gerði. Þó .náðwrfærslan
hefði svarað þessu. þá jrrði gjaldið
samt 3 cts. hærra f\-rir fcush. héðan
til Montreal, heldfir en það er (með
C. P. R. frá Minneapolis-til New York.
5 centa niðurfærslan er því engar öfg-
ar. Þessi 5 cts. á 72 miJj. bush. gera
samtals $3,600,01X1, sem Greenwaj-, ó-
beinlínis ef ekki beinlinis, hefir rænt
hveitibændurna í Manitoha á síðastl.
6 árum. Þegaa- tekið ©r tillit til með-
altals bændanna í fylkinu á þessu tíma-
bili, koma yflr $180,W> i hvers hlut,
þegar upphæðinni er deilt.
Setji maður svo, að hlutur Green-
waj-s af bllóðpening’EMi þessum sé einn
tiundi hluti, og minai sýnist hann ekki
mega veira, þá er hans hlutur alls.
$360,000, eða um $9000 fyrir hverö
kjördænai í fylkinu. Það má gera mi!t-
ið með þessari upphæð ef laglega ar
á haldið.
Hveiti opr Mais-rækt.
f Marz-mán. skýrslu sinni um jarð-
jrkjuhorfur gefur formaður aknrj-rkju-
deildar Bandarikjastjórnar árangurinn
af rannsóknum sinum áhrærandi kostn-
aðinn sem hveiti og mais-ræktin hafi
í för með sér. Svörin upp á kostnað-
inn við hveiti, sem hann i meðalverði
sínu byggir á, fékk hann frá 25,000
hveitibændum1, en upp á maís-kostnað-
inn frá 28,000 bændum. Áætlun hans
þykir því á góðum rökum bygð, Með-
alverðið fyrir hverja ekru er sem fyligír.
Ekra af Ekra af
hveiti mai»
Landskuldin ..: 83,03'
Áburður ... 2,16 1,86'
Undirbúningur jarðar . •• 1,87 1,62
Útsæði .. 0,96 0,00
Sáning .. 0,87 0,42
Hirðing(hróauppaðo.fl.) 0,00 1,80
Uppskera .. 1,19 1,22
Þresking .. 1,20 0,00
Geymslukostnaður ... .. 0,37 0,50
Flutningur og undirbún-
ingur til markaðar ... .. 0,76 1,26
3 11,69 .811,71
Samkvæmt skýrslu sömu stjórnar-
deildar í siðastl. Desember var með-
alverð hveitisins $6,16 af ekru hverri,
en meðalverð ijiais $8,21, síðastl. haust
svo eftir þessari kostnaðaráætlun hefir
tekjuhalli bóndans fyrir hverja ekru
verið : af hveiti $5,53, af mais $3,50.
En jafnframt er bent á, a«> hálmurinn
og maisstengurnar sé alt að $5 virði
j af hverri eksu, svo að koslmaður og
; afurð geti þívr af leiðandi staAið í járn-
»m, eða um það bil. •
í Marzmáat skýrslu þessasri skorar
fbrmaðurinn á bændur að breyta bún-
aðar-aðferðinni »g hafa fleiri an eina
eðk tvær korntegundir í takinu.
Orða-belgrinn.
[ÖUum, sem sómasamlega r£a», er
veEfomið að ‘‘leggja orð í belg;” en nafn-
gre’na verðr hver böf. sig við ritotj.,
þótS ekki vilji nafugreina sig í blaðinu.
Engin áfellis-ummæíi um einstaka J»nn
verða tekin nema með fullu nafni uadir.
Ritstj, afsalar sér aflri ábyrgð á skcðun-
um þeim, sem koma íram í þessum bálki].
Fjárstjórn íslands.
Eftir Eihík Magnússon.
S-ðan bankinn var settur upp ®g
Seðlar voru gefnir út, hefir landssjó-Air
verið liibfinn í tvær deiWir :
HkjjMaqkild, sem. stjórnin ncfniir,
upp á ga>mla móðinn, jpirðabókarsjóð og
Hai nahdbild, seaL ég veit ekki
liverju nafni nefnist.
Hoiiaadeildin er ■ seðladeild lanlfe-
sjóðs. I henni er aldirei meira ean
slattr oinn peninga.
Hafj’ardelldin er -jenángadeild lanie
sjóðs. £ hana er safnað’ þeim pening-
um, seEX tollar á tollbaermm vörum, að-
fiuttum.fcá Danmörku gefa af sér. Þa«
lög semi. eru fyrir þvfi. að ríkið skuli
hafa þcsua tollheimtu á. bendi fyrir ís-
land, að’þ.ví fórnspurðig. eru ekkikomúi
út enn».
Með> því, að seðiárnir aldrei gcia
verið annað enn ávímmiir á peninga
landssjpðs, þá er
Hcimadjeild landssjó’ðssi eðli sínu hián
áVÍSANMV
Hafnardeildin hinn -jlidboroandi hlatii
iandssjó’ðs.
Það var tilgangur bankalaganna.
að skapa þetta fyrirtesœnulag, og þau
hafagerli það. Þetta fjnrirkomulag i teð
öllu þvii er það ber í skauti sér, er vovk
stjórnsw íslands einnar.
Alk það, sem landfesjóður elur ag
annastr—menn og stctaanir—lifir og við
helzt, að lang-mestm Ifeyti á fönguna
heimtam úr hinni útlendu verzuln
landsias. Þessi föng hefir kaupmaður
keypta fyrir rikismjctó. Hann veiðnr
að borga þau afturrí rikismynt. Þá
borgutt þiggur har.aúr landssjóði |s-
lands» Lífsbjörg ogjviðhald alls, sem
landssjóður elur opt annast, ve?ður
hann því að borga i jeningum, svo.sem
nú skal sýnt með eiaui dæmi, sem fýrir
öll giídir.
3andssjóðr borgar, einhvern rr ánuð
embættismanni t. i. 8000 kr. í seðhtan í
laumhans. Þessir -seðlar eru ávísanir á
lieninga landssjóds* sem gejmdir *ru í
peningadeild hans. í Höfn. Embsettis-
maður verður að homa ávísunum þess-
umií peninga til þass, að geta bor^að þá
líf’Jbjörg o. s. frx sem hann vanhagar
ura. Þetta vefðqr annaðhvort !ieinlin-
is* þá er embættisanaður pantar vörur
síuar sjálfur og #ndir sjálfur pástávis-
ira fyrir verðinai^- eða það verður óbein-
llinis, þá er embættismaður aJar sér
íýrir seðlana nowðsynja sinna ijjá kaup-
j aianni á íslandi og kaupmaðwr siðan
póstávísar scðúinum. Nú er,- þá farið
með seðla þessa á sameiginlega pósthús-
ið, og þar tekur
Fin ruxísmi.\isTr.h Esxsup
Við fínanzeíingu landssjóðs, samkvæmt
skipun Magnúsar landshöfðfingja Steph-
ensen frá 28. Maí, 1886, * á því augna-
bliki, aði ríkissjóðr kaupir seðlana fyrir
póstávisun á sjálfan sig. Þessa póstsi-
vísun fær handhafi útborgaða hjá ríkis-
sjóði í Höfn í ríkismynt; enn ríkissjáðr
gerir sjálfan sig skaðlausan með því, ‘að
taka til sin tilsvaramli peningauppfu»ð
úr peningadeild landssjóðs, sem þá
fyrst hefir hefir greitt embættismaBni
laun lians. A þcssu tapar landssjóður
engu.
Seðlana sem embættismaður seldi
*) Sbr. bréf landsh. til verzlunarstjóra
Peturs Sæmundssonar, No. 64, í stjórn-
artíðindum Islands 1886, B-deiId, hls.72.
ríkisejóði á pósthúsíniu lætur sá sjóður
sameiginlega póstmeistairann færa lands
sjóði aftur heim ; eru þeir þá að eins
kvittanir ríkissjóðs fyrir móttökia til-
svarandi pcninga-upphæðar úr pen-
deild landssjóðs í Höfn.
Enn stjórn landssjóðs ltetur haimn
fsA’a sér þessa seðla til inntektar eins
og þeir væru peningar, því hún tirúir
því, að þeír sé peningar !
Þessa trú kenndi henni höfundur
bankalftganna ; því þau 1 ög gera seðl-
ana gjaldgenga i landssjóð eins og þó
peningar væru ; og er nú bezt að skoða
hvað sá ráðstöfun þýðir,
Fjárllög veita landssjóði tekjur til
þess, að hajm borgi meðþeim tilsvar-
andi gjöld ;• en gjöld sín höfum vér nú
þegar séð að hann verður að greiða í
peningum.-
Gerum nú til dæmis, að M. í Fífl-
holti greiði lknássjóði í skatta sína og
skj-ldir 100 kr. í seðlum. Þetta er
tekju-upphæð, sem landssjóður samdæg
urs, eða hvenær sem vera skal, greiðir
aftur í gjöld sín, í. d. embættismanni í
laun sín. Þessar 100 kr. fer nú embætt
ismaður með á pósfchúsið (beinlínis eða
óbeinlínis), kaupiv sér fyrir þær póstá-
visun hjá ríkissjóði;. fær hana greidda
sér út í þeningum í Höfn, en ríkissjóður
tekur aftur til sín ú-rpeningadeild lands
sjóðs jafna upphæð’ peninga og hann
varð að greiða embmi úr sjálfum sér út
á ávísun sína. Hér er það nú degi Ljós-
ara, að M. í Fíflholki galt landssjióði
engar tekjur þá, er hann greiddi lamls-
sjóði 100 kr. í seðlum og landssjóður var
látinm íæra sér blööín til inntektar.
Seðlaínir voru ekki annað en ávísumi
þá peninga skuld sem M. í Fíflholti átti
hjá landssjóði, og laij issjóður borgaði
honumimeð því, að grciða sér úr pen-
ingadeikl sinni þær tekjur sem M. átti’
að greiða honum. Hór beið þá lands-
sjóður tekjutap 100%. Snna fer um all-
ar tekjnr landssjóðs, aem honum eru
greiddar í seðlum.
Nú jiemur til skoðunar bankalána-
liður fín-Hizmálsins. Fiiiholts M. fær
t. d. lOOOkr. lán hjá bankanum í seðl-
um, til að afla sér úr útlbndri verzlun
þarfa, seaii hann vanhagan um. Hann
fer náttúrloga á pósthúsiö og kaupir
þar af ríkissjóði póstávísua fj-rir þessa
seðla, sem rikissjóður greiðnr honum út
í peningiuo í Höfn, Em ríkissjóður
tekur aftuar til sín úr peningadeild lands
sjóðs 1000 kr. í peninguT* og hefir þá
landssjóður greitt M. í Fíflholti 1000 kr.
í þeninguia i af alnrannafé-Síl að borga
prívat skuild hans,
Bankiim lánaði M. ckkert; hann
fekk JM. aA eins ávísanio á peninga
landssjóðs r Höfn og það va,r landssjóð-
ur, sem lánáð galt M. í irifiholti enn
bankinn alðhrei.
Þessa ryminga fær land&sjóður ald-
rei aftur. Því að eftir lánsamningun-
um við baakann il M. að 'óorga þeim
lánið, sem aJdrei lánaði liteium neitt,
bankanum. Og í hvaða gange-yri geldr
. nú M. í Fitííkolti lán sitt ? í þeim, sem
! hann getur komizt yfir í nuurkaðinum,
En í verzíiarar-markaði íslands eru
seðlar eini gang ejririnrn sem fæst.
Verður þvíiiiiáinið borgað Viainkanum í
seðlum, áv'sunum á lanðfesjpð, sem
íbankinn geter náttúrlega ekki gert
neitt annað við, en að “lána.” út aftur,
! það er að sagja ; gefa út afbuir svo sem
ávísanir á peningadeild ifemdssjóðs í
Höfn !
Óumfl j.íjanlegt tap lan< As-jóðs er bér
100%.
Komisö-nú landssjóður- fcrá því, að
standa skulifíaus ár frá ári wið rikissjóð,
þrátt fyrir það tap, sem Hann biður á
seðiltekjumisinum og seðDfennm bank-
ans, þá þýðir það það, að hfcnn fái eins
mikinn tekjju afgang i peningum eins og
þessu tvöfxila tjóni hansesvarar. En
slíkt er óh tgsandi, eg getno ómögulega
hjá því faniS, að landssjo liir sé að safna
skuld við rikissjóð á hverjji ári. Enda
hefir stjórnin ekki látið '• sjálfa sig án
vitnisburckr í þvímáli. .íaLda menn að
bankinn, þegar hann Iitetti að lána
seðla gegr_-fasteign í eittáivað heilt ár,
hafi tekiö«pp á því af sjáMs-dáðum að
svifta sig stórvægum ttkd'wslofni? Er
það ekki gagnsær hluturi að honum var
skipað að'hætta lánum 'ÁL þess, að heft-
ing seðlawtgáfunnar skyldi kippa of-
vexti úrióðvaxandi skciá við ríkixsjóð,
ef verða mætti ? Og r» ekki látaláta
stjórna:>ritara greinin Lísafold J14. júní
í fyrra, er rétt er lesif) úr henni milli
linanna,,.eiginlega sönman fyrir því, að í
ritarina viti af landssjóði i þeirri skuld 1
við rí'.Sissjóð, sem eákert minna enn '
þrefalítór tollar á aðfluttum drykkju—
vörumi fái komið hor.am úr ?
U>n þessa skuldl er þagað. Enn-
hvað á það lengi að ganga ?
^angað til viðlagasjóður er upp un-
innS’
Eða þangað fciíJ höfuðstóllinn sena
“fasta tillagið”, svo.nefnda, er greifcbaf,
"balanserar” gega, skuldinni og vwiður
ú.l Strykaður?
Eða enn lengw ?
, í það óendaafega ?
Tryggva-lf^in eru ágætlegavel' ut-
hugauð til að ttýta fyrir vexti skuMar-
iinnar. Tökum eitt dæmi fyrir öll.
Kaupmaður i Hðfn þarf að bot'ga i tolla
sina t. d. 10,000 kr. Hann er í reikningi
hjá landmajnis-bankanum og gefur út
bankaávísnn (cheque) a liann. Land.
mandsbankinn borgar, eins og auðvitað
er, landssjóði í gangeyri íslands svo
kölluðum, og Hafnar-deild landssjóðs
fær í tekjur 10,0*0 kr. i sjóðsins eigin
skuídabréfum, eigin ávisunum á eigin
peninga ! Með öðrum orðum landssjóð-
ur er sviftur þessari tekju-upphæð al-
veg! Maðurinn Atti- að koma lapds-
banka íslands í YÍðskifta-samninK við j
bqnka i Höfw I enn i stað þess gefur
bann, eins og óiráðnr einvaldi, út þau
lög, að banki í Höfn skuli mega verzliai
með þjóöskuld í&Lands, og. þegar að er
gætt, getur sú verzlun ekki tek-ið nokk-
trra aðra stafnu enrr þá, að hraða eyði-
íeggimgu landsins-. Þettta er svo lög-
laus- bíræfni, að það’ er óskiljanlegt, að
alþingi leiði hana hjá sér þegjandi.
Eg hefi orðið þess- nýíega áskynja,
aið enn ein fínanzhégiija gangi á ís-
landi, sem ég aldl-ei hefi orðum vikið
aið áður, af því, að mór gat aldrei
dottið í hug að vara mig á slíkri lok-
lfeysu. Menn ætla, að' bankar erlend--
is lá$i þá, sem lán þiggja Hijá þeim,
borga sér þau aftur í seðlum sínum.
Nú eru seðiar banka náttúrlfega skulda-
bréf bankanna, ávísanir þeirræ á sjálfa
sig, á’ snna eigin peninga, senw útgef-
endum sjálfum, bönkunum, evu all--
sendis vtrðlaus pappírsblöð, þá er þau
koma inn til þeirra til innlausnar íjt-
ir gufl; Hvernig eiga nú bankar með'
innlej-sanlfegum seðlum, það er að'segja
innleysanlégum eigin ávísunum á’ jien-
inga sína, að geta tekið slíkar inn-
komandi ávrisanir sem gullsígildi írem-
ur heldur en nokkur önnur stofnun1
eða nokkur maður yfir höfuð getur
gert sér tekj-xr úr eigin skuld (—hvað ’
úr þeirri kúnst landssjóðs verður höf-
um vér séð liér að framan) ? Menn
halda á íslandi auðsælega, að banllar
með innleysaniegum seðlum sé aitaf
að taka seðla inn og láta þá úti svo •
sem eins og þeir væri gull, og er mesta
furða að menn skuli þá ekki hafa
haldið þessari fínanzspeki sinni fram
til enda, og sett upp þá kenning, að
allir bankaseðlar væri í raun og vertt
gufl og einskis gulls þyrfti með í heiin-
inum til að borga með skuldir. En
slíkt furðuverk hugði ég ekki að ís-
lendingar héldu að nokkrir seðlar væru,
nema seðlar hins íslenzka iandssjóð3,-
sem þeim líka hefir að orðið ! Hið
sanna og einfalda mál er það, að
Siankar láta men» borga sér lán sím
í. peningum af þeirri auðskildu ástæðu
að þeir greiða þ ’im lánin í peningum. •
Fengi maður t. d. £20,000 lán hjá Bank
oí England, þá v®r hann því til verzll
anarþarfa sinna, snginn veit náttúr—
lega hvar. Þeir, sem nú maðurinn •
greiðir seðla bankans, ef lánið var í;i
seðium, fara með þá á banltann og fá.
guSi út á þá, eftír því sem þarfir
krefja. Alt lánið grt-iðir bankinn í gufli
fyr eða síðar, þó hann upphaflega.
veiti það í ávísuaum á sjálfan sig,
seðium. Nú, veiti hann það upphaf-
lega í peningum, k-:nmr það alt í sama
stíið niður. Iíalda menn nú að sá
banii, sem hefir wAndalegast fímfnz—
fyriikomulag allra ’tamka í heimi. sem
alliit bankar A' bnetriinum hafa sniðlð-
fj-ricrkomulag sitt eítir, láti borga sér
útgsridd £20,000 í gulli, i ávísunum,
peaásgakröfum á sjáifan sig upp ái
£20.£KX) í gulli ? Fr»ð þið vitlausir ?
Óll lán allra banka eru í pening-
um ; endurborgun !á»a allra banka en
í peningum. Því 3» það, að ávalt er
sai.ai straumur peninga inn í banka.
einsr-og út úr þeiut,* og inn-streymið'
það þó meira, seroi svarar vöxtunum
af ’ámmum.
Nú tel ég hvaitjúm meðalgreincU
umi manni það vookunariaust, að sjá h
gegac.nrn tilgang fiaanzfj-rirkomuiagar-
ins-á fslandi. Er hann í stuttu málC
þett,» : að rýja í jikœd öllu er af þvíi
ver-3nr rúið er peningar heita, og stevjipi
því i skuld við I 'anmörku í þvi hluta-
falIS, er svarar þrotaiu borgunar-magirii
þessc- Ein af áþneifanlegustu afleið-
inguríi þessa athiefis er sú peningæ
þu-rik' í landi, sei:» menn aldrei haf*
þekte slíka áður. Þar er fokið i ifll
skjýl framtaksseminnar og afleiðingiini
er vn, sem allir geta sagt sérsjálfittr
jólkið streymir unnvörpsnn írurt úr landinu.
Eiga Færej’ingar og Danir að setj wt
í oðölin, þegar f riferidingar eru af þoiata
sveitHr ?
*) Aldur seðM enska bankans, Jrá
því j að þeir eru gefnir út og þar.gað
tiliþeir eru leystir inn og ónýttir —þvi
baökinn ónýtir afla seðla sína þrgar
en- hann leysir þá inn í fyrsta skifai—»
er;. að meöaltah, 3 dagar.
Old Chum
Plug.
Ekkert annað rej-któbak virðist
geðjast almenningi jafn vel og
hið ágæta Old Chum. Nafnið
er nú á livers manns vörum
og allir virðast samhuga með
að ná sér í það.
montreal.