Heimskringla - 30.06.1894, Page 2

HEIMSKRINGLA 30. JÚNÍ 1894.
9
komr ut á Laugardögum.
Táe HeiiDskringla Ptg.&Publ.Co.
útgofondr. [Publishers.]
Verð blaðsins í Canada og Banda-
ríkjunum :
12 mánu'Si $2,50 fyrirfrainborg. $2,00
6 ---- $1,50 --- — $1,00
0 ---- $0,80; ------ — $0,50
Ritstjórinu geyrnir ekki greinar, sern
eigi verða uppteknar, og endrsendir
þær eigi nema frimerki fyrir endr-
sendiug fylgi. Ritstjórinn svarar eng-
um brófum ritstjórn viðkomandi, nema
í blaðinu. Nafnlausum bréfum er
engiun gauinr gefinn. En ritstj. svar-
ar bófundi undlr merki eða bókstof-
iim, ef höf. tiitekr slíkt inerki.
Uppsögnógild að lögam, nema kuup-
andi só alveg skuldlaus við blafiið.
Ritsjóri (Editor):
EGGERT JÓHANNSSON.
Ráðsmaðr (Busin. Manager);
J. W. FINNEY
kl. 9—12 og kl. 1—6 á skrifst.
Peningar sendist í P.O. Money Or-
der, Registered Letter eða Express
iVIoney Örder. Banka-ávísanir á aðra
banka, en í Winnipeg, eru að eins
teknar með atTöllum.
653 Pacific Ave.
(MoWilliam Str.)
Chicago-för raín.
‘Eftir séra Matthías Jochumsson, Ak-
ureyri (prentsnaiðja Bjarnar Jónssonar).
1894.
Þessi langþráða bók er nú komin.
Það er engum efa bundið, að alinenn-
ingur manna hér hefir gert sér mikl-
ar vonir um bók þessa, ef til vill meiri
• en ástæða var til. Að hún uppfylli
allra vonir, er talsvert skoðunarmál,
enda tæpast við því að búast af nokk-
urri bók, af því vonirnar, er menn
gera sér, eru svo margvislegar, ef ekki
•hóflausar. Einn hefir, ef til vill, vænt
eftir orðmynd, að svo miklu leyti, sem
mynd verður þannig dregin með orð-
um einum. af þeim landshluta, er höf-
undurinn ferðaðist um. Þeir, sem eft-
ir slíku hafa vonað, fá ekki vonir sín-
ar uppfyltar, síst að þvi er Ameríku
snertir, nem lítillega að þvi er snertir
Islendingabygðirnar í Argyle og Dakota.
Þeir sem hafa vonast eftir yfirgrips-
miklum hagfræðilegum skýrslum um
ástand manna hér, þeir einnig verða
útundan að því er snertir uppfylling
vona sinna. Ekkert slikt er i bókinni og
við þvi var heldur ekki að búast. Höf-
undurinn kom vestur um haf í alt öðr-
um erindum en þeim, að líta eftir og
leggja dóm á búnaðarháttu og efnalegt
ástand Vestur-íslendinga. í kafianum
um “Alit um vesturfarir og afkoma
manna þar,” (bls. 111—117), víkur höf.
á ástand manna hér í heild sinni, og
það er h'ka alt og sumt sem með sann-
girni varð vonast eftir. Sá kafli er
mikið sanngjarnlega ritaður.
Þeir aftur, sem hafa vonast eftir fjör-
ugt ritaðri ferðasögu, og ferðasögu ein-
ungis þeir hafa engaástæðu til aðkvarta
um vonbrigði. Stílsmátinn er lipur og
/jörugur og sýnir höfundurinn alt í
gegn sérlegt lag á að blanda samaní
áferðarfagra heild, gamanyrðum og
leiptrandi myndum af þvi, er fyrir
augað bar, og fram við hann kom á
ferðinni. Gerir það bókina einkar
skemtilega lesturs, enda er hún í heild
sinni meir skemtandi en fræðandi.
Það sem helzt mætti finna að bók-
inni, er, að í henni skuli koma álit
hinna brezku bænda á Canada-löndum,
er ferðuðust um Canada að boði sam-
bandsstjórnarinnar og upp á hennar
kostnað sumarið 1890, (sjá bls. 117—129).
Sá kafii allur er aðskotadýr, sem ekki
á neitt skylt við aðalefni bókarinnar
og á þar þess vegna ekki heima. Það
eru nógir vegir og nóg ráð til að
auglýsa skoðun þessa eða hins á land-
gæðum í Vestur-Canada, þótt ekki sé
til þess brúkuð ferðásaga eins stór-
skálds Islendinga, sem ferðast um
Ameríku án þess að þiggja eins eyris
styrk frá nokkurri hérlendri stjórn.
í sjálfu sér er kafli þessi langt frá
því að vera aðfínningaverður, en hann
ber of mikinn keim af innflutninga-
beitu, til þess að eiga heima í bók
eins og þessari.
Hið orðfáa álit höfundarins á Nýja-
íslandi, sem hnýtt er aftan í þetta á-
lit brezku bændanna, hefði lika gjarn-
an mátt missa sig. Þó það álit sé að
sumu leyti talsvert nærri lagi, þá er
það í heild sinni byggt á rangri hug-
mynd, hugmynd, sem sprottin er af
eðlilegri vanþekking. Það er ekki hægt
að skýra það mál í fám orðum, en
svo mikið má með sanni segja, að
þótt margir hafi flúið úr Nýja-íslandi,
þá sannar það ekki að landið sé kosta-
lítið. Það er skóguriun og vöntun
allra samgöngufæra, sem menn hafa
flúið, en ekki ókostir landsins. Hvað
enskutalandi menn snertir, þá er það
hvorttveggja, að þeir, eins og annars
flestallir, sem fá því við komið, elta
járnbrautirnar og byggja í grend við
þær, enda þótt landið þar sé kosta-
minna en lengra frá brautunum, og
annað það, að Nýja-ísland er afmörk-
uð íslendinga-bygð, og óvíst þeir fengju,
enn sem liomið er, að nema land inn-
an takmarka hennar, þótt þeir æsktu
þess.
Missagnir nokkrar mætti, ef til vill,
finna í bokinni, ef vel væri leitað.
En markverðar munu þær fæstar, og
þess vegna ekki tilvinnandi að elta
þær uppi. Þó álítum vér rétt að leið-
rétta nokkrar villur að því er staða-
lýsing snertir.
Á 21. bls. stendur: “Montreal er
fögur bórg ognæst Toronto, -stærst í rik-
inu.” Þetta er ekki rétt. íbúar í
Montreal eru að minsta kosti 70—80
þúsundum fleiri en í Toronto. Að víð-
áttu (fiatarmáli) er Toronto stærsta
borg í ríkinu, en ekki að því, er fólks-
fjölda snertir.
Á 23. bls. segir um Michigan vatn:
“Það er umgirt Bandaríkjum: Mich-
igan að austan, Indiana að sunnan,
Illinois að vestan og Wisconsin að
norðan.” Rétt lýsing væri: Míchigan
að norðan og að austan (það ríki
liggur beggja vegna við vatnið norð-
anvert), Indiana að sunnan, og Illinois
og Wisconsin að vestan. Svo eru og
stórvötnin öll innan Bandaríkja ekki
siður en Canada. Landamærin liggja
eftir þeim flestum nálægt miðju.
Á 28. bls.: “Næsta morgun náð-
um við til St. Paul. Það er mikil
borg og spáný, í Wisconsin.” St. Paul
er í Minnesota, er stjórnarsetur þess
ríkis og liggur um 20 mílur vestur
frá landamærum Wisconsin-rikis.
Minneapolis er lieldur ekki andspænis
St, Paul, en er 10 mílum norð-vestar.
Á 56. bls.: “Fj*rir austan bæinn
(Winnipeg) rennur Rauðá, og er all-
mikið vatn; í hana rennur fljótið Ass-
iniboine (ekki Assiniboia) nokkru neð-
ar.” Það er rétt, að Winnipeg er
vestan megin Rauðár, en meginhluti
bæjarins er fyrir norðan Assiniboine,
þ. e. neðar með Rauðá.
Á 59. bls.: “en hverjum hrepp í
36 parta (Sections), jafna ferhyrninga,
sem hver er 480 ekrur.” Hér ætti að
standa talan 640, því það er ekrutal-
ið í hverri ferhyrningsmilu.
Það leynir sér ekki, að höf. ber
hlýjan hug til Vestur-íslendinga. Mann-
úð hans og bróðurhu^ur skín í gegn
um hverja línu, er snertir þá og þeirra
mál. Þvi undarlegra er það, að hen-
um skyldi dyljast hve óviðfeldið og
hve þarflaust var, að snerta við við-
kvæmu og happalausu ágreiningsefni,
og útheiminum óviðkomandi. Sá, sem
þetta ritar, var hvergi nærstaddur á
því tímabili, og getur því ekki dæmt
um réttmæti einnar fremur en annar-
ar sagnar, viðkomandi þeim ágreiningi.
En víst sýnist svo, að hinn háttvirti
höf. hefci mátt álíta það málsatriði
útrætt í blöðum vorum hér vestra um
þær mundir.
Það má óhætt gera ráð fyrir, að
alt sem til er af bók þessari hér vestra,
seljist á stuttri stund, enda ættu all-
ir, sem mögulega geta, að kappkosta
að eignast eitt eintak hennar og geyma
í minningu séra Matthíasar, skáldsins,
sein Vestur-Islendingar flestir unna
meir en nokkru öðru núlifandi skáldi
á Islandi.
Hvað verður næst ?
Á morgun er hið sameiaaða Cana-
dariki 26 ára gamalt. Framför þess
undir núverandi stjórnarfyrirkomulagi
liefir verið mikil. Á þaðjafnt við hvort
heldur litið er á alþýðumenntun og
menntastofnanir, aða á iðnað og verzl-
un og samgöngufæri m. m. s. f öllum
greinum hefir framförin verið stórmik-
il á þessum 26 árum, nema að því er
Þjóðareining snertir. Þar stendur alt
að miklu leyti í stað. Hvortveggju
stórflokkurinn, sá franski og sá Anglo-
Saxneski hefir tekið stórum framförum
í þjóðeiningar-áttina, en—hver í sínu
lagi. Hvorugur vill sveigja hið minsta
fyrir vilja hins og hvor um sig vill
heita ríkjandi flokkurinn. Þjóðblönd-
unin í eina heild virðist í nokkurnveg-
inu sömu sporum nú og fyrir 26 árum.
“Aðal þjóðsynd Canada hefir verið
þjóðernis þrætan að undanförnu, og
þessi þræta er þjóðsynd ríkisins enn”,
sagði merkur canadiskur rithöfundur
nýlega í formála fyrir einni “Canada
sögunni” svo kölluðu. “En þjóðsyndir
allar leiða yfir sig þjóðarliegning fyrr
eða síðar, og Canada-menn geta ekki
fremur en aðrir menn búist við að
sleppa hjá þeirri hegningu, sem verald-
arsagan yngri og eldri sýnir, að er
hlutskifti þeirra, er brjóta allshorjar-
lögmálið”.
Svo heldur hann áfram og segir, að
snúi Canadamenn ekki við blaðinu hið
bráðasta og taki að betra sig, þá verði
ekki svo langt þess að bíða, að núgild-
andi stjórnarskrá reynist útslitin und-
an liinuin sifelda innbyrðis núningi og
átökum. Hlytu menn þá að búast við
einni styrjöldinni líkri þeim, er öðru-
hvoru hafa heimsótt Vesturheim frá
því fyrstaj og að á bylting þessari sé
jtifnvel nú farið að bóla innifyrir sjón-
deildarhringinn.” Stjórnarskráin frá
1791”segir hann, “var óbrúkleg orðin
1810. Sú er þá reis upp af rústum
hinnar var ónýt orðin 1867. Bandalag
fylkjanna ,’með framtakssamri aðal-
stjórn var þá eina hugsanlega meina-
bótin. Nú er svo komið, effcir að banda
lags-stjórnarskráin heflr í gildi verið
fullan fjórðung aldar, að margt bendir
til að þéssi síðasta stjórnarskrá sé um
það útslitin, og að önnur bylting sé í
nánd”. í hvaða mynd sú bylting bir-t-
ist, hvort heldur hún verður friðsöm
eöa blóði roðin, það kveðst höfundur-
inn ekki vita, né treysta sér sér til að
gizka á.
Þetta, að einhver bylting sé í nánd,
er skoðun fjölda margra, ef ekki
flestra manna í Canada. Auðvitað rísa
menn upp og gera að engu skoðun
þeiria fáu, sem djarflega ganga fram og
segja tíma til kominn, að Canada segi
fyrir fult og alt skilið við England. En
undir niðri hafa þeir hinir sömu, sem
þá hrósa núverandi fyrirkomulagi, þó
sömu skoðunina, að einhver bylting sé
nærri og að hjá henni verði ekki kom-
ist. Að fleiri en Canadamenn sjálfir
hafi veður af því, að breyting sé óum-
flýjanleg, sést lika a því, að aldrei hafa
blöðin á Englandi eða stórmenni þar,
lagt sig eins fram til að taka þátt í
canadiskum málum, eins og einmitt nú.
Stórblaðið Times hefir nú og um marga
mánuði undanfarna haf stöðugan frétta
ritaraí Canada, er héðan hofir sent rit-
gerðir í hverri viku um öll almenn mál
er þetta land og þess stjórn snertir.
Allar þessar ritgerðir hafa gengið út á
að mikla landið og stofnanir þess, enda
hefir Times lagt sig fram til að sýna,
hve nauðsynlegt sé íyrir hið brezka
veldi að halda Canada í veldisheildinni.
Þau ummæli með öðrum orðum þýða
ekkert annað en meðmæli meðf að
stjórn Breta kappkosti að efla hag
Canadaríkis. Annað sem bendir á sí-
vaxandi umönnun Breta, er hin öfluga
tilraun ýmsra stórmenna þjóðarinnar,
að koma á fót canadiskum flokki meðal
þingmanna. Sá flokkur á að hafa eftir-
lit á öllum málum og lagafrumvörpum,
er á einhvern hátt geta snert Canada,
og sjá um að Canada verði ekki afskift,
og að ekki verði samþykkt þau lög, sem
Canada gætu reynzt skaðleg eða ógeð-
þekk, Alt þetta ber vitni um, að hugs-
andi menn á Englandi ekki síður en hér
í l indi viðurkenna að r.úverandi f vrir-
komulag hér stendur völtum fótum, og
að þörf er á svo lagaði i vinnu, að nokk
ur trygging fáist fyrir framhaldandi
sambandi Canada og Englands, enda
þó núverandi fyiirkomulag kunni eitt-
hvað að breytast.
Það sýnist svo, að eina pagnlega
lækningin sé, að fá franska ættbálkinn
færðann niður í svo- mikinn minnililuta
að þýðingarlaust sé fyrir hann að
heimta völdin. Á meðan sá þjóðflokk-
ur telur sér 40 af hverjum 100 íbúum
ríkisins, heimtar hann alt af völdin til
jafns við Anglo-saxneska flokkinn og
byggir þann rétt meðal annars á þvi,
að Frakkar voru hér fyrstu landnemar.
í Bandaríkjunum ber ekki neitt ásliku
þjóðernisstriði, og er það því að þakka,
að enginn sérstakur útlendur þjóðflokk-
ur hefir nóg bolmagn til að heimta sér-
stakt tillit.
Um sjófiota-eining
Englands og Bandarikja skrifar Sir
G. S. Clarke merka grein í Nokth Ame-
RICAN Review í síðastl. April. Er
grein sú nokkurs konar svar upp á
grein um algerða eining þeirra ríkja,
eftir Andrew Carnegie, er út kom í
sama tímariti nokkrum mánuðum áð-
ur. I grein sinni er Clarke ekki að
tæta grein Carnegie’s, heldur er hann að
leita eftir fyrstu sporunum, er þjóðirn-
nr þurfi að íaka, ef hugsun þeirra sé að
sameina krafta sína að einhverju leyti.
Hann álitur hugmynd Carnegie’s um
algerða einingu alls ekki óhugsandi, en
óendanlega langt heldur hann að verði
.þangað til sú eining kemst á. “Það
sem fyrir sjón Mr. Carnegie’s éru litlar
þokuslæður”, segir hann, “eru fyrir
minni sjón hávaxnir fjallgarðar, að vísu
ekki ókle.vfir, en sem stendur veglausir
og leiðin að auki löng”. Hvað Breta
snertir, sogir hann ótrúlegt að þeir
mundu ganga í slíkt bandalag. Um
leið og þeir gerðu það, sleptu þeir öllum
sínum völdum í hendur allsherjarþings
Bandarikja, Englands og allra land-
eigna Breta, þings, sem eins víst sviftu
Breta sinu gamla og tignaða þjóðar-
merki.
I stað þessarar fjarlægu vonlitlu
einingar vill hann að komi önnur, sem
hann álítur að undireins gæti komið
báðum þjóðunum að miklu gagni. Sú
eining, sem hann mælir með og álitur
svo gagnlega, er sjóflota-eining beggja
þjóðanna. Báðum þjóðunum er jafn-
umhugað uin að hafið haldist allherjar-
eign allra þjóða, alheims þjóðvegur, fer
öllum sé frjálst að fara um. Báðum
þjóðunum er annt um iðnað sinn og
verzlun—arfgengur eiginleiki langt
frainan úr öldum, og verzlun beggja til
samans er margfalt meiri á ári hverju
en er verzlun nokkurra tveggja annnra
þjóða. Þvi til sönnunar sýnir hann
fram á, að öll verzlun Breta við Banda-
ríkin árið 1891 hafi numið meir en 800
millíónuin dollars. Þetta álítur hann
næga ástæðu fyrir báðar þjóðir til þess
að sameina krafta sina i því augnamiði.
að vernda enn betur rétt þegna sinna á
úthöfuni' heimfiáns.
Til þessa hafa engar tvær eða fleiri
þjóðir sameinað afl sitt á sjónum á frið-
artínaa. Þegar nokkur kyns flotaeining
hefir átt sór stað á ófriðartímum, hefir
henni verið skelt á upp úr þurru og und
irbúningslaust. Um samtök hefir þvi
ekki veriið að tala, nó það sameiginlega
traust,. sem er svo nauðsynlegt. Frænd-
semi og svo jafnt skiftir eiginhagsmun-
ir ættu að útilykja alt slikt úr flotaein-
ing Breta og Bandaríkja-stjórnar. Van-
traustið, sem hefir reynst ásteytingar-
steinn annara á ófriðartima ætti ekki
að þurfa að eiga sér stað hjá þessum
frændþjóðum á friðartíma, Jiegar sam-
rinnan gengi út á ekkert annað en að
vernda réttindi allra umfarenda, og sér-
staklega Breta og Bandaríkjamanna á
öllum höfum lieimsins.
G-agnið af slíkri einingu er lítt met-
andi til verðs^ Sjóflotastöðvar Eng-
lendinga erui dreifðar um allan heiminn,
og yrðu þær þá undir eins heimildar-
stöðvar Bandarikja herskipa. Þaufæru
inn á þær hafnir, hvenær sem þeim
sýudist, til að hvíla sig og skipverjana,
fá kol og vistir og aðgerðir allar, sem
þyrftii. Sjóflotastjórnir beggja þjóða
tengdust nánari böndum, hvor um sig
tilkynntf hiinni tafarlaust allar þýðing-
armiiklar fregnir, og hvor um sig gæti
gripið til handhægasta skipsins án til-
lits til þess, hvor þjóðin ætti það, þegar
bráð þörf væri á eftirliti í einhverri sér-
stakri átt. Sjóflota-stjórnir beggja
ynnu sameiginlega að hagnýting nýj-
ustu uppfyndinga að því er snertir
byggingarlag og vopnabúning herskipa.
Flotar beggja stæðu á sama grundvelli,.
þeim, að vernda réttindi og efla hag
fjöldans. Alt þetta og fleira álitur höf-
undurinn gilla ástæðu til flotaeiningar
og undir eins nægilega tryggingu fjTÍr
viðhaldi hennar.
Að síðustu flytur hann nýtt inál-
efni, sem hann álítur aðeinnig gseti
stuðlað að eínhverskonar eining beggja
þjóða. Hann stingur upp á að báðar
þjóðir stofni sáttarótt, er jafni og geri
út um öll þrætumal er frændþjóðunum
einum komi við. Báðar þjóðirnar hafa
fyrir löngu viðurkennt, að nefndarúr-
skurður er liinn eini skynsamlegi, þó
hvorug þjóðin hafi enn rætt það mál í
sinni náttúrlegu mynd. Hvor þjóðin
fyrir sig þekkir hina og hennar mál
betur en utiendingar geta þekkt þau
og það álitur hann næga sönnun fyrir,
að sattarettur, skipaðnr dómskýrustu
mönnum beggja þjóða, gæti leitt til
lykta öll þrætumál, sem )>cim þjóðum
einum koma við. Hið eina nauðsyn-
sé, að sjá um að engin pólitíslc flokka-
skifting liafi áhrif á útvalning nefndar-
innar. Nefndina vill hann "að skipi 9
dómendur, 4 frá hvorri þjóð og forset-
inn á víxl frá Bandaríkjum og Eng-
landi, og skuli hann skipa það sæti að
eins eitt ár í senn.
Fínanzmál Islands.
í Austra, 8. maí síðastl., er rit-
dómur um rit hr. Eiríks Magnús-
sonar, í Cambridge, “Fjárstjórn ís-
lands,” eftir Benedikt bónda Þórar-
insson á Vestdal við Seyðisfjörð. Um
rit Eiríks, segir hann :
“Rit þetta. sem alls er 12 bls. i
8 bl. broti, hefir bæði mikið og dýr-
mætt efni inni að halda, sem hver
maður ætti að kynna sér og láta sig
skifta. Mál og framsetning ritsins
er snild eins og alt, som E. M. skrif-
ar. Innihald rits þessa er útskýring
á sambandskeðju-flækju bankans og
landssjóðs og afleiðing hennar fyrir
fjárhag landsins. Vér álítum nú að
E. M. hafi skýrt þetta mál svo vel
að engum skynberandi manni só vork-
unnarmál að skilja það til hlítar, ef
menn annars skilja nokkuð í aðal
atriðum viðskiftafræðinnar.
Eftir þetta fer langur og ljós út-
dráttur úr ritinu og síðan leggur
höfundurinn þessi ályktar orð á mál-
ið : “Það sýndist engin vanþörf fyrir
þjóð og þing að gera alvarlega gang-
skör að þessu Islands fínanzmali, og
láta það ekki drasla svona lengur en
búið er, ár eftir ár og þing eftir
þing, í athuga og skeytingarleysi.”
“Því skyldi þingið aldrei hafa
heimtað viðskiftareikninginn milli
landssjóðs og rikissjóðs? Er það
reikningur, sem ekki má koma í dags-
ljósið? Til hvers eigum vér að vera
að ko-ta alþing, ef það hirðir ekkert
um vort allra-mesta nauðsynja og
velferðamál, fínanzmálið ? Ef vér get-
um trúað Dönum og Dana-sinnum
fyrir fjármálum vorum, því skyldum
vér þá ekki eins geta trúað þeim til
að skamta oss viðunanlega stjórnar-
skrá ? Og því skyldum vér ekki mega
varpa allri vorri áhyggju upp á svo
frjálslynda og “human” stjórn, sem
hefir svarað stjórnarkröfum vorum með
a iglýsingu 15. des. 1893?”
“Að endingu skorum vér á alla
þi alþingismenn, sem unna þjóð sinni,
hennar frelsi og þjóðþrifum, að þeir
skori á landshöfðingja í nafni þjóð-
arinnar, að leggja fram hreinan við-
skiftareikning milli laridssjóðs o« rik-
issjóðs.”
Af þessu er að ráða að Austfirð-
ingar só vaknaðir til þess, að minnsta
kosti að hyggja að hvað í húfi er í
þessu máli, sem andvígismenn ekki
síður en fylgismenn E. M. hljóta að
viðurkenna eitt alvarlegasta málið á
dagskrá allra íslandsmála.
Orða-belgrinn.
[öllum, sem sómasamlega rita, er
velkomið að "leggja orðí belg;” en nafn-
greina verðr hver höf. sig við ritstj.,
þótt ekki vilji nafngreina sig í blaðinu.
Engin áfellis-ummæli um einstaka menn
verða tekin nema með fullu nafni undir.
Ritstj. afsalar sér allri ábyrgð á skoðun-
um þeim, sem koma fram i þessum bálki].
Um tollvernd og vinnulaun.
Eftir Charles M. Koiilman.
(Úr St. Paul blöðum).
Uadir öllum tollverndarlögum á vorum
tíinum liggur sú ímyndun lögsmiðanna,
að vinnumenn liljóti að vera í undirgefni
undir auðvaldinu, og að þel ta sé náttúr-
legasta aðferð við framleiðslu auðs og
gróða. Tollverndar-postnlarnir segja, að
ef auðmaðurinn sé hæfilega varðveittur
og honum gefin nóg einkaréttindi af
stjórn og þjóð, þá “gefi” hann verk-
manninum hærra kaup. Tollverndai-
postulinn álítur það eins og náðarverk,
sem stjórn landsins sé skyldug að borga
og aðstoða með einkaréttindum, að hin-
ir drottnandi auðmenn "gefi” vinnu-
lýðnum tækifæri til þrælavinnu, og hið
stöðuga viðkvæði þvílíkra ræðumanna
og blaða er, að “gefa mönnum vinnu,”
McKinley sagði í Minneapolis :
“Verzlunarstefna Domókrata “gefur”
dagsverkið tilhinsútlenda vinnumanns,
vér yefurn það hinum innlenda”. Þér
eigið aö skilja það, mínir heiðruðu með-
borgarar, að auðurinn vinnur eklci á-
batalaust fremur en vinnulýðurinn
kauplaust, og að auðurinn getur á lík-
um timnm og nú standa yfir, og hve-
nær sem hann vill lokað sig inni í hin-
um fögru og ramlegu virkjum sínum og
beðið betri tíma, en vinnandinn þolir
ekki biðina”. Þarna heyrum vér óstæð
ur kúgaranna fyrir hinum algorlega
þrældómi vinnulýðsins undir oki auð-
valdsins í þeirra réttustu og hreinustu
mynd, hrokalega fluttar af predikunar-
stól [iessa æðsta prests liinnar mestu og
verstu tollkúgunar lieimsins. Eftir að
hafa flutt þetta guðspjall ræðu sinnar,
heldur McKinley áfram að leitast við
að sannfæra menn um það, að hinn eini
vegur til framfara viunulýðsins só, að
stjórnin hagi svo fjárlögum ríkjanna og
að hún efli svo verksmiðjueigendur, að
þeir geti miðlað sínum fátæku með-
borgurum af gróða sínum og að al.
menn sæld og framför fyrir alla sé viss
afleiðing af því fyrirkomulagi. Aðal-
innihald í ræðum og ritum verndartolls-
manna : að stjórnin eigi að fara vel
með auðmennina svo að þeir geti farið
vel með hina fátæku. Nú er hið sann-
asta, að enginn maður “gefur” öðrum
verk. Auðmaðurinn vonar að ver,ða
rikur af vinnu þjóna sinna. í beinasta
skilningi er það ekki auðurinn sem tek-
ur vinnumanninn i þjónustu, en það
eru vinnendurnir sem taka oignir hús-
bóndans i þjonustu til margföldunar
auði hans og framkvæmdum. Sú skoð-
un, að vinnulaun verkmannsins komi
eiginlega frá íjárhirzlu húsbóndans er
röng, því ef að húsbóndinn hefði ekld
meira upp úr vinnu þjóns sínsenað
eins kaup hans, gæti hann ekki haldið
áfram framkvæmdumsínum ogenn síð-
ur auðgast af atvinnunni.
Vinnan er skapari andans og er
það þá rétt að skaparinn sé ánauðugur
þræll skepnunnar ? Slíkt er náttúrleg
f jarstæða og auvirðir hinn frjálsborna
og skynsama þjónustumann. Væri öll-
um peningum snögglega sópað af yfir-
borði jarðarmnar, mundi mannkynið
þá leggjast í aðgerðaleysi og deyja af
hungri, af því að ekkert peningaríki
væri til að taka það !í þjónustu sína?
Vissulega ekki. Það mundi stefna
framkvæmdum sínum beint að forðabúr
um náttúrunnar og skapa nýjar eignir
til framfara sér og fullkomnunar. Á-
stæðan fyrir, aðvinnendur standa á
þessum degi undir þrældó.nsoki auð-
valdsins er sú, að trúarbrögð, menn,
kringumstæður, ágirnd, eigingirni og
drottnunarfýkn, neita þeim að ganga
að forðabúrum náttúrunnar. Landið
og vinnan eru höfuð uppspretta auðs og
framkvæmda í heiminum. Vinnulýð-
urinn er alls ekki í stríði við andann,
eins og margir sft ímynda sér. Alt
hans stríð er stílað gegn hinni geigvæn-
legu kúgun auðmanna og öllum þeim
voðalegu einkaréttindum og sambönd-
um sem þeim eru orðin eiginleg.
Vinnulaunin eru að eins lítill hluti af á-
vexti vinnunnar, og í þeim skilningi
greiðir vinnan kaup til auðsins, þó hún
hafi fengið sinn litla liluta af þeim á-
vexti undir nafninu “vinnulaun”.
Fyrir fáuin árum siðan var ég í
þjónustu stórfélags, hvers höfuð-eig-
endur voru mikilhæfur ritstjóri og vit-
ur og séður ráösmaður, og voru þeir
báðir vel þekktir yfir alt landið. Einn
miðdagstíma ræddi verkstjórinn yfir
þeirri deild, sem ég vann i, um hæfi-
leika þessara tveggja heiðursmanna :
•‘Joe er skarpur og maður og góður rit-
höfundur, en hann þekkir lítið inn {
fjárstjórn og atvinnumál. Hvað væri
hann, ef ekki væri Fred?” Þá gengdi
einn af samvinnendum mínum : “Hvar
mundu þessir heiðursmenn standa án
okkar vinnumannanna”? Þessi orð
gerðu skjótan enda á samtalinu, en
vakti mikla umhugsun hjá ritara þessa
Mna. Nei, vinnubræður mínir! Vór
megum ekki líða að vér séum álitnir
gustukamenn auðvaldsins—vér Jerum
skaparar auðsins og réttbornir með-
stjórnendur hans, erum “salt jarðar”
og atkvseðalega í meiri hlutanum! Og
ef vér notum ekki þann rótt vorn, er
það að kenna ómennsku sjálfra vor og
af því að vér höfum ekki rænu [il að
menntast í vorum eigin lifsspursmál-
um.
Hvilík fjarstæða er ekki kenning
McKiníeys og annara tollverndar-
manna, að framför landsins hvíli á
þessum verndartollum ! Meira en í 30
ár hefir atvinna mín verið daglauna-
vinna og allan þann tíma undir hátolla-
lögum og um allan þann tíma hefi ég
séð, að hafið milli auðs og fátæktar
breikkaði stöðugt. Þessi ár hafa verið
sönn striðs og styrjaldar ár á millí auð-
valds og vinnulýðs og mestmegnis i
tollvernduðum verkstæðum.
Útlitið fyrir 25 árum var alt öðru
visi en það er nú. Þá vóru fáir millí-
óna menn og fáir flökkumenn, og auð-
manna sambönd (trusts) voru þá óþekt-
ir lilutir. Vissulega er nú verndartolls-
fyrirkomulagið og afleiðingar þess sann
að af reynslunni að vera alt annað en
sainveldismenn prédika mönnum að
það sé.
Fyrir stuttum tíma kom ég inn í
eina af stærstu sælgætisvörubúðum hér
í bænum St. Paul, til að kaupa nauð-
synjar og kom eigandinn sér strax í tal
við mig um hina “hörðu tíma”, og sagði
við mig : “Ef land þetta heldur áfram
á leið til frjálsrar verzlunar, þá vinnur
þú bráðum fjTÍr að eins 7 cents á dag”.
“Oho”, sagði ég, “hvernig er því varið?
Veiztu ekki að af 17 miljónum vinn-
anndi manna í þessu landi eru færri en
3 millíónir á tollvernduðum verkstæð-
um, Þú og ég erum af hinum síðar-
nefnda flokki. Hvernig er það mögu-
legt í alvöru að tala, að verndartollur-
inn sé góður fyrir okkur, eða að liann
sé bætandi fj-rir okkur vinnandi menn?
Eða. enn fremur. Hvaöa rétt liefir
stjórnin til þess að hjálpa einstökum
mönnum áfram í þeirra prívat atvinnu
á kostnað hins almenna ? Ef þú hefir
ekki vit eða hæfileika til að stjórna
þinni eigin sölubúð fyrir utan hjálp
stjórnarinnar, þá áttu að rýma sætið
fyrir öðrum, sem getur einuöngu gert
þaö sjálfur. Víst ertu þó ekki þeirrar
meiningar, að Washington stjórnin
skuli gofa þér einkaleyfi til allrar sæl-
gætisvörnverzlunar í St. Paul, með því
á einn eða annan veg að hindra inn-
flutning á öllum sælgætisvörum annara
manna í bæin ? Þú veizt, að þú átt að