Heimskringla - 06.08.1896, Side 1

X. ÁR.
NR. 32
Heimskringla.
WINNIPEG, MAN., 6. ÁGtJST 1896.
Islendinga=dagurinn
3. August 1896.
Kkæði. — Ræður.
Weðrið var hið ákjósanlegaeta aillan
■ daginn, glaða sólskin en hitinn ekki á-;
takanlegur af því þéttings-vestankæla
•var allan daginn. Vindurinn var helst
tll mikill seinnipart dagsins á meðan
reöðurnai Voru fluttar. Var þá svo
hvast að ilt var að heyra til ræðumann-
anna og ómögulegt fyrir þá, er í nokk-
urri f jarlægð voru.
Aætlað er að um 1,500 raanns hafi
■verið á samkomunni þegar flest var og
nóg höfðu strætis-vagnarnir að gera
íyrir íslendinga meginhluta dagsins.
Eftir að ræðunum á dagskrá var
’lokið, flutti málafærslumaður, M.
Erynjólfsson, stutta en gagnorða ræðu,
þar sem hann mælti með samtökum og
samvinnu íslendinga í Ameríku án til-
lits tíl þess hvert þeir byggju í Canada
eða Bandarikjum.
Á eftir honum flutti hra Þorsteinn
Borgfjörð lipurt kvæði, hvöt til Vestur-
Islendinga. Var gerður að því góður
rómur.
Téiegrams sendu íslendingar sam-
ankomnir í Park River, N. Dak., og
annað frá, íelendingum samankomnum
f Chicago. Park River-telegrammið
var á þessa leið: “Þó vér berjumst alla
aðra daga ársins, látum oss samt vera
einhuga á íslendingadag, sem börn einn
ar og sömu móður, hverrar tár við vilj-
um þerra og hverrar hlekki vér viljum
leysa. Vér óskum vorri öldnu móður
allra heillá”. Undir skeytinu stóð :
‘íslendingar íiPark River’. Ckicago-
skeytið sendi hra. Magnós Bjarnason
og var það á þessa leið : ‘Chicago-Is-
lendingar samankomnir í dag vona að
ánægja og velgengni krýni hátíðar-
haldið í Winnipeg í dag og alla aðra
daga. Blessist og blómgist ísland”. —
Porsetidagsins, hra. A. Friðriksson las
þessi skeyti rétt áður en ræðurnar
Joyrjuðu og var kveðjum þeim tekið
með almennu iófaklappi.
Alt fór vel fram og siðsamlega um
daginn og kvöldið og engin óánægja átti
sér stað fyrst eða seinast.
Eftirfylgjandi eru kvæðin og ræð-
urnar sem fluttar voru.
Y estur-íslendingar.
Lag: Af stað burt í fjarlægð.
Vér fylkjum hér iiði með fjöri þennan
dag,
Sú fylking er hraustleg og öll með gleði-
brag,
Því frelsið hleypir hjörtunum í dans
Og hitastraumum kjarksins í æðum
manns.
Þið finnið hve aflið, í ykkar hjarta og
sál,
Við áreynslu styrkist og funar elns og
bál,
Er frelsisblærinn blæs um lífsins unn
Og bros og tár og æsku með rósamunn.
Hér verðið þið framvegis landsins
styrktar stoð
Og straumana kljúfið á framsiglandi
gnoð,
Og alfrjálst blómgast manndóms þrek
og þor
Með þroskans sól í heiði og eilíft vor.
Hér fáið þið djörfung og þrek, sem
þangað snýr
Hvar þrældómur, beimska og fákunn-
áttan býr,
Og hræðslan grefur grafir heilli þjóð,
En gleymskan verndar leiðin svo stillt
og hljóð.
Þyrst rýmkast um hugann þá höndin
verður laus,
Og hugrekkið þyðnar, sem löngu síðan
fraus,
Þá frelsis sólin signir vegu mans
Og sendir ljósið út til vors föðurlands.
Og heill sé þeim hverjum, seiú heldur
sína leið
Og liverfur ei aftur þó færðin sé ei greið,
En ryður sér brautir beint í sigurför
Og boðskap nýjan flytur um sælli kjör.
Kristixn Stefánsson.
/
Island.
Lag: Mér um hug og hjarta nú.
Gamla Fróni handan haf
i hætt er við þeir gleymi,
sem að auðnan annað gaf
óðal vestur í heimi.
Þó mun lengi lifna þrá,
1 leynd í hjörtum inni,
þegar helgri hátíð á
hljómar íslands minni.
Þá er fritt þitt fanna skaut
forna, kalda landið,
stjarnan eina’ á allra braut,
eina fasta bandið,
1 litil ey, sem alein ver
okkar tungu’ og minn,
Þegar málið þetta hér
þagnar hinsta sinni.
Þoustkinn Eui.inosson.
Ameríka.
Lag: Feðra vorra fóstur-láð.
Ameríka er fagurt frón
Frjótt og svipstórt víða,
Full með skógar-lundi, lón,
Læki’ og akra fríða,
Fögru vötnin víð og blá,
Víkur fram með ströndum,
'Vestra. fjöllin himinhá,
Hamast brim á söndum.
Þeir sem byggja þetta land
— Þættir víða spunnir — _
Allra þjóða eru bland
Enn ei saman rnnnir.
Við þig ættar batt ei band .
Börnin hvítra manna;
Enn ertu’ að eins, unga land,
^®<íjörð skrælingjanna. *)
Hve má vænta, hlýtt að þér
hljómi strengur Braga,
úr því til er ekki hér
ætland, þjóð né saga ?
Hlýtt samt unna, þínar, þér
þeir er byggja slóðir;
fóslra góð því einatt er
alt að því sem múðir.
Fortið vor hér ekki er,
en það gerir minna,
flestir voná’, að framtíð hér
felist barna sinna.
Þú munt verða þeim svo góð
þeirra komandi’ æfi,
svo mun vaxá’ upp þrekleg þjóð
þessa lands við hæfi.
Frjósemd gaf þér forsjónin,
fæst þér gerði spara;
kemur undir, kynslóðin,
kunni með að fara.
Greiði hjá þér gæfan spor
góðri stjórn og friði,
svo þig barna-börnin vor
blessi’ í þúsund liði.
Jón Ólafsson.
*) = rauðskinnanna.
V estur-Islendingar.
liæða Jóns Ólafssonar.
Heiðruðu tilheyrendur—kæru lönd-
ur og landar ! — “Komið þið nú öll
saman blessuð og sæl!” Það er gömul
og góð íslenzk heilsun, og hún fellr mér
einhvernveginn svo náttúrlega á varir í
dag, þegar mér veitist sú ánægja að sjá
ykkr aftr eftir meira en tveggja ára
fjarvist, og eftir að það í dag eru rétt
þrjú ár síðan ég hef verið saman með
ykkr á íslendingadegi. Jæja, óg á ekk-
ert innilegra orð að heilsa ykkr með, en
þetta gamla íslenzka : Komið þið óll
saman blessuð og sa?l — öll saman, undan-
tekningarlaust — bæði vinir og mót-
stöðumenn. Ég segi það með vilja :
yinir og mótstöðumenn, því að á íslend-
ingadag á enginn fslendingr íslenzkan
fjandmann, hvað sem svo líðr hinum
öllum ársins 864 dögum.
Eg held ég geri ekki nema rótt gagn-
vart sjálfum mér,og engum öðrum órétt
með því, þó ég geti þess svo sem í afsök-
unarskyni, að ég hefi ekki sjálfr valið
mór hvorki umtalsefni nó yrkisefni í
dag. Ég hefði helzt óskað að tala um
annað, og kveða um ekki neitt; en ég
hefi hlýtt því sem fyrir mig var lagt.
Umtalsefnið mitt á að vera, að tala
nokkur orð um Vestr-íslendinga. Ég
hefi sjálfr einu sinni áðr talað um þetta
á íslendingadegi hér í Winnipeg, og ég
hefi heyrt aðra tala um sama efnið.
Þegar ég nú minnist þess, hvað ég og
aðrir höfum áðr um þetta efni talað, þá
kemr mér það svo fyrir sjónir, sem við
höfum talað helzt til alment um umtals-
efnið: okkr hefir, að ég ætla, hætt til
að tala um hlutverk og tilgang þeirra
erlendra þjóðflokka alment, sem flytja
til þessarar álfu og setjast hér að. Við
höfum talað um immígranta til þessar-
ar álfu almcntLÍ stað þess að tala um
þann eina immígranta þjóðflokk, sem
þó átti að vera einkaumtalsefnið, sem sé
íslenzka menn og konur í Vestrheimi.
Vitaskuld er í mörgu líkt ástatt fyr-
ir oss íslendingum og öðrum erlendum
þjóðflokkum, er hingað flytja og setjast
hér að, og að mörgu leyti verðr vort
hlutverk og tilgangr svipað eða sama og
þeirra. En ekki að öttu. Eins og hver
maðrinn er hver öðrum ólíkr, þótt allir
sé þeir menn, þannig eru þjóðirnar
hver annari ólíkar; íslendingrinn og
Spánverjinn eru hvor öðrum svo ólíkir
að það má þekkja þá sundr, án þess að
heyra þá mæla orð, að eins af sjóninni
einni saman.
En í því er ólíkt að jafna saman
þjóðunum og einstaklingunum.að breyt-
ingar hvorra um sig eru ólíkum lögum
liáðar. Einstaklingrinn, sem er ein ó-
skiftileg vera, getr notað sína hæfileika
á ýmsa vegu og tamið þá og æft á ýmsa
lund; en verulega breytt grundvallar-
eðli sínu, það getr enginn maðr; rétt
eins og trésmiðrinn getr teglt spýtuna á
ýmsa lund og búið til úr henni hvað sem
hann vill; en hann getr ekki brey-tt álm-
■num í eik nó askinum í furu.
Oðruvís er því farið með þjóðirnar.
Að vísu geta þær breyzt á svipaðan
hátt og einstaklingarnir. En þær geta
og breyzt* á annan hátt; þær geta
breyzt við kynblöndun. Og á þann
hatt — og á þann hátt einan — geta nú
myndast ný þjóðerni.
Eitt bezta og skírasta dæmi til
slíkrar þjóðernisrcyndunar á þeim tima,
er alveg liggr innan sögunnar, er ið
enska þjóðerni: eitt ið þrekinesta í
heimi.
Hugðnæmt er að sjá, að ýmisl. helztu
þjóðeinkennin eru þar norræn. Ýmis-
leg grundvallaratriði i fyrirkomulagi
þeirrar þjóðar norræn — svo sem þing-
stjórn ; kviðdómar — sem vór, þótt
merkilegt sé, eiginlega þekkjum fyrst á
íslandi.
Nú á dögum er bezta dæmi slíkrar
þjóðernis-nýmyndunar hér í Vestr-
heimi, bæði hér í Canada, en einkum í
Bandaríkjunum. Því að þótt liðnar sé
nokkrar aldir, síðan land þetta fór fyrst
að byggjast, þá var og er landflæmið
svo stórt, að það hefir streymt til þessa
sívaxandi innflutningastraumr inn í
landið, sem til þessa hefir kæft allan
verulega þjóðernismyndun. Því það er
ekki til neis að leyna því: hér er ekkert
ameríkanskt þjóðerni til enn sem komið
er; það eru að eins frumefnin til þjóð-
ernis, sem enn eru hér til, og i hæsta
lagi allra fyrstu frjóangarnir sem sjá
má votta fyrir. Rélt eins og þótt þið
látið vatn og mél og salt í pott; það er
ekki grautr, heldr bara efni í graut.
Það þarf að setja liann yfir eld. hita og
sjóða þessi efni, svo úr þvi verði grautr,
og ekki gleyma að liræra í, svo alt
hlaupi ekki í kekki, og það tekr tíma.
Svo er ekki nóg að flytja urmul manna
af ýmsum þjóðernum saman i eitt stórt
landflæmi; það þarf aldanna söguglóð
til að sjóða þessi blendnu efni saman.
Frelsistíð Bandaríkjanna er enginn
þjóðlegr viðburðr ; það er enska þjóðin
tveim megin hafs, sem klofnar i tvent.
Þótt það í staðarlegu tilliti sé bundið
við þessa álfu, er það í æðra skilningi
enskr viðburðr, kafli í Englandssögu.
Borgarastríðið fyrir liðugum 80 ár-
um er fyrsti vottr um, að það sé að
koma hitahljóð í pottinn ; enn ennþá er
ekki svo langt komið að byrjað só að
“krakka við barm” í þjóðernispottinum
Skólamálsbaráttan hér í Canada er
einn fyrsti vottr þess, nð ólík þjóðerni
eru að byrja þá viðreign, að úrslitin fá
þýðin gsíðar fyrir þjóðernisnýmyndun
ina, ef hér annars myndast nokkurn
tíma nokkurt sérstakt þjóðerni, sem
tvísýnu má ef til vill á telja. t Því þótt
Canada eigi fýrir sér — sem ég vona —
að haldast sem sérstakt veldi, þá er hún,
og verðr æ meir og meir andlegr hluti
Bandarikjanna, eða ef þið viljið heldr;
hún og Bandaríkin virðast eiga fyrir sér
og þess óska ég — að verða andleg
ljeild, mynda eitt nýtt þjóðerni, ið ame-
riska.
Nú erum vér Vestr-íslendingar einn
af þeim þjóðflokkum, sem eiga að renna
saman hér með tíð og tíma, til að mynda
nýtt þjóðerni. Forlög vor eru auðsæ
og óumflýjanleg; vér, það er að segja
niðjar vorir, missa,. og verða að missa,
sitt þjóðerni hér. Og að ætla sér að
sporna við þvi, varna því, það væri eirts
og að ætla að veita fljóti upp eftir
brekku.
En við getum flýtt þvi eða seinkað;
við getum flotið viljalaust með stramn-
um, eða við getum andæft eða siglt eða
róið og stýrt.
Ég er ekki á því að við eigum að
fljóta viljalaust með straumnum, að við
eigum með öðrum orðum liugsunarlaust
að fylgja fjöldans straumi. Ekki er ég
heldr að mæla með því, að vér andæfum
eilifan barning móti straumnum ; það
yrði þó vonlaus barátta hvort sem er.
En ég vil ekki heldr að vór gerum alt of
mikið til að hraða ferð vorri. Ég vil
ekti að við gerum okkr far um, að láta
börnin okkar gleyma máli voru og inn-
rætum þeim fyrirlitning fyrir vorri
fornu ættjörð og voru íslenzka þjóðerni.
Við verðum hvorki víðsýnni né skyn-
ugri ameríkanar fyrir það. Sá maðr,
sem kann fleiri tungur en eina og á að-
gang að bókmentum fleiri þjóða en einn-
ar, er andlega ríkari, en sá, sem að eins
kann eina tungu. Sá sem þekkir sögu fleir
þjóða, er fróðari en hinn, sem að eins
þekkir einnar þjóðar sögu. Og sá maðr,
sem á forfeðraþjóð og þjóðernissögu, á
dýran arf til huglyftis og eftirdæmis,
sem hinn á ekki, sem enga ættjarðarsögu
■á\ Ilugsum okkr tvo sveina, er hvor-
ugr hefir nokkurn tímanlegan auð að
erfðum fengið; annar er sonr merks
manns og fram í ætt hans hafa verið
ágætismenn sinnar þjóðar, vitrir menn,
góðir og göfugir; hinn sveinninn er út-
burður, sem fanst með lífi í reifanum og
var alinn upp, en enginn veit hverjir
foreldrar hans voru. Finst yðr ekki
þessir sveinar hafi fengið býsna ólíkan
arf? Með nútíðarinnar fulla skilningi á
þýðingu arfgengisins, mun það vera
öllum ljóst að svo er. Og vér Islend-
ingar, sem frá fornöld til þessa dags
höfum verið svo ættfróðir, ættum að
skilja þetta manna bezt, sem norska
skáldið Ásmundr Ólafsson Vinje kveðr:
“God Arv det er fyr Mannen
av Godtfolk vera född”; þaðer á ís-
lenzku:
“þvi arfur er það góður,
að eiga göfugt kyn”.
Og við Islendingar þurfum sem þjóð
ekki að skammast okkar fyrir kynið;
í ongrar annarar þjóðar æðum flýtur
göfugra blóð—konunga, hersa og vík-
inga-blóð.
Þetta eigum vérað muna. og þegar
vér komum hingað til lands, til að setj-
ast hér að, þá eigum vér ekki að koma
sem auðmjúkir, niðurlútir, lítilsigldir
menn, heldr eigum vér að bera höfuð
liátt; ekki fyrirverða oss fyrir þjóðerni
vort, heldur vera stoltir af þvi, og segja
hnarreistir við Enskinn : “íslendingar
erum vér, skilgetnir afkomendr
þeirra manna, sem þér eigið alt það að
þakka, sera bezt er, í stjórnarfari yðar
og stofnunum, í lífsskoðunum og luud-
erni”.
Ég get ekki stilt mig um, að segja
ykkur dálitla.sögu af Göngu-Hrólfi;
hún stendr ckki í Göngu-Hrólfssögu,
sem er mestmegnis samsetningr. En
Göngu-Hrólfr var norrænn víkingr,
sem í byrjun 10. aldar herjaði á Frakk-
lands strendr og lagði þar undir sig
mikið land.það er síðan heitir Norman-
dí. IÁarl heimski, sem svo var nefndr,
róð þá fyrir Frakklandi; hann gerði
frið við Göngu-Hrólf, er hann sá sitt ó-
vænna, og gerði hann að hertoga yfir
Normandí. Það var tízka þá, að her-
togi, sem þág land að lóni af konungi,
skyldi kyssa á fót konungs eða stóru-tá
til merkis um, að hann tjáði konungin-
um hollustusem yfirdrotni sínum. Karl
heimski sat í hásæti er Göngu-Hrólfr
gekk fyrir hann. Þegar Hrólfr skyldi
tána kyssa, vildi hann okki beygja sig
eða lúta Karli, og mælti til manna
sinna: "Jæja, réttið þið mér þá, pilt-
ar minir, löppina á konunginum". Þeir
gerðu það, beygðu sig og tóku um fót
Karli og réttu hann upp að munni
Göngu-Hrólfs, en Hrólfr var höfði
hærri en aðrirmenn, ogdrógst konungr
við þetta niðr úr hásætinu og veltis t á
gólfið. — Það var afkomandi Göngu-
Hrólfs i beinan legg, sem síðar lagð i
undir sig England.
Hér í álfu er nú enginn konungr,
sem kyssa þurfi á tána. En hér eru
lög og landstjórn, og þeim erum vér
hollustu skyldir. En ég vil að við sýn-
um þá hollustu, eins og Göngu-Hrólfr,
án þess að beygja oss fyrir því, sem
ekki er lotningar vert. Ég vil vór séum
löghlýðnir menn dyggir landsþegnar, en
að öðru leyti metum það eitt i siðum
og háttum hérlendra manna, sem nokk -
urs er vert, en liöfnum hinu, sem fánýtt
er, og höldum þar voru, sem það er
betra. Beygjum oss fyrir engu fyrir
það, að það er enskt, enaðeinsfyrir því,
sem jafnframt er nýtilegt og gott.
Höldum fast við fögur dæmi feðra
vorra og ættarþjóðar; þá höfum vér
nokkuð fram að leggja í sumblið til
myndunar ins nýja, unga ameriska
þjóðernis.
Ég sagði áðan að við skyldum reyna
að halda þvi skriði á skipi voru, að það
láti að stjórn, er vér siglum hér áleiðis
og stefnum í ameríska þjóðernisliöfn.
Það er margt í roru þjóðerni, margr
erfðagripr, sem ekki er vert að kasta
fyrir borð, heldr holt að hafa fyrir segl-
festu : vér höfum frá alda öðli til þessa
dags á Islandi notið meira persónulegs
frelsis, en nokkur önnur þjóð i heimi,
og það enda á þeim tímum þcgar póli-
tisku frelsi voru var hvað mest misboð-
ið. VarðveÍÞöm ástina á þessu frelsi og
gerum vort til að ryðja þvi rúm hér í
landi; þess er engin vanþörf; vór ber-
um meiri virðing fyrir ráðvendni i
stjórnmálum, en menn gera hér i landi;
varðveitum þann arf; vér höfum fleiri
einkenni, svo sem ró og hugsunarsemi,
virðing fyrir röksemdum og allnæma
réttlætistilfinning. Eflum slíkt ogvarð-
veitum, og drekkum oss þar til heilsu-
lyfs holla teiga úr vorum forna og nýja
sögu og bókmenta brunni. Hvort hald-
ið þið só betr fallið til að vekja göfugar
hugsanir í brjóstum ungra manna, forn-
sögur vorar með sínum snildardæmum
drengskapar og þreks, eða liversdags
sögur meðalhöfunda samtíðar vorrar
hér í lnndi ?
Blandast nokkrum hugr um svar-
ið?
Og á siglingu vorri mun mæta oss
ýmislegt það af hérlendu, sem ekki er
vert að innbyrða. Eitt vil ég sérstak-
lega vara yðr við að vera eigi of bráð-
látir upp að taka, og það er þjóðtrúin í
þessu landi.
“Hvað þá—þjóðtrúin ? Hór er eng-
in þjóðtrú” heyri ég ykkr segja með
sjálfum ykkr. Vitaskuld ætla ég ekki
að fara að tala um kyrkjumál í dag, og
því megið þér skilja, að ég er ekki að
tala hór um neina lögboðna kyrkjutrú.
Alt slíkt er frjálst og fjölbreytilegt í
þessu landi. En þjóðtrú hefir Ameríka
samt, 'og það svo ríka, að Ameríku-
menn liafa sinn sérstaka þjóðguð fyrir
sig, sem flestir 'þeirra trúa á, livaða
kyrkju sem þeir að öðru leyti kunna að
tilheyra. Þessi þjóðguð heitir: “inn
almáttugi doliar”. Þennan kumpán
vil ég ekki hvetja ykkr til að tigna. Ef
þið getið gert hann að þræli ykkar , það
er annað niál; beygiðaldrei kné fyrir
því arma goði ; afneitum aldrei fyrir
þá sök vorum fornu þjóðvættum : ís-
lenzkum drengskap og dáð.
Vér Islendingar eigum einkennilega
sögu : fyi st vort glæsilega sjálfsstæðis-
tímabil; svo undirokunina, glötun
frelsisins, vesaldóms og myrkra tíma-
bilið, og nú loks byrjandi endrreisn :
“Fjögurra alda frelsis glæstar brautir,
—þá frægðai tið ei sagan gleymast læt-
ur—
sex hundruð ára þrældóm, smán og
þrautir,
svo þrek og dáð til samt að rísa á fætur:
mín ættarþjóð, fyrst þín er saga slík,
svo þrátt fyrir landsins fátækt ert þú
rik”.
Þó að íslendingar se enn ekki búnir
að vinna upp 600 ára vanrækt, þá eru
þeir þó byrjaðir, og þó stundum
miði enn smátt, þá miðar þó sýnilega
fram í rétta, horfið. og á framtíð ætt-
jarðar minnar hefi ég bjargfasta trú.
En engin þjóð gengur óskemd í
gegn um sex alda kúgun, svo hún tapi
ekki einhverju af fornum kostum sínum
og ég er ekki frá því, að rénað hafi
hjá oss íslendingum kjarkur, þrek,
manndómur, hreysti. En margt gott
höfum vér og geymt.
Vér erum t. d. löghlýðin þjóð og
lítt við stórglæpi kendir. Það er aldrei
svo minzt á okkr hér í blöðum eða ræð-
um, að vér sóum eigikallaðir inir “ráð-
vöndu íslendingar.,,
Já, íslenzka ráðvendnin klingir oss
svo sifelt í eyrum, að ef við værum ekki
slíkir dánumenskunnar stólpagripir sem
við erum, þá væri ekki kyn þótt við
værum farnir að fá hálfgerða skömm á
íslenzku ráðvendninni. Það er orð-
ið væmið að heyra þennan ein-
róma ráðvendnissöng. Það vekr
manni óneitanlega löngun til að heyra.
einhvern tíma eitthvað annað talið oss
til gildis jafnframt. Þvi heyrum við
aldrei um nein íslenzk afrek? Já, þó
synd og skömm só að segja það: mér
liggr enda við að segja: því heyrum við
aldrei um svo mikið sem einn ærlegan
íslenzkan glæp — stórglæp, meina ég,
en ekki daglegar hversdagsyfirsjónir?
Ég veit enginn misskilur mig svo,
sem ég reyndar unni glæpum eða vilji
mæla þeim neina bót. En það sem fyr-
ir mér vakti, var þetta, að andleear og
líkamlegar einkunnir einnar þjóðar má
marka eins af glæpum hennar að sína
leyti eins og af afreksverkunum. Ofg-
arnar mætast. Afreksverkið og stór-
glæprinn geta átt að nokkru leyti sam-
eiginlegan grundvöll: hugdirfð, þrek,
hreysti. Það er komið undir því, hvern-
ig menn verja þessum eiginleikum,
hvort árangrinn verðr afreksverk eða
stórglæpr. Lítilmennið vinnr aldrei af-
reksverk né drýgir stórfelda glæpi.
Þvi segir Henrik Ibsen :
‘Der skal mere til end at eöle sig i Dynd;
der skal baade Mod og Kraft til en Synd. *
Þ. e. á íslenzku :
‘að ata sig í for — nei, það þarf meir,
svo það sé mynd !
það skal mannskap til og þrek, að drýgja
alminlega synd P
Hefir nokkur heyrt þess getið, að
Gyðingr hafi framið innbrotsþjófnað,
rán, víg (sem ekki var ragmannlegt
launmorð) eða aðra þá glæpi, er karl-
mensku og hug þarf til ? Nei, þeir
kunna bara að smá-stela, svíkja. flá —
snillingar að flá — og þegar lengst nær
að myrða á laun til fjár varnarlaus ör-
vasa gamalmenni. Þá sjaldan þeir
myrða, er það ávalt til fjár.
Nú vona ég þið skiljið, við hvað óg
á, án þess að misskilja mig.
En—munu margir segja—vér ísl.
erum svo fámennir ; við getum engin á-
hrif haft, okkar getrað engu gætt.
Það er ekki alt undir fjölmenninu
ko.nið.
Hverjir eru það, sem nú á tímum
setja sinn stimpil á heimsins skáldskap?
Eru það enskir, franskir eða þjóðversk-
ir menn?—Önei, engin af stórþjóðunum
stendur nú i þeim efnum fremst. Það
er ein af heimsins smæstu ogfátækustu
þjóðura, og það er sú þjóð, sem oss er
skyldust. Það eru Norðinenn. Hinrik
Ibsen er nafnið, sem nú er viðast þekt
um allan mentaðan heim, á allar tung-
ur og í öllurn álfum. Og hvaða höfunda.
eiga enskar þjóðir nú eða Þjóðverjar
eða Frakkar, er nefna megi við hlið
Björnsone, Kjellands og Lie’s?
Enskr ferðamaðr. sem nýlega var
að ferðast i Asíu, segir frá því um eina
þjóð þar, að hann hafi verið í vafa um,
hvort hann ætti að telja hana til ment-
aðra þjóða eða hálfmentaðra. Svo var
hann í heimboði eittkveld hjá höfðingja
þarlendum, og í ræðu, sem einn af in-
um innlendu gestum hélt yfir borðum,
mintist hann á "heimsins ’nierkasta.
samt.ðaskáld, sem vér allir þekkjum,
Henrik Ibsen”. Eftir það, segir ferða-
maðurinn, var ég í engum vafa; sú
þjóð lieyrði til inum mentaða heimi.
Núna í vor kom út á Þýzkalandi 1.
hefti af allstórri bók, sem heitir :
“Saga íslenzkra bókmenta á 19. öld’r.
Hvaða útlendr höfundr hefir tekið sér