Heimskringla - 14.03.1901, Blaðsíða 2

Heimskringla - 14.03.1901, Blaðsíða 2
HEIMSKKINGLA 14. MAKZ 1901. Hdmskringla. PUBLI8HED BY The Heimskringla News & Pablishing Go. Verð blaðsins i Canada og Bandar. $1.50 um irið (fyrirfram borgað). Sent til Islands (fyrir''ram borgað af kaupenle um blaðsins bér) $1.00. Peningar sendist í P. 0. Money Order Registered Letter eða Express Money Order. Bankaávisanir á aðra banka en í Winnipeg að eins teknar með affðllum. B. L. HaldwinNon, Editor & Manager. Office : 547 Main Street. P.O BOX 407. Fjármál Manitoba- fylkis. í vikunni sem leið hélt Mr. John Davidson, fjármálarftðpjafl fylkisins, fjármálaræðu sína. Hún var stutt en gagnorð. Hann hafði hana ekki alla stykkjaða og slettrttta af gorti og sjálfshóli, eins og siðvenja var að gera í stjórnartíð Greenwaystjórnar- innar. Hann sýndi skipulega og Ijóslega án málalenginga og þvaðurs, aðferð fjármála stjómarinnar. Sést að fjármálum fylkisins hefði verið stjórnað með hyggindum og spir- semi síðaliðið ár,. Greenwaystjórn- in skyldi við afar sjóðpurð. þegar hún var rekin frá völdum, sem nú verandi stjórn varð að taka og annast. En þrátt fyrir það heflr fylkissjóður borgað rentur og gkuldir þær sem honum bar að borga, og beflr þó af- gang af árstekjum, að góðum mun, og f'ylkið hefir nú eins mikið traust á peningamörkuðunum, og nokkurt annað fylki i Canada. Fjármálaráð- gjafinn sýndi og sannaði, að hann heflr látið útgjöldin vera m i n n i en tekjurnar. í byrjun varð stjórnin að taka dálítið peninga lán, af því fjárhirzlan var tóm—tæmd—til að borga vinnulaun og áumflýjanlegan kostnað. Sem dæmi um hversu gott lánstraust fylkið hefir nú, má taka það fram. að það getur íengið pen- ingalán með sömukjörum og brezka stjórnin fær til herkostraðar í Suður Afrlku. Sýnirjþetfa dæmi Ijóslega hvaða áiit peningamenn hafa á Mani- tobafylki unðir núverandi stjórn þess. Enska stjórnin heflr mesta tiltrú á peningamarkaðinum, og þau ríki eða fylki sem hafa sömu tiltrú eru afarfá, en eitt af þeim er Mani- tobafylki nú. Næsta ár er fjármála- áætlun Mr. J. Davidson sú, að út- gjðld og tekjur standist á, en flest mælir með að tekjurnar verði mun meiri en útgjöldin. Svo framarlega sem sambandstjórnin verði að ein- hverju leyti við hinum sanngjörnu kröfum Manitobastjóruar með skóla- löndin, þá kemur til sögunnar nýr inntektaiiður. sem nemur töluverðri Qárupphæð. Sir Laurier heflr sjálf- ur látið skoðun þá í Jjósi, að fylk- inu beri að minsta þeir peningar, og rentur af þeim, sem koma inm fyrir ■kólalöndin árs árleg.i. Enn framur sýndi fjármálaráðgjaflnn fram á að útgjöldin hefðu verið mikið minni síðasta ár, ef ekki hefði þurft að kosta stórfé f stjórnarbyggingarnar, sem komnar voru að falli fyrir fúa og skekkju svo bráða nauðsyn bar til að gera við þær í sumar sem leið. Kostaði það stórfé. Um fjárlaga áætlunina íyrir næsta ár mundi mót- parturinn fella dóm ef hann sæi sér færi, en fjármálaráðgjaflnn kvaðst hafa þá hugmynd, að mótpartur- inn mundi fara vægt út í þá sálma, hversu góður sem viljinn væri, enda kom það fram að Greenways-sinnar höfðu lítið um fjárlögin að segja. Manitobastjórnin er ekki einasta fær nm að sýna að hún heflr haldið sparsamlega og hagfræðislega- á fé fylkisins, en hún getur lika sýnt, að þau skuldabréf, sem húnseldi áárinu, sem hún var nauðbeygð til að gera vegna eyðslusemi og sjóðþurðar Greenwaystjó narinnar, voru keypt við hæsta verði, þar sem hún fær sama verð fyri þau og enska stjórn- in. Af þe»su hvortveggja, og öllu sínu ráðlagi sést það, að sú stjórn sem nú situr við stýrið 1 fylkinu, aamanstendur af þeim mönnum, sem eru færir um og hafa vilja á að stjórna fjármálum fylkisins heiðar- lega og hagfræðislega, og auka og efla veg og gengi Manitoba. Og sé stjórn þessa fylkis borin samanvið stjórnir í öðrum fylkjum sambands- ríkisins, þá verður hún fremst í fylkingararmi þeirra allra. Eftir að eins eitt ár er I sjóði hjá núverandi stjórn f Manitoba ellefuþúsundir, fimtíu og s ex dollarar af árstekjum, þrátt fyrir hina feyknamiklu sj óð þ u r ð, sem hún tók við frá Greenwaystjórninni. Er meira að vænta? Mesti blaðamaður í heimi. Sumir en ekki allir hafa heyrt getið um Alfred C. Harmsworth. Hann er nú 35 ára gamall. Hann er réttnefndur blaðakóngur heimsins. Hann á4 stórdagblöð, sem hafa fleiri miliónir áskrifenda hvert. Þar að auki 27 tímarit, sem öll eru mjög fit- breidd oghafa kaupendasæg mikinn. Hann hefir rakað saman 20 miliónum doll. á fimtán árum. Alt þetta fé hefirhann grætt á blaða og tímarita útgáfum. Koma han3 til Bandaríkjanna þykip einn sá allra merkasti atburð - ur þessa tíma, á blaðavísu, og hafa þau talað margt og mikið um hana. Þótt hæfileikar hans og auðlegð gæti vakið mikið umtal án þess að annað fleira fylgdi, þá heflr koma hans til Bandaríkjanna gengið langt fram úr því, sem hugsanlegt var um það eíni. Hann kom til Bandaríkjanna í herljóma blaðamenskunnar, ef svo má nefna. Með öflugri blaða-hor- örva ritgerð birtist hann sjálfur. Hann reit sjálfur þessa ritgerð í North American Kevew. Hún heitir “Simultaneous Newspapers of the Twentieth Century” (Samtímisblöð tuttugustu aldariunar). I ritgerð þessari eru meðmæli um sambands- steypingu allra fregnblaða,|sem verði eins öflug og “Standard Oil Co.” er nú; og þar að auki leiðir hann í ljós fjölda margar nýjar hugmyndir um framtíðar blaðamensku, og þá trú sína: “að fréttablöð tuttugustu aldariunar verði sameinuð í einn als- herjar hringhvirving”. Það næsta sem hann gerði, var það, að hann tók við öllum umráð- um á stórblaðinu “New York World” fyrsta dag Janúarmánaðar þetta ár. Og byrjaði þannig hið nýja ár og nýju öld. I auglýsingu um þessa viðtöku blaðsins sem hann skrifar sjálfur undir, og birtist 31. Desem- ber 1900 í blaðinu, segir hann: “Ég kem til Iíandaríkjanna til að breyta hingað til ríkjandi blaðamensku og til að Jæra, og gera nýjar uppá- stungu á henni. Ritstj. New York World heflr veitt mér full umráð á blaði sínu í 24 kl. tíma, og þótt að tíminn sé knappur, og ég stigi hér á land á fi otudaginn var, þá ætla ég á morgun að skýrskota þessu blaðamensku-máli mínu til allrar sanngirni og skynsemi Bandamanna, sem þeir eru annálaðir um allan heim að hafa, í flestum málum. Þann 1. Jan, 1901 kom New York World í dagsbirtuna að vanda. Blaðið var 32 biaðsíður, og fjórir dálkar á hverri síðu. Á fyrstu síðu var fregnsafns- registur undir mis munandi nöfnum, svo sem: Á staðnum. Sœsíminn. Fregn- þrœðir. Undir þessum fyrirsögn- um var sýnt hvar mætti flnna þess ar fréttir, t. d. á blaðsíðu 4, á blað- síðu 8, og á blaðsíðu 24. Á þessum tilvísunarstöðum voru aftur tveggja- dálkabreiðar fyrirsagnir, og deild- ust þær aftur enn þá nákvæmar, svo sem mínútufréttir, stundarfréttir, eyktarfréttir, og fréttir eftir miðjan dag, og fréttir fyrir miðjan dag. Á þenna hátt var hægt eftir registri blaðsins fyrir hvern og einn að flnna það sem hann kaus sér, án þess að þurfa að grilla eftir einni fyrirsögn inni á fætur annari, eða Ieita í mörg- um dálkum af ýmiskonar hrærigraut að einhverju sérstöku. Hvaða stétt- ar lesari eða starfsmaður sem var gat strax fundið það, sem hann vildi vita, á strætisvagninum eða á leið í vinnu sína. Ritstjóradálkarnir báru þessa skifting á ritstjóragreinum: ‘Hinn naumasti tími verkamannsins’” “Hagfræði fyrir þá sem auglýsa”. Fyrir þá sem lesa á vögnum, eða sitja f dyngju. “Það sem lesarinn á að síinga í vasa sinn”, etc. í sambandi við uppástungur og breytingur sem hann fór fram á, til að vekja eftirtekt lesenda og gera þeim sem allra arðsamast gildi og gagn fréttablaðanna gerði hann svo hljóðandi tilboð: $500.00 FYRIR EITT PÓSTSPJALD. Mér er mjðg ant um að fá úr- skurð Bandaríkjamanna óhikaðan um tímasparnaðar kröfu mína fyrir lesendur. Sendið mér að eins póstspjald— sem ekki heflr inni halda meira en 200 orð,—sem skýrir afdráttarlaust skoðun yðar á þessu tölublaði World, og ef þér álítið annað betra en ég, svo látið mig vita það. Öll þessi póstspjöld sem send eru, verður stfnað saman á skrif- stofu “London Daily Mail”, í New York, númer 1215 og 1216, í Amer- ican Tract Society byggingunni. Á hádegi á sunnudaginn kemur, 5, Jan., ætla ég að ganga þangað—í herbergi 1216 og taka fyrsta póstspjaldið sem fyrir mér verður. Þeim sem skrifað heflr skeytið skal ég tafarlaust senda bankaávísún sem giídir eitt hundrað pund sterling, og sem alstaðar verð ur nægt að býtta fyrir fimm hundr- uð doll. Sendið póstspjöldin ekki síðar en að kvöldi þ. fjórða þessa mánaðar. Blöðin skýra síðan á þessa leið frá endalykt þessa tilboðs. Á milli 25,000 og 50,000 skeyti voru send Mr. Harmsworth. Sá sem verð- launin hlaut heitir H. L. Baker, blaðamaður í New York. Mr. Harmsworth kom á ákveðnum tíma þangað sem skevtunum var safnað saman. Hann lét fleygja þeim öll- um í hrúgu á gólfið, og síðan lót hann 6 menn, hvern á eftir öðrum, hrista hrúguna upp. Gekk hann síðan að henni og tók skeytið sem efst lá. Skeyti þetta hljóðaði svo: “Mr. Alfred Harmsworth. Kæri herra:— Það virðist ekki neitt sérstakt við þetta framtíðar “ritsýnis” tölu blað af World, en ef til vill liggur blaðagaldurinn í látleysinu. Niður- röðunin er ftgæt, ég gef ekki mikið fyrir örstuttar fyrirsagnir, né iangar og samtvinnaðar sögur, og svo fram- vegis. Með virðingu. Herbert L. Baker. Þegar Mr. Baker kom að veita móttöku verðlaununum og var gerð - ur kunnugur Harmsworth, mælti hinn síðarnetndi: “Eg vonaði það yrði einhver fátækur og peninga- þurfi, sem fengi þe3sa skildinga— 100 punda ávísun á Englandsbanka. Ég hefl leitað eins og að saumnál í þessari borg að hundrað punda ávís- un, en ekki fengið hana. Hérna eru tjórar 25 punda ávísanir, sem gilda hið sama. Takið við launum yðar”. Auk ágætrar niðurröðunar á efni blaðanna, og fjölbreyttu vali handa ölium stéttum, og verðlaun- um sem allir geta náð í, þá álíta hinir beztu blaðamenn, að blöð Mr. Harmsworth hafl enn þá fieira og meira til síns ágætis. Framsetning- urinn sé ef til vill aðal-galdurinn f blaðatöfrum hans. Atburðirnir í fregnunum eru ekki faldir innan f löngum og óljósum málalengingum, heldur er þeim með fáum skýrum og viðeigandi orðum þrýst sem letri inn í huga lesarans, og geymast þar síð- an ófölnaðir. Hið sama er um rit- gerðirnar að segja. Þær eru laus- ar við stagl og mælgi, en kjarnyrtar, og mála ljóslifandi einkenni þess sem þær fjalla um, í hugskot lesandans. Þær fjúka ekki eðaafmást fyrir vindi né vatnaroki, hinnar algengustu glamurkynjuðu blaðamensku. Blaða- menskuaðferð Mr. Harmsworth sýnir að hægt er að lo3a lesendur við hina lúalegu og óbrúkandi aðferð fiestra ritstjóra nú, sem teygja efnið á lang- inn og spinna út úr því efablandinn vaðal og vífllengjur, og annað hvort eyðileggja fyrri setninguna með þeirri seinni, eða flækja umræðuefnið svo, að enginn fær heila brú úr því, upp eða niður. Um blaðamenskuferil Mr. Harms- worth er þetta að segja: Faðir hans var lögfræðingur vellærður, og dá- vel efnum búinn. Hann lét son sinn stunda nám og vildi að hann yrði háskólakennari i lögfræði. Dreng- urinn stundaði nám bitt þar til hann var 16 ára gamall. Þá hætti hann því, og kaus sér blaðamensku fyrir atvinnu. Hann byrjaði ekki á lægstu tröppu, eins og flestir mestu og beztu ritstjórar hafa orðið að gera. Hann byrjaði með $25 um víkuna, sem ritstjóri. “Illustriated News”. Ilann fór strax að brjóta heilann am hvernig bæta ætti hina langorðu og og efnislitlu blaðamensku, þar sém öllu ægir saman í graut og hræru. Hann var sannfærður um, að blaðamenskan gæti geflð af sér miklu meiri peninga til útgefandans, og lesandanum meiri fréttir auð og fróðleik. Hann var strax jafnvígur að skrifa, halda bækurnar og stýra pressunni. Hann komst strax fram fyrir þau annes, sem útásetningar og öfund byggir. Hann sigldi djarft fram um blaðamenskusæinn; tók fólk fljótt eftir för hans, og sýndi honum fagnaðarlæti. Arfur hans var um $5,000. Fann var sparsamur og fór vel með laun sín, og safnaði þvi strax dálitlu fé. Hann hugsaði um það vakinn og soflnn að eiga blaðið sjálfur, sem hann væri ritstjóri við. Afleiðingin varð sú, að hann stofnaði blað, sen að eins var vikublað í byrjun. Var það aðalega miðað við hæfl verka- lýösins og inillum stéttanna, og áður en Alfred var 21 árs, hafðiblað hans 4 miliónir kaupenda um mánuðinn. Eitt af einkunarorðum þess blaðs var þetta: “Skriflð það eina sem þjóðin vill lesa”. Hann sagði einu sinni við blaða- mann, sem var kunningi hans, og leitaði ráða til hans um hvernig hann ætti að fara að, svo fyrirtækið bæri sig. “Ó, sumir eru að fást við blaða- mensku, en eru að káka með hugann við heimspeki. Eða hugur þeirra er við alt aðra atvinnu eða eftirsókn. Þeir eru einkis virði fyrir blaða- mensku. Ég sökti mér á kaf í einn hyl, og það er blaðamenskan”. I annað sinn sagði hann við ungann mann, sem var að byrja blað: “Vinn þú eins og þér er unt, og æf'ðu áhugann. Far þú varlega í öllu sem þú hefir ekki eigin reynslu í. Vertu aldrei hugdeigur að fylgja skoðun þinni, en mældu ætíð út fyrir fram þ»r brautir, sem þú ætlar þér að sýna fólkinu leið eftir. Getir þú þetta og fylgir þú þessu, þá heflr þú alt sem þú þarft”. Kr. Ásg. Benediktsson. Hayti-búar. Prófessor R. T. IIill, landkönn- unarmaður Bandaríkjastjóanarinnar, sem nýlega er kominn heim til Wash- ington úr landkönnunarferð sinni á Hayti eyjunum, ber sumum íbúum hennar hryllilega Ijóta sögu. Hann kveðs margoft hafa verið sjónarvott- ur að fórnfæringum og blótum þess- ara eyjarskeggja. Þeir færa fórnír Hinum mikla gula höggormi. Högg- ormur sá, sem þeir halda blótveizl ur og færa fórnir, er ekki annað en þar lendur höggormur, en átrúend- urnir álíta hann nokkurskonar ígildi erki höggormsins, sem gæddur á að vera yfirnáttúrlegri þekkingu og krafti, og sem að eins prestarnir og hofgyðjurnrr hafl sairneyti við. Hof- gyðjurnar vakta og sjá um helgi- dóma og skrýn Obeah (hins erki- máttuga) sem líka. er þektur undir nafninu Ju-Ju Mumbo-Jumbo eða Vandoux, sem alment er afbakað í Voodoo. Mannfórnir og dansareru höfuðat- riði í voodooismus þessum. Það er satt og áreiðanlegt að gula höggormin- um er fórnað fjölda mörgum börn- um í hverri árlegri blótveizlu. Og það er algengt að mæðurnar ákveða börn sín strax við fæðinguna til að verða fórnfærð. Hinn djöfullegi á- setningur er samt ekki f'ramkvæmd- ur fyrir en börnin eru um tveggja ára aldur. Samt geta prestarnir og hofgyðjurnar bæði heiratað eins margar blótveizlur og fórnfæringar á ári og gert undantekningar á aldri fórnarbarnanna eins og þeim sýnist. Fórnfæringin er hryllilegri en hægt er að lýsa henni. Et skortur er á börnum og unglingum, þá svörtu- geitinni fórnað til uppfyllingar. Þar má eigi geit fórna sem hvítur blett- ur flnst á. Einnig má fórna alhvít-. um hönum, sem viðaukafórn, en bezt er að fjaðrirnar snúi öfugt. Þessir fórntrúendur eru með allra lægstu mannflokkum, og sýna hina elstu átrúnaði, og líkast því nokkuð sumum villimannafÍ9kkum, sem búa lengst inn í Afríku öræfum. Samt styðjast þessar villílýðs fórn- færingar við fórnfæringar þær, sem prestarnir kendu fyrri á dögum.—Og svo mi líka flnnar menjar og leyfar af kukli og töfrum, sem kennilýðn r þessara Obeah-átrúenda hafa um hönd, á meðal hinna svo nefndu Voodoo skottulækna hér á megin- landínu. Þeir praktisera á meða 1 svertingja enn þá. Og sumir þjóð- ernisdansar svertingja hér eru vafa- laust komnir frá þessu villifólki á Hayti, semenn dansar þá á blót- veizluhátíðum sínum, ogsem erulög- boðnir í blótsiðum Obeah. Þe si mannfórna tilbeiðsla sýn- ist hafa geymt betur á Hayti upp- runa sinn og frumeinkenni heldur en alstaðar annarstaðar, nema í in n- lendum Afríku. Þetta Hayti lýð- veldi er í sannleika hvorki meira né minna en ofurlílill hluti af svert- ingja meginlandinu þótt það standi nærri ströndum Ameriku. Fólks- talan er um eina milión, sem eru leyfar og brot af fleiri hundruð villi- mannaflokkum. Sumir fluttir þang- að í þrælasölutíðinni, til þrælastaifa. Þeir voru viltir þegar þeir komu, og þeir eru viltir enn þann dag í dag. Og fylgja sínum frumsiðum og á- trúnaði óbreyttum. Þessir Obaeh-trúarmenn, eru nokkurskonar leynifélög, og verða meðlimirnir að leysa rf hendi marg- breytta siði og serimoníur, sem þeir smálæra, áður en þeir eru reglulegir mec limir þeirra. Mikið af serimon- iunum og siðunum eru skrípadan sar bendingar og kukl, alt eftir trumbu- slætti, og eru sérstök lög eða (eða öllu heldur lagleysur) fyrir hvað eina. Hvar sem ferðamaður er staddur í fjöllunum á Hayti, þá heyrir hann trumbuslögin kveða við í öllum áttum, en hann heflr ekki minstu hugmynd um þýðingu þeirra. En Obaeh trúarmenn þekkja þau upp á sínar tíu flngur, og ;,vita ná- kvæmlega þýðingu hvers einasta lags. Þeir þekkja á laginu hvaða tíðindi eru á ferðinni, og séu þau góð og gleðirík, þá fara þeir að dansa. Þeir eiga 300 til 400 mísmunandi dansa. Lögbók um blótsiði þeirra á- kveður þýðinguna í hverjum dansi. Sumir dansarnir t.a.m. eru dansaðir þegar átrúendurnir eru að biðja Hinn mikla gula höggorm um náð og gæsku, aðrir þegar þeir biðja hann um gæði og gróða, eða um lækn- ingu sjúkdóma, o. s. frv. Oft dansa þeir þangað til þeir eru máttvana eða alveg ærir, Meðölin við þessum danssjúkdómum, eru að drepa eitt- hvert dýr og láta blóðið úr því í krukku og blanda það með rommi, og er hún síðan borin í kring, og bergja sjúklingarnir óspart á þess- um drykk. Síðan er kjötið af fórn- ardýrinu láið upp í pott og soðið, og etið með beztu list. Trumburnar eru af ýmsu tagi og allavega litar. Á hættu tímum og refsinga, eru að eins brúkaðar trumbur sem eru rauðar á lit. Sumir háttstandandi embættis- menn á Hayti hafa hafa tilheyrt þess- um trúflokki. Og fyrir fáum árum síðan var einn aí forsetum þe3sa lýð- stjórnarrtkis meðlimur þessa flokks og tók hlutdeild í blótveizlum og mannfórnum. Finst það skrifað að hann tók viðbjóðslegan og þrælmann legan þátt í fórnfæringu ungbarna, og laugaði sig í blóði þeirra, og lýsti því yfir, að Obaeh ætti ekki hollari tilbiðjenda en hann væri. Katólsktrú er talin að nafninu til þjóðtrúin á Hayti. En katólskir prestar eru óeirnir þar, og þeir sem eru þar lengi geggjast í trúnni. Katólsku kyrkjurnar þar eru því oft í eyði, og prestlausar, og því taka Obaeh trúaamenn þær, og fremja 1 þeim blótsiði Voodoos. Og verður svo úr þeim hið viðbjóðslegasta sam- safn, af katólskum og kristindóms- siðum (alt það versta úr þeim) og Voodoo-ismus, sem alt er um hönd haft í Obaeh musterinu, sem þá er skreytt býlætum Mariu meyjar og helgra manna líkneskjum. Og jafu- vel eru mannblót framin á ölturum þessa kyrkna. Það er vert að geta þess að barnaþjófnaður er ekki ósjaldan framinn á Hayti, einkum til fórnfær inga. Og ekki er langt síðan að kona sem var þar trúboði staðfesti að hún þekti nokkur dæmi þess, að mannakjöt væri selt á kjötmörkuð- um í ýmsum bæjum. Þessi staðhæflng er ekki senni- leg, en þegar þess er gætt, að mann- ætur á viltasta stigi eru til enn þá £ innlendum Afríku, og þessir Hayti- búar standa á sama átrúnaðar stigi eins og þeir, þá er ekki hægt að rengja sðgu þessara trúboða. Plinius sem uppi var nokkru fyrir kristsburð getur um Voodoo- ismus-inn á einum stað. Hann segir að alkunnugt sé að þrælar í Róm og á Ítalíu, sem fluttir hafl verið frá Af- ríku þangað, hafi haft sinn eigin á- trúnað, sem þeir höfðu um hönd þeg- ar þeir fengu leyfi til þess. Þeir héldu hræðilegustu blót — lifandi manna fórnfæringar á nóttunni; og aðal skilyrði blótsins var að hafa höggerm við hendina. Hofgyðja hafl ætíð þurft að vera þar, sem þurfti að æra, og á meðan hún var í því ástandi hafi hún flutt goðasvör. K. Á. B. Olíu-einveldið. (Úr bréfi til ritstj. Heimskringlu). Stofnfé þess var hundrað milí- ónir, er samanstóð af hlutabréfum, $100 hvert. Litlu ef'tir kosningam- ar 1896, þegar þessi voða éinokun vissi að vinur þeijra, hinn veðsetti Vilhjálmur frá Canton, mundi verða kallaður forseti Bandaríkjanna, fóru hlutir félagsins að rísa í verði, þar til í Febr. 1899, að hver hlutur var talinn verður $439. Ári síðar, eða í Febr. 1900, voru hlutir þe3sa félags seldir fyrir $517, í Jan. 1901 voru þeir virtir á $794 hver hlutur, og síðast í Febr. þ. á. erverðmæti hvers hlutar ákveðið $815. Ágóðinn, sem skift var milli hluthafa ftrið 1900, nam 48 milíónum á hundrað milíóna innstæðu fé eða stofnfé, En svo ætl- ar félagið að fleyja fáeinum skild- ingum í hluthafana 15. Marz þ. á. En ágóðinn er félagið fangar á 15 mánuðum í ágóða af hlutabréfum sínum er 68 milíónir dollars af inn- stæðufé því sem áður er nefnt—100 milíónum. Þetta er að eins sýnis- horn af því er einokendur græða undir lagaleysis vernd auðkýflnga - stjórnarinnar í Washington. Olíu- einveldið er ekki vitund verra en aðrar einokanir, heldur er mór nær að halda, aðí sumum tilfellum sé það skárra; mér er nær a.ð hatda að járn- og stál-einokunin, sem nú er að sögn hið voldugasta einveldi í heim - inum, muni vera miklu skaðlegra fyrir alþýðu en ílestar aðrar einok- anir, er nærst hafa á brjóstamjólk þeirra Hanna, McKinley & Co. En spursmálið er, hver hefir borgað olíu einveldinu þessar 68 milíónir, er fé- laginu^ þóknaðist að skifta ft milli hluthafa sinna á 15 mánuðum? Mér virðist það engum efa bundið, að þessi voða ágóði hefir verið ranglega tekinn frá þjóðinni. Vinur minn Samson segir, að ekkert rnuni liamlaBandaríkjastjórn- inni írá að gera “skyldu sína“. Samkvæmt hanseigin samvizku (því ég efa alls ekki að hann hafi greitt atkvæði sitt samkvæmt rödd samvizku sinnar), er það skylda stjórnarinnar að hlúa að þessum ungu og óhörðnuðu einvelduun, en hér er alvarlegt mál um að ræða, því verður alls ekki svarað með ó- rökstuddum illyrðum. Lincoln sagði einu sinni: “Ég er miklu hræddari við auðvaldið, sem myndast hetir og heimtar sérstök hlunnindi, en ég er við vopn eða óvini á orustuvellin- um“. Hver {getur neitað sannindum þessarra orða, er alvarlega athugar viðburðanna rás? Sumai þessar ein okanir eru nú þegar orðnar svo djarfar, að þær hlæjandi brjóta ríkis- og þjóðarlög, og þeir, sem svarið hafa að 'ögunum b6 hlýtt hlutdrægn islaust, þora ekki að beita lögunom við þessa iikiílögbrotsmenn, því þeir vita að ef þeir styggja auðvaldið,

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.