Heimskringla - 21.03.1901, Blaðsíða 2

HEIMSKKINGLA 21. MAKZ 1901.
PUBLISHKD BY
The HeiiskrÍDgla News & Publishing Co.
Verð blaðsins í Canada og Bandar. $1.50
nm 4rið (fyrirfram borgað). Sent til
íslands (fyrirfram borgað af kaupenle
nm blaðsins hér) $1.00.
Peningar sendist í P. 0. Money Order
Eegistered Letter eða Express Money
Order. Bankaávisanir á aðra banka en í
Winnipeg að eins teknar með afföllum
R. Ij. Raldwinson,
Editor & Manager.
Office ; 547 Main Street.
P.O BOX 407.
Ilvað er almennings
vilji?
í ræðu fyrra miðvikudag lýsti
forsætisráðherra Roblin því yfir að
fýrrsta árs niðursetning á flutnings-
gjatdi á hveiti, yrði 2c af hverjum
100 pundum, og 7|% á verzlunar-
vörum, Hvað græða þá Manitoba-
búar að eins fyrsta árið? Vér skul-
nn fyrst taka hveitið át af fyrir sig.
Árið 1899 fluttu Northern Paeiflc og
C. P. K. félögin 2-9 míliónir bushel af
hveiti fit fir fylkinu. Lækkun 2c af
hundraði, er sama sem lc ög einn
fimta af bnsh., og sfi lækkun á 29
miliónum bush., nemur $348,000
Það er það allra minsta ílagt að
hveitið í Manitoba verði jafnt í ár—
1901—og það var 1899; miklar lík
ur að það verði meira. En sé það
gert jafnt, þá græða hveitibændur
$348,000 á lækkuninni á fyrsta ári.
Ætli það séu mörg per cent af bænd-
um, sem greiddu atkvæði með því að
járnbrautarfélögin fái þessar 348
þfisundir doll. fir vösum bænda? C.
P. R. málgögnin segja auðvitað, að
það ættu a 11 i r að gera, en Hkr.
segir, að það geri enginn sem skyn
ber á málið. Þessi stórgróði bænda
er að eins einn tekjuliðurinn at nið-
ursettu flutningsgjaldi.
Auk þess niðursetta flutnings-
gjalds á hveiti, er sjö og einn flmti
per cent niðursett flutningsgjald á
verzlunarvörum. Hvað græða Mani-
tobabfiar mikið á þeirri niðurfærslu?
Hon. Roblin gaf svo hljóand. yfirlit
um það í ræðu sinni. Þegar flutn-
ingsskýrslur N. P. og C, P. R. fél,
eru rannsakaðar, þá gerir þessi sjö
og einn flmti per cent niðurfærsla
$661,000 á ári. Þessarar niðurfærslu
njóta allir sem verzla, og allir þurfa
eitthvað að kaupa af vörum.
Flutningsgjalds niðurfærsla af
vörum 661 þfis. doll. og 348 þfis
doll. af hveiti nemur einni milión og
níu þfis. á fvrsta ári. Er rétUra að
þessi upphæð sé I vösum járnbrauta-
félaganna—að meiru leyti í vasa C.
P. R—eða Manitobabfia? Vér ætl-
um að fylkisbúar séu betur komnir
að sínum peningum
Alt írafArið og gauragangurinn,
Bem gerður heflr verið í þessu járn-
brautarmáli stjórnarinnar, er sprottið
af ýmsum ástæðam.
Fyrsta ástæðan er sfi, að málið
er alveg nýtt málefni—að fólkið ráði
járnbrautum—og þess vegna undir-
orpið ókunnugleika og vankekkingu
frá hálfu fylkisbfia. Öll þau mál, og
ekki síst stórmál eins og hér er um
að ræða, sem fólk hefir enga reynslu
i, eru að eins séð í anda. Það er
þvl full ástæða til að deildar verði
meiningar um þau á meðal manna,
og einum sýnist þar voðamynd, sem
annar sér ekki, Og þegar enn frem-
Or þess er gætt að hér er að eiga við
ríkasta félagið í landinu, sem hefir
næga peninga til als og reynsluna
fram yflr almenning í málinu, en
spornar af öllum kröftum 4 mó i
þessu járnbrautarmáli á bak við
tjöldin, þá er ekki að furða þó mein-
ingar verði deildar um málið. Þetta
mótvinnandi íélag getur fengið bæði
einstaka menn og félög til mótspymu,
með því að greiða þeim peninga,
enda mun félagið ekki hafa legið á
liði slnu í því efni, og nógir menn
hafa verið á framboðsmarkaðinum til
vinnu—eftir því sem upp fir kafinu
kemur— bæði menn og blöð.
Auk þessa félags, Canadian
Pacific Railway félagsins, snúast
sumir menn vegna einna eigin hags-
muna, sem þrengjast þegar rýmkar
um hag og sjálfstæði bændalýðsins,
og mæla þess vegna á móti fram-
gangi járnbrautarmálsins. Ofan á
hvortveggja þetta bætist undirróðnr,
og illkvittinn flokkadráttur í stjórn-
málum landsins. Það er því ekki
mót von þó skarkalinn og þysinn sé
mikill og hávær.
Það var sótt sfi fluga til C. P. R.
um daginn, og var birt á Islenzku
fyrir stuttu síðan, að ekki væru til
menn í fylkinu, sem færir væru um
að gera samninga við Northern
Pacificog Canadian Northern félögin.
Þetta er markleysa, vitleysa og þvað
ur heimskra manna. Að koma með
það sem ástæðu að fylkið eigi ekki—
hali ekki—nógu hæfa menn nfi til að
gera löglega samninga við járn
brautarfélög, er sama og segja blátt
áfram að fylkið eigi aldrei að
eiga járnbrautir Þótt fylkið
bíði, bíði í hundrað ár eða lengur, og
láti járnbrautafélögin halda áfram
að eiga brautirnar og okra fé
fit fir almenningi, þá eykur
það ekki þekkingu né reynslu fylk-
isins á að annast og eiga brautirnar.
Þetta er það sama og sagt hefði verið
þá gufuvagninn var fundiun upp, að
ekki væri tiltökumál að nota hann
né byggja járnbraut, af því enginn
hefði æfingu og þekkingu á að nota
gufuvagna og járnbrautir. Þess
vegna væri ekki til nokkurs hlutar,
að reyna það brask,. Svona löguð-
um röksemdum er árangurslaust að
slá fit við hugsandi fólk í þessu
Iandi. Sá sem gerir það sýnir að
eins fáfræði sína, og þann vana að
hafa alt eftir er hann heyrir haft
íyrir sér, sem páfagaukurinn.
Sá tími, kemur og hann er I
nánd, að almenningur fær að sjá og
þreifa á, að mest mótspyrna á móti
þessu járnbrautarmáli byggist 4 öðr-
um grundvelli en velvild og heill til
almennings. Hfin byggist á stór-
hagnaði auðmanna, og leigutóla-
gjammi, sem ljá sig og leigja til
allrar óhæfu, að viðlagðri vanþekk-
ingu og pólitiskum flokkadrætti, sem
virðir gagn almennings að litlu, þá
smábitlinga og almennan óróa
er hægt að vekja upp, gegn mótpart-
inum.
Cook og Laurier.
Um kosningaleytið í haust var
skýrt frá, að Laurier hefði boðið Mr.
H. H. Cook, að láta hann fá sæti I
efri deildinni, ef hann borgaði
$10,000—segi og skrifa tíu þfisundir
dollara.—Þótt H.kringla hafl ekki
getið um þetta stórhneykslismál
Lauriers síðan I vetur, þá hefir mál-
ið ekki legið í þagnargildi. Hér-
lend blöð hafa mikið talað um það
fram og aftur, og heflr málið vakið
hina mestu eftirtekt á meðal manna.
Þegar Cook gaf þetta mál upp til al-
menning, hljóp Laurier til og skrif-
aði I blöðin og neitaði að nokkur
sannleiki væri til I framburði Cooks.
Hafa fleiri fylgiflskar Lauriers sagt
að þessi staðhæfing Cooks sé ekki að
marka, vegna þess að hann sé svo
skapstór og óbilgjarn I málum. En
svo liðu nokkrir mánuðir að Cook
stóð við orð sín, og k raðst segja satt
og rétt frá, og í ofanálag staðfestir
hann með eiði framburð sinn. Tók
þá Lauríer og fylgiflskar hans það
ráð að þagna á þessu máli.
Svo kom þingið saman, og tók
til starfa. En einn góðan veður-
dag nfi nýlega kom Sir MacKenzie
Bowl með þá tillögu í efri málstof-
unni, að áburður Mr. H. H. Cook á
Laurier, um að hann háfl boðið
Cook sæti I efri málstofunni ef hann
vildi kaupa það fyrír $10,000, sé
tekið og rannsakað samkvæmt lög-
um. Ef samviska Lauriers er hrein
og hvít í þessu máli, þá er ekki
nema sanngjarnt að álíta að hann
haði álitið þessa tillögu Sir MacKenzie
Bowels æskilega fyrir sig, og það
því fremur, sem stjórn hans gat
valið menn I þessa rannsóknarnefnd.
En þessu er ekki að heilsa, því
stjórnin vill ekki samþykkja þessa
aðferð í málinu. Svo þar sem ekki
er um nema tvær hliðar að ræða 4
þessu ljóta máli,—að annaðhvort er
Laurier s e k u r eða Cook er 1 y g-
ari, þá lítur málið nfi hálfu verr fit
fyrir Laurier en nokkru sinni áður,
þar sem hann þorir ekki að það sé
rannsakað með ljósi laganna. Mál
þetta er nfi á báðar hliðar oþolandi,
og til stórskammar fyrir þjóðina að
svo komnu, O héðan af getur það
ekki gengið neoaa einn vag,—ef
gæta á sóma lands og lýðs,—og sá
vegur er lagarannsókn,
Það er ekki minsti efl á því að
efri málstofan ætti að skipa rannsókn
I þessu máli, hvað sem stjórnin segir,
og það er vonandi að hfin sjái sóma
ríkisins, þjóðarinnar og sín, í að
stuðla að fremsta megni að því, að
aannleikurinn verði fundinn I þessu
máli, og það fyrri en síðar.
Lestur.
Svo heitir löng grein I “Fjall-
konunni” nýkomin frá íslandi, eftir
Georg Brandes, hinn mikla gagn-
i ýnara og fagurfræðing Dana. Auð-
vitað er greinin þýdd, og líklega
þýdd orðrétt. Af því að greinin er
fróðleg, og fjallar um það efni, sem
allir læsir menn, hafa gott af að at-
huga, þá vil ég reyna að draga nokk-
uð af efninu út fir henni, svo
lesendum H.kringlu geflst kostur á
að lesa skoðun og þekkingu
þessa mikla manns, því engin tök
eru rfimsins vegna að birta hana alla
I blaðinu.
K. A. B.
Höfundurinn byrjar á þvl að oít
sé spurt í blöðum að því, hvaða
hundrað bækur séu hentugastar I eitt
bókasafn. Svörin séu: Biblían fyrst,
og síðan ýmsir nafnkendir skáld-
mæringar og rithöfundar að fornu og
nýju.—Hann álítur það einfeldni að
hugsa sér að völ sé á hundrað bók-
um, sem öllum lesendum séu bestar.
Smekkur lestrarfýsnarinnar sé svo
mismunandi. Einum þykir það á-
gætt sem öðrum þykir einkisvirði.
Það sem lesaranum hafi þótt ágætt á
unga aldri, þykir honum lítilsvirði
síðar meir, eða sem honum þótti lítt
nýtt ungum, þyki honum ágætt síðar.
Hann segir að það sé nálega ekkert
til, sem öllum og ávalt er gott að
lesa.
Af hundraði manna, sem kunna
að lesa, lesa 90 blöðin að eins.
Blaðalesturinn er minst þreytandi,
því oftast er hlapið fram hjá þeim
köflum, sem þurfl íhugunar við.—
Flestir lesa án mikillar eftirtöku á
efninu, minsta kosti gleymist þeim
það strax. Suma sem le3a brestur
réttan skilning á efninu, t. d.: þeir
sem lesa fitlend blöð og bækur á er-
lendu máli skilja eigi nema annað
hvort orð og íietta aldrei upp orða-
bók.—Þeir geta til hver meiningin I
því sé—hafa ekki hálfan skilning.
Þeir eru ekki vanir við að skilja
meira. Einu sinni las kunningi
minn upp kvæðið: “Guðinn og
bajaderan” eftir Goethe, I kvenna-
hóp á þann hátt, að hann byrjaði
hverja vísu á seinustu línunni og las
upp eftir. Alt féll í hendingar, og
öllum sem heyrðu það þótti kvæðið
áhrifamikið. Áheyrendurnir fengu
einhverja hugsun fir kvæðinu, og
meira en einhverja hugsun býst 4
heyrandinn ekki við að fá og kærir
sig ekki um.
Spurningarnar eru þessar þá um
lestur er að ræða:
Afhverju eigum við að
le sa?
Hvaðeigum við að lesa?
Hvernig eigum við að
lesa?
Af hverju eigum við að lesa?
hðfundurinn kveðst ekki vilja gera
ofmikið fir þeirri þekkingu, sem
lestur geti veitt. Hún sé oft neyð-
arfirræði. Gagnlegri séu langferðir
en fyrirferðamiklar ferðasögur.
Hægra sé að þekkja manninn af
starfinu en að rýna eftir honum gegn-
um bækur. Myndir, málverk og
teiknanir mestu listamanna, eru
lærdómsríkari flestum bókum.
Michel Angelo, Tizian, Velazques og
Rembrandt hafa veitti dýpri þekk-
ingu á mannlífinu, en heil bókasöfn.
Ef sá sem les, hefir ekki þekkingu á
mannlíflnu, þá heflr hann ekki gagn
af að lesa skáldsögu. Hann er ekki
fær um að dæma hvað er rétt og
hvað er röng mynd af mannlífinu.—
Þetta sést af því hvernig góðar bæk-
ur eru oft dæmdar, “Svona hugsar
eða breytir enginn maður”, segja
einn og annar, sem þekkja að eins
fátt, vita ekki og skilja ekki neitt af
því sem fram hefír farið í mönnum í
kringum þá. Alt er illa skrifað, illa
hugsað og óeðlileg, sem ekki kemur
heim við þeirra vit eða þekkingu,—
en reynslusvið þeirraerísamanburði
við mannlífið, eins og “gæsatjörn í
samanburði við fithafið”. — Vér
megum ekki halda að vér ððlumst
vísdóm með því að gleypa I oss bæk-
ur; til að eignast brot af vísdómi
sem fólginn er I bókum þarf maður
að hafa margt til brunns að bera.—
Bækurnar hafa kosti fram yfir menn-
ina. Þær koma hreyfingu á hugsun-
ina, en mennirnir sjaldan. Þær þegja,
ef þær eru ekki spurðar. Svo var-
kárir eru menn sjaldan. Umgang-
ast ekki þeir menn oss, sem oss er
ami og leiðindi að? “í vinnustof-
unni minni eru 7—8000 bækur, sem
eru mér afdrei til óþæginda, en oft
til ánægju”. Þær eru sjaldan eins
inni»haldslausar oj mennirnir sem
stundum má segja um eins og Gothe
sagði: “Væru það bækur, vildi ég
ekki lesa þær”.
Vér eigum að lesa til að bæta
annara manna þekkingu og reynslu,
við vora eigin. Lesa til þess að
myndir hins liðna skýrinst og glegg-
ist fyrir oss, verði hreinsuð mynd
Að lesa til dægrastyttinga er líka
gagn fit af fyrir sig—,eftir tilbreyt-
ingalausa áreynslu. Skemtilestur,
ef hann skemtir, er ekki metandi að
engu. Sumir halda því fram að við
eigum að lesa til þess að verða betri
menn og benda síðan á þær bækur
og brýna fyrir mennum að lesa þær
fremur öðrum, sem að því stuðla.
Ég neita því að lestur getur betrað
mann, en það er kcmið mest undir
hvernig lesið er, og svara ég því síð-
ar. Reyndar má segja að ekkert
bæti mann minna en bækur þær og
ræður, sem til þess eru gerðar. Það
er einna leiðinlegast, þó ekki sé bætt,
og ekkert er jafn langt frá allri list.
Eins og ekki er hægt að ala upp börn
með því að sneypa þau stöðugt, svo
er ei hægt að ala menn upp á sífeld-
um prédikunum. Dæmið getur haft
siðbætandi áhrif á mann fit af fyrir
sig, en siðkennandi bók er ekki dæmi.
AUir þekkja boðorðin frá barnsaldri,
sem kenna að vera ekki eigin-
gjarn, ljfiga ekki, svíkja
e k k i gera ekki öðrum mein, o. s.
frv. “Vér þekkjum þau svo vel, að
þau hafa engin áhrif 4 oss, enda þó
þau séu sett fram I kvæði” — Að rit-
höfundurinn bæti elsarann er ofætl-
un. Þess eina verður kraflst af hon-
um, að skrifa samvizkusamlega, og
hafi kennara hæflleika til einhvers.
Oss ber sjálfum að forðast bækur, er
gera oss að verri mönnum. Þá
kemur:
Hvað eigum við að lesa?—Hvað
lesum við? Blöð. Blaðalesturinn
er nauðsynlegur á þessum tím, og til
skemtunar. Hann færir oss þekk-
ingu, þó á dreif. Blöðin tala við oss
um Evrópu, Asiu, Afríku, Ameríku
og Ástralíu.-----
Okkur þykir vænt um að sjá
vorar eigin skoðanir á prenti, þótt
það séu hleypidómar lærðir af ná-
unganum. Misendis lesendur mis-
endis blaða þarfnast líka daglegra
skamta afþvættingi og þvaðri um
prívat líf manna. Þeir þurfa að sjá
skammir I blöðunum.—Svo er fyrir
Dönum, þó þeir séu orðlögð góð-
menni,— ótrfilega illkvitnir í smá-
munum.—
Blaðalesendur eiga að gæta
tvens. Að lesa eftirlætisblöð raeð
gagnrýni, og láta sér ekki næja ein-
tóman blaðalestur.—Ég bar á móti
því-í byrjun að nokkrar tilteknar
bækur væru beztar handa öllum.
Biblían er álitin bezt allra bóka,
sannar það bert að menn kunna ekki
að lesa. Gamlatestamentið er sam-
safn um 800 ára bil af fornhebresk-
um bókmentum, ólíkt að uppruna,
mísjafnt að gildi, misritaðar með af-
bökuðum textum, rangfærð til höf-
unda og torskilin, nema þeim sem
hafa yfírgrips mikla söguþekkingu.
Rit þau sem kend eru við Jeseía í
Gamlatestamentinu hafa mikið að
geyma af ágætum skáldskap forn-
aldarinnar. Má sjá þar hreinasta
réttlætislögmál, og trfiarbragða full-
komnun (öOO—750 f. Kr.). Kron-
ikubækurnar er safn af fölsuðum
frásögnum söfn atburða eftir presta
seinni tíma, og eru einxísvirði.
Þetta er alþýðu manna alt feng-
ið I löndum prótestanta sem sálubót-
arrit, og heflr fólk fengið þar andlegt
fóður. Davíð erkguðsmaður, þó var
hann morðiniíi og föðurlandssvikar.
Hann á að hafa ort sálma, sem hann
á ekki einn stafL, og lesarinn skilur
ekki helming af.—Lesturinn heflr
hér skemt hagsunarhátt manna.
Menn hafa lítið gaman að líta á
hin “klassisku” rit. Það er af hend-
ingu ef menn skilja þau.—Kynslóð-
in á fyrst að læra að þekkja sinn
tíma, og síðan eldri tímann.—
Miðlungsmönnum er yfirleitt
illa við nýjar hugsanir og nýja háttu.
Meiri hluti fólksins stendur jafnan
öndverður snildarmðnnunum, 4 með-
an þeir lifa,—nema þeir verði mjög
gamlir.— Þeir lifa og deyja lítt við-
urkendir.—Hið góða ryður sér ætíð
fyrst til rfims I míðlungsmfignum.
Mest er þó af öllu komið undir því,
að fáeinir menn sem þekkingu hafa
og listarsmekk kveði upp fir lof um
listritin verk, svo oddborgaraskap-
urinn taki fælni,—hræðist að sér
verði brugðið um heimsku eða sýnd-
ur í spegli á sjónsviðiuu.
Það er gott að velja sameigin-
legan mentagrundvöll, og byrja
hann með því að fá börnum í
hendur beztu bækur t. d.: Ævintýri
Róbinsons, Odysseifsdrápu; láti
drengi og stfilkur lesa Walter Scott.
Ungir menn ættu að kynna sér
Shakespeare og Gothe m. fl.
Sumir halda að þeir þurfí ekki
sjálfír að lesa, gæti náð efni bóka I
gegnun aðra. Menn vilja hafa yfir-
sjón um alt og gína yfir sem flestu,
og halda að það sé undirstaða þekk-
ingarinnar. Þeír lesa bækur sem
byrja á sköpun heimsins, og enda á
þessum tíma. Slíkar bækur ættu
menn að lesa varlega. Enginn ein-
stakur maður er fær um að skrifa
þær, og hætt er við að þær heimski
lesarann meira en þær fræða hann.
Bók sem fræðir verður að hljóða
um eitt eða annað land, um eitt eða
annað stutt tímabil. Eftir þvl sem
hfin tekur yfir styttri tima eftir því
er hfin meira fræðandi venjulega.
Gróði lesarans er ekki kominn undir
að gína yfir löngu efni, heldur að
bókarhöf. sé víðsýnn og fari meist-
aralega með mikið efni. Náttúru-
fræðingurinn getur farið svo með
skoidýrið, að það gefi mönnum
skilning á alheiminum. Á þann
hátt fer afbragðsrithöfundur ætlð,
líkindavís með efni sitt. Hann
framleiðir, sýnir og skýrir efnið.
Framh.
Benjamin Harrison.
Þann 13. þ. m. kl. 4.45 e. m.
dó Benjamin Harrison, sem var for-
seti Bandaríkjann frá 1889 til 1893.
Hon. Benjamin Harrison var
fæddur I North Bend, Óhio, 20. Ágfist
1833. Hann var sonarsouur W. H.
Harrison forseta Bandarjkjanna, sem
var níundi I röðinni. Hann fitskrif-
aðist lögfræðingur frá háskólanum í
Ohio 1854. Eftir það fékk hann
virðingar og stöður hvað á fætur öðru.
Árið 1862 gekk hann I sambandsher-
inn, og bjálpaði til að auka og efla
70ustu herdeildina, og varð foringi
hennar. Herdeild hans hafði það
verk aðallega að verjajárnbrautir og
annað þess háttar. Tveimum árum
síðar tók hann þátt í herförinn frá
ChattaDooga til Atlanta með hers-
höfðingja Hooker. Nyrsta stórorust-
an sem hann var í, var við Reseca,
14. Maí 1864. Síðan var hann í
hverri orustinni á fætur annari.
Hlaut hann virðing og hærri for-
ingjastöður sí og æ, fyrir dugnað og
hugrekki. Árið 1864 hætti hann
samt hermensku, og gaf sig aftur
við lögum. Hann tók þátt í fyrsta
sinni I forsetakosningum árið 1868,
en 1876 var hann fitnefndur af re-
publikum fyrir ríkisstjóraembættið,
og náði hann því. í kosningu Gar-
fields tók hann öflugan þátt, og bauð
Garfield honum að taka sæti I ráða-
neitinu, en Harrison hafnaði því
tilboði, en 4 Marz 1889 komst hann
I efri málstofuna. Var hann þar I
6 ár. Bar þar mikið á honum og
kom hann þar fram með ýms stór-
mál, svo sem lagfæringu og umbæt-
ur á sjóhernum, og et'tir á vinnu
þeirra sem vinna fyrir hið opinbera-
Árið 1888 var hann íforseta valinu,
og vann Cleveland íþeirri kosningu,
og tók við forsetastöðunni 4. Marz
1889. Hann sótti aftur á móti Cleve-
land 1893 en tapaði, og vék fir for-
sctasætinu 1893. Fór hann þá aftur
heim til Indianapolis, þar sem
heimili hans var, og dvaldi þar til
dauðadags.
Spurningar og svör.
Sp.: Meðhvaða líffæri hugrsar maður-
inn, með hjaJtanu eða heilanam?
Sv.: Maðarinn hugsar með heilanum,
og getur ekki hugsað með öðru líffæri.
Hjartað hefir ekki annað hlutverk fyrir
líkamann en veita blóðæðablóðinu mót-
töku og þeyta því út um lungun svo
það fái aftur nýtt lífsloft, tekur síðan
aftur við því og þeytir þvi út um slag-
æðar líkamans. Háræðar slagæðanna
standa i sambandi við háræðar blóðæð-
anna. Þegar blóðið er búið að fara eft-
ir slagæðunum og kvíslast um háræðar
þeirra, er það búið að gefa likam&num
lífsloftið, og er þá orðið þrumgið kol-
sýruloftið og flytzt aftur til hjartans
gegnum blóðæðarnar og út frá því um
lungun til að fá nýtt lífsloft, og síðan
inn í hjartað og út um slagæðarnar á
nýrri umferð. Þessar umferðir blóðs-
ins eru kallaðar blóðrás, og hlutverk
hjartans er að annast um hana, og ann-
að ekki.
Heilinn er aðal aðsetur skynsem-
innar. Út frá honum og mænunni
ganga tvenskonar taugakerfi, tilfinn-
inga taugakerfi og hreifinga-taugakerfí.
Tilfinninga taugakerfið stendur i sam-
bandi við skilningarvitin, augun, eyr-
un, nefið, tunguna og húð-tilfinning-
una. Hreyfinga-taugakerfið stendur í
sambandi við vöðvahreyfingarnar, svo
svo sem þá við göngum, grípum, tölum
o. s. frv: Sumar hreyfingar likamans
eru samt ekki undir umráðum heilans.
Við getum verið kyrrir og hreyft okkur
án þess að ráðfæra okkur við heilann,
og við getum ekki látið hjartað hætta
8Ínu ætlunarverk' með boðskap frá heil-
anum. Heilinn hefir heldur ekki um-
ráðyflr tilfianingakerfinu að öllu leyti.
Tið getum ekki annað eu heyrt og séð.
Að vísu með hreyfingataugakorfinu
getum við lokað augunum svo við sjá-
um ekki.
Skilningarvitin safna efnum þekk -
ingarinnar og þekking, er verkefni
hugsananna. Augað og eyrað og til-
finningin tíytur heilanum áhrifin utan
að. Þannig fáum vér vitneskju um
efnibóka og alt annað. En þau áhrif
eru verkefni hugsuninnar.
Þýtt úr fylgiblaði “Skandinavens“.
K. A. B.
Eg hefi þýtt ofanritaða grein þeim
vinum mínum S. Sölvasyni eg Sig. Júl.
Jóhannessyni og öðrura fleiri til leið-
beiningar, i lesningu um byggingu
mannlegs líkama.
Kk. Áso. Bbnhdiktsso*.
Aldamótafagnaður.
Fyrsta og síðasta kvæðið í Alda-
mótaljóðum Einars Benediktssonar
hljóðar svo (miðkvæðið var leskvæði,
recitativ):
(Cantate).
Lag: Þið þekkið fold raeð blíðri brá.
Við aldahvarf, nú heyrum vér
sem hljóm af fornum sögum
og eins og svip vor andi sér
af öllum landsins högum,
af sókn þess frarn með sverð og kross,
með ’siðmeuning og lögum.
Og hátt skín bjarminn yfir ose
frá íslands frægðar dögnra.
Það ljós skín yfir aldahaf
að yztum timans degi,
í gegnum bölsins blakka kaf,
sem blys á niðjans vegi.
Það verndi oss, það yíki’ ei brott;
í virðing heims það standi,
að fornöld ber þess fagran vott,
hvað felst í þessu landi.
Það veki hjá oss kraft, sem knýr
til kapps, til alls þess stærra,
til starfs, sern telur tlmi nýr,
til takmarks æðra’ og hærra,
Hver þekkir rétt, hvert þjóðin kemst,
þótt þúsund ár hún misti ?
Oft seinastur var settur fremst
og síðastur hinn fyrsti.
_____ /
Því lofi æskan alla tið,
þá eiða hjörtun sverji,
að æfi sinni öllum lýð
til auðnu’ og gagns hún verji.
Og blessum þessi hljóðu heit,
sem heill vors lands eru unnin,
hvert líf, sem græddi’ einn litina reífc
og lagði’ einn stein í grunninn.
Og fjöldinn undir mold og meið
i minningunui vaki.
Vor öld þá frægi, himinheið,
sem hefst að fjallabaki.
Þeir létta af oss ohi’ og neyd,
þó enn oss meinin saki;
þeir hrundn vorum hag á leáð
raeð heillar aldar taki.