Heimskringla - 29.08.1907, Qupperneq 2

P iWitinipeg, 29. ágTÍst 1907.
BEIISKRINGLA
-
HEIMSKRINGLA
Published every Thursday by
The Heimskriegla News i PnblisbÍDg Co.
VerO blahsius 1 Canada og Baudar
$2.00 um ériö (fyrir fram borgah).
Sent tiJ Jslaods $2X0 (fyrir fram
borgahaf kaupeodum bJaösins hér)$1.50.
B. L. BALDWINSON,
Editor & AJanager
------------'---------
Office:
729 Sherbrookt Street, Winnipeg
P. OBOX116. ’Phone 3512,
Innflutningur Japana
Jtess Lefir áöur verið getið bér í
tvlaðimi, að íbúarnir í British Col-
aimb(iia íyilkinti væru sáróánægðir
rnieð þann ótakrtiarkaða innflutn-
ing Japana, sein þangað hefir
stneymt á þessn sumri. Alvarlegar
áskoraruir haía sendar verið til
O’ttawa stjórnarinnar um að sker-
ast þar í ieik, svo að innflutning-
nr þessara manna íengist tak-
tnarkaður, eða algerlega liindrað-
ur. það svar hefir Ottawa stjórn-
jn giefið, að hún haii ekkert vald
tiil að hindra flutning Jtenna þar
sem Bretland, sem Canada lýtur,
hefði 'bundist vináttu, varnar og
sóknar samningum við japönsku
þjóðina. TJndir þessum kringum-
stiæðum er það að visu eöliiegt,
aft ekki sé auðvelt að banna Jap-
önum innflu'tning inn í brez.ka rík-
ið, því að það væri ekkert vináttu
mierki, að geta ekki Jtolað nærvist
þeirra á nieimun öðrtim tímmn en
þaim, sem lielxt mætti nota þá til
befnaðar, og ef þeir eru taldir íull-
gil'dir til Jiess að vinna sem jafn-
okar brez.kra Jjegna á vígvelli, þá
jetrtu þeir í allri sanngirni talað
•að álítast hæfir meðb-orgarar á
triðartímum og hafa rétt til að
vtnna íyrir tilveru siimi innan tak-
rnarka hins brezka veldis, engu
síður en annara utan ]>jóða meiin,
sew hingað flykkjast árlega. JCn
á því á Caitada þjóðin að sjálf-
sögðu beimt'ingu, að stjórn henn-
ar Jegg'i sig ekki í framkróka til
þess að öría Japana til hingað-
flutnings, þó það verð'i viðurkent,
að hún geti ekki bcft innflutning
þejrra, sem hingað vilja koma, af
eigin hvötiim.
Kn nú er svo komið sögu þessa
ínáls, að það er orðið ærið grun-
samt, að Banricr stjórnin sé ein-
tnHt í vitorfi, með Jx'im, .sem á
yfirborðimi standa fyrir innfiutn-
ingnm }>essmn. það Jiefir komist
upp, að mörg þúsund Japanar
bafi verið ráðnir til J'tss að vinna
að bviggingn Grand l'runk J’acific
jjárnbrantarinnar, sem nneð léttu
má teljast Jélagseign Canada rikis
og Grand Trunk félagsins ganua,
þar sem undir G.T.P. samningmt-
-ttm 'illræmdu, — allur eystri hli’ti
brautarinnar er bygður af ríkislé,
tn himn vestari af G.T.P. félaginti
itæð ríkisstyrk. Og það er að til-
hlnttin Jnessarar brautar samein-
ittgar. að Jæssar þústmdir Japana
cru fluttir inn í Catiada.
Skriástofa hefir verið stofnsett i
'15rokohama, þar sem mennirnir eru
rá'ðtiir og skriflegir, bindatvdi samn
itigar ertt gierðir við hvern einstak-
an mann (eftir því sem blaðið
‘•Winnéiiieg Free J’ress” segir, dags.
20. þ.m.) ivni að flytja til Caiwda
og að v'inna þar mn þriggja ára
•tima æð hverju því verki, er Jxim
sé tiJvísað. Fyrir J>að starf skal
þeiim borgiað fis.oo á mánuði og
fæði og nauðsytilegiir- fatnaðtir.
JCaiipborgtin skal byrja frá þeim
tíma, sem Jneir Jryrja að vinna í
fCana-da.
Til þess að tryggja það, að Jap-
atnar ha-Jdi satnning sinn ttm ára
.vitHiuti-munn, er svo ákveðiö, að
.vcrkveiitandinn megi halda eftir i
sin.il m vörzluni af kaupi Jjeiirra,
cöa $5.00 á hverjum mánuði, þar
til samnings tímabilið sé úfrttnnið>
JSn verði v'innandinn fyrir áfalli.,
svo Jjann geti ekki lialdið áfram
að vinna, eða ef hann deyr, þá á
verkveitandinn iaö borga fjöl-
skyldtt hans f 100.00. Til J>ess að
mýkja Japana heima fyrir til
samn.in'gsfestu, erti hverjum manni
éyrirfram borgaðir {15.00, eða jafn
gildi eins mánaðar katips, um leið
og hann tindirritar vinnusamning-
anu. þessa peninjja fær verkveit-
andinn aftur með því að draga
13 .00 mánaöarlega aJ katipi verka-
mannsins yfir fyrsta 5 tnánaða
.vinnutímann, atik hinna Í5.00 sem
■að framan eru taldir. það er Og á-
skrlið, að ef einhver mæti áföllum
á fyrsta 18 mánaða vinn.utítnabil-
itM, svo hann verði ófær til vinmi|
skuli hann fluttur ókeypis til Jap-
an, eftir vottorði stjórnar læknis-
ins. — Auk þess, sem Jtessir vinnu-
samningar eru unddrritaðir í Jap-
att, skiifdbi'nda verkamenn sig einn-
-ig tál Jtess, að nndirrita annan
saims kohar samning strax og }>eir
stíga á land í Canada. Kr }>etta
geirt til Jkss að samningiarnir geti
orGtð lögilegir hér í laiidi. •
ALcö ,v»su er rkki .vrtaclegt, hve
mörg þúsund Japan-ar hafa flutt
inn í Canada á þesau ári, en í sl.
mánuði segir stjórnin að 858 hafi
lent í Vancouver. þar ai eru 27 !
konur. 1
Iyögfræði'tiigur einn frá Honolulu
hcfir ttmsjón rneð þessum flutning-
nm. Hann er nú kominn hingað til
þess að grenslast eftir vinnutæki-
færttm, og svo segist honum frá,
að ef hann við rannsókn sína áJít-
ttr, að næga atvinnu sé að íá i
Cattada, þá ætli hann að senda 5
þúsundir japanskra vinnumanna í
viðbóit við þá, setn þegar eru
hingað komnir.
Kí til viil er það afsakanlegt, þó
ekki sé undir kringumstæðunum
stranglega spornað við innflutningi'
}>essara manna uf J/aurier stjórn-
inni, og þó verður því ekki neitað,
að }>eir eru íbúum ríkisins yfirleitt
mjög ókærkomnir gestir, og þeim
óvelkomnastir, sem mest þekkja
þá, svo setn íbúarnir á Kyrrahafs-
ströndinni. þar er sú skoðun á-
kveðin og eindregin, að þiir spilli
atvinnu tækifærum hvitra manna,
með því að leigja sig fyrir mikltt
lægra gjald, en nokkur von sé að
hvítir tnenn geti ttnnið fyrir, til
J>ess að geta lifað sæmilegu lífi.
þetta veit ríkisstjórmn, og þvi er
J>að ásökunanefni á haná., að láta
félaga síninn — Grand Trttnk fé-
lagimt — líðast, að fiytja menn
inn í Canada í þústindatali undir
þe.im v'inmisamningum, sem að
framan er getið, þar sem ákveðin
vinnulaiin eru lítið meira en eittn
fjórði hluti þess, sem með réttu
ætti að borgast, og mttndi verða
borgað, ef hérlendir hvítir menn
væru látnir vinna verkið. það er
því ekki annað sýnna, en að hér
1 sé verið að Lola hvíta menn frá
öllum samkepni möguleikum um
j þsssa brautárvinnu, og á því verð-
I ur ríkisstjórnin að J>era ábyrgð,
i því engum þarf að blandast hugur
,utn, að'þettá er gert meið henn.tr
fulia samþykki, — eins og sést
meðal annars af því, að verði ein-
hver Japani ófær til vinntt, þá
verðttr heimsending hans að
bvggjast á vot'torði frá
þar til settum stjórnar-
lækni, eins og “Free 1’r.ess” tek'ir
fram. Kn hitt er skiljanlegt, ;.ð
það er hratitarfé-Iaginu, sem sliku,
hinn niiestii hagttr, að gieta notað
Japana við verkið í stað hvítra
manna, því ætla má, að þeir sttt
litlt eins dtiglegir, ef ekki duglegri,
til vinmt en alm'ent gierist meðal
hvítra mantta.
Hugstim oss, að f.'-lagið hafi 5
þúsund Japana í vinnu um þr'igigja
J'ra tima með 115.00 mánaðar-
al-ls fyrir þriggja ára vinnuna fyrir
kaupi, oða Í180.00 á ári, — Í540
hvern munn, — þá borgaði félagið
Jöpuntim alls {2,700,000.00. Sama
tala hvítra mattna með 26 daga
vinnti á mánuði fyrir {i.^oogfæðt
á dag, eða Í39.00 á mánuði, —
{468.00 á ári — cða {1404.00 fyrjr
alt tímabilið fyrir hvern hvítan
matw, éða alls fyrir 5 Jnts. manns
f 7,020,000.00. JUismiinnrinn Jness
viegna á þvi, sem féfagið hefði orð-
ið að borga i vinnulaun til hvítra
manna fram y.fir það, seni það hef-
ir satndð nm að borga Jöpunum,
eru 43$ millíón dollara, — og
JxHta er beinn gróðd Grand Trunk
í'élagsins.
þegar nú J>ess er gætt, að ríkis-
stjórnin hefir ábyrgst skyldabréf
Jnessja féJags, svo að nemiir 13 þús.
dollara á hverja mílii á sléttlend-
inu vestur að Kkittafjöllum1, og
um eða yfir 40 þús. dollara á hv.
mílu yfir ijöllin, Jiá er i Jne'iin redkn
ingi — á yíirborðinu að minsta
kosti — gierðnr reikningnr fyrir al-
gengum livitra rnanna vinnulaun-
um við byggingu brantarinnar. —
þess vcgna hefði að vorri hy.ggju
átt að fyrirbyggija það, ao félagið
fengi að fylla landið með Jiessutn
Japönurn, sem sýnikga orka því
eintt, að aftra íbúitin ríkisins frá
að geta notið peningaJega hagnað-
arins af byggingu vestnrhjuta J>ess
arar lnrautar.
Hvað verkatnanna félögin kunna
að álita eða segja um Jne-tta mál,
er entiþá' óvíst, ert svo mikið má
ætla, að þati eins og aðrir sjái og
skilji, að með }>essiitn samnings-
hwndandi innflu tningi Japana, e-r
sýnilega verið ekki að eins að
draga aitvinnu tir höndum gjald-
þegna Jie.s.sa ríkis, heldur edtinig að
lækka svo viðtekin vinnulaun hér í
landi, að slíks eru áðttr engin
deem'i í minmint núlifandi kynslóð-
ar. þar sem um svo langt tímabdl
er að ræða, eða vistarsamniing er
að ræða. Og Jx-tta er sýniJe.ga gert
með fullti samþykki I.aurier S'tj.,
ef ekki algerlega að undirlag.i henn-
ar, og með }>eim tilgangi einutn,
að gera Grand Trnnk féla'ginu kost
á að græða yfir 4 milHónir doll-
ara i lækknn vjnmilanna, í stað
Jiess að láta }>að fé lenda i vösum
verkamanna eins og átt Jnefði að
vera.
En það er ekki að edns Jietta,
sem hefir aiikið óánægjn íbúanjia í
Bnitish Columbia, heldur miklii
fremttr hitt, að með þvi að leyfa
óhin-draGan innflutning Japana til
þessa lands, þá m sköpuð hér
framtíðar vinntisamkepnd, sem get-
ur baft hryggilegar aflei'ðingar, —
auk þess setn tnjög er þá hætt við,
að Kínverjar smokri sér hér inn á
Pftir og geri ilt verra. Að vistt er
nú $500.00 j n n fl ut ni ngst oll u r á
hverjum þeirra, ett sá tollur hiudr-
ar ekki algerlega innflutiiingiinii,
edns og sést á þvi,* að fyrir íáum
dögum koinu yfir 70 Kínverjar t'il
Vancottver, og borgtiðtt þedr í rík-
issjóðinn nær 40 þús. dollara við
landgöúgu. IVlargir telja múkla
hættu á því, að þess verði ekki
latigt að bíða, að Kinverjar g.eti
mieð hj'álp Japana komi.st hingaö
án tollgreiiðslu. Unt það verðnr að
vísu ékkert sagt með vdssu að svo
komnu, en Jiað verður sagt með
vdssu, að hver sú stjórn, sem leyfir
eða líðtir slíkan innfluthinig, sem
hér hefir verið getið tim, og mcð
þedm afleiðingutn, sem hann hefir
á vinnu og vinmilaun landsl.úanna
— sú stjórn er ekki beztu hags-
mumim lattdsins trú, og ætti ekki
að halda völduin.
----1-4.---*—
Einar Ólafsson.
Mig latigar til að bæta fiáeiinum
línum við fregnina í Heimiskringlu
síðast um hið sviplega fráfall Kin-
ars ölafssonar.
Einar var tæpra 42. ára að aldri,
fæddur 23. des. 3865, að Firð'i í
Mjóafirði, Suður-Múlasýslu. Voru
foreldrar hans þau merkáshjóttin
Ölafur Guðmiindsson og Katrín
Sveinsdóttir.
Hann dvaldi í fööurhústitn þar
til árið 1883, að hann fór til nátns
á gagttfræðaskólann á Möðrttvöll-
tvm í Hörgárdal ; stundaði hantt
J>ar nám i þrjá vetur. Árið 1885
fór hann utanlands og stundaði
nám einn vetur í Christianiu í
Noregi. Áriö 1886 hvarf hann vest-
ur um haf og staðnæmddst í Winiii-
peg ; dvaldi hami þar ætíð síðan,
J>ar t'il um haustið 1905, að hann
flutti sig norður til Gimli og gcrð-
is.t ritstjóri blaðsins Baldur, 1 og
haifði hann Jiað starf á hendi til
dattðadags.
Meðan Kinar dvaldi í Winnipeg,
var hann lengst af riðinn við
H'eiimskringlti, ýmist sem ráösmað-
ttr eða ritstjóri, — setn ráðsmað-
ttr blaðsins nokkurn hluta af rit-
stjórniartíma þeirra Jóns ölafsson-
ar og líggerts Jóhannssonar, og
eftir fa.ll Hedmskringlu, árið 1897,
keyptu J>eir Kitutr og B. F. Wal-
térs áhöld bl.iðsins og reisiu það
við }>á ttm haustið, og var þá Kin-
ar ritstjóri nýjti HeimS'kringlu þar
til í marzmántiði 1898.
þetta eru fáorðir og óljósir
pennadrættir titn starf mannsir.s.
Kinar Ölafsson var meðahnaður
vexti, bjartur að yfirlituin, fölleit-
nr og skarpledtur og ætíð fremtiir
holdgranmtr ; ennið hátt og augtin
gráblá og snör. það gat ekki hjá
því fariðj að hver sem leit hann,
kcnd'i þar mann, sem örðugt
mtindi að ieiða þær götur, sem
hann áieit að væru glapsti.gir,
hversu sléttar, sem þær kunnu sJS
vera eða vel troðnar.
Hann var ve.l máli farinn og i
bezta lagi ritfær, en þó nokktið
seinn stundttin, að koma h'ttgsun-
tim simim í ]>ann búning, er hon-
nm líkaði. þótt skólamentun hans
væri cdgi ýk-ja mikil, JWi var hann
samt prýðilega fróður maður,
etfda var hattn sílesandi og skiln-
ingurinn skarpur. Kiinniivgjiim
hatis þótti liann stundum tiokkuð
einrænn og þtmglyndiir, eti hamtt
gat líka verið dillar.di skemtinn
og ræðinn, þegar svo bar við að
horfa. Og ekki ma.n ég skcmt ilegri
stundir, en að sitja að samræðtt
með Jóni ölafssyni og Eimari,
Jxgar npp.i var "góði giállinn” ltjá
þeim báðtvm.
Kinar var Iramúrskarandi frjáls-
lytnhir og einlægur t öllttm skoð-
iitmtn. Hann fyrirleit hjartianlega
aHa skinhelgi og hræsni og gerði
Jiá kröfu til allra manna, að }>eir
töluGu og skrifuðu hiklatist mctn-
itngtt síma, hvort sem Jietr mættu
eiiga von á skjaJli eða skætimgi.
Jvinar fylgdi ÍJnítara-hreyfingunni
Jtér vestan hafs af kappi frá byrj-
ttn, — ekki fyrir það, að hattn
Jwettist þess emdilega vís, að þeir
hiefðtt fnndið allatt sannleika í Jiedm
efnum, held'ur fyrir það, að sú
stefma greiji hann sem skynsamasti
kiiðarvísir í rétta átt. Og hann
gat ekki orðið }>eim mönnum sam-
ferða, sem íorðast birtuma, en vilja
að allir kúri í öskustó gamals
vana og skrípatrúar.
í stjórnmálum fylgdi hann öttil-
lega iha'Idsmöintum hér, | þar til
nokkrir menn í Nýja-íslandi stofn-
uðtt hlaðið Baldur, með “jafmað-
ar”-stiefmtima efst' á fána símim.
Kimar var fremttr lte'ilstiveill á
S'íðari árttm, og má vera að það
hafi að nokkrtt leyti verið orsök í
því, að aldurinii varð eigi hærri.
Knda hafði hann víst þá skoðun,
að hann þyrfti edgi að standa öðr-
nm en s'jálfutn sér reikningsskap á
því, hvenær og hverndg lífið endaði
— Og bver hefir utynduglieika til
að setja sig í dómarasæti og segja:
“Vei þér, maðttr?”
Faðir Kinars er dáinn fyrir
nokkrttm árttm, en móðir hans og
6 bræður og 2 systur eru á lífi,
einn bræðranna og báðar systtirn-
ar hér í Ameríku.
I/ík hans var hið íyrsta, sem
jarðað var í hintim nýja grafreit
Únítara safnaðarins á Gimli, þann
20. þ. m., ,að viðstöddum fjölda
ættmanna, vina og kunningja.
Maymís Pétursson.
Ræða konungs
í veizlunni 30. júlí, í RVík.
“Ég lieíi beðið J>essa daga ineð
miik'illi eftirvænitingu }>ess dags., cr
ég skyldi liitta hér á Islandi mína
kæru gesti irá Jiví í fyrra stitnar.
það hefir jaftian verið drotniug-
unui og ntér gleði, að íniunast
hiniui iögrtt daga í fyrra, og cg
Hyit yðttr öllum þakkir fyrir Jiað
af nýju, og kveðju frá lieiiiii og
öllu tniiiti fólki, setn fy.lgdr oss alt
í huganuin hér í dag.
Kn eftirvænting tnín styðst \ ið
eiut eldri e'iidurtnitmmimgar. Hinn
lieiibtcl.skaGi faðir íninu, liafði svo
oft sagt oss fra ferð sinnd hingað
1874, og uni }>ær frábæriega hjart-
anLcigu gestrisni.s viðtökur, er haint
hlaut hjá sitnti kaTtt islenzku þjóö,
'og mttn yður Jní skifjast aö ég,
setn sá, hversu hann varðveititi trú
Jega ininitingu Jicss alt tiil síðustii
stundar, mtiui hafa ]>ráð að sjá
sjálfur liið íagra sögttlamd og vera
sainvistiim við mína ísknzku Jijóð
Jiví líí licniiiar og íramtíð tnuit kon-
tfngnr jalnan bera mjög fyrir
brjósti.
það er komingkgur vilji mdini,
að .ísk'itdingar lia.fi alt það frelsi
til aö glæða Jiað setn er þjóðinni
sérkemiiifegt, og liagnýta það, sem
landið í sér geymir, er staðist get-
iir nicð einingu ríkisins. l5g lteli
erft ríkið sein eimingu, og þá ein-
ingtt skal varðveita frá kyni til
kyns. Kit Jiatin arf lieli ég einnig
Jilotið frá föður tnínuin, að tslend-
i itigar skuli vera frjáls þjóð, er
I setji sér nteð konitmpi sínttm þan
I lög, cr Jicir eiga við að húa, — og
' olan á Jiá arfieifð er vilji rninn að
b'yggja ffekara. Fyrir því liiefi ég í
dag skipað meíitd nokkurra góðra
niatma rikisins, til þess að J>eir
geti rætt mn stjórnskipiilega
stöðu Islands í rlbiiiu og kom'ið
sér niftur á Jiað fyrirkomulag, er
frclsi íslands og frani'tíð tnegi við
IiJíta og viChaldast, en einimg rík-
isins jafníramt í traustum skorð-
11 m standa.
það er bæn tnín til guðs al-
rriáttiigs, að liami leggi blessuii
sína yfir ]>að, sem er Jiann vi g ti!
framkvætnda ráðið, og að ii.mn
vei'ti mönnum rikisins spekinnar
anda, svo »6 þeir finni þær leiðir,
er þjóðir minar get-i letað og ltald-
ist í liendur, samlyndar Jiæði í
mieðlæti og tnótlæti, eí gttð vill að
það eigi einnig fyrir oss aft liggja.
Verði ]>að, getum vér einnig jafn-
art hizt gíaðir að mannfagmaði'.
Með þessmn tilfinningum gfcði
og þakklætis fyrir það, er mér
hefir hlotnast í dag og í von utn
góða ftamtið til handa íslandi og
íslemdingtirn, licí ég upp glas mitt
og Jjið yður að taka undir með
mér : Jsland Jjfi! ”
-------1—♦----■
Kelduhveríi
( Fyrir 40 érurn )
Eftir K. Ásg. Benediktsson.
(Fraiiihald.)
FiRKINLAiTI var m'eira í Keldu-
hverfi, en víða annarstaðar, eltir
ræðum og ritum að dæma. Auð-
vitað þvoði fólk sér ekki reglulega
á hvcrjum degi, eins og litlu síðar
varð alsiða, cn fiestir muntt hafa
þvegið sér um het/dur, þegar Jxir
hættu við verk, tí Jjeir höfðtt unn-
ið i óhreinku. AEvinkga Jxgar íólk
fór eit’thvað, þá þvoði Jiað sér,
andlit, háls og hemdur, og það
vandJega. Úm hendttr þvoðd íólk
sér oft úr keitu, og þóbti það
heilsubót við hamdadofa, sprttnig-
ttm og saxi. Víða voru li tlir
þvottabalar, L^flega smiðaðir og
liitaðir rauðir eða grætúr. þeir
vortt ekki notaðir til anmars en
undir þvottavatn. Handsápa var
keypt í smáttm stiJ, við }>að sem
nú er. ICa nokkut pund af blauta-
sáptt eða erænsápu voru keyipt.
Hafði fólk hana til handaþvotts.
Kvenfólk þvoði oft hár sitt, fyrst
úr kei'tu og siðan úr sápuvatni.
Umglingum var oft þvegið tim höf-
uð, úr því sama. þaö var h'aft i
hámælum, að gestur kom á bæ og
bað ítm iþvottavatn, en þar var
engin þtirka til í þaim svápmn.
Flestir krakkar vorti nokkuð Iús-
ngir, en mæður þeirra pössuðn }>á
eftir mætti, því lýs þóttí viðbijóð-
ur. Auðvibað sást þar lús á fólki.
Úmrcnningar voru löðrandi í þess-
um óþrifnaði. Fólki var því mjög
illa við að hýsa þá. Karlmenn
létu stýfa hár sitt þvert alt í
kring, og skiftu oftast í öðrum
vanga. Flestir voru alskeggjaðir.
En sttm'ir rökuðu sig, hölðu kast-
skiegg eða skegg neöan í kjálkum
og höku. Kvenfólk greiddi á sér
ednu sinni og tvisva-r á dag, og
fléttaði hárið ýjnist í tvo eða fjóra
fiéttinga, sem það nældi upp undir
húfuna tneð nokkuð stórtim hár-
prjónuim.
Nærföt voru þvegin alloft, á
tveggja viktta fresti að Jikindnm.
Vaðmálsföt voru þviegin úr heitri
keitu, síðan Jiorin út í læk eða
vatu, ]>vegin ]>ar og umdin og Jnirk
uð. Keitan var hituð í potti, sem
litað var í og ull Jivegin í, en ekki
í mátarpottum. þvött-uíinn var
síðan breid'dttr u]>p á þvottaása
eða þvottarár, ,og voru þær oft
uppi í bæjarsundum. Kútnföt vprtt
sjaldnar þvætt en íveruföt. 1 rútn-
stæðtnn tindrr sæng var ltrís eða
liefilspænir,. }>á geitarstökur, fol-
aldaskinn og gæruskinn. þar ofan
á dúnsæng undir rekkvoð, þá
koddi, yíirrekkvoð og brekán, eða
yíirsæmg. Viðast vortt heldur góð
rúrn, tnjúk og óltörð, ttem^Jiar
sem flær voru. þær voru verstar
l>ar sem hefílspænir voru í rúm-
stæðum og baðstofur saggasamar.
þær stukkti unt alt rúmið og upp
í baðstofurjáíitr }>egar tnaður var
háttaður. þær bitu sárt og olltl
upphlaupum.
Kinu sinni gisti Erlemdur Gott-
skálksson að bæ þeim er Efrihólar
heita í Núpssvcit og orti Jxssa
vistt :
“I Jvfrihóliim eru hús
Ötuð skít og fúa.
| f h
þar er fló, já, þar er lús, —
| /þar rná íjandinn búa”.
Sýnir visan, að hann hefir ekki
verið samdanna þessutn óþrifnaði
í sinni sveit :
IJAGLKGUIt MATUR. Allstaö-
ar var snætt þrisvar á da.g, ef
nokkur ntatur var við hendi. —
Morgunmatttr var skyrhræra og
umdanrennitig. Skyrið var ærið
misjafmt, þunjt, súrt, J>ykt og
mjukt. Grasagrautur var hrærft'-
ur saflinn við það, með nokkuru
af rúgmjöli í og fáeinttm heiliun
bankabyggs grjónum. í þann tím.a
kngu útistö'ðuni,enn dálitinn morg-
umbita,’ én“aðrír ekki. Um miðjan
daginn vjr skömtuð rúgsúpa, og
tveir til fjórir spa'ðbitar , niðri í.
Ott var súpiait úldin ieða söltuð um
of. Stundum var látinn stór spónn
af skyri ofan i hama. Suma dag.a
voru baunir og grjón og kjöt, en
aðra slátur og brattð, og smna
harðfiskur og hákarl, bratið og
íiot. Svið voru höfð til dagvcröar
á sunmidögum Iram um jól. þá
voru þau búin. Á laugardögiim
vortt venjulega mjólkurgrautar,
ýmist tneð kjöti eða slá'tri. Flat-
brattð þótti drýgra en pottbrauð,
svo það var skamtað miklu oftar.
Kveldmatur var sá sami og morg-
unmatnr. K.ilíi nær aldred á vetr-
um, nema ef heldri gestir komu,
og á stinnu'dögum og há'tíðumi. Á
sumrin var mestmegniis vökvun,
nóg af skyri og mjólk. Miðdegis-
matur: fiskur og Irauð og smjör
og ostar, hlatipostur, skófnaost-
ur og mysuostur. Kjöt og slátur
cntist aJt sumarið hjá ríkara fólki.
Kaffi var gefið á hverjum morgni
ttm sláttinn, og moli mieð, oftast
hvítisykur (‘‘tnielis”), stnndum
sitieinsykiir (“kandís”).' Konur
li'tu mik'ið af sykrinttm niðttr, þvi
}>á vortt ekk'i sýkurtangir þektar,
tvé högginn sykur. Ofit voru bolla-
pör óhrein, sem heimafólki var gef-
ið í kaiffi.. Komir þóttust eiga o[
annríkt til að þvo þau. Stimar
drápu tungtinni á bollann og þnrk-
u&u hanu með svuntunni sinni.
Margir bændtir létti brenuivín út í
kaifi sitt, og gáfu g'estnm bæði í
staupdnti og út i kaífi. þegar fólk
kom hrakið heim af engjnm, gaf
húsfreyja því flóaða mjólk heiita,
sykurmola og hálfa köku af brauði
sem hún drap sm.jörinu ofan á
með þumalfingri. Væri smjörið
hart, þá fcJCyttu menn gómana í
mtinni sér, svo liðugra væri að
drcpa því ofan á brauðið.
MATáRÍLÁT voru : Skálar,
diskar og könnur. þá var le.irtau
hvítt', blátt og rauðrósótt'. Disk-
arnir vorti djúpir og stórir ttm stg.
Karlroanna skálar tóku ekki
minna en 3 ni'erkur, og voru þær
skamtaðar ftillar. Sumt eJdra fólk
át úr ösktttn, og ttngum krökkum
var skamtað í öskum. þeir vorn
ekki brothættir, sem le.irílát. Mat-
arílát vortt þurkuð við og við, cn
sjaldan þvegin. Sttma sá ég láta
hunda sleikja ilátin, en þurkuðu
þau á eftir. Flestir gáfu hundun-
um 2 til 3 spæni úr skálnm sínum
á gólfið. Sumstaðar voru httnda-
bollar. í þa.nn tíma hafði fólk öðl-
ast þá Jxkkingu, að hnndar værn
hæittulcgir og yllu siillaveiiki, og
var forðast, að lá'ta þá ná i sulli
úr fé.
BÚVERK voru kvtld og morgna.
firam yfir initt sutnar. iljólkin vai
síuð í sigti eða á sílgrind, um lcið
og henni var l-ielt upp* í trogin. þée
voru trog og tryglar brúkaðir
uud'ir mjólkina. Siðar koniu mjólk-
urbakkar. Konur retidu úr trogum
með bendinni. þær rendu troginu
af horni, og héldit þær hendinni fyr
ir rjómanum. þær rftrukn .rjómann
af handarjaðriiium á trogbarmiii-
mn. Siðatt struku þær með bogn-
tttn vísilingrinum innan úr trogdim
og sleiktu ;ií fingriiium og spýttii
ofan í rjómadallinn. Síðan þvoðt*
}>ær trogin vandlega og þurkuiðui
móti sól cða vlir eldi. Hun'dai
vortt sjaldan látnir sleikja mjólk-
iirílát, eða matarpotta. Oft var
seint að aðskiljast smjörið og áJ-
irnar i strokknum, og bljóp mjólk-
in eða hnrann við í flóunin'tti. Skyr-
iö var búið til í kollum af ýtnsri
stærð, og giekk konum misjafnt að
hleypa skyrið. Kæsirinn eða hleyp-
irinn var búinn til af kálfsiðri eða
vorlambaiðrum. þeljamyisa var al-
gen.gur drykkur á surorum, en sýra
aðra hluta árs. Slátur og svið var
súrsað í sýru það setn hún nam,
og i skyri líka.
FJvATBRAUD var glóðarbakað
roest, stundtim helltibakað til tylli-
daga. 1‘ottbrauð var bakað á tað-
eldi ttndir potti. He.itt pottbíauði
og nýtt smjör }>ótti ágætis matur.
Fátækt fólk hafði eigi itema LrauÖ
og tólg að éta á vorin. Sumir
bjuggu til bræöing úr lýsi og tólg.
þessir ré-ttir' þóttti hallærismatur.
títundum varS hvalreki í Hverfinu-
eöa nálægiim sv.eitum, eða hnýsu-
blaup og selveiði. Varö mörgumi
góðar bjargir af veiðutn þessum.
- (Framhald).
ísland fao-nai' konungi.
Iíomingsski'pið og }>ess íörvtiieytf^
Jnin'gmantiaskipið og herskipiin
"Geysir” og “Hekla” liöfnuðu sig
i Rvík að tnorgui 30. júlí sl, var
veður J>á bjart og fagurt. Konung-
ur steig á land kl. 9 f. hád., og
var fagnað á bryggjusporðinum af
ráðgjafa og þdngmönnum, en kon-
ungiir heilsaði nokkrum þeirra
incð handabandi eins og gömlum'
kunningjum, og dundu þá skot váð
frá herskipuniim. Bæjarbryggjan-.
hafði verið dúklögð og hvitklædd-
um smámeyjahóp raöaG beggjæ
roegin á heiuii cndilangri, og
sVraöti ’fcær bTomum á ktð kon-
UQgs, er hann gekk ttpp bryggjttua.
Haraldur konuugsson var í för
ímeð föðttr símim, svo og yfirráð-
gjafi hans J. C. Christensen, Ole
Hanseu, landbúnaðar ráðgjafi, og
hirðlið konungs, setn meö honum
var yfir hafið. Sigtvrbogi hafði
reistur verið ofait við brVggjmtia,
liár og mikill, tneð tvöföldum súl-
11111 og bili á tnilli, voru þær hag-
lega málaðar og vafðar lyngflétt-
tim. Tfir boganum var konungs-
kóróna. Neðan við boga þenna.
var komingi iagtlað af bæjarfógieta
og bæjarstjóru. lýjölmienniir töng-
llokktir imdir stjórn Brynjólfs þor-
lákssonar, dónikirkju organista^
liaföi skipað sér á pall öfan vnG
bryggjuna og söng þar kvæði eftír
séra Mattliias Jockumsson, sem er-
á Jjessa leið :
ICotn lteill í faðm vors fósturlands>
vor ívlkir kær!
þér faigtmr bygð og fjallakrans,
}>ér íagtvar iijarta sérlivers manns,
Kom hcill t skjóli skaparans,
vor skjöldung kær!
1 öðru siiini íslands snót
metð ástarlotniiig kongi mót
nú Iilær. |
I.
Svo liðtt áriu þrjátítt og þrjú
írá Jveirri sttind, .
ef ltingað yíir hrannar-brú
}>iun liái faðir kom sem }>ú'.
Á ný vér fylki fögnum nú
á feginsstund!
Hin gamla öld uú fyrst er full,
en fe.gri rís með vonargull
í inundli
því syngjum vér livað sungum þá>
vor sjóli liár!
“Velkomiiiti yíir íslands sjá! ” —
Nú ómar Iilýtt sú beiillaspá,
að írelsið rætist Fróui á,
* eu fœkki tár.
ó, l-'ririk jöfur, fagtir er
sá friGinn boðar! Heill sé þérll
Got't ár! 1
IConungur og íörtmeytí bans
trekk síðaii sem leiið liggur upp
Pósthússtræti og Skólasund upp í
Mentaskólanti, gistingarstað hans
mieðau hanti dveldi á íslandi. Vair
sú leið öll fánttm girt á tvær hen'd
tir og mannfjölda miklum þar út í
frá, er laust tipp fagnaðaróptin*
oCru liverju. Gluggar vorti og allir
fttll'ir af áliorfendtim á þeirri leið,
<>g luisþök, þar sem stætt var.
Mjög voru Iiús fánum skreytt og
auuari viChöfit víðsvegar utn bæ-
itin, eiiikutri höfuðstrætin, með l.dn
íiin og J>esSuni áletrunnm á stöku
staC.
Sttiudu síGar en kominigur stieiig