Heimskringla - 23.12.1909, Blaðsíða 4

BU. 4.
WIÍWIPEO, 33. CES. lðM.
BsxusK&xiracjE
M enningarf élagsf undir.
MiövikucLagiiwi þann 27. oktdber
flutti séra OuÖmundur Ámason
íyTitkstur i um bedmspokinginn.
iræga Immanuel Kant og siöfræðis
kennongar hans. — Agrip aí þess-
um fyrirlestri hefir nýlega venð
birt i Hfcimix, og kemur þessvegna
ekki i Hkr.
Á MenningarftlagsfuncLi 10. nóv.
flutti séra Rögnvaldur Pétursson
erindi, er hann nefndi ‘'Hálfur og
Hálfsrekkar”.
Las hann fyrst npp kafla úr
skáldriti Ibsens ‘‘Peer Gynt”, satn-
tal Peer Gynts við Anitru á eyði-
mörkinni, og lagði síðan út af
kafla þessum sem texta.
Kvaðst hann sjá ýms mörk á
þjótlífi voru, er svipuðu til þess
er greint væri frá í þessari við-
ræðu í Peer Gvnt. Félagslíf vort
væri bert og snautt og efnislaust.
Sumum þeim eldri virtist vera
kveld í ftlagsl fi voru. Raun
ar vaeri brölt, stundum æsdng, en
enp in ný mál væru á dagskrá.
þjóðlíf vort væri á förum, vœri aö
devja inn í hérlent þjóðlíf. Foringj-
arnir væru hrlfir. Kirkju hofðum
vér fengið til að viðhalda guðs-
meðvitundinni. Reglur og stúkur
t'l að efla bræðralagshugmyndina,
efla kærledkann, og blöð til sann-
ki' sleitar, — til að gefa okkur
s.'l. Borg.in Peeropolis væri bygð,
en það erfiðasta væri nú eftir, —
“Að verða menn með mönnum
hér, þars mæld oss kifin er”. í
því efni væri langt í land.
Fyrir 10 árum hefði dýrlinga-
dýrkun tíðkast hjá oss. Menn
hefðu trúað á séra Jón Bjarnason.
Trúin á séra Jón væri nú horfin,
— “Nýja guðfræðin” komin til sög-
unnar, sem vildi erfa alt og
breiða sig út yfir alt. Séra Jón af
henni talinn erki-óv:,nur trúarinn-
ar. Heimildir nýju guðfræðinnar
hver upp á móti annari. Skynsem-
is-heimildin dæmdi til dæmis
gadarensku svínasöguna ó-
gilda, en heimsókn Maríu til El-
isabetar guðlega opinberun. Tveir
vegir væru áfram, — annaðhvort
heint, eða mæta hverjum á hálfri
leiö., Hálfleikurinn væri viðurstygð
— hezt að 'ganga hreint og fceint
að verki. Vonaðist til, að þjóð
vor eignaðist sál, — hún hefði nóg
rúm fyrir hana.
Viðvíkjandi naíni því, er hann
hefði gefið crindi þessu, væri það
ekki meining sín, að líkja hálfieika
mönnunum í þjóðlífi voru við forn-
konungian á Hörðalandi og kappa
hans, nema að eins að því leyti,
sem nafnið benti til.
Góður rómur var g-erður að fyr-
irlestrinum og var fyrirlesaranum
greditt þakklætis atkvæði.
f Næst talaði séra Guðmundur
Áxnason. Kvaðst vera samþykiur
flestu i. fyrirlestrinum, það væru
of margir hálfix og hálfarekJíar
me-ðal vor. Félagslífið andlaust, en
þegar þörfin væri mest, kæmu
ntUilmenni fram, — þetta sýndi
sagan oss, — eins myndi verða í
voru þjóðlífi. Einlægnin og heil-
leikin vektu aðdáun og traust. Sú
dýrkun, sem veriö heiði á séra
Jóni Bjarnasyni, hefðá að sínu á-
liti verið meira sprottin af því, !
hvað hann var framúrskarandi ein- ,
lægur og trúheitur, heldur enn af
því, live mikill hæfileikamaður
hann væri, — þó hann vitanlega
hefði mikla hæfileika.
þar næst talaði séra J. P. Sól- ;
mundsson. iJáoist að þvi, hve vel
málstieijandi heföi haluiö á hinum
saaluiega texta úr “Peer Gynt”.
L mræouelniiö væri aíar tlókiö, bar-
átta i þessu eíni ætti str staö með
al allra heimsins þjóöa. það er
svo margt, sem kemur í bága,
hvað við annað. Enginn getur
losnað viö mótsagnir. t>lys geta
jaluvel hlotist af því, að menn eru
cf trúir sínum felagsskap. — það
það hefði verið dáðst að séra Jóni
ii)ainasyni, sem truarhetju. 1 siö-
asta fyrirfestri, er hann hélt, talar
hann um að “komast upp á múl-
! ann” og að hann ætli alurei að
láta þaðan haggast. En vel að
msrkja, ef allir tækju sér þá stöð,
[ hver upp á s.num ‘múla”, væri
útd um alia írainför í hciminum. —
| Stephan G. Stephansson, gamall
| Menningarfelagsmaður, væri nú
eldri, vitrari og reyndari en á fyrri
árnm. Nú vildi hann rétta öllum
bróðurhönd, sem kæmu í
áttina, þó ekki kæmu þeir alla
leið. þorstei n Erlíngsson vildi
nú líka fagna hverjum vagni, “sem
eitthvað í áttina líður”, — ckki
reka í hann hornin. — Sjálfur
kvaðst ræðumaður ekki vera kom-
inn upp á “múlann”, líkfega ahlrei
komast það, — væri bara hálfur
með hnén í brekkunni.
Næst talaði forseti (Stefán Thor-
son) nokkur orð. Hann kvaðst
vera ‘‘hálfur” og einn af "Hálfs-
rekkum’’. þegar ekki var hægt að
komast í höfnina beint, væri bezt
að slaga- Barningur með miðl-
ungs skipshöfn, væri árangurslaus.
þeir, sem þannig reyndu að fara
“beint”, slitu kröftum sínum til
einskis, uppgæfust og væru engu
nær takmarkinn. þeir “hálfu”, seni
slöguðu, næðu höfninni (kom með
dæmi til skýringar). — Vér verö-
um að taka • mennina eins og þeir
eru, og haga okkur eftir því. —
Viðvíkjandi því, að þjóðlii vort
1TÓMSTUNDUM
J>nfl er sagt, að margt megi gera sér og sfnum til góðs og
nyt8emda, í tómetundunum. Og það er rétt. Sumir eyða
öllum sfinim tómstuudiim til að skemta s^r; en aftur aðrir til hins
betia: að la ra ýn.isligt sjólfum sér til gagns í lifinu. Með
þvl að eyða fáuni uiluútum, f tómstundum, til að skrifa
til ueimskrinolc og gcrast kaupandi heimar, gerið
pér ouietaíilegt gagn,—þess deiri se-n kaupi
þess lengur litir fslenzkan
V estauhafs.
væri aö deyja inn í hérlcnt þjóðlíf,
þá væri það æskifegt. Takmarkið
hér er að mynda e i n a þjóð, ekki
að viðhalda þjóðernishioluw. því ;
fyr, sem þessu takmarki er, -náð, 1
því botra. — Jón Olafsson heáði 1
einu sinná óskað, að vér Islending-
ar gætum orðið “saltið” í þjóð-
emdsgTautnum, sem hér er verið
að sjóða saman, og það væri æski-
fegt, — en lezt fœri á því að salt-
ið rynni í grautnum, en væri ekki
1 kögglum. — Ef viöhald ísfenzkr-
ar tungu hér mcöal vor í Vcstur-
heimi á að kosta það, að hún sé
kend börnum vorum af lúterskri
afturhalds hjátrúar stofnun, og
au yrðu fyrir áhrífum, sem það- |
in rvnnu, væri sú hljópípa of dýru
verði keypt. Betra að leggja hana
nfður strax. — þeir, sem færu upp
á “mvla”, steinrynnu og yrðu eng-
um til gagns.
þá tók til máls Sigfús B. Pene- ;
dictsson.. Hrósaði mjög erindinu
og starfi prestsins hér, sem hefði
flutt það. Ef vér værum “hálfir”
væri það ekki hans skuld, því heil-
’eika og hreinskilni hefði hann
reynt að innræta okkur meðan
hann staríaði á meðal vor.
Mrs. M. J. Renedictsson neitaði
:ví, að þeir, sem £æru upp á
‘múla”, þyrftu endilega að stein-
renna. Múlarnír væru margdr, hver
upp af öðrum.
Fleiri töluðu : SveLnbjörn Árna-
son, Mrs. F. Swanson og ritari,
og að síðustu málsheijandi. Haan
mótmælti því, að forsetinn getti
réttilega kall&st “hálfur”. Hann
hefði ætlað sér að ná vissri höfn
og þangað hefði hann komist.
Friðrik Svcinsson, ritari.
HvarerHaraldur J.Reykdal?
Hver sá, sem kann að vita itm
heimilisfang herra Haraldar Jó-
hannessonar Reykdal, trésmiðs,
sem fyrir nokkrum árum átti
hoima í Chicago borg, er vdnsam-
lega heöinn að tilkynna það á
skrifstofu Heimskringlu. S.L.
Tilsögn í íslenzku.
Undirritaður veitir tilsögn í ís-
lenzku : málfræði, réttritun og
lestri, — og gerir uppdrætti af
húsum.
S. VIGFÚSSON.
•Til heimilis að 673 Agnes St.
Sendið Heimskringlu til
vina yðar á Islandi
Minni íslendinga erlendis.
Flutt d hdtíðadeg i Kyfi ðinga, 1909.
(Kvæði það, sem hér fylgir, var Heimskringlu af-
hent til birtdngar. það var flutt af herra Beneddkt
Einarssym á Auðnum í þingevjarsývslu, á samkvæmi
imklu, sem halddð var á Grund í Eyjafirðd i marz-
m.ánuði sl., að viðstöddum nær 506 manns. þar
liafÁ og herra Hólmgedr þorsteinsson ílutt kvæði fyr-
ir minni Vestur-Ísfendinga).
Vér eigum bræður i útlands bygð,
sem oss er jaínan ljúft að minnast, —
varir fjarlægra vina trygð,
þó veiti örðugt að finnast.
Til vor í anda þeir horfa lieim,
á hugsjón marga ísland visar þeim,
því land við land það bindur band,
sem barnið tengdr við móður.
þeir muna ársól um óttustund
úr Ægds bláu sölum renna,
þeir muna blómskrúð á mærri grund,
þeir muna cldfj'jllin brenna,
þeir muna jökla með alda ís
og æskulíf í vorsins paradís,
og sólarkoss, er kvikan íoss
•á kveldi sveipaði ijóma.
þeir muna ættlandsins forna frægð,
þó fjarri sögueyjar ströndum,
og hyggi írelsdð og f’ársins nægð
aö finna i menningarlöndum.
Og heilög blóðskylda hvetur þá
að heiðra móður girta köldum sjá.
Með bros og tár vor æskuár
í ótal minndngum lifa.
þeir ledða mentun í landið hcim, —
nú lýsir þckling milli stranda.
Og störfin sérfræða þjóðleg þe«n
vír þökkum glaðir í anda.
og þegar sagan er þýdd og kend,
er þeirra minst og vinarkveðja send
út yfir sæ, með sól og blæ,
í söng og minningaræðum.
B. E.

BANK 0F T0R0NT0
INNLEQQ
$30,853,000
VJER OSKUH VIDSKIFTA YDAR
WINNIPEG DEILD:
456 MAIN ST.
John R Lamu,
raðsmaður,
Moö því aö biftja æfinlegu um
“T.L. ClfíAR,” erfcu visa uö
fó áipaiton vitiriH
(UNION MAPE)
WeNtern iigar Factory
Thoraas Lee, eie&ndi Winnuipeu
Department of Agnculture and Immigraiion.
MANITOBA
þetta fylki befir 41,169,089 ekrur lands, 6,019,200 ekrur eru
vbtn, sem ved'ta landinu raka til akuryrkjuþarfa. þ -ss vegna
höfum vér jainan nægan raka tdl uppskeru tryggingia r.
Ennþá eru 25 milíónár ekrur óteknar, sem fá má með heim-
ilisréititi eða kaupum.
lbúata;a árið 1901 var 255i2H, »u er mrn orðin 400,000
manns, hefir nálega tvöfaldast á 7 árutn.
lbúatala Winndpeg borgar árið 1901 var 42,240, en nú um
115 þúsundir, hefir rmeir eo tvöfaldast á 7 árum.
Flu'tningstæki eru nú setn sæst fullkotnin, 3516 tmlur járn-
brauta eru í fylkinn, seiti allar liggja út frá Winnipeg. þrjár
þverlandsbrauta lestir Sara dagfega frá Wmnipeg, og innan
fárra mánaða verða þær 5 talsina, þtgar Gratwi Trunk Pacific
og Canaddan Nortbern bætast við.
Framför fylkiskis er sjáanleg hvar sem litið er. þér ættuð
að taka þar bólfestu. Ekkert annað land getur sýnt satna vöxt
á sama tfma>bdli.
TIIi FERnAHAMA :
Farið ekki framhjá Winnipeg, án þess að grenslast um stjórn
ar og járnbrautarlönd til sölu, og útvega yður tuUkomnar upp-
lýsin-gar um hehnilisréttarlc ud og fjárgróða möguleika.
Stjðrnarformaðnr og Aknryrkjumála Káðgjafi.
I
JoM-pli Rnrke. Jna. Ilnrtney
f 178 LOGAN A VE., WINNIPEG. 77 YORK ST., TORONTO.
94 SÖGUSAFN IIEIMSKRINGLU
án þess að hafa skýli yfir höfuð mitt, eða vita á
hverju ég ætti að lifa næsta dag. þetta var um
vetur og kuldinn md 41. Ég varð oftar en einu sinni
að grafá mig ofan í hauga, til þess að drepast ekk.
úr kulda.
“það var kvcld nokkurt í rökkrinu, að ég var
yfirkom nn ; i örvilnan. Ég hafði ekkert fen'gdö að
borða í tvo daga, og fa'ta.garmarnir mínir voru svo
rrfniir, að ég gat naumast hulið magra skrokkinn
minn. Ég stóð á 'gangtrö'tinni v.ið Norðurbrú og
horfði ofan í strauminn. ‘Hér skal ég frið finna',
hugsaði ég. Ég ætlaði að kasta mér yfir girðinguna
cf n í strauminn, þegar ég heyrði vagn koma frá
t rginii, og sá að liann stefndi á brúna. ‘E.g skal
kasta mér undir liestania og vagiMnn’, hugsaði ég, —
‘það cr fyrirhafnarminni dauðdagi en að berjast við
ískaldar bárurnar’.
“Vagndnn nálgaðist. Eg leit á menndna i vagn-
inum, og sá að það var íaðir minn, sein sat við hlið-
ina á ungii, f.illegti konunni sinni, eu á íremra sætinu
lá bróðir minn endilangur.
“Nú, jæja, kallaðd ég, því betra. Eg skal deyja
undir hjTnniim á vag i föður míns. Blóð md-tt skal
skvettast á fatnað hans og bera vott titn grimd
hans.. Ég flýtti mér og íleygði inér niðtir fyrir
framan hestana.
“Vagn föður míns rann yfir mig.
“Hvtr fjindinn ! Getur ekki þessi lúafegi hund-
ur fariö úr vegi ! þetta voru orðin, sem ég heyrði
tcluð í vagn-inum, og svo ók hann áíram, en ég lá
aflvaim I fclóði minu.
“Lögreglu] jánarnir tóku rtiig og fluttu á sjúkra-
hús. Eg náði ekki |eim t'lgangi mínnm að deyja.
Eftir l;>nga dvcl á :j'krahúfinii batnaði mér, og svo
var mér enn á ný sfept út í heiminn. Menn béldu,
FORLAGALEIKURINN 95
að ég hefCi orðið fyrir vagninuro af óaðgæzlu, og ég
skeytti ekki um að loiðrétta ])á.
“Eg haLd sið föður minn aka yfir mig, án þess
að gtfa því gaum, og án þess að stöðva vagninn til
að vita, hvernig mér liði. þetta mannúðarsnatiða
kærufeysi, þessi kalda, grimma eigingdrni vakti að
nýju hatrið í huga m:num, — guf mér þrek til að
lifa — lifa fyrir heíndina.
“Nú ætla ég að hlaiipa yfir tvö ár af æfi minni
eftdr að ég kom af sjúkrahúsinu. Eg segi þér máske
sednna, hvar cg var þann tíma, en mótdræg vorti
þau. — Ég var tuttugu ára gamall, þegar ég var svo
heppdnn að erfa.
"Móðir mín átti bróður, scni með iðju.xcmi og
dugnaCi hafði dregið svo mikið saman, að hann gat
keypt j >rð í Vestur-Ga 11 tlandi. Að því búnu dó
Hann ógiítur, og ég sannaði erfðarétt minn og íckk
j irðána.
“Nú byrjuðu fcetri tímar fvrir mér. Eg fékk nú
ákveðið staríssvið. Vondr míuar höfðu ræzt, ég
þurfti nú að rækta landið mitt og gat unnið fyrir
roír án þess að stela eða 'betla.
“Með viðbjóði sneri óg baki við liiniim fyrri líf-
ernisháttum míniim, og stundaði bú mitt mcð um-
hyggjtt. Eg segi það satt, barndð mitt, að eðli mitt
hefir aldrei verið vont, ég þráðd heiðarlegt og starf-
samt 1 ’£. — — það er ekki mér að kenna, hvernig ég
er, htldur forlögunum.
“1 tvö ár bjó ég á jörðinni minni, stundaði jarö-
rækt og las með köflum, því fróðfeiksfýsn mín var aft-
ur vöknuð. Ég fékk mér bækur og byrjaði þar sem
ég h®tti, þegar ég var rekinn úr skóla.
Vinnan og velmegunin rýrði hatrið til hinna ríkit,
enda þótt mér sviði að hugsa um liðna æfi. Og svo
var cg orðmn stiltur, að ég gat horft á bróður minn
riða fram hjá í hermannabúningi, ún þcse að ráðast
96 SÖGUSAFN IIEIMSKRINGLU
á hann. Eg fyrjrleit hann jafnframt og ég aumkaði
hann.
“Eg verð aö geta þess hér, að jörðin, sem ég
erfði, var að eins tvær mílur frá hcimili föður mins,
Og því var það, að ég sá bróður minn svo oft fara
fram hjá. Stundum feit hann kærtileysislega á heim-
ili mitt og mig, án þess þó að þekkja mig.
“Eins og ég sagði, hafðd ég búið tvö ár á jörð-
unni minni, þegar ég feJdi ást til ungrar stúlku., lag-
legrar dóttur bónda nokkurs skamt frá.
“Jóhanna, þannig hét ástmey mín, hafði einnig
fengið ást á mér, svo þegar ég hóf bónorðdö, féll
hún í taðm minn og hét mér eilífri trygð.
“Vdð giftumst, og Hennd þótti undnr vænt utn
mig — það hélt ég — og gerði mér lifið svo létt með
umhyggjusemi.
“þannig liöu nokkrir mánuðir, og ást mín á Jó-
hönnti óx með degi hverjum.
“Éig lór ott til næsta kaupstaðar til þess að sielja
vörtir mínar, og var þá alloft eina nótt í kaupstaðn-
um, því vegurinn þa.ngað var langur.
"Ednu sintú — það var að áliðnu snmri — sagði
ég vdð konu mína : Jóhanna, á morgun ætla ég í
kaupstað til að selja nokkrar tunniir nf rúgi. Eg
get ekki komið aftur fyr en daginn eftir morgundag-
inn, en þú mátt ekki láta þér leiðast, litla kerling
mín.
"Gott, Jakob, svaraði Hún. þá *tla ég að vefa
á roeðan og byrjíi á skyrtimum þínum. En vertu
ekli kngi, því mér leáðist alt af þegar þú ert ekki
hjá mér.
"Ég kysti konu mína fyrir þessi orð. Daginn
eétdr fór ég af stað, þegar íýsti af degi, og kom í
kaupsstaðinn fyrir Hádegi.
Af tilvilj m gengu viðskd.fti mfn hraðara, cn cp
Haíði búist við, og af því ég háíði ekkert að gera,
FORLAGAI.EIKURINN 97
réíi ég af að halda hedmfeiðds. Eg gladddst eins og
tarn af hugsuninni um, að geta glatt konu mína með
heimkomu minnd, þar eð hún átti ekki von á mér.
Eg kom he:m. um sólsetur, lét fvestinn inn og læddist
svo heim, til að geta horft á mína elskuðu konu inn
um gluggann.
“Grunar þig, hvað cg sá ?------Nei, það getur
þú ekkí skilið,----það er alt of voðalegt”.
Talfinningarnar báru Jakob ofurliða, þessi endur-
rtiinn'ng virtist homtm sárna mest. Hann þagði,
hcrfði tdl jarðar og tár féllu frá augum hans.
“Hvað sástu?" sagði Mórits, “segðu mér það.
Var kona þín dáin ?”
“Dáin, nci, — það hefði vcrið þúsund sinnum
betra en það sem ég sá.
“Eg sá kcnu mína í fiðmi annars manns---------
og sá maSur var------bróðir minn”.
“Guð minn góður-------hann aftiir".
“'Forlagaleikur”, tautaði Jakob, “cn hlustaðu nú á
“Élg vejt ekki hvað cg hngsaði, eða hvað ég fann
til á þessari voðastundu, sem helsærði hjarta mitt,
er áður var flakandi í sárum. Ég tnan það að eins
að ég þrýsti hinu föla aiwHUi minu að rúðunni og
horíii meðvdtundarlans með starandi augum á þess-
ar manneskjur.
“Bróðir minii' vafðd konn tnina að hjarta sér og
kysti hana. Um lcið og ég sá þetta, var sem gló-
andi járni væri stunpdð í hjarta mitt, en ég stóð
kyr oe gat ekki hreyft mig.
"Alt í ednu heyrði ég konu mína reka upp
hræðTuóp, og sá hana hníga niður á stól um feið
og hun fcentd á gluggann. Bróðir minn snerd sér við.
Andlit mit.t, allagað af reiði og sorg, vdrtist gera
han.n hræddan. Eina sekúndu horfðum við hvor i
ann rs augu, og ég veit, að í mínum augum hefir
vcrið óslökkvandi liatur. Áður en ég gat hreyft