Heimskringla - 03.03.1910, Blaðsíða 4

Heimskringla - 03.03.1910, Blaðsíða 4
BlS. 4 WINNffEGr, 3. MARZ 1910. ■1IMIIEIR8BI THE DOMINION BANK aORNI KOJBE BA.VTE AVEKL'E OG SHERBROOKE STBErET Höfuðstóll uppborgaður : $4,000,000 00 Varasjóður - - - $5,400,000 00 SPARISJÓÐS DEILDIN: Vér veitum sparisjóðs innleggjendum sérstakt athygli, og borg- um hæztu vexti á sparisjóðs innleggjum af $1.00 og yfir. — Barna innlegt: velkomin. — Seljuu peningaávfsanir á ÍSLAND. II. A. UKMiHT RÁÐS.VIAÐUR. Með þvl aö biöia œfinlega um “T.L. CIOAR,’1 þé ertu »iaa aö fá áfiraetan vindil. (UWION MADE) Weitero Utg*r Foetory Thomos Loe, ei. ondi Winnnipon I Department of Agriculture and Immigraiion. MANIT0BA þetta fylki hefir 41,169,089 ekrur kunds, 6,019,300 eirnr *rn votn, sem veáta kmdinu raka til akuryrkjuþaria. p »ss vegna höfutn vér jafnan nœgau raka til uppskeru tryggiog* r. Ennþá eiru 25 milióndr ekrur óteknar. sem íá tná ctueö bekn ilisrébti efSa kaupum. Ibúataja árið 1901 var 255,211, nu cr nú* orðúa 400,000 manns, hefir nálega tvöfaldast á 7 Arum. Ibúatala Winoipeg borgar árdð 1901 var 42,2^0, «1 nú ntn 115 þúsufldir, hefir tneir eu tvöfaldast k 7 krurd. Flutningstaeki eru nú sem naest fnllkotmn, 3516 milnr járn- brauta eru í fylkimu, sem allar liggja út frá Winn*peg. þrjár þverlandsbrauta. lestir fara daglega frá Wianipeg, og ianan fárra mánaða verða þær 5 talsins, þegar Grsuid Trunk Pacific og Canadian Nortbem bætast við. Framför fylJtisins er sjájanleg hvar sem Utifl er. þér ættnð að taka þar bólfestu. Ekkert annað Land getur sýnt ntnt vöxt á sama tímabiU. TIIi FFjRIIAH 4 !VW A : Farið ekki framhjá Winnlpeg, án þess að grenslast um stjórn ar og járnbrautarlönd til sölu, og útvega yður fullkomnar upp Ifsingar um beimili&róttarl&ad og fjárgróða möguledka. R F» ROBLIN Stjórnarformaður og Akaryrkjumála Báðgjafi. Skrifiö eftir npplýsinffnm til .loseph Borke .Isc 178 LOGAN A VE., WINNIPEO. 77 YORK ST . TORONTO. V_ V LDREI SKALTU geyma til -“ T morguns sem hiegt er að gera f dag. Pantið Heimskringln t dag. Framtíð íslenzkrar tungu fyrir vestan haf. (Niðarlag). Á þessum 19 eða 20 árum. síðan ég kom til Canaöa, hafa beeði blöð og tímarit fjölgiað, og sum af þeim hala verið sómasamlega vönduð, baeði að máli og búningi, t. a. m. Sarueining, Aldamót, Vín- land, og nú síðast Breáðablik. Einnág má telja Dagskrá meðan hún lifði, blað það var ritað á góðu máli. Blöð og tímarit eru mjög góð meðul til að viðhalda tungunni, eða endurreisa bana, ef svo vill verkast láta. Ég þarf ekki annað en minna á Fjölnir og Fjölnismenn, hvað þedr gerðu gott til viðreisnar máHnu á íslandi. En svo eru blöðin eigi einhlýt, nema með svo feldu móti, að rit- stjórarnir séu vel færir menn í móðurmálinu, sem sagt, kunni það til hlýtar, og séu þá svo sann- hugsandi menn, að þeir gefi al- menningi góðar og gagnlegar hug- vekjur, viðvíkjandi viðbaldi máls- ins og meðferð á því. Ég verð að játa það, að að því hafa vestur- islenzku ritstjórarnir unnið alt of lítið, enda sumir alls eigi færir til þess. En samt sem áður eru blöð- in og tímaritin okkar hér vestan hafs góðra gjalda verð fytir þátt þann, sem þau hafa átt og eiga að viðhaldi íslenzkunnar hér vestan- hafs. Og ég á von á því, að áður en mjög langt líður fcerist blöð vor og tímarit í ásmegin, og komi því í framkvæmd, sem þarf, til þess að hreánsa íslenzkuna af öll- um sora, sem hún er orðin grugg- ng af hcrna megin hafsins. Eink- um munu tímaritin gera það, því þau eru betur til þess fallin, því alt það eini, sem þau flytja, geymist betur hjá almenndngi, heldur enn það, sem vikublöðin hafa m.eðferðis. Nú á hér um bil 20 árum hafa Yestur-Islendingar auðgað hinar íslenzku bókmentdr að töluverðum mun. En á fyrstu árum þeirra hér, gerðu þeir það lítið eða ekk- ert. Við eigum skáld og hagyrð- inga á meðal vor, og eftir marga af þeim hafa komið út sögur og ljóðabækur. Og þó sumt af því sé lélegt og ófullkomið, þá er sumt aftur býsna gott og fullkomið, og hefir fengið góðan dóm hjá okkar beztu mönnum hjá heimaþjóðinni. Ef til vill er enginn hlutur betri til viðhalds tungunni, heldur enn skáldskaparverkin, því engir rnenn þurfa jafndjúpa þekkingu á móður- máli sínu, eins og skáldin, og að öllum jafnaði eru það mennirnir, sem bez.t vald hafa á málinu, og mennárnir, sem mest elska málið. Einnig er það takandi til greina, að almenningur hefir unun af að lesa og nema góðan skáldskap. Og þegar sannledkurinn er sagður hlutdrægnislaust, þá eiga Vestur- Islendingar skájd, sem þeim mun þykja vænt um, og þeir munu nema ljóðin þeirra og sögurnar, og frá þeim munu þedr fá allra sterkustu hvötina til þess að kunna að elska og virða sitt göf- uga og fagra feðranna mál. 1 þeir munu í því tilliti taka undir með skáldinu, með hjartanlegri .ánægju, og segja og breyta eftir : "Ylleppar í enskum skóm aldrei skulum vera”. það eru sumir, sem halda fram, að i mentalegu tillitá séu kirkjurn- ar lítils eða einskis virði. En samt sem áður er engum blöðutn um það að lletta, að kirkjulega J staiisemin meðal Vestur-lsleffd- | inga hefir verið fram undir þennan j tíma rauði þráðurinn, sem befur j haldið þeim saman hér á dreifing- unni, og viðhaldið móðurmáli þeirra beinlínis og óbednlínis. — Enda hafa sumir prestarnir verið þess vel megnugdr, að láta gott af sér leiða í þá átt, að viðhalda móðurmál voru, eins og t.d. séra Jón Bjarnason, séra Hafsteinn Pét- ursson og séra Friðrik Ðergmann. Enda var það í upphafi tilgangur ‘‘Hins evangelisk lúterska kirkju- félags Islendinga í Vesturheimi”, að viðhalda íslenzkri tungu. Ivnda ættu þeir að vita það og skilja, aUir hinir leiðandi menn í þedrn fé- lagsskap, að það er edtt aðallifs- skilyrði félagsins að íslenzkan Idfi. En þó kirkjufélagiö beri kannske ekki gæfu til að verða þar aðal- kraíturinn, þá mun sagan sýna það, að hjá því eru upptökin að því, að íslenzk tunga deyr hér seint eða aldrei. í gegn um starf- semi þess er það, að íslenzk tunga var viðurkend af háskóla- ráði Manitoba, og að íslenzku- kennari var ráðdnn við Wesley College og Gustav Adolph College, og framtíðin ein verður að sýna, hvort það verður ekki allra þýð- ingarmesta sporið, sem Vestur- íslendingar hafa stigið í barátt- unni fyrir því, að viðhalda móður- málinu. En það er von mín og trú, að lit frá ednhverjum háskól- anum, annaðhvort í Canada eða Bandaríkjunum, komi einhver eða einhverjir, sem fæddir eru ai vest- ur-íslenzkri móður, éinhv^rjir, sem verði jafnokar Jónasar og Kon- ráðs, og að þeir hreinsi riðbJett- ina, sem fallnir verða á málið, og komi því í það horf, að það deyi aldrei meðal Vestur-íslendinga. Eins og spádómarnir um fall og dauða íslenzkrar tungu eru lítil- fjörlegdr, að sama skapi eru þeir lúalegir, því þeir lýsa svo átakan- lega lágum hugsunarhætti um þjóðitta. En þar eð íslenzka þjóðin er af svo ágætu bergi brotin, að miklum meiri hluta, og hún yfir- leitt er sér þess vel meðvitandi, þá dettur mér ekki í hug, að einn þriðji partur af þjóðinni, sem nú eru hér fyrir vestan haf, fari nokk- urntima að gerast þeir ættlerar, að tapa þjóðtungunni. Og eitt er enn, sem ég leyfi mér að ben<ia á, að eftir þennan tíma eru öll lík- indi til, að satngöngur tnilli heima- þjóðarinnar og Vestur-íslendinga fari mjög va,xandi, bæðf með skemtiferðum og jafnvel í við- skiftalegu tilliti, og verður það góður styrkur til viðhalds ísleozk- unnar hér hjá oss. því hefir verið hreyft, að minsta kosti í daglegu tali, að íslenzku konurnar hér vestan við hafið séu kæringarminni með viðhald þjóð- ernis síns og f,eðra/tungu heldur enn vér karlmenn, og styðst sá orðrómur aðallega við það, að það eru meira en þrjú tilfelli á móti ednu þannig, að íslenzkar konur giftast útlendum mönnum, beldur enn að íslenzkir menn giít- ist útlendum konum. Ég viður- kenni það, að þetta er býsna slá- andi dæmi. En ég er þá illa svik- inn, ef blessuð islenzka konan sæk- ir ekki í sig veðrið með vaxandi mentun og vaxandi sjálfstæði, og að íslenzka kvenþjóðin sjái sóma sinn í því, að viðhalda hinu hreim- fegursta tungumáli, sem nokkur móðir heflr orðið aðnjótandi að kunna, til þess að kenna börnum sínum. Já, heiðruðu lesendur. Með gleðí og ánðcgjn sé ég það framundan mér, sem í bjartri og hreinni skuggsjá, hvar hinar íríðu og sál- arhraustu íslenzku konur sitja, með ánægju-glitrandi bj-arma í augum sér, yfir starfinu, sem þœr eru að gera, þegar þær eru með eldlegum áhuga að kenna börnunum sínum og barnabörnum “móðurmálið mæta og blíða, sem máltnd öllum er fegitrra og skærra”. Já, íslenzka móðirin fyrir vestan haf, mun rísa úr dvala og hugsun- arleysi um skyldu sína. Hún mun finna ættleraskapinn, sein í því er, að glata hinu forna og fræga feðramáíi, — hún mun verða und- irstaðan, sem aldrei bilar, hún mun verða sterkasti þátturinn til viðhalds hinni íslenz.ku tungu fyrir vestan haf. Eg held, að ég hafi nú bent á meginþáttu þá, sem mér virðast vera líklegir til viðhalds hinu ís- lenzka máli hér fyrir vestan haf. Ég ætla því að enddngu að draga þá saman í edna heild til bægðar- auka fyrir mína hedðruðu lesendur, sem munu hafa löngun til að slá strykj yfir ályktanir mínar. Fyrsti þátturinn er þá þjóðernds meðvitundin. Annar þáttur : feg- urð og söguleg frægð tungumáls- ins. — þriðji þáttur : Utgáfa blaða og tímarita og annara bók- menta. — Fjórðd þáttur : Hin kirkjulega starfsemi meðal Vestur- Islendinga. — Fitnti þáttur : Við- urkenning íslenzkunnar í háskól- um ríkjanna. — Sjötti þáttur : Samgöngur og viðskdftaiif mdlli Austur- og Vestur-íslendinga. Og sjöundi þáttur : Uppvakning hinna vestur-íslenzku mœðra, til að kenna og viðbalda íslenzkunni hjá börnum sínum. J. P. ísdal■ UPPHRÓPUN. þegar ég á sl. sumri gekk inn í hinn lúterska söfnuð íslendinga í Pembdna, vissi ég ekki annað en ég þar samednaðdst sannkristáleg- um félagsskap, en síðan hefi ég komist að raun um hið gagnstæða — ef hafa má fyrir mælikvarða hina gömlu og góðu setningu : “Af ávöxtunum skuluð þér þekkja þá”, osfrv. Af þeim parti safnaðardns, sem mestu hefir ráðið til skams tíma, hefi ég haft þá kynningu síðan ég sameinaðist honum, að ég álít betra, að standa utan við ailan fé- lagsskap en að fylla þann flokk. Og til að gera grein íyrir þessu, set ég eftirfarandd niðurlagsorð : Kristur sagði : “Meiri gleði er á himnum yfir einum svndara, sem iðrun gerir, en yfir níu og níutíu réttlátum, sem ekki þurfa bóta við”. En ég segi : Meiri redði er í Pembdna yfir ednum “heiðingja” er gemgur inn í kristinn söfnuð, en yfir níu og níutíu, sem það e k k i gera. Margrét Svednsdóttir. !•••< S08UN HOTEL llð Adelaide St. Winnipeg Bezta $1.50 A dag: bús i Vestnr- Canada. Keyrsla ÓKeypis milli vagnstöúva ok hússiris d uóttn oe, desd. A’’h1ynniui« hiosb»z «. Viiv skifii fsie di""» Öskftsr. ÓLAFUR a. ÓI.AFSSON, íslendlngur, af- greifUr yöur. HeíoisæfcjiÖ hann. — O. ROY, eigandi. ÍMMNtMmHt Cor. Portaae Are and Fort St. 28. AR. FÉKK FTRSTTJ VEKBLADN i 3AINT JL.OOIS StNINGONNL Dag og kveldkensla. iTeleíón 45. Haustkens/a byrjar 1 Scpt. Bæklingur með myndum ókeypi*. SkrlfiBtil: The Senretary, Winnipcg Businett C'oUege, /Vinnipeg, Man. A. B. BABDAl. 0U»lar lfkkUtnr off %nna«t nm útfarir. Allnr Afcbúnaftar sA bMt.i. Knfremur walnr hftuu al.Hkoaar minnisvarða off leffsfceina. 121 Nena 8t. Phone 806 Heminkuijvoh; o« tvæb skemtile«ar aÖRor fá nýtr kanp- etidnr fvrir aó nin« OO Giftmgaleyfisbréf $elnr: Kr. Ásg. Benediktsson 538 SimCOe *t. Winnipeg. --TllK--- “Arena” Þessi vinsœli skautMkáli hér t veetarbsentun er nö opinn. Isinn er fc«œtur. 18da Mounted Rifles Band Spilab & Arena. KAKLM. 25c.—KONUR 15c. Chas. L. Trabllcock, Manater. WMI————■IIIIIIIM JIMMY’S H0TEL BEZTO VÍN OG VINDLAR. VÍNVETFARI T.H.FRASIR, ÍSLKNDINGOR. : : : : : damcs Thorpo, Eígandl A. S.TORBERT’S RAKARASTOFA Xr 1 Jimmy's Hótol. Beet* verk. Acœt Terkfarl) Rakstnr llo en Hirakarönr 2Sc. — Óikar riftskifta Islandinaa. — MAfíKET H0TEL 14« PRINCBSS ST if.'Sfc.. P. O'CONNELL. elgandl, WlNNLPEO ttezui takiuidir af vli /Osignm og riad icti. afthlyri' Ina róö hó«‘' andnrb«tt Woodbine Hotel 4fl6 HAIN ST. SvMotta HUliard Hall í NorOve»fcurlRDdii*o Tia Poni-boré,—Alnkonar vfnoff vindlnr Qistin* og f»0t: $1.00 á dng off þar yfir LeniiMi A Moktb Haendur. 174 SÖGUSAFN HKIMSKRINGDU Hann sagði nú móður sinni frá öllum þessum ráðagerðum, og til þess að hryggja ekki son smn, lét hún sem það gleddi sig mikið, enda þótt hún með sjálfri sér teldi víst, að hún lifði ekki til vors- ins. Morguninn eltir var Móritz kominn til öðinsvík- ur áður en bjart var orðið, hann gekk inn í hlöðuna, þar sem vinnumennirndr voru að þreskja, og krafðist þess af verkstjóranum að hann mættli byrja á viún- unnd. Verkstjórinn var hrotti og drambsamur, og sérstaklega þrælslegur við alla þá, sem hann átti yfir að segja. Hann studdd höndunum á mjaðmird- ar og glápti á drengdnn. “Hvern fjandann viltu hmgað, slæpdngurinn þinn?” sagði hann. “Heldurðu að þessi vinna sé hentug börnum ? Farðu norður og niður". “Ráðsmaðurinn heíir loíað mér vinnu”, sagði Móritz ól.Skað, “og það liggur því fyrir mér að þreskja, hvort sem þér líkar betur eða ver”. ‘‘Ráðsmaðurinn hefir ekki minst á það einu orði” svaraði verkstjórinn. “þ’angað til hann skdpar það, iærðu enga vinnu”. “Ég verð þá að bíða á meðan”, svaraði drengur- inn rólegur. Móritz b?ið nú fyrir utan dyrnar, þó kalt væri, því verkstjórinn vildi ekki leyfa honum að vera Snni. Loksins kom ráðsmaðurinn til að líta eítdr verk- inu. Móritz gekk til hans og sagði honum edns og var. “Hvað á þetta að þýða, Andrés Pétur”, sagði ráðsmaðurinn við verkstjórann, sem tók ofan húfuna sína auðmjúkur, -‘vilt þú ekki láta drenginn þreskja, þegar ég hefi leyft ]>að?” l“Ée vissi ekki, aö þú hefðir leyft það”, svaraöi verkstjórinn, ‘‘og svo hélt ég að ungl ngur þessi væri of kraltalítill fyrir shka vinnu”. FORLAGALEIKURINN 175 “Hann er nógu sterkur”, sagði ráðsmaðurinn, "láttu nú sjá, að þú breytir vel viö hann, því hann er undir minni vernd. Farðu nú inn í hlöðuna, Móritz, og taktu þreskibareflið. Verkstjórinn segir þér, hvar þú átt að vera”. Móritz var nú vísað á sitt pláss í hlöðunni, en hann varð þess bráðlega vís, að verkstjórinn hataði hanti'. Ýmist fann hann að því, að Móritz þreskti of hart eða of hægt. Vinnumennirnir hlóu að þess- um nýja verkamanni, og hrintu honum stundum. þannig gekk það allan daginn, en Móritz umbar þetta alt með þolinmæði, og hélt áfram að þreskja aí öllu megni. Loksins fór að skyggja, vinnunni var hætt. — Vinnumenmrnir fóru til herbergja sinna, en Móritz gekk í hægðum sínum heim á leið. Móriitz var hryggur yfir meðferðinni, sem hann halði mætt þenna dag, þess utan var hann þreyttur, og settist því á stedn við veginn og fór að gráta. “Ó, guð mdnn góður, hve sælt væri ekki að mega deyja”, sagði hann. I þessum heimi er ekki annað en mótlætd”. Á sama augnabliki var stutt á herðar honum og sagt : “Af hverju græturðu, vesalings drengur ?’’ Hann kannaðist við málróminn, ledt upp og sagði : "Jakob Kron! ” “þú jækk.r mig þá, Móritz Sterner?” sagðd Jak- ob. “þú befir ekki gleymt samræðum okkar íyrir [jórum árum?" “Ntli, þedm gleymi ég aldrei". “Ertu búinn að sannfærast um, að hedmurinn sé edns og ég lýstd honum?” “Já, þú sagðir satt”, svaraði Móritz, “það eru til forlög —” “Sem við verðnm að stríða við”, gredp Jakob fmm í, “«« ekki tneð vopnum ráðvendninnar og *ak- 176 SÖGUSAFN IiEIMSKRINGLU leysdsins, því eAgingirnin tekur þau frá okkur, beldur með vopnum aílsíns, framkvæmdanna ......... afbrot- anna, sem menu kalla svo ..... Önnur úrræðd eru ekki til”. “Nei, ned, afbrotamaður verð ég aldrei”, sagði Móritz, “það mundi deyða móður mína, sem er orð- in b'lind”. ‘"Er móðir þín orðin blind?” “Já, svaraðd Móritz grátandi. “Af hverju lifið þið þá?” “Ég vinn fyrir daglaunum á þessu höfuðbóli þarna. Mér eru borgaðir tuttugu og fjórir skild- ingar fyrir daginn”. “Eö námið þitt?” “Eg er neyddur til að hætta við það um stund, til þess að vinna íyrir mcr og móður minni”. “’Og þeir segja, að til sé guð, sem hjálpi þedm ráðvöndu”, kallaði Jakob afarreiður. “Bölvaður sé þessd heimur”. Jakob þagnaði. Nú mundi Móritz eftdr rafhjart- anu, sem hamn bar á brjósti sínu. Ilann vildi vita, hvort það væri það sama og Jakob hafði sagt hon- um frá, tók það upp og sagði : “þekkirðu þetta?” “Hver skrattinn”, sagði Jakob, “það er það sama og móðir mín átti. IIv.ernig fékst þú það?" Móritz sagði honum söguna um atburð þtinn, sem kom rafhjartanu í hans hendur. “Hann hefir þá hengt þenna menjagrip um háls dóttur sinnar”, tautaðd Jakob, ‘‘þenna menjagrip, sem hann gaf hinni tældu konu, og sem hann síðar rændi frá henni og syni hennar....... það er voða- legt”. “Hefirðu séð föður þinn síðan þú sagðir mér frá honum ?” spurði Móritz. “Já, ég hefi séð hann einu sinni síðan, þaö var FORLAGALEIKURINN 177 á aðfangadagskvöld jóla. Ég hélt máske, að tím- inn hefði mýkt skap hans, og kom til hans svangur og tötrum klæddur, bað hann að gefa mér að borða og lofa mér að vera þar yfir nóttina. Hann var verri en tígrisdýr, hann fleygðd mér út eins og áður, og ég sór að hefna mín, og það skal ég gera”. “Hvað heitdr faðir þinn, og hvar á hann hedma?” “Mórdtz”, sagði Jakob, “seinna meir geta kring- umstæðumar lagast svo, að þú kynnist þessan tjöl- skyldu, og það ef til vill fyrr en þig varir. Ef ég segði þér nafn hans, mundir þú skila honum rafhjart- anu, en það vil ég ekki, og því segi ég þér ekki nafn hans. Geymdu því rafhjartað og geymdu það vel”. “því vilt þú ekki fá það?" “Af því það gettir síðar meir orðið mér til gagns vdð heínd mína, og þessi menja.gripur hjálpað þér til þess. Að fáum árum liðnum getur tdlviljan- in látið 'þdg kynnast þessaií bölvuðu fjölskyldu — minni fjölskyldu, og þá verður þú að hugsa tdl hins forsmáða sonar, sem sofnar svangur á sama tíma og systkini hans ldfa við allsnaegtir. Geymdu það þess vegna, það er betur geymt hjá þér en mér”. “þaö liggur illa á þér, hatur þitt er enn heisk- ara, en þegar ég sá þdg síðast”, sagði Móritz. “Já, þvi nú hefi ég kvalist íjögur ár rdl við- bótar”. “Af hverju hefirðu lifað þessi fjögur ár?” ‘‘Ef þd’g langar til að vdta það, komdu þá með mér”, sagði Jakob fijótloga og rétti honum hendi sína. Eðlisledðslan skaut Móritz, skelk í 'bringu, svo hann svaraði : “Nei. ég fer ekki með þér, ég ætla að ganga mina götu einn, hve óslétt sem hún er”. “Jaeja, goktui hæna þangað til þú geíst upp”*

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.