Heimskringla - 31.05.1917, Blaðsíða 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKk.ííGLA
WINNIPEG, 31. MAÍ 1917.
HKIMSKRINGLA
(StOÍHuti 1NH6)
Kemur út A. hverjum Fimtudegl.
Utgefendur og eigendur:
TIIE VIKING rilESS, LTD.
VertS bla?5sins í Can&da ogr Bandarlkjun-
am $2.00 um áriS (fyrirfram borgab). Sent
til lalands $2.00 (fyrirfram borgab).
Allar borpranir sendist rátJsmanni blab-
•ina. Póst eba banka ávísanir stýlist til The
Viklng Press, Ltd.
O. T. JOHNSON, ritstjórl.
S. D. B. STEPHANSON, rábsmabur.
Skrifstofa:
729 SHERBItOOKE STREET., WINNIPEG.
P.O. Box 3171 Talslml Garry 4110
WINNIPEG, MANITOBA, 31. MAÍ 1917
Minnismerki íslenzkra her-
manna.
Síðasta blað “Sameiningarinnar” gerir þá
uppástungu, að listamaðurinn íslenzki, Einar
Jónsson, sé við komu sína hingað vestur í
sumar fenginn til þess að reisa sæmilegt
minnismerki íslenzku hermönnunum, sem ;
fallið hafa. Að loknu stríðinu sé svo merki I
þetta látið standa á þeim stað, sem menn |
komi sér saman um. Þannig er uppástunga |
ritstjórans. Á öðrum stað í blaðinu er |
hún svo frekar rökstudd af séra Guttormi
Guttormssyni. 1 fám orðum sagt, er þessi
uppástunga ger í þeim anda og þannig frá
henni gengið í alla staði, að vér eigum bágt
með að trúa öðru en hún verði hjartanlega
studd af heildinni af Vestur-lslendingum.
Uppástunga þessi er líka ger á viðeigandi
tíma. Vestur-lslendingum gefst nú bráð-
lega kostur á að ná Einari á sinn fund og
geta þá samið um þetta við hann. Honum
er fyllilega treystandi til þess að leysa verk-
ið vel af hendi. Þeim orðum hefir verið um
verk hans farið, bæði erlendis og á Islandi,
að það er engum minsta vafa bundið, að
hann er stórskáld og afburða listamaður.
Öll líkindi eru því til þess, að hann myndi
reisa íslenzku hermönnunum föllnu þann
bautastein, sem þeir verðskulda. Þessir
íslendingar buðu sig fram sjálfviljuglega og
voru fúsir til þess að verja með lífi og blóði
sönn mannréttindi og sannar lýðfrelsis-
hugsjónir—og þegar íslendingurinn, Einar i
Jónsson, fer að glíma við þetta yrkisefni, þá !
mega lslendingar vera vongóðir um árang- j
urinn.
En annað eins og þetta útheimtir mikinn
tilkostnað, ef það á að vera fullkomið.
Minnismerki af þessu tagi verður ekki gert
á einum degi, það útheimtir mikla vinnu
og ærið fé. Vestur-lslendingar verða
því allir að Ieggjast á sömu sveifina til þess
að gera þetta framkvæmanlegt. Sundrung
og flokkadráttur verða að rýma úr sessi fyr-
ir samhug og samkomulagi. Og þó tímar
séu nú örðugií í landinu, má samt mikið gera
enn þá — ef viljinn er bara nógu sterkur og
ósamkomulag kemur þessu ekki til hindr-
unar.
Sárreiður sannleikanum.
Reiðihugur, þungur og æstur, einkennir
ritstjórnargreinarnar í síðasta Lögbergi.
Ritstjóri þess blaðs sannar það nú ljóslega,
að honum getur runnið í skap, engu síður
en öðrum mönnum. — Og á meðan hann
stendur bálvondur fyrir framan lesendur ís-
lenkra blaða, munu þeir minnast hve oft
og iðulega hann brigslaði fyrverandi ritstjóra
Heimskringlu (séra M. J. S.) fyrir geð-
vonzku, jafnframt því og hann var að níða
hann fyrir elli, — og er því ekki ólíklegt, að
einhver þeirra bendi á hann og hrópi:
“Sjáið nú Lögbergs ritstjórann! ’’
Þessi óhemju reiði brýst í brjósti hans
út af greininni “Æsinga tilraunir”, sem
birtist í Heimskringlu þann I 7. þ.m. Grein
þessi benti á það með skýrum rökum, að rit-
stjóra þessum “virtist í meira lagi gjarnt til
æsing^ í seinni tíð.” Þetta þoldi hann ekki
—varð því lifandi sönnun þess fornkveðna,
að sannleikanum verður hver sárreiðastur.
Verður hann reiðari en frá megi segja, og
ryður úr sér tveimur ritstjórnargreinum í síð-
asta blaði, sem eiga víst að skoðast sem
bæði sókn og vörn frá hans hlið. Fyrri
greinina nefnir hann “Framsókn og aftur-
hald” og í þeirri greiþ virðist hann helzt
vera að tala kjarkinn í sjálfan sig og safna
móði undir aðal-atrennuna. Grein þessi á
að vera saga frarpsóknar og afturhalds í
heiminum og er öll áherzla lögð þar á
aesingamennina! Eftir skoðun Lögbergs
ritstjórans að dæma, eru æsingamenn mann-
kynsins brautryðjendur allrar framsóknar!
Aðal-kjarni þessarar greinar hans verður svo
sá, að hann líkir sjálfum sér við Krist,
Sókrates, Tolstoi, Lloyd George og Jón Sig-
urðsson! Segir hann alla þessa menn hafa
verið bendlaða við æsingar á sínum tíma, og
þetta sé “prúður hópur”.—Hví þá að verða
svo voða reiður af því að vera talinn í röð
þessara prúðu manna?
Sannleikurinn er sá, að Lögbergs ritstjór-
inn veit betur. Veit vel, að í grein vorri var
ekki átt við neina slíka menn og þá, sem
að oían eru, taldir — ekki átt við neina þá,
sem með rökum og viti leggja grundvöll að
einhverju nýju um leið og þeir brjóta það
gamla niður — heldur var átt við þá menn,
sem eru æsingamenn og ekkert annað. Þeir
menn brjóta ekkert málefni til mergjar; þeir
! eru æstir tilfinningamenn, sem ekkert geta
j skoðað frá fleiri hliðum en einni, og áhrif
þeirra fyrir mannfélagið eru því hin skað-
legustu.
Allar góðar og göfugar hreyfingar í heim-
inum hafa liðið stóran baga við áhrif æs-
ingamannanna. Reikulir og stefnulausir
hafa þeir sett svartan blett á hvert gott mál-
efni, sem þeir hafa þózt styðja, — en sem
aðrir voru með dug og dáð að berjast fyrir.
Kvenréttinda hreyfingin væri lengra á leið
komin ef ekki væri fyrir áhrif æsingamann-
anna. Fylgi þeirra hefir ekki komið neinni
góðri hreyfingu að liði; því með því að
hleypa öllu í bál og brand, hafa þeir vakið
hverri nýrri hreyfingu öfluga mótspyrnu.
j stökkva. — Þeir hafa vakið verkalýðinn til
uppreistar, þegar engin von var um sigur,
og verkalýðurinn hefir svo liðið við þetta
mestu hörmungar.
“Dagskrá’ sáluga, sem forðum var gefin
út hér í Winnipeg, var æsinga blað. Ef vér
munum rétt, var hún sí-æsandi fólk móti
kirkjum og prestum, og á móti öllu núver-
andi skipulagi mannfélagsins. Á þeim árum
mun líka ritstjóri hennar hafa verið sérstak-
lega fastákveðinn á- móti hjónabandinu.
Sannleikurinn var sá, að hann var þá alls
staðar og hvergi. Áhrif “Dagskrár” hans
í þarfir vínbanns og kvenréttinda munu því
hafa verið málefnum þessum meir til hnekk-
is en góðs. — Önnur blöð fóru hægar og
gætilegar í sakirnar, og lifa enn þann dag í
dag. “Dagskrá” er dauð fyrir löngu.
Ritstjóri hennar er nú orðinn ritstjóri Lög-
bergs. Nú er hann að mun þroskaðri en
áður, er þó í meira Iagi gjarnt til æsinga enn
þá þegar köstin grípa hann. Á þetta
vildum vér benda honum í ofannefndri grein,
og var honum vel skiljanlegt, hvað vér átt-
um við.
Þess vegna varð hann svo reiður.
Seinni ritstjórnargrein sína nefnir hann:
“Smáblöðin”. I þeirri grein byrjar hann
bardagann fyrir alvöru. En eins og við má
búast af manni, sem hatar “hnefaréttinn,”
verða öll högg hans vindhögg. Hann er líka
á báðum áttum með, hvern hann eigi að
berja! Virðist standa á því fastara en fót-
unum, að einhver annar en ritstjóri Heims-
kringlu hafi skrifað greinina “Æsinga til-
raunir.”
Af því vér erum ekkert hræddir við að
mæta ritstjóra Lögbergs á bardagavellinum,
viljum vér fullvissa hann um það, að grein
þessi er skrifuð af ritstjóra Heimskringlu og
engum öðrum. Hann á hvert einasta orð í
henni að undanskiklum orðunum “hnefarnir
og lögin”, sem merkt eru með gæsarlöppum.
Þau orð viðhafði ráðsmaður Lögbergs fyrir
nokkrum árum síðan um mann, sem litlu
tauti var við komandi, og orð þessi voru
heilagur sannleikur.
En ritstjóri Lögbergs virðist skoða þetta
frá annari hlið. Vernd “Iaganna” virðist
hann skoða óþarfa og lítils virði. Sjálfsvörn
“hnefanna” virðist hann álíta óréttlætanlega
í alla staði.
Og þetta er maðurinn, sem einlægt er að
berjast á ritstjórnarvellinum, sem einlægt
lætur hnefana ganga á öllu, er honum er í
nöp við, sem aldrei “getur verið til friðs’” í
blaði sínu.
Við slíka menn er tæpast orðum eyðandi.
Vér bentum lesendum vorum á moldviðri
það, sem Lögbergs ritstjórinn gerði úr
greininni í enska blaðinu “Jack Canuck’\um
223. herdeildina. Sýndum fram á rétta af-
stöðu blaðs þessa í landsmálum og hve ó-
merkilegt og lélegt það væri. Úr þessari átt
væri því ekki annars en ills að vænta, bæði
fyrir Islendinga og aðra. — Lögbergs rit-
stjórinn sagði í fyrri grein sinni, að blað
þetta væri “eitt af vikublöðunum í Canada,
sem mikla útbreiðslu hefði.” I næsta blaði
sínu (þegar einhver hefir verið búinn að
koma fyrir hann vitinu) sagði hann það svo
“versta skammablaðið í Canada”!
Vér tókum það fram, að forfeður vorir
hefðu ekki gengið á hólm við þræla. Is-
lenzku hermennirnir, kappar nútíðarinnar,
myndu ekki gera það heldur. En ef ritstjóri
Lögbergs hefði endilega fundið sig knúðan
að ganga á hólm við blaðið “Jack Canuck”
—hefði hann átt að gera það ensku blöð-
unum.
Þessu svarar hann eitthvað á þá leið, að
stefna sín sé að segja Islendingum alt, sem
um þá sé sagt, bæði gott og ilt. Forfeðurnir
hefðu ekki tekið þessu þegjandi. Eftir þessu
að dæma hefðu vorir hugprúðu forfeður, ef
þeir hefðu verið staddir á Þýzkalandi og heyrt
Þjóðverja níða íslendinga, ekki þorað að
segja eitt orð um þetta við Þjóðverja
sjálfa, — en rokið heim til Islands til þess
að segja Islendingum frá þessu! !
Þessu lík er rökfræði æsingamannanna.
Greinin “Islendingar lítilsvirtir ’ var æsinga-
grein af versta tagi.---
Að endingu viljum vér svo taka það fram,
að spurningarnar í síðustu “Bitum” virðast
oss ekki svara verðar. Vér höfum skýrt frá
því í blaðinu hvernig á því stóð, að afstaða
conservatíva í gagnskiftamálinu breyttist.
Rúm leyfir hér ekki að frekar sé út í þetta
mál farið að sinni.
En tekið verður það rækilega til íhugunar
síðar.
*—— -" " ...........................—+
Kosningar í Saskatchewan.
(Pramh. frá síðasfca bl.)
Þá ei’ saga kvenréttindamálsins á sama hátt.
Það voru conservatíva r, er fyrstir vöktu máls
á því að veita konura atkvæðisréttinn ]tar í
fylkinu, og var því þá fjarri tekið. Frá þessu
máli segir blaðið Regina Daily Post (1. febr.
1917) á þessa leið:
“1 mörg ár börðust þeir Bradshaw og Mr.
Tate fyrir því lað veita konum atkvæðisrétt þar
í fylkinu, og var því þá fjarri tekið, með iiáði
og slettum af hálfu stjórnarinnar. Saga máls-
ins er nú orðin 5 ára gömul. Það var 12. des.
1912, að þeir Mr. Bradshaw, þingmaður frá
Prince Albert, og Mr. Tate, þingmaður frá
Lumsden, báru fram svo látandi tillögu í þing-
inu:
“Með því að jafnréttismalið hefir náð nú á
síðari árum útbreiðslu og réttmætri viður-
kenningu aneðal allra sannhugsandi framfara-
inanna, hér á þessu meginlandi, Ameríku, þá
er þiað tillaga vor, að þing þessa fylkis lýsi yfir
því, að það sé reiðubúið að veita konum at-
kvæðisrétt til jafns við karlmenn.”
Með stærstu ánægju lögðu stjórnarformenn-
irnir, Motherwell og Langley, sig fram með að
gjöra gabb að þessari tillögu, að veitia konurn
atkvæðisréttinn, og auðvitað var tillagan feld.
Árið 1913 hófu hinir sömu þingmenn máls á
hinu sama, “að jafnfréttismálið sé nú tekið
upp á dagskrá þingsins.” Pln enn er því neit-
að með atkvæðum stjórnarsinna. Næsta spor
í málinu var það, að undir umsjón hinna sömu
flutningsmanna þess máls, orrain Growers fé-
lagsins og verkamanna félagsins, var málið lagt
fyrir stjólmina árið 1915. Mætti þá á þinginu
afar fjölmenn nefnd frá hálfu kvenréttindafé-
laganna til þess að reka á eftir stjórninni í
þessu efni. Lofaði þá stjórnarformaður Scott,
að taka þetta til íhugunar. En þá var hann
svo vant við látinn að unga út “Útdeilingar-
stofnununum” að ekkert varð meira af því og
málið var enn tafið. Árið 1916 er málinu hald-
ið áfram af enn meira kappi. Mætir þá enn stór
nefnd og leggur fram bænarskrá, er safnað v»r
til um fylkið, og neyðist stjórnin þá loks tii að
lofa framkvæmdum.
Þetta er þá saga stjórnarinnar í þessu máli,
og er það augsýnilegt, að ckkert hefði verið
gjört, ef ekki hefðu oonservatfvar rekið jafn vel
á eftir og verið jafn öruggir flutningsmenn þess
og þeir voru. Er því þeim að þakka, það sem
unnist hefir í þessu efni, en stjórninni alls
ekki. Þó hún láti undan er hún þorir ekki
annað, er hvorki af dygð eða sannfæringu
gjört, h ldur hreinum og beinum þrælsótta.”
Svona segir einu helzta blaði fylkisins frá um
þetta vmál og kemur það ekki alveg heima við
frásögn Lögbergs ritstjórans. En svo hefir það
þá hent fyrri, að sem nákvæmast hefir ekki ver-
ið þrætt eftir heimild'um af honum. Hann þarf
ekki stuðning sögunnar með, því hann býr alt
af til sögu og þénar það iangt um betur, þegar
ósatt mál skal verja. Opinberanir og æði eru
þá honum helztar málsvarnir, eða staka, sem
að hans dómi breyta á allri veraldarsögunni, ef
til kemur.
í þessum málum er þó ósennilegt, að íslenzk-
ir kjósendur láti blekkjast.
StefnuSkrá conservatíva flokksins er sú eina
stefnuskrá, sem fyrir kjósenduim liggur, og sú
eina, sem snertir fylkismálin. Um hana er því
að ræða, hvort kjósendur æski þeirra umbóta,
sem þar er farið fram á, eða vilji láta sitja við
alt eins og er,—láta alt vaða í sömu óregiunni
og verið hefir. Þeir, sem ekki vilja það, og það
munu flestir vera, ættu þvf nú strax að taka
höndum saman með þingmannsefni eon-
servatíva, hr. Jóni Veum, og sjá svo til, að sú
stefna beri sigur úr býtum við atkvæðagreiðsl-
una í Wynyard kjördæmi á þessu sumri.
| I
Lögberg og Saskatchewan kosningarnar.
í síðasta blaði Lögb. er iöng vit-
leysa um ’kosningarnar tilvonandi
í Sask. Læzt ritstj. þar ræða mál-
in sem fyrir liggja, en lendir út í
alt annað, eins og skeð hefir fyrri.
Præðir hann lesendurna um, að
Jamés Aikins hafi verið kosinn
leiðtogi conservatíva í Manitoba
1915, að barátta sé tmilli Ausiur- og
Vestur-Canada! Milli sambandsins
sjálfs og fylkjanna, og fleira þessu
líkt. En ekki er þar eitt orð um
fylkismálin sjálf, eða hvað stjórnin
ætli að gjöra þeim viðvíkjandi.
Það hefði verið miklu fróðlegra,
hefði ritstjórinn sagt frá vegabót-
um stjórnarinnar, hvernig “'rennu-
stokkar” komu til að kosta eins
mikið og heilar brýr hjá “fram-
sóknar”-flokknum. (Það hcfir ver-
ið ljóta framsóknin á þeim kostn-
aði!), hvernig “Cottagið” litla í
Wynyard, sem kallað er dómhús,
kom tii 'að kosta milli 20—30 þús-
und doll., og fyrir hvað $25,000,500,
sem stjórnin er búin að taka til
láns og veðsetja eignir fylkisins
fyrir, var varið. Þá hefði líka mátt
geta þess, fyrir hvað manni nokkr-
'um, sem heitir Job Brown, voru
goldnar $70,000 síðastliðið fjárhags-
ár, hvort það var fyrir eftirlit með
rennustokkunum eða bláber þægi-
legheit f veg’agjörða rannsókninni.
En ritstj. minnist ekkert á þetta,
veit auðvitað ekkert um það, frem-
ur en annað viðkomandi kosninga-
máiunum í fylkinu þó hann sé að
leggja þar í orð.
Hann segir, að stjórnin í Sask.
krefjist þriggja réttarbóta, og telur
þær svo upp. Á það að sýna, að
hún hafi eingöngu fylkismál á dag-
skrá: 1. Að hún heimti rétt fylkis-
ins yfir þess eigin landsnytjum!
2. Að eigi skuli áfengi sent Inn 1
fylkið. 3. Að konur fái rétt í sam-
bandsmálum
Síðásta málinu er svo farið, að ef
átt er við kosningarrétt kvenna og
kjörgengi til sambandsþings, /þá
ræður fylkið þar um engu. Er það
þvf sambandsmál. Öðru rnálinu er
svo farið, að það hefði hæglega
mátt koma þvf svo fyrir, að inn-
flutningur í fylkið á öllu áfengi
hefði verið bann'aður af stjórninni,
hefði verið nokkur alvara með það
þegar vínsölubannið var samþykt.
En fyrsta málinu er þannig farið,
að það er ekki fyr en nú, að stjórn-
in finnur til þess , að haganlegra
hefði verið ef fylkið hefði haft um-
ráð yfir námum, veiðiskap, skógum
og skólalöndum o.sfrv., í stað þess
að þiggja fast peninga tillag úr
sambandssjóði. Og með því að
gjöra-st nú óánægð með það, játar
hún að ihún hafi svikið fylkisbúa,
er hún gjörði þenna samning við
liberal stjórnina, sem þá var í Ott-
awa. Samningur þessi og réttar-
staða fylkisins í sambandinu er
handaverk liberala sjálfra, eins og
allir vita. Það er því hlægilegt,,
að gjöra sig nú digra yfir því, að
nú krefjist hann breytinga á þessu,
biðji nú um ]>að sama, seim con-
servatfvar héldu fram frá fyrstu
byrjun. Conservatívar hafa ávalt
þar f fylkinu krafist þess, að allar
auðsuppsprettur fylkisins væri
eign og undir umsjón fylkisins. En
það máttu liberal'ar ekki heyra, og
er stórloga að efa, að þeir vilji
heyra það enn. Er ritstj. eigi ávalt
svo vandur með að fara rétt með
stefnur í onálum og það þótt vinir
hans eigi þar í hlut.
En að um þessi 3 atriði tilnefndu
verði barist við kosninguna, eins og
hann segir, nær engri átt, nema því
að eins, að iiberalar ætli að berj-
ast á móti þeim, því þetta eru alt
saman mál conservatíva sjálfra og
hafa verið löngu áður en hinir við-
urkendu þau. Nei, það verður
barist um alt annað. Það verður
barist um ]>að, hvort liberal fjár-
glæfraflokkurinn eigi lengur þar
riki að ráða, hvort eigi sé hægt að
koma fram ábyrgð gegn þeim svik-
urum, sem sólundað hafa almenn-
ings fé, hvort launa eigi óráðvendn-
ina með meiri og fra.mlengdri til-
trú. Og svo er barist um það,
hvort viðgangast eigi önnur eins
brögð og vélar f sambandi við tal-
síma lagningar þar í fylkinu og nú
eru í frammi hafðar. Þar sem
stjórnin leggur skatt á hvern
mann, sem kerfið notar, sem svarar
$18 til $20 á ári frám yfir það, sem
síminn kostar, og leggur $6 skatt
á hvert land, sem símalína er lögð
meðfram, þó engin tiltök séu lað
nota hann fyrir landeiganda, eða
þar sem hann gæti það, algjörlega
neitað um það, eins og þúsund
dæmi eru til.
Símakerfi hefir verið sett upp í
Wynyard kjördæmi á þessum vetri.
Vírar hafa verið lagðir í ýmsar átt-
ir, og þeim sem fram með símalín-
unum hafa búið, verið neitað um
að fá að nota þær vegna þess, að
þeir háfi ekki skrifað sig fyrir síman-
um áður en línan var lögð, nema þá
því að eins, að þeir borguðu til
þess stórfé. Orsök til synjunarinn-
ar er eigi sú, að of margir séu um
línuna,, heldur hitt, að nógu mik-
ið fé er ekki í boði. Og þetta á að
heita fylkis fy-rirtæki og þjóðeign!
En hvert fer þetta fé og til hvers
er beðið um það? mun einhver
spyrja. Hvert ætli að það fari,
nema á eftir öðrum peningum, sem
horfið hafa. Þegar rennustokkar
kosta mörg þúsund dali, og eftir-
litið með þeim marga tugi þús-
unda, smáhýsi svo tugum þúsund'a.
skiftir, þá er auðséð, hvert þetta
muni fara.
Það er enn fremur barist um,
hvort fraimvegis skuli svikin af
bændum sanngjörn vátrygging á
uppskeru þeirra, með falsloforðum,
er kemur í veg fyrir það, að þeir
tryggi sig gegn eignatjóni hjá ær-
legum félögum, eða hvort stjórnin
vilji sjá þeim fyrir skaðabótum
gegn sanngjörnu útsvari. Það er
barist um framtíðar velferð fylkis-
ins í einu og öllu. Það er ekki iít-
iis varðandi, hvort sú stefna sigrar
eð'a. bíður ósigur, sern refsa vill láta
þeim, sem óráðvandlega hafa farið
með stjórnarumboð sitt. Bíði hún
ósigur, vita allir, hver áhrif það
liefir á fraintíðarstjórn fylkisins.
Ekki mun óspilsemin og óhófið
minka við það. Eina vopnið, sem
kjósiandi hefir gegn rangsleitninni
er atkvæðið, og það er því heilög
skylda hans, hvers og eins, nú, að
láta það falla á móti stjórninni,
eins og komið er.
Keisaravaldið þýzka
Erindi flutt í Tjaldbúðarkirkju á
sumardaginn fyrsta 19. ap. 1917
Eftir síra F. J. Bergmann.
(Pramh.)
Um 1870 voru heilbrigðiskilyrði
Berlínarborgar verri en nokkurrar
stórborgar annarrar í Norðurálfu.
En þá átti borgin á öðrum eins
manni völ og Virchow prófessor,
til þess að koma borgarráðinu í
skilning um, hvílíkt voða-fjörtjón
aðrar eins heilbrigði-ástæður hefði
í för með sér. Hvarvetna voru opn-
ar saurrennur, vatn borið í skjól-
um í húsin frá dælum, hingað og
þangað um bæinn. Strætin vóru
lögð hnöllungagrjóti, sölutorgin
undir berum himni, og fjöldi íbúða
í kjöllurum langt niðri í jörðu.
Alt þetta varð að hverfa og er nú
löngu horfið.
Borgin er nú ágætlega hirt að
öllu leyti. Hún er prýðilega fram
ræst, strætin ágætlega lögð asfalt-
steypu. Hún hefir fengið óþrot-
legan forða af hreinsuðu neyzlu-
vatni. Kjallaraíbúðir eru nú nið-
ur lagðar og í stað þeirra komn-
ar bjartar og loftgóðar íbúðir fyrir
verkalýðinn. Nú gerir Berlínar-
borg kröfu til að vera í hópi ihrein-
ustu og heilsusamlegustu ihöfuð-
borga Norðurálfu og sjálfsagt með
fullum rétti.
Árið 1878 markar enn upphaf
merkilegs áfanga í sögu borgarinn-
ar. Það ár var Berlínar-fundurinn
’mikli haldinn, eða Berlínar-kon-
gressinn, eins og hann er venjulega
nefndur. Með því var Þýzkalandf
sú viðurkenning gefin, sem það
áður hafði aldrei öðlast, að það
væri ein helzta einingin á ráð-
stefnu þjóðanna. Þá fundu Ber-
línarbúar til þess, að taka varð
nýja rögg á sig með að skreyta
borgina og prýða, eins og stöðu
hennar sómdi sem liöfuðborgar
Þýzkalands
Frá þessum tíma hefir ríkið og
borgarráðið og einstakir fjölhæfir
umsýslumenn tekið höndum sam-
an um að gera borgina að alheims-
höfuðborg. — Sú hefðarstaða, sem
borgin hefir unnið í síðari tíð, er
framkvæmdarsemi borgarráðsins
og borgarmanna að þakka. Skraut
keisarahirðarinnar hefir átt í þessu
öflugan þátt. En um fram alt er
það ríkiseiningar hugmyndin, sem
betur og betur hefir verið að kom-
ast í framkvæmd og vinna bug á
sérstöðu hinna einstöku ríkja, sem
komið hefir þessu til leiðar.
Berlínarborg er nú orðin hclzta
skemtanaborg Þýzkalands. Samt
sem áður hefir siðferði þótt spill-
ast af innstreymi fólks, er eigi
hugsar um annað en skemtanir.
En þar á sér ávalt mikil og víðtæk
og afar-heilbrigð starfsemi stað,
bæði í andlegum efnum og á svæði
verzlunar og umsýslu. Og þessi
mikilfenglega starfsemi gefur borg-
inni fullan rétt til að vera skoðuð
miðstöð lífs og lærdóms Þýzka-