Heimskringla - 19.07.1917, Blaðsíða 2

HXIM8KBIVQLA
WINNIPB6, 19. JÚLl 1917
—------------------------------
Keisaravaldið þýzka
Eftir Ȓra F. J. Bergmann.
________________I______________>
(Framh.)
26.
Skipulag og sameining
þýzka ríkisins.
Með íriðarsamningi í Prag, sem
ritað var undir 23. ágiist 1866, var
bundið enda á sjö vikna stríðið við
Austurríki og þann ágreining, er
því hafði valdið. Fyrsta grein
friðarsamnings þessa gefur trygg-
ing þess, að ríkisheild Austurríkis
skuli fá að haldast, að Langbarða-
landi og Fencyjum undanskildum.
önnur grein ákveður, með sam-
þykki Austurríkis, nýtt ríkjasam-
band á Þýzkalandi, er keisaraveldi
Austurríkis standi lyrir utan.
Með þriðju grein afsalar Austur-
ríki Prússlandi öll réttindi til
bertojk?adæmanna, Slésvíkur og
Holtsetalands, en áskilur fólki í
Norður-Slésvík réttinn til að sam-
einast Danmörku, svo fremi, að
það láti þá ósk í ljós með frjálsri
atkvæðagreiðslu.
öll þau rfki á Norður-Þýzka-
landi, sem höíðu verið svo óhepp-
m, að fylgja Austurríki að málum
í stríði þessu, urðu að sætta sig
við þau örlög, er nú biðu þeirra.
Enda leið ekki lengur en tæpur
ménuður, unz Vilhjálmur konung-
ur lét yfirlýsingu birtast 20. sept.
þess efnis, að Hannover, Hessen-
Kassel, Nassau og borgin frjálsa
Frankfurt, væri hér eftir innlimuð
prússneska einveldinu og yrði að
íúta grundvallarlögum Prúss-
lands.
Heimför Vilhjálms konungs til
Berlínar var - ein óslitin sigurför.
Þjóðin b&r konung sinn á höndum
sér. En mikið af þeirri þjóðar-
hylli, sem konungurinn hafði á-
unnið sér, varð einnig hlutskifti
Bismarcks. öllum var ljóst, að
hann hafði verið lífið og sálin í
þeim atburðum, er gerst höfðu, og
orðið höfðu Prússlandi slíkur fá-
dæma vaidaauki.
í>essa þjóðliollustu kunni Bis-
marck manna bezt að færa sér í
nyt, áhugamálum sínurn til íram-
kvæmdar. Hann kom því nú til
leiðar, að kosningar færi fram til
þýzks sambandsþings — almennar
kosningar, þar sem atkvæði voru
greidd með seðlum. í’ingið kom
sarnan f Berlín 24. feb. 1867 og sam-
þykti á tiltölulegia skömmum tfma
þá stjórnarskrá, sem fyrir það var
lögð.
Hún kvað svo á, að stjórnarvald-
ið skyldi þar arfgengt, að það
skyldi falið konungi Prússlands,
að löggjafarvaldið - skyidi vera í
höndum sambands ráðs (Bundes-
rat), þar sem stjórnir ríkjanna
ýmsu hefði erindreka, og í hönd-
um ríkisþings .(Bundestag), er
kosið væri til af öllum landslýð.
Forsæti sambandsráðsins skyldi
Prússakonungur skipa.
Sambandsráðið — Bundesrat —
hafði fullkomin yfirráð yfir fram-
kvæindarvaldi sambandsins og
frurnkvæði allrar löggjafar. Sam-
bandsþingið — Reichstag—, sem
kosið er til með almennri atkvæða-
greiðslu, hafði vald til að gagnrýna
iagafrumvörp, en ekki til að koma
fram með þau; það ga.t neitað
skattaáiögum, en hafði engin yfir-
ráð yfir framkvæmdarvaldinu.
Á hinn bóginn var almenna her-
skyldan prússneska leidd í lög um
alt ríkið. Hve nær sem á þurfti að
halda, var hcrinn f raun réttri
her Prússaikonungs. Utanrfkismál
heildarinnar voru utanríkismál
eins einasta ríkis og þau hafði
Prússland með höndum.
2>essari feikna breytingu á stjórn-
arskipulagi hafði Bismarek til leið-
ar komið. Stjórnarskráin nýja var
í raun og veru einkaverk hans og
af honum sjálfum samin. Eigi var
nú annað eftir, en að ná þeim
ríkjunum, sem enn voru utan sam-
bandsins, inn í það. En til þess
vildi Bismarck bíða hentugs tíma.
Hve nær sem þvf yrði til leiðar
komið, ætti Prússland yfir öllum
mætti Þýzkalands að ráða.
Sambandsþingið þýzka tók nú
til óspiltra málanna, að gera sam-
steypu þjóðsfofnananna sem full-
komnasta. 2>að setti á fót, árin
1869 og 1870, hæstarétt í verzlunar-
málum, er sitja skyldi f Leipzig.
I>að samþykti ný . hegningarlög.
2>ó nú þetta væri all-mikið tveggja
ára verk, fulinægði það ekki kröf-
um ættjarðarvinanna þýzku. 2>eir
fundu til þess, hve einingardiug-
myndin hefði verið komin langt á
leið, og þráðu framhald samein-
ingarviðleitninnar.
Pá hófst sá flokkur á 2>ýzka-
landi, sem nefnist frjálslyndir
þjóóernismenn. Aðal - markmið
*hans var að koma á sameiningu
milli Suður- og Norður-Pýzkalands.
Flokkur þessi komst þegar í eitt-
hvert furðulegt samband við Bis-
marck. Hann hafði meðfædda.
skömm á þjóðþingum og þing-
bundinni stjórn. En hann var á- ]
valt til þess albúinn, að færa sér f
nyt hvo-t hentugt tækifaéri, erj
honum bairst í hendur.
Hann fann til þess, að eitthvað
meira en lítið varð að gera, til þess
að skapa meiri hlýhug og samúð
með iýðum Suður- og Norður-
Þýzkalands, ef vel átti að fara.
Hann lét sér skiljast, að eina ráðið
væri að slaka eitthvað á klónni
við íreisisþrá fólksins.
Ríkin sunnan Main-fljóts höfðu
komist út úr stríðinu sem sjálfstæð ,
og fullvalda ríki. I>essu sjálfstæði!
og fullveldi voru þau treg til að j
skifta fyrir þann fremur vafasama
heiður, er nána.ra bandalag á milli j
þeirra innbyrðks eða Samband i
Norður-Þýzkalands kynni að hafa'
í för með sér. Bæði lantíslýður og
valdhafar voru öldungis samhuga
í óbeitinni á nánari sameiningu
við Norður-Þýzkaland
Einkum hötuðu lýðvaldssinn-
aðir menn Prússland. Það neíndu
þeir land riöilstjóra priksins. En
Bismarck skoðuðu þeir sálina í
þessu undirforingja priki. Hann í
væri þetta hervalds prik holdb
klætt.
Katólskir menn hötuðu Prúss-j
iand sem aðal-byggistöð mótmæl-i
enda og frjálsrar hugsunar. Það
v-ar margt sem skildi á milli. Þess-
ir sundurskornu helmingar urðu
ekki sameinaðir af neinu afli, er
unt var upp að hugsa, nema sam-
eiginlegum hagsmuna ástæðum.
Yfir því gruflaði nú Bismarck,
hvernig unt væri að skaipa slíkar
ástæður og koma fólkinu til að
skilja.
Spor all-mikið var stigið í áttina, l
þegar 1867, er samningur var ger
við suðurríkin um tollmál. Sam-I
kvæmt honum skyldi útkljá öll j
tollmál af sambandsráði og rfkis-j
þingum. f þcssum tilgangi áttu
suðurríkin að senda erindreka til
Beriínar. En þegar til kom, varð
þetta 'að litlum notum, og náði
aldrei lengra en til toilmálanna,
þótt sumir hefði gert sér annað í
hugarlund.
Þegar er kosningar fóru fram til
tollþingsins (Zollparlament), sendi
Wuertenberg ekki einn einasta er-
indreka, sem var þessu þjóðernis-
máli hiyntur. Á Bæjaralandi voru
andstæðingar þjóðornishreyfingar-
innar í miklum meiri hluta. f j
Baden og Hessen Darmstadt var
mótþróinn gegn Prússlandi minni. j
En þar var samt sterkur minni j
hluti, er megnan ímugust hafði á
Bismarck og stjórnarháttum hans.
Tollþingið, er þjóðernisvinirnir
höfðu gert sér svo glæsilegar von-
ir um, reyndist bráðónýtt til sam-
einingar og forðaðist um annað að
fjaiia, en tollmálin. Það var næsta
örðugt, að finna nokkurt samein-
ingianband innbyrðis.
27.
Tildrög til stríös
með Frökkum og Þjóðverjum.
En nú komu ytri öfl til sögu, og
hlupu Bismarck upp í hendur. j
Frakkland var í vondu skapi yfirj
þessum skyndilega uppgangi
Prússaveldis. Napóieon gekk um
sættir, eins og áður er tekið fram,
milli Prússai og Austurríkis. Hann j
gaf oftar en einu sinni í skyn, að j
hann vildi eitthvað hafa fyrir snúð j
sinn. Áður eða um það leyti, að j
friðarsamningurinn í Prag varj
staðfestur, ympraði hann á því, að
honum bæri að fá vinstri bakka
Rínarfljótsins að launum Þetta
varð Bismarck heldur en ekki vopn
í hcndur.
Það hafði verið æfagömul stjórn-
arstefna ríkjanraa á Suður-Þýzka-
landi, að flýja á náðir Frakklands
og fá fulltingi þess í viðureigninni
við hin voldugu ríki Norður-
Þýzkalands. Nú sneri Napóleon
sér til þeirra með þessa kröfu um
endurgjald og hélt að Austurríki
myndi helzt veita áheyrn. En þar
brást honum bogalistin. Það varð
einmitt til þess, að Suður-Þýzka-
land hljóp upp í fang Prússlandi.
Friðarsamningar þeir, er gerðir
höfðu verið með Prússum og Suð-
ur-Þjóðverjum, voru háðir leyni-
samningum um bandalag, er til
hernaðar kæmi, hvort heldur væri
um vörn eða sókn að ræða. Ef
til slíks hernaðar kæmi, var það á-
skilið, að Prússaikonungur skyldi
hafa æðstu herstjórn með hönd-
um. Nú leit svo út, að komið gæti
til hernaðar. Þá var ekki Bismarck
lengi að koma auga á, að sameigin-
legur óvinur og hernaður gséti orðiðN
sterkasta og heppilegasta verkfær-
ið til að brasa saman þessa sund-
urskornu helminga Þýzkalands.
Nú var hann á verði með meiri
eldhug en nokkuru sinni áður og
bjó sig sem bezt hann mátti. Hann
sá þegap óvininn í hillingum.
Eins og áður er á vikið, voru
Frakkar í vondu skapi yfir upp-
gangi Prússa, og sökum þess, að
þeir eru fremur litlir skapstill-
ingarmenn, brauzt það einatt út
fremur óþyrmilega. Þegar 14.
marz 1867, tók stjórnmálamaðurinn
frægi, Thiers, af skarið á þingi
Fraikka og iýsti hátíðlcga yfir
gremju Frakklands út af þelrri
kiaufalegu stjórnmála meðferð, er
látið hefði Prússland verða þaið í
lófa lagið, að færa svb út kvíarnar
á iannarra kostnð. Þá svaraði Bis-
marek með því að birta 19. marz
leynisamningana við ríki Suður-
Þýzkaliainds, — í algerðu leyfisleysi,
vitaskuld.
ölluin var nú auðsætt, að þetía
myndi liafa stríð í för með sér,
fyrr eða sjðar. I-ann leik sá iíka
Bisrnarck beztan á borði. Honum
var að eins ant um, að ]>að augraai-
blik yrði Prússlandi sem hentug-
ast. Hann lét sér iíkai eigi síður
ant um hitt, að Frakkland yrði f
sök um friðarrofin. Ástæður allar
í Norðurálfu voru um þessar
mundir Bismarck í vil.
Frakkland var að mörgu leyti
faitlað. Stórnarfarið var spilt og í
fremur slæmu lagi. Klerka og páfa-
vald var þar þrætuepii allmikið,
tvískiíti þjóðinni og spilti sam-
komuiagi henraar við ftalíu. Ætt-
jarðarvinirnir með Frökkum voru
gramir, tortryggir og ailir á nál-
um. Eigi mátti mikið út af bera^
til þess 'að hermenskulundin bál-
aðist upp með þjóðinni.
Um langan aldur hafði það ver-
ið metnaður frakkneskra stjórn-
málamanna, að koma spánversku
hálfeyjunni undir frönsk áhrif.
Árið 1870 bar svo við, að enginn rík-
iserfingi var á Spáni til að taka
þar við völdum. Árið 1868 höfðu
Spánverjar svift ísabeliu drotningu
völdum. Sá flokkur, sem þá bar
sigur úr býtum, vildi ekki koma á
lýðveldi. En ]>að var enginn hægð-
arleikur, að finna nokkurn kat-
ólskan þjóðhöfðingja í Norðurálfu,
sem kærði sig um spánversku
krúnuna.
Loks fanst hann samt og hét
Leopold af Hohenzollern-Sigmar-
ingen. Var hann af yngri ættlegg
prússnesku konungsættarinnar og
maður katólskur. Hafði yngri
bróðir hans fyrir skemstu verið
settur f hásæti í Rúmeníu. En svo
Var líka ættieggur þessi tengdur
Bonaparte-ættinni. Loópold þess-
um var bæði um og ó. En Napólc-
on var þessu andvígur með öllu.
Hann vissi, að ættleggur þessi
hafði sýnt hinum prússnesku
frændum sínum sérlega hoilustu.
Og Napóleoni var alls ekki láanda,
þótt honum litist Frakklandi
hætta búin af því, að hann kæm-
ist til valda á Spáni, eins og ástatt
var.
Þegar konungs tign á Spáni stóð
honum fyrst til boða 1869, var
hann í miklum vafa. Kvaðst alls
ekki vilja við þeirri vegsemd taka,
nema því að eins, að þeir Vilhjálm-
ur og Napóleon báðir gæfi sam-
þykki sitt. En f byrjan ársins
1870 hafði Bismarck einsett sér að
styðja Leópold til valda. En Vil-
hjálmur konungur var tregur mjög
til að styðja ættingja sinn til
valda, og óttaðist, að illa myndi
mælast fyrir. Dró það allan kjark
úr Leópold.
Það var komið' fram í júní 1870,
þegar Bismarck loks hafði látið
sér takast að telja svo um fyrir
Leópold, að hann tók boði Spán-
verja, svo fremi að Vilhjálmur kon-
ungur gæfi samþykki sitt. Það
samþykki fekst þá óðara, einnig
fyrir tilstilli Bismarcks. Alt þetta
hafði gerst heimullega. Hefði nú
þingið spánverska (Cortes) slegið
járnið meðan það var heitt, og kor-
ið Leópold til konungs, myndi
Frakkland ekkert ráðrúm hafa
fengið til að koma í veg fyrir
þetta.
Tilgangur Bismareks hafði hing-
að til verið sá, að fá með þessu
móti Spánverja Prússum að sain-
bandsþjóð gegn Frökkum, ef til
hernaðar kæmi. Honum hafði
enn ekki hugkvæmst, að þetta yrði
ófriðarorsök (casus belli). En það
varð þessum ráðum fótakefli, að
þinginu spánverska var slitið, áður
til konungs kosningar kæmi.
Smám saman komst þetta leyndar-
mál, er farið hafði huldu höfði,
upp og varð lýðum ljóst.
Frakkar sendu Vilhjálmi kon-
ungi mótmæli sín gegn þessu at-
hæfi. Vilhjálmur gat ekki annað
en tekið þau til greina. Honum
var það vel kunnugt, að almenn-
ingsálitið í Norðurálfu og ekki sízt
á Suður-Þýzkalandi myndi dæma
það all-hart, ef hann færi að styðja
ættingja sinn' til valda með þess-
um hætti, enda hafði hann gefið
samþykki sitt með hangandi
hendi. Leópold hjálpaði frænda
sínum úr vanda með því að scgjast
ekki lengur vera í vali.
Þetta var Bismarck ljótur grikk-
ur. En Frakkar spiluðu enn af
sér, honum í vil. 1 stað þess að
sætta sig nú við þann sigur, er
þeir höfðu unnið, gerði ráðuneyt-
ið frakkneska enrafremur þá ó-
rímilegu kröfu, að Yilhjálmur
skyldi gefa ákveðið lofif ð um, að
hann aldrei framar skyldi styðja
ættingja sinn til valda. Kröfu þess-
ari var fram fylgt með ákafa svo
miklum og svo freklegum ummæl-
um frá Parísarborg, að eina svar-
ið, er konungi vár unt að gefa, var,
að hann hefði sarnþykt afsal Leó-
polds, og við það sæti, að því er
til hans kasta kæmi.
Með þessu hefði mál þetta vel
mátt vera til lykta leitt, ef Bis-
inarck hefði þóknast, og kannnað-
ist liann við það síðar. En nú var
málum loks svo komið, sem liann
vildi. • Hann var sannfærður um,
að á liólmi myndi Prússland hafa
Frakkland í hendi sér og ráða úr-
slitum. Eins og á stóð, gat Frakk-
laud eigi notið fulltingis ítalíu.
Austurríki mátti eigi hrófla sér,
svo Rússar eigi réðist til aðsókn-
ar. Á Englandi réð Gladstone lög-
um og lofum og vildi af þessum
málum engin afskifti hafa, ef hlut-
leysi Belgíu væri eigi raskað. Ef
Frakkland yrði fyrra til að segja
Þýzkalandi stríð á hendur, einung-
is fyrir þá sök, að Yillhjálmur hafði
sagt, að spánverska málið væri til
lykta leitt af hans hálfu, þóttist
Bismarck vita, að Suður-Þýzkæ
land myndi Ijá Prússum fylgi sitt.
Bismarck var kunnugt um æsing-
ar miklar á Frakklandi. Blöðin
blésu 1 eldinn af aiefli. Napóleon
III. var þvf ekki vaxinn, að veita
viðnám. Benedetti greifa var falið,
að krefja konung Prússa um á-
kveðið afsal af hendi Hohenzollern
ættarinnar alls vilyrðis um að
taka við konungskosningu á Spáni.
Kröfu þessari var neitað, kurteis-
lega en ]iverf, 13. júlí. Nú sá Bis-
marck, að tími ,var til kominn að
kveikja á eldspýtunni og stinga
henni inn í púðurskálann.
Napóleoni var sent skeyti um
það, er þeim fór á milli, Benedetti
og Yilhjálmi. Bismairck náði í það
skeyti, lagaði það til eftir sínu
höfði, án þess að bæta nokkuru
einasta orði við, en sneri neitan
konungsins upp 1 móðgun. Þetta
er Ems-skeytið svonefnda, sem oft
er talað um. Bismarcks útgáfan
kom út í öllum blöðum á Norður-
Þýzkalandi, með ótal ritgejðum og
uinmælurn, er íærðu það enn bet-
ur í stílinn. París varð óð og
uppvæg.
Napóleon III. sagði Þjóðverjum
stríð á hendur 14. júlf. Daginn eít-
ir 15. júlí, afgreiddi þingið frakk-
ncska fjárveitingu til hernaðar.
Sama dag var herinn sendur af
stað á Norður-Þýzkalandi.
28.
Fransk-þýzka stríðið 1870—71.
Sögu stríðsins milli Frakka og
Þjóðverja þarf ekki að segjai ná-
kvæmlega. Hún liggur utan þess
sviðs, sem hér er afmarkað. En 1
])ví stríði fekk heimurinn nýja
vitneskju, ef hann þurfti á henni
að halda, um þá feikna fullkomn-
■ain, sem hervélin þýzka hefir náð.
Hins vegar ATarð öllum augljóst, í
hve aumu og óhæfu lagi frakk-
neska stjórnin var, þvf þar lenti
alt f handaskolum.
Fyrsti áreksturinn varð hjá
Saarbruecken 2. ógúst. Yar auglýst
um alt, að þar hefði Frakkar unn-
ið mikinn sigur. Samt var árekst-
ur liessi upphaf þeirra atburða, er
gerðu út um fall írakkneska keis-
aradæmisins, og myndan hins
þýzka. Mánuði eftir bardagann
við Saa.rbruecken varð Napóleon
keisari að gefast upp við Sedan
með 80,000 manns. Umsátrin um
París hófst 20. september. Bazaine
hershöfðingi gafst upp við Metz
með 170,000 rraarans. Hinn 18. janú-
ar 1871 var Vilhjálmur I., Prússa-
konungur, gerður þýzkur keisari, f
konungshöllinni miklu í Versailles.
Átti konungurinn á Bæjaralandi
frumkvæði að því, en hann var
voldugastur allra konunga Suður-
Þýzkalands og þjóðin bandaþjóð
Frakklands að fornu fari.
Tíu dögum síðar, 28. janúar 1871,
gafst Parísarborg upp. 1 febrúar-
mánuði var skrifað undir frumskil-
yrði friðarsamninganna og 10. maí
voru friðarsamningarnir fullgerð-
ir í Frankfurt. Samkvæmt þeim
urðu Frakkar að láta af hendi
Elsass og mestan hluta af Lotrin-
gen, og var það Frökkum lang-
tilfinnanlegast allra afleiðingai ó-
friðarins. En þessi héröð hafði
Loðvfk XIV. tveim öldum áður
rifið til sín með" herskildi úr hönd-
um keisaradæmisins gamla.
Með myndan keisaradæmisins
þýzka 1871 hefst nýtt tímabil í sögu
Þýzkalands. Samkepnin milli kon-
ungsættanna, sem velferð þjóðar-
innar hafði svo lengi orðið að lúta
í lægra haldi fyrir, hætti nú af
sjálfu sér. Með samningum, sem
gerðir voru í Versailles, var kon-
ungsríkjunum Bæjaralandi, Wuert-
enberg og hinum suðlægu hér-
öðum stórhertogadæmisiras, Hes-
sen, bætt inn í norður-þýzka saim-
bandið. Upp frá þessu skyldi öll
þýzku rfkin, sem komist höfðu lífs
af úr umbrotunum 1861, vera í var-
anlegu ríkjasambandi undir for-
ystu Prússlands, nema Austurríki,
stórhertogadæmið Lúxemburg og
furstadæmið Liechtenstein.
Endurskoðan stjórnarskrárinn-
ar 1871 gerði engar mikilvægar
breytingar á stjórnarskránni frá
1867. Rfkin þýzku héldu löggjaf-
arvaldi sínu efíir sem áður, nema i
þeim efnum, er með skýrum á-
kvæðum voru Min keisaravaldinu.
Þjóðhöfðingjarnir héldu sjálfsfor-
ræði. Þó konungur Prússa kall-
aðist nú keisari,' skyldi hann ein-
ungis vera fremstur meðal jafn-
ingja — primus inter parés. Hann
var forseti sambandsins, en hafði
ekkert valdsumboð yfir hinum
öðrum þjóðhöfðingjum.
Samt sem áður hefir það atvik-
ast svo, að upp frá þessum tím'a
hafa stjórnarathafnir ríkjanna og
samþyktir þinganna hætt að hafa
nokkurt gildi út fyrir landamær-
in. Saga þjóðarinraar hefir þunga-
miðju sína í Berlín, í sambarads-
ráðinu — Bundesrat, — þar sem
erindrekar hinna einstöku ríkja
flytja sérrnál þeirra, — 1 rfkisdeg-
inum — Reichstag — þar sem til-
finningar og óskir þjóðarinnar fá
að birtast, — en um fram alt í
pússnesku stjórninni og fram-
kvæmdarvaldi keisarans.
Þýzka ríkið nú á dögum er eng-
inn uppvakningur, heldur ný-
myndan. 1 fyrsta sinn í mapn-
kynssögunni birtist þýzka ein-
ingar hugsjónin þar í áþreifan-
legri mynd. Þýzka ríkið er kristið
ríki, samkvæmt opinberri játningu
sinni. Samt sem áður virðist að
blandast saanan við þýzku ríkis-
hugmyndina eitthvað af hug-
myndinni heiðinglegu, sem gerði
ríkið að guði, talaði um Rómaborg
sém Róm hinn guðdómlega — diva
Roma. — Þessi hugmynd uin ríkið
varð holdi klædd í persónu keisar-
ans, guðdómlegum Ágústusi —
divus Augustus.
En í augum Bismarcks var
myndan keisaravaldsins ])ýzka sá
sigur Prússlandi til handa, sem
liann hafði barist fyrir síðan 1862.
Nú var Prússland íklætt þýzku al-
væpni, og gat nú steytt járnhnefa
sinn 'framan í heim allan, þar sem
það var larag-fremsta hervaldið í
Norðurálfu. Slíkur járnhnefi var
Bismarck sjálfur. Hann hafði
sameinað I>ýzkal'and og skapað
í sinni eigin mynd.
------o-------
Frá Gimli.
Gimli, 10. júlí 1917.
Ritstj. Heimskringlu.
Hér er fáment og góðment, þar af
leiðandi fátt um fréttir héðan.
Frézt hefir norðan af vatni, að
fiskiafli sé í meðallagi, það sem af
er vertíð og útlit fyrir að útgerðar-
ménn hafi meira upp úr þessari
sumar vertíð, en endranær, vegna
þess að fiskifélögin borga nú hálfu
centi meira fyrir pundið 1 hvítfiski
en fyrirfarandi sumur.
Útlit er fyrir að grasspretta verði
hér í góðu meðallagi á mýrlendi,
cn tæplega það á harðvelli, vegna
þurkanna. — Heilsufar er hér
gott, þó hefir ímyndunarveiki gert
vart við sig, og er það ekki allra
meðfæri að lækna lharaa>, “en hver
veit nema Eyjólfur hressist.”
Hér verður mikið um dýrðir
annan ágúst (íslendingadagiran),
ef • veðurmaðurinn leyfir. Tveir
ræðumenn eru þegar fengnir, og
þeir ekki af lakari endanum; ann-
ar er “Villi” okkar Paulson, M.P.P,
sem allir Vestur-Islendingar kann-
ast við, og það að góðu, og munu
bygðarmenn leggj'a á sig að keyra
margar mílur til að hlusta á
“Vllla sinn”, því ekki er hætt við,
að hann tali um........ (þetta má
ekki nefna). Hinn ræðumaðurinn
er dr. Jón Stefánsson frá Winni-
peg, sem er einn af okkar ungu
mentamönnum hér vestra, þar af
leiðandi minna þektur sem ræðu-
maður, en sumir hinir eldri, en frá
honum megum við samt"eiga von
á töðugjöldunum. Svo eigum við
von á kvæði frá öræfaskáldinu,
sem margir Islendingar kannast
við af ljóðabók hans, “öræfaljóð”.
Svo verður margt fleira, svo sem
söngur, músík, kappróður, sund,
aflraun á kaðli, hlaup og stökk, og
þá má unga fólkið ekki gleyma
dansinum. Svo heyri eg sagt, að
nefndin ætli að vekja upp gamla
Njál til að vera forseta dagsins og
Grettir til að vera á enda kaðals-
ins fyrir ógiftu mennina; svo getur
vel verið að þetta séu ýkjur.
Held eg svo, að eg slái botninn í,
en getur skeð eg sendi þér línu
síðar.
Þinn einlægur
Gimlungur.
—
GISLI GOODMAN
TINSMIBUR.
VerkstæTJlr—Hornl Toronto Bt. og
Notre Dame Ave.
Pknne HelmUIa
Gnrry 2988 Gnrry 8M
J. J. BILDFELL
FASTEIGNASALI.
Unlon Baik 5th. Floor No. BM
Selur húe og lóTflr, og annaV >ar aV
lútandi. Útvegar penlnaalán o.fl.
Phone Maln 2085.
V.,
J
TH. JOHNSON,
Ormakari og GullsmiSur
Selur giftingaleyfisbréf.
Sérstakt athygli veitt pöntunum
og vitSerjörVum útan af landl.
248 Main St. - Phon* M. 6606
J. J. Swanson B. Q. Hlnrlkc.on
J. J. SWANSON & CO.
KASTEIGPÍ ASALAR OG
penlnsa mlVlar.
Talsíml Mnln 26*7
Cor. Portnz* and Garry, Wlnnt»«»
MARKET HOTEL
146 Prlnr mm Street
á nóti m&rkaVlnum
Bestu vínfönR. vindl&r mg jt»-
hlyningr góH. Islenkur veitlnca-
maöur N. Halldórsson. leiVbeln-
Ir lslendingum.
P. O'CONNEL, Eigrandi Wlnnlyes
Arnl Anderson E. P. Garland
GARLAND & ANDERSON
LOGFKÆOINGAR.
Phon. Maln 1661
'?91 Kltetrk Railway Chamb»n.
Talsíml: Maln 6302.
Dr. J. G. Snidal
TANNLÆKNIR.
614 SOMERSET BLK.
Portage Avenue. WINNIPEG
Dr. G. J. Gis/ason
Phymlclan and Suracon
Athygli veitt Augna, Eyrna og
Kverka Sjúkdómum. Asamt
innvortis sjúkdómum og upp-
skuröl.
18 South 3rd St.» Grnml Forlrs* N.D.
Dr. J. Stefánsson
401 BOYD BUILDING
Hornl Portage Ave. o» Edmonton St.
Stundar elnsöngu augna, eyrna,
nef og kverka-sjúkdóma. Er >1 hltta
frá kl. 10 tll 12 f.h. og kl. 2 tll * e.h.
Phone: Main 3088.
Heimllt: 106 Ollvla St. Tal«. O. 2816
F Vér höfura fullar bircélr hreln- F
m ustu lyfja og mehala. Komifl i
v meö lyfseöla ytiar hln»atS, vér F
Á gerum metlulln nákvwmlega eftir Á
v ávíean lseknislns. Vér slnnum T
A utansvelta pöntunum og seljum Á
F giftinealeyfl. : : : : F
J COLCUEUGH <& CO. t
T Notre Dame A Shcrhrowke Sts. f
Á Phone Garry 2690—2691 Á
A. S. BARDAL
selur líkkistur og annast um út-
farir. Allur útbúnatiur sá beatl.
Ennfremur selur hann allskonar
mlnnlsvaröa og legstelna. : :
»18 SHERBROOKE ST.
Phone G. 2152 WINNIPEG
AGRIP AF REGLUGJÖRB om
heimilisréttarlönd í Canada
, og NorSvestnrlandinn.
Hver fjölakyldufaíir etia hver karl-
matSur aem er 1S ára, sem var breakur
þegn i byrjun atrítSslns o» hefir veriS
þaö aitlan, etia sem er þegn BandaþjótS-
anna efla óhátSrar þjötiar, getur tekltl
heimillsrétt á fjóröun* úr ssctlon af ð-
teknu stjðrnarlandl I Manltoba, Sas-
katchswan eöa Alberta. Umsaskjandt
vertiur sjálfur atl koma á landskrlf-
stofu stjðrnarlnnar etia undlrskrlfstofu
hennar í þvi hératli. 1 umbotil annars
Skyldnri—Sex mánatla ábú6 og rnktua
má takn land undlr vlssum skllyrtium.
landsins á hverju af þremur árum.
1 vissum héruDum getur hver land-
landneml f.ngltl forkaupsrétt á fjðrti-
ungl sectlonar met) fram landl sinu.
Vertl: $3.00 fyrlr hverja ekru. Skyldur:
Sex minatla ábútl á hverju hlnna
næstu brlggja ira eftlr hann hefir
hlotltS elgnarbréf fyrir helmllisréttar-
landl sínu o» auk þess ræktats 5»
ekrur á hlnti eelnna landl. Forkaups-
réttar hréf »etur iandneml fengitS um
leitj o» hann fær helmllisréttarbréfitS,
en þð metl vissum skllyrtium..
Landneml, sem fenyits heflr helmiiis-
réttariand, «n »etur ekki fen»lt) for-
kaupsrétt (pre-emptlon) getur keypt
helmlllsréttarland I vlssum hérutlum.
VertS »3.00 ekran. Vertiur a* búa á
iandtnu sex mánutSI af hverju af tirem-
ur árum. ræktá 50 ekrur o» by»»Ja hús.
sem eé »300.00 virtSi.
l>elr sem hafa skrlfati si» fyrir helm-
lllsréttarlandl, »eta unnlt) landbúnati-
arvinnu hjá hændum 1 Canada árlB
1917 o» timl sá relknast sem skyldu-
timi á landi þelrra, undir vlssum skll-
yríum.
T>e»ar stjðrnarlBnd eru aurlýst etia
tilkynt á annan hátt, »eta heimkomnir
hermenn, sem verlts hafa i harhldnustn
erlendls o» fen»itl hafa helt!arle»*
lausn, fenrlt! eins ds»s for»an»s rétt
tll afl skrifa sl» fyrir helmlilsréttar-
landi á iandskrifstofn héraVslns (en
ekkl á nndirskrifstofu). Lausnarhréf
vertSur hann atl geta sýnt skrlfstofu-
stjóranum.
w, w. CORY,
Depnty Minlster of the Interior.
B1B1), sem flytla »n»lýstn»n þessa I
helmlldarleysl, fá en»a þor»ua fyrlr.