Heimskringla - 30.08.1917, Blaðsíða 1

—.......—" ■ ------------ —*
Reyal Optical Co.
Elztu Opticiant i Winnipeg. Við
höfum reynst vinum þinum vel, —
gefðu okkur tækifæri til að reyn-
ast þér vel. Stofnsett 190S.
W. R. Fowler, Opt.
XXXI. ÁR.
WINNIPEG, MANITOBA, 30. ÁGÚST, 1917
NCMER 49
Bandaþjóðirnar sækja
fram á öllum svæðum
Engin hvíld er nú Þjóðverjum
gefin á svæðum ])eim, sem Bretar
og Frakkar íhalda, á Frakklandi og
í Belgíu. Enn l>á er barist um
borgina Lens og halda Oanada-
hermennirnir áfram að geta sér
bar góðan orðstýr. Fyrir austan
og norðan Ypres brutust Bretar
áfram á all-stóru svæði og varð óg-
urlegt mannfall í liði Þjóðverja við
þær orustur. Lengra norður af
þessu svæði sóttu Bretar einnig
áifram og eftir harðan slag hröktu
þeir óvinina þar töluvert aftur á
bak og tóku marga fanga.
Þjóðverjar gerðu mörg og hörð á-
hlaup á skotgrafir Breta á svæðinu
fyrir norðan Epehy,- þar sem þeir
biðu allmikinn ósigur nýlega. En
vel voru brezku herdeildirnar bún-
ar að koma stórbyssúm sínum
þarna fyrir, svo þeim veitti létt að
brjóta áhlaup þetta af sér. Fyrir
austan Epehy var gert all-mikið á-
hlaup á skotgrafir Þjóðverja, nærri
St. Quentin skurðinum, og urðu
þeir þar undan að hrökkva. Á-
hlaup þeirra fyrir norðaustan
Messines voru öll brotin á bak aft-
ur og stóðu orustur þær ekki lengi
yfir. Á einum stað, í grend við
Armentieres, 'hröktu Þjóðverjar
Breta lítið eitt, en ekki fengu þeir
tekið nema tvo menn fanga af
liði þeirra. — Sjaldan áður liafa
öflugri loft-bardagar átt sér stað en
yfir vestur-vígstöðvunum síðustu
viku. Um 40 loftbátar voru skotnir
niður fyrir Þjóðverjum af Bretum
einum, en sagt er að þeir hafi
mist 22.
Canada herdeildunum gekk að
vanda vel síðustu viku. Fyrir
norðvestan og sunnan borgina
Lens brutust þær áfram á all-
stórum svæðum og þrátt fyrir sinn |
mikla viðbúnað fengu Þjóðverjarj
þar ekki við þeim staðist. Sagt er j
að ein herdeildin frá Winnipeg hafi
átt stóran þátt í sókn þessari — og
í herdeild þeirri hefir að sjálfsögðu I
verið eitthvað af íislendingum. |
Eiunig sóttu Canadadiermennirnir
fram af hreysti mikilii í þeim út-!
jöðrum borgarinnar Lens, er þeir |
halda. Yoru orustur hinar ógur- j
legustu og voru 1,100 Þjóðverjar j
teknir fangar einn daginn. Ein
Alberta herdeildin gat sér ágætan j
orðstýr í viðureignum þessum. Á
öðrum stöðum, þar sem Oanada-j
menn eru komnir lengra inn í borg- j
ina, voru einnig háðir stórkostleg-
ir slagir. Eins og við má búast,
gengur sóknin þarna mjg seinilega,
því hver einasti kjallari er þar
fullur af óvinaliði og maskínu-
bys.sum. Hægt og ihægt neyðast
þó Þjóðverjar til að þokast undan,
þó þeir verjist með öllu því magni
er þeir eiga völ á. Oft og einatt er
návígi svo mikið, að ekki er hægt
að koma öðrum vopnum við en
byssustingjunum. Líkist slagurinn
þá höggorustum löngu liðinna
tíma — og er ekki ótrúlegt, að eln-
hver íslenzkur Gunnar á Hlíftar-
enda skari þá fram úr öðrum hvað
vopnfimi snertir. Þjóðin hér heima
fyrir bíður nieð óþreyju eftir að
heyra hvernig sókn Oaoada-liðsins
lýkur þarna í borginni Lens.
Sir Douglas Haig, æðsti hers-
höfðingi Brota á Frakkiandi, hefir
sent Oanada hermönnum sértakt
skeyti og lokið lofsorði á þeirra
hreystiiegu framgöngu.
svæðinu og hafi honum þótt mik
ið til koma, hve snildariega Frakk-
ar höguðu bæði sókn og vörn.
—Víða hafa Þjóðverjar gert stór og
rnikil áhlaup á Frakka, bæði á
Yerdun svæðinu og annars staðar,
en hafi verið brotnir á bak aftur
á flestum stöðum.
Italir vinna marga stórsigra.
Á nærri öllum svæðum hafa ítal-
ir nú hafið sína stórkostlegustu
sókn síðan stríð þeirna byrjaði.
Vörn Austurríkismanna virðist
veikjast eftir því sem lengra líður
og víða cru þeir teknir að leggja á
flótta. Aðal markmið ítala með
sókn þessari mun vera það, að ná
á sitt vald hafnarborginni Triest
Stórkostlegar orustur áttu sér stað
á Isonzo svæðinu og er sagt að ít
alir hafi komist þar yfir Isonzo-
fijótið á 14 stöðum. Þannig kom-
ust þeir á Bainsizza hásléttuna og
virðist að Austurríkismenn hafi
þar farið halloka mjög. Á Carso-
hásléttunni hafa einnig staðið yfir
miklar orustur. — Um 23,000 fanga
höfðu ítalir tekið í alt í byrjun
þe.ssarar viku og mörg hundruð
fallbyssur, stærri og smærri. —
Vafalaust hafa þessir sigrar mikla
þýðingu og hafa ítalir með þessari
hreystilegu sókn sýnt að þeir
standi hinum stríðsþjóðunum ekki
neitt að baki.
Frá öÓrum stríÖsþjóÖum.
Rússar hafa farið halloka í seinni
tíð á norður svæðum sínum. Sagt
er að Þjóðverjar og Austurríkis-
menn séu að taka hafnarborgina
Riga, en ekki hafa borist af þeseu
ljósar fregnir. Norðanvert í Gnahcíu
hafa óvinirnir gert öflug áhlaup og
Rússar orðið undan að hrökkva 1
nokkra daga undanfarið. Síðustu
fréttir segja þó, að undanhaldi
þeirra á þessu svreði sé nú lokið
og þeim einnig farið að ganga tölu-
vert betur ó öðrum svæðum. Alt
virðist þó benda til þess að her
Rússa sé í alt annað en góðu lagi.
Her Rúmieníumanan átti við of-
urefli að etja síðustu viku og fékk
lítið viðnóm veitt. Talið er sjálf-
sagt, að Roumaniar muni neyðast
til að láta af höndum þann litla
part af landi sínu, er þtir enn þá
haldiai Útlitið hvað l>að snertir
er því alt annað en glæsilegt.
Slept úr varÓhaldi.
Thomas Kelly, miljónamæringu
eem dæmdur var í 2l/3- árs betrur
orhú.ss vinriu fyrir svikasamsæri o
fjárdrátt í sambandi við byggin
þinghússins nafntogaða hér í fyll
inu, befir nú verið látinn laus o
fluttur heim til sín. Var sagt, a
þetta væri gert að læknisráði, þv
hann lægi hættulega veikur. Enj
inn veit um sönnur á þessu, ei
talið er líklogt, að það sé satt. -
Eins og lesendurnir minnast, va
Thomas Keliy kærður fyrir að haf
svikið undir sig úr fylkissjóði mei
alls konar brögðum upphæð, ser
nam nimri miljón dollara. Varð
hann sig kappsamlega og mun má
ið hafa s.taðið yfir í rúma sjö már
uði, en á endanum lauk því þanr
ig að hann var dæmdur til 2Vá ár
beturnarihúss vistar.
Eins og sagt var frá í síðasta
blaði sóttu Fraktoar fram beggja
rnegin við Meuse ána á ellefu
mílna svæði. Einnig brutust þeir
gegn um skotgrafir Þjóðverja í
grend við Verdun og biðu óvinirn-
ir versta ósigur í viðureign þeirri,
Tóku Frakkar hæð eina rnikla,
“Hill 304", af Þjóðverjum á þvi
svæði og í einni orustunni, er háð
var í lok síðustu viku, tóku þeir
8,000 fanga, margar stórbyssur og
einnig stórar byrgðir af öðrum
vopnum og vistum. Fyrir sunnan
St. Quentin áttu Frakkar einnig í
orustum og veitti þar heldur bet-
ur. Einnig var barist knálega víða
á Ohampagne svæðinu og fóru
Þjóðverjar halloka í þeim viðskift-
n m. — Sagt er að Jobn J. Pershing,
yfir herforingi Bandarfkja hersins
á Fmkklandi, hafi verið viðstadd-
ur eina orustu Frakka á Verdun
-----o-----
Svo hljóÖa þau—or3.
Keisari Þýzkalands situr ekki um
kyrt þessa dagana. Nýlega heim-
sótti hann sjóflota sinn, skoðaði
hann víst í krók og kring og hélt
svo snjalla ræðu á eftir. Ekki er
þess getið, hvaða áhrif ræða Ihans
hafði á sjóherinn þýzka, en vafa-
laust mun keisaranum sjálfum
hafa fundist hann tala af mestu
andagift og mælsku Skömmu sfð-
ar fór hann svo að heimsækja land-
her sinn f Belgíu og á Frakklandi.
Þegar hann var staddur í Flanders
hélt hann glymjandi ræðu fyrir
herforingjum sínum og hermönn-
um og hefir lionum að sjálfsögðu
fundist %æða sín vera þrungin af
guðlegum innblæstri. Meðal ann-
ars komst hann að orði á þessa
leið:
“Guð er með oss; undir hans
náð er komið nær sigur fæst. Hann
hefir kent oss þunga lexíu, en nú
erum við að standast prófið. Með
hinu forna trausti Þjóðverja til
guðs munum vér sýna umheimin-
um hvaða kraft vér eigum í kögl-
um. Þess stærri og flóknari sem
vandamálin verða, þvf meira gleði-
efni verður oss að glíma við þau.
Vér munum lialda áfram að berj-
ast og sigra unz óvinirnir fá sig
fullreynda á styrjöld þessari. —
Allir Þjóðverjar hafa lært að skilja
hverjir eru orsök þessa stríðs og
um leið aðal óvinir vorir—Eng-
lendingar. Allir Þjóðverjar vita,
að Englendingar eru bálþrungnir
hatursmenn vorir. Þjóð þessi hef
ir líka 'útbreitt hatrinu til Þýzka-
lands og biásið að bandaþjóðum
sínum heiftareldi og vígahug. I
heiinaihögum vorum er það á vit-
und allra og eins yðar, að Englend-
ingar eru sú þjóð, sem sérstaklega
er áríðandi að dauðrota, þó ef til
vill verði þeir örðugir viðfangs.
Skyldmenni yðar heimia fyrir, sem
einnig hafa lagt mikið f sölurnar,
þakka yður nú öllum gegn um
mig fyrir hnausta vörn og örugga
framrnistöðu.---Með guðs hjálp
munum vér sjá stríðið til enda og
verða sigurvegarar.”
-----o----
Höggorustur í Winnipeg.
Á sunnudaginn var áttu sér stað
allhroðalegar aðfarir í miatvörubúð
einni í Fort Rouge hér í Winnipeg.
Tveir útlendingar, bræður, Abra-
ham og Ydel Battél að nafni, liafa
stundað þar litla matvöruverzlun
og á sunnudaginn eftir hádegi
kornu tveir útlendingar inn í búð
þeirar og báðu um óáfengt öl, sem
vanalega er selt hér 10 cent
“staupið.” Þegar kom til að borga
drykkinn, vildu útlendingar þessir
þó ekki borga svo mikið og sló þvf
-f hart á miíli þeirra og búðareig-
endanna. Lauk þessu þannig, að
búðareigendur réðust á aðkomu-
menn með hnífum og særðu annan
þeirra til ólífis. Hinn liggur á
sjúkra'húsi og er tialinn allíhættu-
lega særður. Lögreglunni var taf-
arlaust gert aðvart og tók hún
búðareigendurna fasta, en ekki
hefir mál þeirm verið rannsakað,
þegar þetta er skrifað.
-----o----
Herskyldnlögin
undirrituð af
Landsstjóra.
Herskyldulögin eru nú gengin í
gildi og varð þetta strax og land-
stjórinn var búinn að skrifa
undir þau. Var hann stadd-
ur í Toronto og voru lögin
send þangað frá Ottawa til þess
að fá staðfestingu hans. Nú er
því tafarlaust hægt að kalla út
fyrsta flokk þeirra manna, sem
herskyldaðir verða, og eru öll lík-
indi til þess, iað þetta verði gert.
Fyrsti fiokkurinn eru ókvongaðir
rnenn á aldrinum frá 20 ára til 30
og kvongaðir menn barnlausir á
sama aldri. Haldið er, að ef til vill
muni um 6,000 menn verða kallaðir
fram liér í Winnipeg þessa viku.
Alt er nú í undirbúningi fyrir þetta
og virðist mótspyrnan gegn her-
skyldunni hér um slóðir óðum vera
að þverra.
En ekki verður það sama sagt
urn austurfylkin. Uppþot hafa
átt sér stað í Montreal, þó ekki hiafi
þau verið í stóruin stýl að þessu,
og votta þau ljóslega, að þar er
mótspyrnan enn mjög öflug. Von-
andi er þó, að þetta leiði ekki til
neinna vandræða, enda væri þá
illa farið. Á jafn-alvarlegum tím-
um og nú eru má þjóðin ekki við
neinni baráttu eða sundrung
heima fyrir.
Ekki er talið líklogt, að herskyld-
an hafi alvarlegai' afleiðingar hér í
Winnipeg. Að eins ungir menn
verða kallaðir til að byrja með og
skörð þau má hæglega fylla með
cldri mönnum.
Flokkarnir taka saman höndum.
Samsteypu stjórnar hugmyndin
fær nú fleiri og fleiri fylgjcndur um
alt vesturlandið og eru þetta menn
úr báðum flokkunum. Liberalar
og conservatívar í Suður-Winnipeg
liafa tekið saman höndum og hef-
ir þetta reynst gott fyrirdæmi. Sfð-
an hafa fundir verið haldnir hér í
fylkinu á mörgum stöðum og þesei
samhugur flokkanna engu síður
komið í ijós. Þetta sama hefir líka
átt Sér stað í hinum vesturfylkjun-
um, Alberta, Saskatchewan og Brit-
ish Coiumbia. Fylgjendum þeirrar
stefnu fer nú einlægt fjölgandi í
öllum þessum fylkjum, að her-
skylda sé óumflýjanleg lengur og
sainsteypustjórn f.lokkanna tveggja
sé æskilegasta stjórnar fyrirkomu-
iagið fyrir Canada á þessum tím-
um.
Enginn hefir stutt þetta kapp-
samlegar en Sir Robert Borden, for-
sætisráðherra sambandstjórnarinn-
ar. Ekki er þó víst, að hann verði
forsætisráðherra þessarar fyrirhug-
uðu samsteypu stjórnar. Ef til
vill gera liberalar ]>á kröfu, að
hann verði að segja af sér og ein-
hver meir að þeirra skapi sé sett-
ur í sæti hans. Ekki er enn þá
víst, á hverjum valið lendir, en tal-
ið er líklcgt, að Sir George Foster
eða Sir Adam Beck verði teknir «1-
varlega til íhugunar.
Sir Robert Borden hofir tjáð sig
fúsan að leggja niður völdin, ef
einhver annar finnist, sem líklegri
sé til þess að öðlast meina fylgi
þjóðhrinnar en hann og um leið
heppilegri leiðtogi samsteypu-
stjórnar. Er þetta svo drengilega
mælt og lýsir svo sönnum og göf-
uguin þjóðrækniistilfinningum, að
ómögulegt er annað en Sir Robert
ávinni sér með þessu tiltraust allra
rétthugsandi og óhlutdrægra
manna.
-------O-------
Gróðatekjur skattaÓar.
Sú tillaga hefir verið lögð fyrir
Bandaríkja þingið, að stjórnin
lcggi 80% stríðsskatt á allan gróða
einstaklinga og auðfélaga á öllum
strfðsvörum. Ekki hefir tillaga
þess>þó enn verið sainþykt og bú-
ist cr við, að liún mæti töluverðri
mótspyrnu. Ef til vill verður ekki
hægt að koma henni í gegn og á
þá að færa stríðsskatt þenna ögn
niður—en hár mun hiann þó ætíð
verða. Bandaríkjastjórnin virðist
ákveðin f því, að auðfélögin í land-
inu græði ekki um of á stríðinu.
Tæplega er öðru trúandi en að
ei ns t ak 1 i n g ar Ra n d a rí k jia þ j óð a r-
innar miuni yfirleitt skoða stefnu
þessa réttláta og affarasæla. Árið
sem leið var stríðsgróði (war pro-
fit) 'auðfélaganna syðra um þrjár
biljónir dollara, en þetta ár verður
stríðsgróði þeirra eftir ágizkun um
fjórar biljónir dollara. Ef 80% af
fé þessu kemur inn til stjórnarinn-
ar, léttir það að mun undir stríðs-
byrði Bandaríkjianna.
Wilson svarar Páfanum
Wilson, forseti Bandaríkjannia,
hefir nú svarað friðartillögum
páfans og neitað að samþykkja
þær. Eins og vænta mátti, er gvar
hans fa-st ákveðið og snildarlega
að orði komist frá byrjun til enda.
Verður það birt í íslenzkri þýð-
ingu í næsta blaði. Viðurkennir
Wilson hinn góða tilgang páfans,
en tekur þó um leið sterklega fram
að þýðingarlaust sé «ð reyna að
feta þá braut, sem ihér sé bent á,
því hún 1-eiði ekki til friðar.
Stefna lýðfrjálsu þjóðanna sé sú,
að brjóta á bak aítur hernaðiar-
óöld þeirrar stjórnar, sem þrungin
sé af drotnunargirni og vilji bæla
undir sig allan heiminn. Stjórn
þessi hafi fótum troðið öll réttlæt-
is og mannúðar lög og stríðsferill
hennar sé roðinn blóði kvenna og
barna. -Slíkri stjórn geti banda-
þjóðirnar ekki treyst og muni þær
því, þegar til friðarsamninga kean-
ur, flkki taka hana neitt til greina,
en halla sér að einlægum vilja
þýzku þjóðarinnar sjálfrar.
Alt, sein Wilson fonseti ritar, er
laust við alla tilgerð og rósamál.
Hann er ekki alt af trana sjálfum
sér fram eins og svo mörgum öðr-
um mentamönnum er svo gjarnt —
sem hafa svo mikið yndi af að
heyra sjálfa sig tala, að þeir
gleyma öllu öðru. Hann er látlaus
og blátt áfram í orðum og fram-
komu, hreinn og sannur,—en þeg-
ar hann hefir valið sér einhverja
stefnu, er han-n fastur fyrir og ó-
bifanlegur.
Islenzkir hermenn fallnir og særðir
Eftirfylgjandi íslendinga segja
ensku biöðin nú fallna á vígvellin-
um á Frakklandi:
T. Björnsson, 1000 Sherburn St.,
Ó. ólafson, 840 Ingersoll str. Wpg.
Winnipeg.
W. Sigurðsson, 687 Agnes str.,
Winnipeg.
Guðmundur Jónsson, Winnipeg.
Særðir eru:
G. Jóhannesson Winnipegosis,
Man. (gassed).
G. Thordarson, Gimli, Man.
T. Thorleifson, Stony Hill, Man.
II. Tliorwaldson, Stony Hill, Man.
W. Stevenson, Selkirk, Man.
Sigurbjörn Pálsson, Winnipeg.
-------O--------
Fréttabréf.
(Frá fréttar. Hkr.)
Markerville, 9. ág. 1917.
Með byrjun þessa mán. breyttist
veðran, ,svo að síðan hafa verið
regnskúrir öðru hvoru og bætir það
að nokkru úr hinum mikla þurk,
sem orðinn var á öllu; akrar taka
umbótum, einkum á lágu landi, en
á háu landi voru akrar svo þorn-
aðir, að þeir eiga ekki afturkvæmt;
víða er kornstöngin svo lág, að
naumast eða ekki verður bundið.
útlit er fyrir, að uppskeran f haust
hái varla m-eðallagi. 1 Suður-Al-
berta er sagt hagaleysi af þurkum
og heyfengur lítill eða enginn. Hér
norður um er grasvöxtur í meðal-
lagi og heyskapur hefir gengið vel
að þessu; seinkað hefir samt
mannvöntun víða; ómögulegt að
fá mann, hvað sem boðið er;
kaupgjald er afaiMiátt.
Alment er góð líðan hér og heil-
brigt yfirleitt; þó hafa slys og
heilsutap verið 'hér á stöku heimil-
um. Nú nýlega var gerður hold-
skurður við botnlangabólgu á
unglings pilti, syni Bjöms bónda
Bjarnarsonar, og um sama leyti
varð það slys, að dóttir Björns,
ung stúlka, féll af hestbaki og gekk
úr liði handleggurinn; bæði þau
liafa nú fengið nokkurn veginn
bata. Um sama leyti lagðist ung-
lings piltur, sonur Mrs. K. Maxson,
í lungnabólgu og var mjög hætt
kominn, en er nú heldur á bata-
vegi. Annar sonur hennar slasað-
ist með þeim hætti, að hendin
gekk úr úlnliðnum, en nú mun
hann vera farinn að brúka hend-
ina, þó ekki jafngóður. Snemma í
vor gekk ung -stúlka, dóttir Jóns
bónda .Böðvarssonar, undir hættu-
legan uppskurð; lá ihún mjög lengi
á sjúkrahúsi og var lengi tvísýnt
um líf hennar, en nú mun hún
komin til nokkurrar heilsu.
21. ág.—Sama veðrátta helzt enn,
þurkar og hitar flesta daga. Verið
að byrja akraslátt í stöku stað;
akrar víða rýrir og stöngin svo lág,
að ekki verður bundin; alt sýnist
benda á rýra uppskeru. — Hey-
skapur ágætur og víða nær því á
enda; góður grasvöxtur. og hag-
stæð veðrátta hefir gert það, að
heyföng verða bæði mikil og góð.
FRELSISBARÁTTA
FINNLANDS.
Finnland, er stundum hefir ver-
ið nefnt “írland Rússlands”, er nú
land breytinga og byltinga. Jafn-
aðarmannaflokkurinin hefir þar
meiri hluta atkvæða á ríkisþing-
inu, og krefst þess af hinni nýju
stjórn Rússlands, að hún veiti
þjóð þeirra lalgert sjálfstæði. Stefna
Finna virðist nú vera sú, að sleppa
ekki jafn-álitlegu tækifæri til þess
að geta öðlast frelsi og nú býðst
þeim — yfirstandandi örðugleikar
Rússlands.
Þjóðin, sem Finnland byggir, er
ekki rússnesk þjóð. Þessi þjóð tel-
ur um tvær iniljónir íbúa og má
segja, að allar helztu framfarir
hennar séu af sænskum rótum
runnar; (að því leyti eru Finnar
líkir íslendingum, að sjálfir eiga
þeir engan sérstiakan her,—Þýð.).
Finnar eru skógarhöggsmenn,
fiskimenn o. fl„ en landstjóri þeirra
er rússneskur og helztu embættis-
mlenn hans.
Sá maður þar, sem dug og áræði
hafði til þess að krefjast fulls sjálf-
stæðis fyrir Finmland, heitir Oscar
Tokio, og, eins og nafn hans
bendir til, er hann af sænskum
ættum.
Hann var í mörg ár einn af helztu
brautryðjendum jafnaðarmanma-
hreyfingarinnar í Bandaríkjunum.
Hingað til hefir hann þó ekki
verið þjóðkunnur hér í landi. En
nú síðustu daga er á hann minst
í öllum fréttum, sem frá Rússlandi
berast, Finnum viðkomandi.
Maður þessi, sem nú er varafor-
seti löggjiaíarþingsins á Finnlandi,
og í rauninni æðsti ráðhorra, vann
eina tíð við algenga daglaunavinnu
í Montana hér f landi.
Oscar Tokio hefir verið lýst svo
af þeim, sem þekkja hann bezt„ að
hann sé sýnishorn af viljasterkum
verlcamanni, sé gæddur miklum
leiðíoga hæfileikum og starfsþreki.
Hann er enginn öfga- eða draum-
sjónamaður, þó hainn sé líf og sál
í starfi og umbótatilraunum jafn-
aðarmanna flokksins.
Hann flutti til Ameríku skömmu
eftir by 11inga r-h reyfin gu þá, sem
átti sér stað á Finnlandi að loknu
stríði Rússa og Japana. Á þeim
tíma fluttu margir Finnar burt úr
landinu, er mótsnúnir thöfðu verið
því, að Rússar hneptu einstak-
linga þjóðarinnar á Finnlandi í
rússneska herinn og öll réttindi,
sem stjórnrskráin hafði veitt Finn-
um, væru þannig fótum troðin.
Hann settit fyrst að í Fitehburg
í Massachusetts ríki, sem er mið-
siöð jafnðarmanna - hreyfingar
Finna í Austur Bandaríkjunum.
Vann hann þar um tíma í þarfir
jafnaðarmanna flokksins. Síðan
flutti hann til Vesturríkjanna og
vann þar í námum sem algengur
verkamaður. Þegar hann sneri til
gamla landsins aftur, var hann
orðinn einn af helztu forkólfum
námumanna sambandsins í Vest-
urrfkjunum.
Kominn heim -aftur, tók hann,
tafarlaust iaf mesta kappi að berj-
ast fyrir réttindum Finna. Hélt
því fram, að þeir ættu að vera sjálf-
ráðir, hvort þeir gengju í her Rússa
eða ekki. — Leitaði hann í máli
þessu á náðir Wilsons, forseta
Bandaríkjanna, og bað um liðsinni
hans fyrir Finna. Einn kaflinn í
skjali hans hljóðar þannig:
“Vér, Finnar, kærum stjórn
Rússlands fyrir að hafa troðið
undir fótum hátíðleg loforð sín um
aukin réttindi og frelsi fyrir þjóð
vora. Rússnesk lög, sem engan
veginn eru bindandi fyrir Finn-
land, hafa traðkað á réttindum
Finna sem sjálfstæðrar þjóðar.
Valdhafar Rússlands eru að leit-
ast við að tæí<a sjálfsforræðis rétt
vorn til agna og draga einlægt meir
og meir alla tauma úr hönduin
vors eigin þings — og alt þetta er
þvert á móti vilja þjóðarinnar.
Engin andmæli geta aftrað þessu.
Dómarar og aðrir embættismenn,
sem trúir reynast skyldu sinni
gagnvart þjóðinni, hafa verið
hneptir í varðhald á Rússlandi eða
hraktir til Síberíu. Þannig brýtur
rússnesk stjórn bág við frelsi vort
með öllu móti, og þannig eru rofin
öll hátíðleg loforð, sem oss hafa
verið gefin.”-----
Engum þeim, sem ögn þekkja
sögu Finna, dylst þýðing þeirra
viðburða, er þar eru nú <að gerask
Og sérstaklega eftirtektavert er, að
frelsishreyfing þessi er sprottin frá
leiðtoga jafnaðarmanna. Finnar
höfðu nokkurnveginn lalgert sjálfs-
forræði undir stjórn Svía og er því
sízt að undra, þótt þeim væri ó-
skapfeld harðstjórn hinnar gömlu
einveldisstjórnar á Riisslandi.
Það var eftir stríðið 1808— 9, að
Finnland, þá sænskt ríki, kom
undir rússneska stjórn. Var þeim
þá lofað, að þeir skyldu fá að njóta
sömu réttinda undir þessari nýju
stjórn og þeir hefðu notið áður.
Lengi vel var loforð þetta haldið
og undu Finnar þá þolanlega vel
hag sínum og bólaði þá ekkert á
æsingarhug gegn Rússum eða vilja
þjóðarinnar til aðskilnaðar. En
þetta fór alt út um þúfur, þegar
frá leið.
En hvernlg á því stendur, að
Finnar snúast svo andvígir gegn
hinni növknuðu lýðveldisstjórn
Rússlands, er að svo komnu lítt
skiljanlegt. Sumir kenna þetta
þýzkum áhrifum í landinu, aðrir
sænskum.—En hepnist Finnum að
losa sig undan yfirráðum Rúss-
lands, er þetta þá vottur þess, að
Rússland eigi eftir í framtíðinni
að leysast upp og verða að ótal
smáum og sjálfsráðandi ríkjum?
Þetta er sú spurning, sem mi
mun vakna f huga flestra hugs-
andi manna.