Heimskringla - 03.04.1919, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 3. APRIL 1919
HEIMSRKINGLA
7. BLAÐSIÐA
Grænland.
(Pmmli. írá 3, bls.
»8 eins trénaglar, og aS öSru leyti
sinbundiÖ” (íest saman meS
JsráSum af sinum). SkipiÖ fórst á
leiðinni frá íslandi til Noregs.
Grænlendingar gátu ’þannig ékki
gert sér skip og urSu aS vera upp
á aSra komnir, hvaS snerti sigl-
ingar til landsins, sem urSu litlar
og stopular. Á íslandi var ekki
mikiS 'hægra aS gera skip en á
Grænlandi, en sigling frá Noregi
til Grænlands var löng og hættu-
íeg, einkiun þeim, sem ekki voru
vel kunnir sjóleiSinni. En ný-
íendíui á Grænlandi varS aldrei
stór (2—6 þús. manns), og af
því leiddi aftur, aS síSur var á-
stæSa til aS gera út mörg skip á
ári, og ef einhverju skipi hlektist
á, gat þaS orSiS til þess, aS ekk-
ert skip kæmi árum saman til
Grænlands. Þimgavöru, eins og
korn, sem þar á ofan þoldi illa
raka, var því mjög erfitt aS flytja.
Þá sjaldan kom fluttist til Græn-
fands, hefir þaS veriS í þvílíku
aifarverSi, aS nálega engir háfa
éíaft og hafi aldrei séS brauS.
Munu þær nauSsynjar, sem fluttar
kafa veriS til Grænlands, hafa
veriS seldar þar viS afarverSi, en
yöru landsmanna veriS haldiS í
tógu verSi. lConungsskuggsjá
segir, aS mestur fjöldi manna á
Grænlandi viti ekki hvaS brauS
sé og aldrei hafi séS brauS. Mun
þaS alsatt.
Alt þetrta hefir haft þvingandi
áhrif á líf og vellíSan manna,
enda þótt enginn væri matarskort-
Ur né klæSa. SamgönguleysiS viS
uanheiminn fóstraSi sérrænu,
þrongsýni og kotungáhug, sem alt
er hiS mesta niSurdrep. Hagur
(andsins versnaSi stórum eftir aS
Iconungur tók verzlup landsins aS
sér 1294, og gerSi hana aS kgl.
dkiokun. Nú átti eitt skip,
“Knörrinn”, aS fara milli landa,
en þetta skip varS tíSum aftur-
reka eSa týndist. Og þegar kon-
ungur átti í önnum eSa ófriSi, var
auSvrtaS elcki hirt um siglingamar
úl Grænlands. Lo,ks lögSust sigl-
Wgaraar til landsins alveg niSur,
•g er ekki fuIUjóst, hvemig þaS
fceftr orSiS. ViSIeitni Eiríks Wal-
kjendorffs erkibiskups til aS finna
landiS aftur strandaSi á ónáS kon-
ungs, og ofursala bræSraþjóSar-
mnar til ægilegTar tortímingar var
algerlega og aS eilífu fuIlkomnuS.
Hvernig bar þessar hörmungar
aS garSi? ViS eigum fá orS um
þaS. en steinamir og askan tala.
Skrælingjamir, hinir núverandi í-
Wúar ’landsins, áttu uppmnalega
heima í Ameríku. En íslenzku
landnámsmennimir fundu menjar
þess, aS þeir hefSu fariS um vest-
ursrtrönd Grænlands. Á síSasta
íjórSungi 13. aldar hafa Skræl-
■igjar komiS yfir til Grænlands,
■ajög norSarlega og þokast suSur
•ftir. Er ekki ótsrúlegt, aS Islend-
ingar hafi haft nokkur kynni af
þehn áSur en þeir komu til Vestri-
hygSar, en þar lenti Grænlending-
Hm og sk^ælingjum saman fyrir al-
vöru. Þá var þaS Islendingura hiS
Westa mem, aS þá skorti járn og
áilan útbúnaS, en skrælingjar
WöfSu beinvopn, og þar sem þeix
▼oru veiSfþjóS, kunnu þeir vel aS
beita þeim. HvaS orSiS hafi
Skrælingjum og Islendingum til
•undurlyndU er óvíst. En nóg var
til aS vekja deihrr, þar sem sömu
b>g og venjur giltu ekki meS báS-
«m aSiljum, og engin stjómar-
völd til aS skera úr málum. Nor-
rænir menn stóSu á miklu hærrra
•nenningarstigi en Skrælingjar og
böfSu lögverndaSan eignarrrétt á
(öndum og fé. Ln Skrælingjar
þektu ekkert þvíh'kt. Þeir vom
aS öllu eySandi villilýSur, sem
þekti ekki annaS en aS hver og
e«nn mætti veiSa þar, sem hamn
vildi, og hvaSa dýr, sem vera
Ayldi. — Þegar Skrælingjar hafa
*ekiS aS steypa undan og fara
ránshöndum um vörp Islendmga,
Sengu á hreindýraveiSar í löndum
þeirra, gerSu sig heimakomna viS
láxveiSar í ámrm í bygSinni, er
«kki nemia vonlegt, aS bændum
Wafi sámaS svo takmarka yftr-
gangur. En út yfir hefir tekiS, ef
Skrælingjar hafa Iagst á búféS og
veitt þaS; og þaS er óskiljanlegt,
aS Skrælingjar hafi ekki gert þaS,
þar sem féS gekk sjálfala á afrétt-
um úti á nesjum og inni til dala.
ÞaS er meira aS segja trúlegt, aS
Skrælingjar hafi byrjaS kynningu
sína meS því aS drepa féS, því
þaS var gæfara en önnur dýr. Enn
eru Skrælingjar þannig, aS þeir
mega ekkert kvikt sjá, svo þá fýsi
ekki aS stytta því aldur, og er þaS
vonlegt um veiSiþjóS. Og þeir
hafa heldur ekki getaS haft hug-
mynd um, aS aSrir hefSu meiri
rétt til búpeningsins en þeir. ÞaS
er á hinn bóginn eSlilegt, aS
bændum hafi solliS reiSi yfir þessu
gerræSi, skoSaS Skrælingja eins
og dýrbíti og beitt þá sömu tönn
og tófuna. — Fjandskapurinn hef-
ít svo komist í algleyming. lslend-
ingum var og einn kostur nauSug-
ur aS verja sig, því fengju þeir
ekki aS hafa fé sitt í friSi, var þeim
ólíft í landinu.
ASferS Skrælingja var þó ekki
sú, aS leggja til orustu viS Islend-
mga, þótt vopnlausir væru. Mó-
rauSir eins og lyngiS læddust þeir
aS Islendingum og skutu þá, þeg-
ar 'þeir gáfu færi á sér. Á einær-
ingum sínum gátu þeir snarast í
skyndi inn og út eftir fjörSunum.
ASferS þeirra var sú, aS læSast
aS bæjunum á næturþeli og
brenna fólkiS inni. Um þetta efni
og um afdrif síSustu lslendinga á
Grænlandi skal tilfærSur kafli úr
“Grænlendingasögu” próf. Finns
Jónssonar. Annars er í því, sem
hér er sagt um líf Islendinga á
Grænlandi, mest fariS eftir lýsing-
um hans og Kapt. Daníels Bruuns,
sem ekki aSeins er kunnur Islands-
vinur, heldur ’he'fir og sýnt minn-
ingu feSra vorra á Grænlandi frá-
bæra ræktarsemi.
“Vér rennum grun í, hvernig
fariS hafi milli Grænlendinga og
Skrælingja. Skrælingjar hafa smá-
eytt bygSina, dal eftir dal, fjörS
eftrr ifjörS, bæ éftir bæ. ASferS-
in hefir ávalt veriS hin sama: aS
læSast aS Grænlendmgum og
drepa þá meS skotum og örvum.
— Skrælingjar voru allra manna
hæfnastir -- hvar sem þeir stóSu
þá. Á náttarþeli komu þeir aS
bæjunum, lögSu eld í þá og
brendu til kaldra kola. Þetta hef-
ir gengiS þangaS til hinn síSasti
Grænlendingur lét lífiS í baráttu
sinni.
Um þenna síSasta Grænlending
og afdrif hans tala munnmæli
Skrælingja, og setjum vér hér alla
söguna. Hún er nógu skýr og
skorinorS, og þaS getur hver mað-
ur gert sér í hugarlund, hvernig
hinum síSasta manni í hinni fornu
nýlendu hefir veriS innanbrjósts,
er hann fleygSi syni sínum í vatn-
i5, og sá fyTÍr sinn eigin opinn
dauSa. Sá má úr steini vera gerS-
ur, er ekki hitnar um hjartaræturn-
ar viS aS lesa söguna, þótt munn-
mæli sé, og er hún svona:
Löngu eftir aS hinum Græn-
lendmgunum (Kalbúnökkum)
ha’fSi veriS gereytt í öllum öSrum
sveitum, gátu þeir enn hafst viS
viS Kakartok (Hvalseyjar)-fjörS-
mn og var kirkjan þar einkum hæli
þeirra. Þeir höfSu sér yfÍTmann,
er Skrælingjar nefna Ungertok
eSa ongartok. Þótt eigi væri sem
bezt samlyndi milli Grænlendinga
og þessara Skrælmgja, bjuggu þeir
þó lengi hvorir í nánd viS aSra, án
þess aS til ófriSar kæmi. Samt
orsakaSist svo aS lokum, aS til
blóSugrar baráttu kom, er lauk
meS gereySingu Grænlendinga.
Skrælingi einn frá Akpetivik þar í
grendinni hafSi róiS á húSkeip
sínum til aS reyna ný skotspjót;
en er hann reri ifram hjá tanga
einum, sat ungur Grænlendingur
og horfSi á, er Skrælinginn hæfSi
ekki fugl meS skoti sínu. Hann
tekur þegar til aS gera gabb aS
Skrælmgjanum og skrækja líkt og
álka og hrópaSi: Vittu hvort þú
getur hitt mig. Skrælinginn læt-
ur ekki segja sér þaS tvisvar, miS-
ar á Grænlendinginn og skýtur
hann.— Ungertok gerSi ekki frek-
ar aS, er hann heyrSi tilefni vígs-
Stórkostleg
UPPBOÐSSALA
/
a
Hestum, Nautgripum, Svinum
og Akuryrkjuverkfærum,
Yerður haldin
LAUGARDAGINN, 25. APRIL, 1919,
að
Calrín station, Manitoba.
ÞRJÁR MÍLUR SUÐUR FRÁ HEADINGLY, OG 17 MÍLUR VESTUR FRÁ WINNIPEG
Á C. N. R. BRAUTINNI — SALAN BYRJARKLUKKAN 11.30 FYRIR HÁDEGI.
Hestar, Nautgripir, Svín, Akuryrk;uverkfær* o, s. frv.
satlað, að ifnainiteiðístoi ilnar nemi 60
70 þús. tonnnim af ihrásailti. Ef
okki 'kotnia óvæntar iiindranir verð-
ur byrjað á 'salltvinisiu í lok b&ssa
árts (1919) og verður rokstu'rskostn-
aðurinn 8 ti.l 10 milj. ikr. Riáðgert er
að stækka betssa «töð síðar meir,
bannig, iað iliún goti framleitt uim
200 þús. tonn af ssalti. Byrjað verð-
ur með 70 verkamönnum. önnur
salitgerðarstöð verður gerð við
Glomfjord, oig á hún að vorða full-
gerð 1920
Tvær tilr.aunave.rksmiðjur hafa
starfað að smíði véla ])eirra, er not-
ast sfculu við sialitgerðina Hefir
þeim tekist að smíða mjög full-
koinnar vóiar seon að miestu era
sjálfvirka r (auton taitiwkar).
Handa ve'rkamönmnn við salt-
vinisluna verða by.gð ágæt íbúðar-
hús og verður að öðru leyti séð
mjög vel fyrir ]>ei(in.
Meðal stjórnomla ifóia'gvsinis er fyrv.
foræsætiisráðheri-a Mic.hóltse.n.—(Tek-
ið úr Vísi.)
One Rumley Oil Pull 30-60 Engine with 8 breaker
bottoms and Engine Steering Device.
One Red River Special Separator, 36-56.
5 Massey-Harris Binders.
8 Farm Wagons. One International Hay Press;
One Dane Stacker; four Hay Racks.
2 Hay Sweeps; 2 twelve-foot Rakes.
3 Mowers. 3 Double-Disk Drills ----- 2 Massey-
Harris and one Hoosier’s.
3 Gang-Plows; 2 Sulky Plows; 1 Breaking Plow.
One Dodd Cultivator. One Corn Cultivator.
One set of 6-section Harrows.
2 Disk Harrows.
5 Massey-Harris Cultivators.
1 Land Packer.
1 Planet jun. Hand Seeder.
4 sets Binder Hitches.
1 Fleury Chopping Mill.
1 Chatham and 1 Jumbo Fanning Mill.
1 Cypher Incubator, 1 40 Eggs, I Brooder.
1 Grain Pickler; I Scale; I Kange.
Several Sets of Working Harness.
12 Farm Horses. all in good working condition að hda vel Hndir akra fyrir
næsta sinnar
rSoar.
Fréttabréf.
Svold P.O., 11. niarz 1919.
Hra ritstj. Hkr.!
Eg ætla nú að sotja ó imig rögg og
hripa Iþér fóar línur, þó ekki verði
J>ær eins kröftugar og greinarnar
frá ykkur ritstjórunuan, þegar þið
eruð að skrifa hver öðrum í viku-
blöðunum okkar. Mér þykir, að
Jón BildfeM fara nokkuð langt í
sumu, se.m hann segir um Sigurð J-
JÓhannesson. Það er furða, að
hann skuli vera það sem hann er.
Það eina er víst, að hann er betri að
þola skariimir en eg.
Tíðarfar hefir verið með bezta
móti í vetur, og imina rnargir efcki
eftir að hafa lifað a.nnan eins vetur
og nú er. Allir féngu góða uppskeru
í liaust og vonandi að það verði
framhald af því; allir keptust við
2 Cows; 4 Sows; I
20 Young Pigs.
One Forge; One Vise; One Anvil.
Spanska veikin er alt af að stinga
sér niður smóvn saman, en engir
dáið í þessari ibyigð úr henni; það
hafdsaint imk.krir dáið af öðram or-
sökutii. Kona varð bráðkvödd hér
i vetur, eg man ekki hvaða mánað-
aniag; hét hún Kristín Sveinsson,
kona Björns Sveinssonar; iþað var
»árt fyrir manninn að ganga fTam á
SKILMÁLAR:—Upphæðir er nema $20.00 eSa minna, borgist út í hönd. Á stærri upphæ’Sutn hana öi'enda á iwaufinni; hún va.r á
1 heimleið a.f pówthúsinu. Hennar
verður ugglanst niinst í íslenzfku
Járnbrautarlest fer frá Uníon Station í Winnipeg kl. 10.50 f.h. og kemur til Calrin stöSvar-
innarar kl. II. 20. -- RáSstafanir verSa gerSartilaS flytja fólk til Headingly þá salan er bú-
in, og þaSan ganga strætisvagnar til Winnipeg á hverjum klukkutíma.
fafest Borgunarfrestur til 1. Nóvember 1919, meS 8% rentum og gegn undirskrift tveggja manna, sem
gQdir eru teknir. 6% afsláttur á upphæSum yfir $20.00, ef borgaðir eru strax.
SÉRSTAKLEGA góSir skilmálar gefnir á ÞRESKIVÉLINNI ag RUMLEY GASOLINE VÉL.
Alt verður aS seljast, því eigendumir hafa selt lönd sín og hætta nú ölium búskap.
Matur ókeypis.
S, Prynjólfson & Co.
Eigendur
Páll Reykdal
UppboSshaldari
ins. En þaS leiS ekki á löngu, áS- inni og flýSi í austurátt. Skræl-
ur en Skrælingi kom óvörum aS ingjar runnu á eftir honum, en
öSrum manni hans og vá hann. Þá gáfust fljótt upp, nema
varS Ungertok reiSur og réS af aS þeirra Ungertok komst
hefna sín á Skraelingjum. Unger-
tok vildi koma þeim á óvart og
reri á staS um haustnótt meS alla
sína menn og lenti austan til á
eynni
einn
aS aust-
svo nefnda
ur endanum á hinu
Kirkjufelli, en hann var svo
magna, ^S hann treysti sér ekk
or-
daga, ef ekki hefSi komiS annaS
til.
Þetta, sem hér var frá skýrt,
hefir hlotiS aS hafa orSiS um
1500 eSa ekki all-löngu þar á
eftir. Svo leiS þá hin forna ný-
lenda undir lok, eftir hér um bil
500 ára líf.”
Þá er þeir voru komnir &8 klífa fjalliS. Hann hljóp þá' Skrælingjar þykjast þannig vel
niSur aS vatni vestan til á eynni, * kringum vatn eitt, og Skræling- að landinu komnÍT, en óttast nú
varS Skrælingjastúlka vör viS þá mn á eftir honum. Loiks sá hann aS t>v> er Kapt. Daniel
af skugga þeim er bar á vatniS og en§5n önnur ráS, en aS kasta syni Bruun segir.
gerSi Ianda sína vara viS. Sumir s,num út í vatniS til aS bjarga ^ynist, s<
af Skreélingjum komust undan á sjálfum sér. Og þá tókst hon-
flótta, og sumir létu líf sitt og kon- um aS iflýja til Igaliko. En Skræl-
ur og böm, nema drengur hálf- mgjar komust bráSIega aS því
stálpaSur, er faldist í gjá einni., Wvar hann var niSur kominn. q t e . u
Skrælingjar er af komust héldu nú Segjast þeir hafa kcwnist aS því Oclltir3ITlleÍðsl& 1 NOíegl.
til frænda sinna og ætluSu aS fá með töfrabrögSum. En ekki var ______
liSsinni þeirra til aS hefna sín F*gt aS vinna bug á Ungertok
grimmilega á Grænlendingum. Um Hann var svo snar í hreyfingum
veturinn bj uggust þeir til hefndar. °S varSist svo frækilega meS öxi
Karlmennirnir sjníSuSu boga og sinni, aS enginn þorSi aS
blöðunum: það var vaI kyné kona
af ölhnn. .*mii tU bcnnar þefc‘u, og
j inaðurinin hcnnar er mes’ia vaJ-
í menn.i: 1] iað er eins og hlýr s'rauim-
, ut £ari um ínann, þegar inaður sér
Björn.
| Hár hofir vnrið dauft lífið í ve‘ur,
bæði andlrga og likamleíra. sern alt
hefir stafað af spönsfcu voikinni:
engin samkonra hafdin. cn vonandi
að unga fólkið gileyini ekki að dansa
þvi lmð væri luw.kkir fyrir fram-
tíðina, ef sú list færi úr móð.
Hór gifti sig í liaust Ha"dór H.
VívaVison og g'nfck að eiga Miss Jós-
elínu iSamúeLssoTi, iskólakennft a frá
Garðar. Þau eru myndarlegustu
hjón: vonandi að ]iau verði upp-
byggiJeg fyrir þossa. bygð. og enginn
efi er á þvf, Ilaildór er með þeiiu
beztu tuiniaimaefmim, sem eg hrfi
bekt, bæði duglegur, hysginn os
frainsýnn: konuna þsfcki eg minna.
En hún kendi .hér á skóla í fyrra og
líkaði ágæMega við bana. Eg vikli
að hajningjan g;efi, að eg æ‘ti ettir
að sjá olaif Eggertsson koma hingað
aptur til að k'kka ein.s og í fyrra:
draumur fyrir litlu efni.
((Framh.)
Má vera, aS þekn
fleirum, Ijótur var sannarlega hmssing, bæði
í Noregi er verið að stofna öfhigt
saltvinsliLfélag, li.f. De nonafce nait-
værker. Tiilgangur íéiagisihB er að
vinna aaflit úr sjó og reka aðra at-
, i . l a* j , ganga (vinnu, or stendur í saimibandi við
orvar, konumar bjuggu til bata ur að honum. AS lokum tókst þó ]mi«. Hiutaféð er 10 milj. fcróna, en
snjóhvítum seLskinnum. Þa, er vor( ^a&xngja einum aS skjóta Kann heimild tiil l>oss að auka l>að upp í
kom, reni þeir til Katortok, en er meS töfraör, er gerS var úr yzta
þeir komu fyrir minni fjarSarins, þverparti úr mjaSmarbeina ó-
lögSu þeir árar í bát og létu reka byrja konu. Skraelingjar hafa
fyrir vindi, en hann bar þá beina átt kvæSi um þennan atburS, og
leiS aS bústaS Grænlendinga. ern til nokkur erindi úr því. I
Grænlendingar komu út og urSu öSrum sögum er þessi Ungertok
varir bátanna, þeir settu hönd fyr- nefndur Olave eSa Olavik, og er
ir augu sér og horfSu út á fjörSinn. ■ ÞaS auSsjáanlega sama sem Ól-
En hvíti liturinn á bátunum blekti' afur. Hann aS hafa veriS svo
þá; þeir héldu aS þetta væru ís-^ ramur aS afli, aS hann gat boriS
jaikar, grunaSi ekki neitt og fóm
inn aftur. Um nóttina lentu svo
Skrælingjar í vík einni; þeh
týndu þar lyng og lögSu í dymar
hjá Grænlendingum og kveiktu í.
Húsbúar láu í fasta svefni og
brunnu allir inni nema Ungertok;
hann stökk út uim kirkjugluggan
meS aon ainn lítin undir hend-
rostung á baki sér eSa sinn vöSu-
selinn undir hvorri hendi. Sé
nokkuS hæft í þessu, er þaS ljóst
aS hinn síSasti Grænlendingur
hefir ekki veriS neinn ættleri,
bæSi hann og landar hans og
niSjar þeirra hefSu vel getaS
staðist hörku náttúrunnar lengur,
og ættin haldist alt fram á vora
15 íniljónir.
Það er algerlega ný aðferð, sem
félagið 'Setlar að inota við ealtvinrf-
una og vélarnar verða reknar uteð
raifmiagni. Samlfcvæmt útreifcning-
um er áætJað að ihvert kílówatár
rnuni getfa um 10 tonn aí salti, aufc
iirgang, sem einnig verður notaður.
Gert er ráð fyrir að fmmJeiddar
verði margar tegundir af salti
(fisksalt, salt til iðnaðar og heiiuik
ianotfcunar).
SaJtþörf Noregs er nú 300 þúB.
tonn á ári. Tiil framijeiðislu á þvf
saltmagni þarf urn 30 þús. kw. & ári,
auk þess er með þarf til framieiðshi
á aufcaafurðum. Mun talsrert rerðá
framleitt af klorfcalfum, sem hefir
miklia þýðingu fyrir landþúnaðlnn,
og enn fremur magnesiasattl, glau-
bemaltl, bróm og gipsi.
Ætlar félagið að byrja með Mdt
gerð í eyju nálsagt Bergen og •> é-
fyrir sál og Hfcama, eða svo fanst
mér; það er mitt mosta yndi, að sjá
rel 1-eikið.
Jæja, ritstjóri góður! eg fer nií
held eg að hæfta. En á eitt vorð eg
að minnast. Hvernig beldurðu að
gamla YilQijálmi þýzka líði núna?
Veiztu nokkuð ttivar hann heldur
sig? Eg var að húgsa um að heiin-
sækja liann og ihugga í lians mikia
stríði, og þá ætla eg að fá í fylgd
með mér frú Iðunni Bragdal og K.
N.; eg voga ekki að fara ein, því eg
er býisna vond i málinu, iþÚ eg sé
íú “real stúdent” að nafninu.
Ef þú áilftur þessa ómynd vera
nokkurs virði, þá skaltu setja það
eimhvers staðar 1 blaðið, en eg veit
að skriftin er efcfci góð, því eg verð
að reka pennann i þlefcþy'ifur.ft við
hvert orð; þeir haía blandað blek-
ið á Þýzkalandi, bto það er heldur
þunt, og dettur mér f hug saga af
manni, sem kom á íheimili á íslandi
og frúin færði honum kaffi. Hún
tók þá eftir þvi, að karlinn ein-
blíndi alt af bottann. á meðan hann
var að drekka, svo íhún segir;
“Þykir þér efckl gobt fcaffið?” “Jú-
jú,” sogir karl, “fcaffið er nú í sjálfu
aér gott fcaffi, en iþað er heldur mifc-
ið af vatninu.” Elne fer með blékið.
Svo 'kveð eg þig með beztu ó-tk rai
og vona, að þú eigtr eftlr langa rit-
stjórastöðu við Krlnglu.
Er eg bvo með Tinsemid,
Herbrá.