Heimskringla - 10.03.1920, Blaðsíða 4

4. BLAÖSIÐA.
HEIMSKRINCLA
WfNNIPEG, 10. MARZ. 1920.
WINNIPEG, MANITOBA, 10. MARZ, 1920.
Sambandsþingið.
i.
Kosningar.
Þess var getið í síðasta blaði að leiðtogi
liberala, Hon. McKenzie King, hefði borið
fram breytingartiliögu við hásætisræðuna- er
heimtaði að kosningar færu fram strax á kom-
andi sumri, eða þegar þingið hefði samþykt
kosningalögin, sem nú liggja fyrir því. Um
þessa tillögu hefir mest verið rætt síðan, en
búist er við að hún verði kveðin niður í dag.
Stjórnin hefir lýst því yfir að hún vilji ekki
að kosningar fari fram fyr en manntal hafi
verið tekið í landinu, og kjördæmaskipunin
gerð í samræmi við fólksfjölda fylkjanna og
munu flestir rétthugsandi menn vera þeirrar
skoðunar, að hér fari stjórnm með sanngirni;
að minsta kosti ættu vesturfylkjabúar að vera
ánægðir með biðina, því hún gefur þeira 16
—20 nýja þingmenn, sem þeir yrðu að vera
án, ef kosnmgar færu fram á næsta sumri.
Kjördæmaskipun sú, sem nú gildir, er sniðin
eftir manntalinu frá 1910, og geta allir af þvi
ráðið, hversu fráleitt það er að láta hana vera
lengur í gildi. Manntal fer fram hér í landi
tíunda hvert ár, svo það fer að öllum líkind-
um fram í sumar eða haust, sem gefur svo
nægilegan tíma til að jafna niður kjördæmum
og þingmönnum á fylkin áður en kjörtímabil
núverandi þings er úti. Austurfylkm munu
tapa 5—10 þingsætum við næstu þingmanna-
úthlutun, en vesturfylkin graéða helmingi
fleiri. T. d. mun Winmpeg að Iíkindum fá
5 þingmenn í stað þriggja, sem nú er og
Manitobafylki í heild sinni auka þingmanna-
f jölda sinn úr 15 upp í i 9 eða 20, Saskatche-
wan úr 16 upp í 22, Alberta úr 12 upp í 18
og British Columbia úr 13 upp í 1 7. Alls
mundu því vesturfylkm hafa milli 75 og 80
þingmenn, Cstað 57 sem þau og Yukon hafa
nú. Að biðm yrði Vestanmönnum í hag, er
því augljóst. ^
Engu að síður hefir tillaga Hon. McKenzie
King fengið byr utan liberal flokksins oi?það
hjá bændaflokknum, sem me.st er skipaður
vestanmönnum í þinginu. Líklegast er sá
flokkur sólginn í kosnmgar sökum þess að
hann býst við að auka þmglið sitt og jafnvel
að ná stjórnartaumunum. En í bráðlætinu
virðast bændáþingmennirnir gleyma því„ að
þeir eru að ræna vesturfylkin réttmætu hlut-
skifti þeirra af þingmannatölunni. Fyrir lib-
erölurn vakir auðvitað ekkert.annað en það,
að gera úr þessu kosningabeitu, sem þeir geta
svo dinglað framan í kjósendur, þegar til
kosninga kernur. Kosningar eins og nú stend-
ur, eru ems fjarri viija þeirra eins óg frekast
getur verið. Ósigurinn gín við þeim, og það
vita þeir. Aftur á móti eru sigurvonir bænda-
flokksins mrklu glæsilegri, og á milli hans og
stjórnarflokksins kæmi því orustan aðallega
til að standa.
* IL
Flokkaskifting.
Nú eru þrír flokkar í þinginu, í staðinn fyr-
ir tvo, sem áður hafa verið þar frá upphafi
vegar. Gömlu flokkarnir tveir sitja sem að
undanförnu hvor andspænis Öðrum með helztu
kappa sína í framsætunum og foringjana í
miðju. I foringjasæti stjórnarflokksins sifur
nú gamall maður hvítur fyrir hærum og höfð-
inglegur> og þó hann sé þar aðeins til bráða-
birgða, þá munu allir ljúka upp einum munni
um það, að mikiihæfari maður er ekki tii í
þmginu en Sir George E. Foster. Mælskan er
t v c afnanleg, starfsþrekið óbilandi og hug-
< síár og djarftækur. Við hlið hans sitja
þeir Hon. Arthur Meighen og Hon. James A.
C ’íJer, báðir stórhæfir menn og gamlir óvinir,
tn nú bandamenn. Aðrir í framfylkingunni
eru þeir ráðgjafarnir Sifton, Rowell, Guthrie,
Balíantyne og Tohnie, alt gamlir liberalar og
á hina hliðma Doherty, Reid, Burrell óg Dray-
ton, gamlir conservativar; flestir gamlir og
reyndir stjórnmálagarpar og afreksmenn. Að
baki þeim situr svo þinglið flokksins, mikið
og frítt, þó dálítið hafi saxast á það síðan í
fyrra.
Andspænis situr svo McKenzie King og
menn hfins. I brjósti fylkingar þeir Field-
ing og D. D. McKenzie, sem báðir eru nú
komnir á faJlandi fót' og Ernest Lapointe,
franski leiðtoginn, mikiíhæfur maður og
glæsilegur, og foringjanum framar um flest.
Ekki hefir þinglið liberala aukist síðan á síð-
asta þingi svo teljandi sé. Af þeim 58 liber-
ö!um, sem kosnir voru undir Unionmerkjum,
hafa aðeins 2*/2 horfið heim til föðurhúsanna
gömlu. Þessir tveir eru Hon. W. S. Fielding
og Fred Pardee, tveir af helztu mönnum gamla
Lauriers hér á fyrri árum. En þessi hálfi er
Anarews, þingmaðurinn okkar Mið-Winmpeg-
manna. Hann fylgir báðum gömlu flokkun
um til skiftis, líkt og séra Einar forðum.
Þá er þriðji þingflokkurinn, sem hefst við
úti í horni í þingsalnum, skipaður 12 mönn-
um. Smár er hann, en þó mæna augu margra
út í hornið, og þingheimur hlustar þegar ein-
hver hornverja talar. Þessir tólfmenningar
er hinn svo nefndi bændaflokkur, sem nú hef-
ir valið sér nafnið “Hinn þjóðlegi framsókn-
arflokkur” (The.National Progressive Party).
Foringi tólfmenninganna er Hon. Thomas
Crerar, fyrrum landbúnaðarráðgjafi sam-
bandsstjórnarinnar og gamall liberal, og önn-
ur hönd hans er Mahargjrá Maple Creek. En
lang mikilhæfasti maðurinn í þessum fámenna
flokki er Dr.' Clark frá Red Deer. Hinir' sem
flokkinn skipa eru lítt kunhir enn sem komið
er. Fjórir eru nýkosnir á þing, þeir Gould
frá Assiniboia, Galdwell frá New Brunswick
og Kennedy og Halbert frá Ontario, sem allir
voru kosnir við aukakosningarnar á síðasta
sumri. Hinir fimm, sem áður sátu á þingi. og
kosnir voru undir merkjum Unionstjórnannn-
ar við síðustu kosningar, eru alt gamlir lib-
eralar og allir frá Saskatchewan. Þeir eru
Levi Thompson fr' Quappelle, McNutt frá
Saltcoats, Johnson frá Last Mountain, Andrew
Knox frá Prince Albert og Reed frá Mckenzie.
Er því aðal styrþur flokksins frá Saskatche-
wan; enda hafa kornyrkjumannafélögin ver-
ið öflugust þar og bændaflokkurinn er af-
kvæmi þeirra.
Af þessu, Yem að framan er sagt, má sjá
að fyjking stjórnarflokksins hefir ekki þynst
til muna, og að fylgi hennar í þinginu er nóg
til þess að geta komið í framkvæmd vilja sín-
um og áhugamálum án nokkurra örðugleika,
því hún hefir viísan 30 atkvæða meirihluta,
hvenær sem til atkvæða er gengið um mál,
sem hún lætur sig nokkuru varða.
Nú virðist sem þingmenn hafi afráðið fram-
tíðar flokksfylgi sitt, og eru því litalr líkur til
að þinglið stjórnarinnar fækki úr þessu. Af
58 hberölum > sem kosnir voru til fylgdar
stjórnarinnar, halda 42 að minsta kosti trygð
við hana framvegis, og munu ætla sér að
ganga í framtíðarbandalag við conservativa
undir unionista merkinu. Og aðeins tveir af
þessum frá horfnu stjórnarsinnum, hafa hlaup-
ið undir merki síns gaml^ flokks. Bænda-
flokkurinn er engu frekar háður liberölum en
stjórninni, og mun að líkindum frekar fylgja
henni. Hann er einvörðungu skipaður göml-
um liberölum, sem sökum óánægju við flokk
sinn hafa ekki getað haldist við í honum.
Boðar það framtíð liberalaflokksins alt annað
en gott, og gerir nýi leiðtoginn vel, ef-hann
heldúr þeim flokksstyrk, sem hann nú hefir,
eft:r næstu kosningar.
Að Crerar og Andrews undanskildum, hafa
engir Manitobaþingmenn yfirgefið stjórnar-
flokkinn — og Andrews er ennþá í vafa — og
voru þó 6 þeirra gamlir liberalar. Af Alberta
þingmönnunum, sem taldi 8 gamla liberala,
hefir aðeins Dr. Clark skihð samleið við
stjórnina, en sínum gamla flokki er hann fjær
en nokkru sinni áður. Enginn af hinum 13
þingmönnum British Columbia hefir gengið úr
liði stjórnarinnar, og þó voru 5 þeirra liberal-
ar. Saskatchewan kaus 14 Union-liberala á
þing, 5 þeirra hafa gengið í bændaflokkinn,
hinir eru stjórninni trúir. Einn Union-liberal
frá Ontario hefir farið heim til síns gamla
flokks> og annar frá Nova Scotia, og þá er
sagan sögð.
III.
Kosningalögin.
Ennþá hefir lítið verið lagt fyrir þingið af
frumvörpum. Helzt er kosningalagafrum-
varpið, sem er í nefnd og breytist þar að lík-
iindum að einhverju leyti. Frumvarpið fer
fram á að allir fullveðja menn og konur hafi
atkvæðisrétt og kjörgengi, séu þau þegnar
landsins. Kosningarétturinn verður því al>
mennur og eins frjálslyndur og nokkur getur
óskað sér. En líklega verða þó einhverjir
Iýðskrumarar og póiitískir flugumenn til þess
að telja mönnum trú um að hér séu svívirði-
leg þrælalög í aðsigi, sem hnepp i frelsi og
mannréttindi í ánauðarhlekki auðvaldsins(!)
Slíkur hefir tónninn jafnan verið og dómarn-
ir um hvað eina, sem stjórn þessa lands hefir
gert.
Viniir Canada!
Voraldaimaðurinn er mjög angurvær út af
því, að vér höfum dregið ást hans til Canada
í efa, og til sönnunar því að hann elski Cai)-
ada í raun og veru, birtir hann gamalt kvæði
eftir sjálfan sig, sem hann segir að eigi að
vera hrós um Canada, þó þar ljóði mest um
Ijón og lömb, rósir og þyrna og önnur atriði úr
náttúrusögunm.
En hafi nú svo verið, að maðurinn hafi elsk-
að Cánada, þegar hann rak saman þessar
stökur, þá mun ástin sú hafa verið nokkurs-
konar kálfaást, en svo nefna hérlendir menn
ungæðisleg ástarköst, sem vara sjaldnast leng-
ur cn vikutíma, þá er bezt lætur.
Vér munum líka eftir því> að í stríðsbyrjun
skrifaði þessi maður afar harðorða grein gegn
Bretum, og brígslaði þeim um yfirgang og ó-
jöfnuð, og kallaði þá mammons dýrkendur
og öðrum þvílíkum gælunöfnum( ! ) En svo
át kempan öll þessi ummæli ofan í sig fáúm
mánuðum seinna, í kvæði, sem hann orti fyrir
minni Bretaveldis, þar sem hann smjaðrar fyr-
ir Bretum með slíkum fagurgala, að annar
slíkur hefir aldrei fyr né síðar heyrst í ís-
lenzku ljóði.
Svona er mikið að marka skáldið í mann-
inum, og ástin hans\til þessa lands verður því
lítilvæg á metunum, þegar hún felst aðailega ^ I
því sem hann hefir um það kveðið. 1
Eða sýnir hún sig nokkursstaðar
staðar?
Bæði fyr og síðar hefir maðurinn verið á
móti öllum stjórnum þessa lands. Hann var
á móti Laurierstjórnip.ni. þegar hún var við
völdin. Skrif hans í Dagskrá II sýna það ó-
tvíræðilega. Þá var Laurier þrællyndur og
óhæfur til stjórnarforráða. Svo kom Bordfn-
stj>órnin og þá var blaðinu snúið við. Laurier
varð að frelsisvini og stjórnmálahetju. Bord-
en og stjórn hans níðingar, sem kúguðu og
sugu merg og blóð úr alþýðunni, alveg ems og
Laurierstjórnin hafði gert áður Svo kom
Unionstjórnin, og hún er skipuð níðingum
og stórglæpamönnum, að dómi Voraldar-
mannsins. Nei, allar stjórnir þessa lands, af
hvaða sauðahúsi, sem þær kunna að hafa ver-
ið> hafa verið dæmdar óalandi og óferjandi af
Voraldarmanninum, vegna þess eins að þær
voru stjórn;n. t Öll stjórn vai#og er kúgun í
augurn mannsins, stefna hans og vilii hefir
verið og er algert stjórnleysi. Geta nú skyn-
annar
s-
Hvað því viðvíkur að vér séum
á förum til íslands, þá er það þessu
máli óviðvíkjandi. En til s'kýring-
ar viljum vér geta þess, að vér eig-
um aldurhnigna foreldra heima á
Islandi, sem vér höfum í hyggju að
sjá áður en langt um líður, og má
þá vera að vér dveljum heima um
lengn eða skemri tíma, ekki fyrir
þá sök að vér unum ekki hag vor-
um vel hér vestra, heldur vegna
bess að yér þráum að vera í ná-
lægð foreldra og systkina, og þau
óska eftir að vér komum heim.
En það, að ráða mönnum til Is-
iencl'sfarar sem hér hafa dvalið
hc:Ian eða hálfan mannsaldur, eiga
hér orðið uppkomin börn og bú og
eiga hér því heima; að ráða
þessu fólki til að flytja búférlum til
íslands, teljum vér óráð hið mesta
og henrfsku. Látum vér svo út-
talað um þessar Islandsferðir að
sinm.
Sú aðdróttun Voraldarmannsins
í vorn garð, að vér séum á móti
því að menn fái full borgararéttindi
er staðlaus með öllu. Vér viljum
að l^ver fullveðja karlmaður og
kona, sem fullnægt hafa þeim skil-
yrðum, sem ti! þegnréttar þurfa,
fái þau réttindk En vér viljum
jafnframt að allir þeir, sem rjúfa
þegneiðinn, verði sviftir þeim rétt-
índum aftur um lengri eður skemri
tíma. Með þessum hætti mundi
marguj maðurinn gæta sín betur en
hann gerir nú; þar á meðal ritstjóri
Vorajdar.
Vraur Canada segist Voraldar-
maðurmn vera. Já, ál'íka mikill
vinur og “skunk’ urir.n er vinur
vegfarandans.
Dodd’s Kidney PiIIs, 5öc askjan,
eða sex öskjur fyrir $2.50, hjá öll-
um lyfsölum eða ftá
The DODD’S MEDICINE Co.
Toronto, Ont.
íslendingadagur-

ínn.
semi gæddir menn álitið, að þess kyns ráðlag * Ie?4 er "ú fyri>- löngu úr gildi num-
sé til heilla landinu og þjóðinnni, og sprottið In> og síðan 1903 munu ísiendmg
af ást?
Eða er það af ást til landsins, að Voraldar-
maðurinn barðist sem vitstola maður gegn
þátttöku þess í ófriðnum mikla, og tók mál-
stað fjandmanna þess, hvenær sem hann
þorði? Þesskonar ást hefir jafnaðarlega
verið talin náskyld landráðum.
Að ófrægja landið sitt og þjóð sína með
rógburði og glæpsamlegum áðdróttunum, er
einkennileg aðferð til þess að sýna ást sína;
2. ágúst hefir verið þjó$hátíðar
dagur Vestur-Ísleíidmga um 30 ára
skeið, að örfáum undantekningum.
Dagurinn var valinn sökum þess,
að hann var þá þjóðhátíðardagur
fslendinga heima, og þar kosinn~á
minmngu um stjórnarskrána frá
1874. Nú taka tímar að breytast
heima áJTóni og stjórnarskráin fr«L, véP kjósa 17. júní.
— Svo er annað í sambandi við
tilefni til hátíðarhalds, ,því ekki
voru hin fyrstu viðkynni, sem hinir
íslenzku innflytjendur höfðu af
iandi þessu svo sérlega ánægjuleg,
þó betur rættist fram úr, eins og oft
vill verða. Nei, 2. ágúst hefir í
vorum augum ekkert það til síns
ágætis, sem gerir hann verðan að
vera hinn árlegi þjóðminningardag-
ur Vestur-Islendinga, og ætti hann
því sem fyrst að verða úr sögunni
sem slíkur.
En hvenær á þá að halda hann?
Vér höfum bent á 1 7. júní sem
emkar heppilegan dag. Hann ætti
engu síður að vera kæf Vestur-Is-
lendingum en frændum vorirm á
Fróm. Hann er á bezta tíma árs
til hátíðarhalds, því þá eru litlar
annir til sveita, og þá er su.nar-
dýrðin í "~sem mestum blóma og
heimur fagur.
Annar dagur, sem líka er heppi-
legur, er 24. júní, Jónsmessan,
Danir og Norðmenn hafa heilmikið
um dýrðir þanrí dag, þó ekki sé það
þjóðhátíðardagur þeirra. Vér
höfum sjaldan minst þess dags að
nokkrum mun á síðustu tímum og
þó er þetta fornfrægur merkisdag-
ur.
Annan hvorn þennan dag, 17.
eða 24. júní, ætti að taka í stað 2.
ágústs' og ef vér ættum að vera ein-
ráðir um að kjósa daginn, mundum
ar ekki hafa heiðrað 2. ágúst, en
vér höfum gert það fram á þennan
dag. Nú vill svo óheppilega til að
fullveldisdagurinn íslenzki ber upp
á 1. desember, og sá dagur er með
J öllu óhæfur til þjóðhátíðarhalds.
þjóðhátíðarhaldið. Hingað til
hefir fórstöðunefnd, kosin á al-
mennum fundi, staðið fyrir hátíð-
arhaldinu. Vér viljum að það
breytist. Vér höfum nú þjóðrækn-
isfélag hér á mfðal vor — alls-
herarfélag og deildir. Vér álítum
Jafnvel mun Austur-íslendingum það þjóðráð að gefa þessum fé
ekki koma tij hugar að gera hann
að þjóðhátíðardegi, þó Island yrði
sjálfstætt ríki þann dag. Þjóð-
en með þeim hætti sýnir hún sig hjá Voraldar- hátíðardagurinn verður að vera að
manninum, því árásir hans á stjórnir og þing,
iandslög og rétt, etu meiðyrði 'á þjóðina í
heild sinni. Því þjóoin hefii kosið þá ínenn
sem fulltrúa sína, sem sitja á þingum og skipa
stjórnarbekkina, og það eru fulltrúar þjóðar-
innar, sem gæta Iaga og réttar. Árásir á lög-
gjafarvaldið og grundvallarlög landsins er því
árás á þjóðfélagsmyndina í heild sinni og
hlýtur að vera sprottin af hatri við lögbundið
vald. Én hvers virði væri það land eða sú
þjóð, er engar hömlur eða höft legði á menn,
engar skyldur, engar kvaðir> ekkert nema al-
frelsi, sem þýddi auðvitað, að hver mætti lifa
og láta eins og honum sýndist, og án þess að
þurfa að Lera nokkurn kvíðboga fynr afleið-
mgunum. Sú þjóð, sem þannig færi að ráði
sínu, væri á hraðri ferð til tortímingar, en slíkt
er víst stefna og vilji Voraídarmannsins.
Árásir Voraldarmannsins á “allan auð” eru
ekkert annað en árás á eignarréttinn. En
eignarrétturinn ætti að vera friðhelgur. Það
c; honum emuin að þakka Öl! sú m rnning, sem
leimurinn hefir fcngið. Ef eig.urrélturinn
er afnuminn, þá er líka afnumið endurgjaldið,
sem náttúran hefir ætlað manninum í kaup
fyrir iðju sína, hæfileika og fyrirhyggju.
Vér höfum aldrei sagt, að það að ráða
mönnum að fara heim til íslands, sýndi hatur
til þessa lands. Slíkt er fjarri huga vorum
með öllu. En vér höfum sagt og segjum
ennþá, að tónninn og orðavalið í heimflutn-
ingagrein Voraldarmannsins hafi lýst þatri á
þessu landi> og það stöndum vér við. Hann
líkti þar landinu við ræningjabæli, þar sem
hnefarétturinn og harðstjórn réðu völdum.
Það voru þessi orð, ásamt öðrum fleirum af
svipuðu ta'gi, sem vér töldum og teljum Iýsa
hatri til Canada, og sem er í fulhi samræmi við
undanfarna framkomu þessa manns, síðan
hann fékk hér griðland.
lagsskap framtíðar Islendingadags-
hald í hendur. Félagið stendur
langtum betur að vígi heldur en sér-
stök nefnd, sem ekkert hefir að
sumarlagi’ þegar náttúran er skraut baki sér nem^ þá, sem kjósa hana
kla^dd og klheimur gleðst yfir sum-
dýrðinni.
Á tímabilinu frá 1904 til 1920
hafa Austur-íslendingar haldið I 7.
júní, afmælisdag Jóns Sigurðsson-
ar, sem hátíðisdag og eru allar
horfur á því, að einmitt sá dagur
verði lögboðinn sem þjóðhátíðar-
dagur Islands, og getum vér ékki
annað séð en að það sé einkar vel
til fallið.
Og 1 7. júní er merkis dagur í
sögu Islendinga, fyrir fleira en það
að Jón Sigurðsson er þá fæddur,
þó það eitt væri nóg til að gera
daginn hátíðlegan um aldur og æfi
Þann 1 7. júní 930 var hið fyrst'a
Alþingi sett á Þingvelli, og þannig
stofnað allsherjarríki á íslandi,
fyrsta Iýðveldi Norðurlanda. Sá
merkisatburður, sem telja má upp-
haf gullaldar Islands, er sannarlega
þess virði að hans sé minst. Og
þegar þessi sam dagur er fæðingar-
dagur frelsishetjunnar Jóns Sig-
urðssonar, er ekki að undra þó
hann sé öllum ísléndingum kær, og
sé verður minningardagur.
Hvað oss Vestur-lslendinga snert-
ir, þá getum vér ómögulega séð
hvernig vér ættum að halda lengur
trygð við 2. ágúst. Gamla stjórn-
arskráin er farin veg allrar verald-
ar, og þar með er sá grundvöllur,
sem vér bygðum þjóðhátíðina á,
tekinn burtu. Sagt er að hinn
fyrsti hópur íslenzkra landnema
hafi komið hingað um það leyti árs.
Þó svo sé' teljum vér það naúmast
og enga hjálp mundu leggja í té, ef
hátíðin skyldi ekki bera sig; og
eins hitt, sé ágóði af hátííðarhald-
inu, þá væri hann betur kominn hjá
þjóðræknisfélaginu en hjá öðrum,
því tilgangur þess og Islendinga-
dagsins er náskyldur.
Þess vegna leyfum vér oss að
leggja til, að Þjóðræknisfélagið
eða deildir þess taki að sér fram-
tíðar þjóðháfíðarhald og að Islend-
ingadagurinn verði ákveðinn 17.
júní. ,
Vér gerum þesSa tillögu ekki ein-
asta sem ritstjóri Heimskringlu,
heldur og sem ritari Islendingadags-
nefndarinnar, og vér vonum að húa
fái góðan byr.
Neyðarúrræði.
Bogga hafSi barnatrú,
^ “babbi” og mama áttu kú;
kussa gripur góður var, "
gaf þeim mjólk tiil næringaT-.
En efasemdin inn sér stakk
og einu sinni bólan sprakk,
hvort kussa færi í himnahöll,
sem hún og góSu börnin öll.
hjún móSur sína ynti aS,
sem alftók hreint aS skeði það.
En þá varS mærin hrædd og hljóS
“Ó, heyrSu/" sagSi’ ’ún, ‘mama
góSj
AS þurfa aS fara fjandans til
aS fá sér mjólik, er hættuspil.”
S. J. Scheving. [
---------X--------
I