Heimskringla - 13.10.1920, Side 2

2 ÐLAÐSIÐA
HEIMSKRINCLA
WÍNNIPEG | 3. OKTÓBER 1920
Hetju-Sögur
Norðurlanda.
EFTIR
JACOB A. RIIS.
sveitarforingjar. Heinrekur sótti um lausn úr stór-j
skotali<5inu og stö<5u viS verkfraeðingadeildina, og*
var honum veitt þaS. Hann var skipaSur umsjónar-^
maSur meS vegalagningum. Fékk hann nú þá stöSu j
er varS honum undir<búningur fyrir æfistarfiS.
allra hluta, urSu nú hinir hugrökkustu. Hvarvetna'iS aS leggja alla heiSina undir. Á aS gizka voru þaS
fjölgaSi búfé, en viS þaS óx auSur búenda. Marl
breytir jarSvegi heiSarinnar, svo hann verSur allur
annar en áSur, MeS nægum áburSi gat nú ekkert
hindraS jarSargróSann — ekkert nema vestanstorm-
Á þeim árum voru járnbrautir óvfSa komnar, en arnir, er alt skófu burtu. Tíminn var því kominn
akbrautirnar voru enn aSal þjóSvagirnir. Heinrek- fyrir Heinrek aS hvetja nú til skógræktar aS nýju.
ur lagSi akvegi þvert yfir heiSina, og viS þaS komst
viS þeim tóku, þegar aS Nantes-sáttmálinn*) var úr
gildi numinn á Frakklandi áriS 1685. Fólk þetta
haifSi stundaS jarSyrkju frá alda öSli, og aS minsta
kosti tvær fjölskyldumar, er staSar námu í Dan-
mörku, hafa á sínum tíma lagt drjúgan skerf til fram-
fara sveitalbúskapnum. FaSir Heinreks, þó kaup-
maSur væri, hafSi vakandi áhuga fyrir þeim efnum,
er síSar urSu æfistarf sonar hans. I dagbók, er
hann skrifaSi á ferSalagi um SvíiþjóS, fer hann hörS-
um orSum um hirSuleysi fólks þar, hvernig þaS eySi-
leggi skógana. Ljtill atburSur gerSist á þeim tíma,
en þaS voru hinir raunalegu dagar GySinga kritsins
í Danmörkuf er sýnir aS hann gat líka veriS maSur
einarSur, ef því var aS akifta. Gestgjafi nokkur vilt-
ist á honum og hélt hann vera GySing, lét setja fyrir
hann morkinn svínslegg, en Dilgas var maSur smár
vexti og dökkur yfirlitum. Er hinn vildi eigi þiggja
hann í kynni viS hana og hiS hrausta og sjálfstæSa
en þröngsýna og fákimnandi fólk, er meS þvílíkri fá-
dæma þrautseigju hélt trygS viS hana. Hann hafSi
frá upphafi hneigst mjög aS jarSfræSi og jarSefna-
rannsóknum. SkurSagröfturinn, er fylgdi brautar-
gerSinni, gaf honum nú kost á aS stunda hvort-
MeSan á vatnsveitingunum stóS og Marl-leitinni,
var mikiS um fundahöld innan héraSs, og rætt um,
hvaS gera skyldi. En oftast var þaS Heinrekur einn,
sem framkvæmdum réSi og lagSi á ráSin. Ávalt var
hljótt um hann þegar hann talaSi. HeiSabændurn-
ir hlýddu á ræSur hans fúslega, því þeir voru fyrir
löngu farnir aS skoSa hann sem einn úr sínum flokki.
eitthvaS þrjú þúsund og þrjú hundruS fermílur, er
þarna lágu í helfjötri, þegar Heinrekur kom til sög-
unnar og hóf hiS blessunarríka starf sitt, áriS 1 866.
Eftir eru nú eitthvaS um eitt þúsund fermílur, handa
eftirkomandi kynslóS aS glíma viS. En nú síSast
hafa nokkrar raddir látiS til sín heyra og vilja láta
sk.ilja eftir eitthvert stykki áSur en í ótíma sé komiS,
svo hin óviSjafnanlega náttúrufegurS hinnar fornu
heiSar sé varSveitt, þó eigi sé nema meS smáblettum.
Um allan þenna tíma hefir plógurinn gengiSf og
meS ári hverju lagt undir sig stærri svæSi, — fyrst
einu sinni, þá aftur yfir sama svæSiS og svo í þriSja
skiftiS, og þá rist dýpra en nokkru sinni áSur, niSur
úr ál-hellunni, og er þá jörSin undifbúin fyrir manns-
tveggjasemhann framast vildi. HeiSin lá fyrir hon- Hann baf engar ^llsnúrur á sér eða tignarmerki.
Um ^1!!! aS me^ mmlegum fögnuðr J-Jann var enginn sundurgerðarmaðurf gekk í gráum i höndina að rækta og græða. Frá trjáræktarstöðv-
°f ‘V’ ýmsurn stö um fann hann leifar gam" vaíSmálsfötum og knéháum stígvélum, með buxurnar um “Heiðafélagsins”, er standa á víð og dreif um
alla skoga og mældi legu þeirra og víSáttu. Stund-. brotnar ofan f Qg ræddi vig almúgamenn á því máli> ‘
umkomuþe.rofanasvarS'ög óvanalega þykk og er ^ gátu skillg. um aSal bjargræSisvegi þeirra.
Svo þegar hann sagSi þeim, aS einu sinni hefSi öll
heiSin veriS skógi vaxin, og benti á, hvaS væri til
. . . ^ þann hátt merkis um þaS_ og þar myndi skógur spretta enn, ef
komst hann i kynni viS heiSabændurna, kendi í .1 * . * • . , .
. ., . tilraun væri gero, svo þaSan mætti fa nægan efm-
brjosti um þa, tok þatt 1 kjorum þeirra, kyntist skoS-1
dýrmætf er engir vissu um. Annan sprettinn lá braut-
in yfir hina mögru og gróSnrlitlu akra, svo aS gera
þurfti fyrir skemdum og skaSaibótum.
unum þeirra og ávann sér hylli þeirra og tiltrú. En
þaS sem mest var I variS, þar kyntist hann líka lög-
fræSingi einum, «r Morville bét, manni er var mjög
líkt skapi farinn og Heinrekur sjálfur, og einnig aS
langfeSgatali kominn af hinum útlægu frönsku Hu-
guenottum. ÞaS er næsta eftirtektarvert, aS þegar
þenna beina kvaS gestgjafinn aS matur þessi væri vel loksins "HeiSafélagiS” er stofnaS og alt var undir-
boSlegur bölvuSum GySingi. Án fleiri umsvifa þreif hiS mikla °S agæta starf þess, aS þá voru
Dalgas legginn af iborSinu sjóSheitann og lagSi hon- bessir menn, ásamt herra Mourier-Petersen stórjarS-
um í höfuS gestgjafa, og Iét svo hvert höggiS ríSa ei8anda' er kosnir voru í framkvæmdanefndina, og
af öSru, unz hinn varS feginn aS beiSast griSa. | öllu réSu stóru °8 smau um gerSir félagsins, er allir
, Heinrekur hefir lýst fyrsta skólanum, sem hann áttU ættir aS rekja lil ,þeS3a a8komna mannflokks, er
var sendurí, þegar hann var fimm ára gamall. Skól.-1”*8 engU mÓtÍ VerSur SagSur fÍölmennastur 1 Dan'
ann hélt roskin ekkja eftir einn hershöfSirigja Napo-,mörku'
leons, — mjög hersinnuS kona. A hverjum morgni 1 tiu ar roltu !t>eir HeinTekur sveitarforingi og
fylkti hún liSi me? skólabörnunum og hafSi sinn Morville lögfræSingur vinur hans, fram og aftur um
kennarann í hvorum íylkingararmi, sem einskonar HeiSina. A8 síSustu höfSu þeir komiS sér saman
herforingja, pilsvædda og bolorynjaSa, síSan lét
hún þau fara á hergöngu inn í skólann, og þar útbýtti
hún netorSum eSa refsingu, eftir eigin geSþótta, sem
keisaunn mik'.i var vanur aS gera eftir hveria orustu.
Tossunum hegndi hún meS því aS láta þá krjúpa á
knjánum á hertnm baunum úti í einhverju horni skól-
um hvaS gera skyldi og fullkomnaS ráSagerSir sín-
ar. RitaSi nú Heinrekur til stórblaSanna í Kaup-
mannahöfn og skýrSi frá þvíf aS græSa mætti upp
heiSina, og stakk upp á aS ríkiS gengist fyrir því.
Þeim tillögum var svaraS meS skopi og hann hafSur
aS háSi fyrir. “En þaS var hiS bezta sem fyrir gat
tns og setti á þá fíflshe-*nr, meS löngum, uppspertum komiS’ sa2Si hann a efri arum sínum, “því þaS kom
?yrum. ÞaS hefir aS líkindum veriS fyrir einhverja okkur lil að leita Þ1 fólksins sjálfs, en þaS var leiSin
r óSgun af þossu tagi, *S Heinrekur reyndi einhverju
sinni aS strjuka til Ameríku, meS systur sína þá ó-
v'iía barn. Fundus* J»au niSur viS höfnina, og var
hann þá aS kaupslaga viS gamlan fiskimanr. um aS
flytja þau til Capri, áleiSis til “Frjálsa landsins”.
MeSan þörnin voru enn á unga aldri. andaSist
faSir þeirra, Dalgas eldri. Fluttist ekkjan þá til baka
aftur til Danmerkur. Mjög voru þau fátæk, og hin
miklu umskifti, aS flytja úr hlýindunum suSur á hinni
sólríku Italíu, og norSur í kuldann og klakann í
Danmörku, dró eigi úr bágindum þeirra. Kennari
Heinreks tók og eftir þessu. Einhverju sinni gaf
hann honum kápu af sér og skyldi hann láta sníSa
hana upp.
til sigurs, þótt viS vissum þaS eigi þá.” Um voriS
1866 stefndi hann til fundar, og komu saman eitt-
hvaS um hundraS manns; voru þaS flest sjálfseign.
arbændur, stórir og smáir, og stofnuSu þeir hiS svo-
nefnda "HeiSafélag" (Det Danske Hedeselskab),
er hafa skyldi aS ætlunarverki aS græSa upp heiS-
ina. Heinrekur var kjörinn framkvæmdastjóri fé-
lagsins.
ASal-verkefni félagsins var aS græSa þar skóga
aS nýju, e’ áSur höfSu veriS á heiSinni. ÞangaS
til því yrSi til leiSar komiS, var vonlaust um aS þar
sprytti nokkuS nema lyng. OIlu því vestanstorm-
arnir. En heiSa-'bændurnir hristu höfuSin; þaS var
En eftir Iþví tóku skólapiltar, og til þess of kostnaSarsamt og gaf of IítiS í aSra hönd. Þeir
vildu fá vatn og "Marl”. Gæti sveitarforinginn út-
vegaS þeim þaS, var öSru máli aS gegna. Lækjar-
sitrurnar, er vilzt höfSu fram um heiSina og týnst
þar, hafSi neySin kent þeim aS nota og veita á hina
hrjóstrugu akurbletti, svo aS naumast fór nokkur!
féllu í 1
aS riá sér niSri á kennaranum, sáu þeir Heinrek aldrei
í friSi, meS snjókasti og ónotum, svo hann varS feg-
inn aS ganga kápulaus og skilja hana eftir heima.
Þegar ófriSurinn hófst viS Prússa áriS 1 848, var
Heinrekur á heræfingaskólanum. BræSur hans
tveir gengu strax í herþjónustu og féllu báSir. Hein-jdroPÍ til spillis. En til vatnsins í ánum, er
reki var og boSiS aS fara og veitt lautinantstign. Lét djúpum farvegum, náSu þeir ekki. Vildi nú ekki
hann eigi á sér standa, tók á sig einkennisbúninginn framkvæmdastjóri HeiSafélagsins sýna þeim hvem-
og bjóst hiS bráSasta, guSföSur sínum, er bjó suSur ig þeir *ttu aS fara aS því?
í Milan, til hinnar mestu skapraunar, því hann varj Heinrekur skildi hvaS þeir fóru. “Vér erum ekki
mikill vin ÞjóSverja. Reyndi hann nú til aS fá aS erfiSa þetta fyrh dauSa moldina," sagSi hann
Heinrek til aS ganga úr hernum, en þegar þaS tókst viS félaga sína, “heldur fyrir mennina, sem lifa og
ekki, gerSi hann eigi eingöngu hann arflausanf held-.búa ofan jarSarinnar,”, og svo var hætt viS skóg-
ur svifti hann og móSur hans líka þeim fjögur hundr-
uS krónum, er hann hafSi veitt henni á ári hverju eft-
ir aS hún varS ekkja. En ef honum hugsaSist meS
þes3u móti aS láta þau gera aS vilja sínum, þá fór
hann mjög vilt. Þau mæSgin voru stoltari en svo,
aS þau létu kúgast. Tvisvar barSist Heinrekur fyrir
föSurland sitt, í siSara skiftiS í stríSinu 1 864. Var
hann þá sveitarforingi viS verkfræSingadeild hers-
ÞaS var eigi algengur hópur námsmanna. er kom
aftur til heræfingaskólans áriS 1851. Tveir úr
bekknum svöruSu ekki til nafns, þegar skólinn var
settur. Nöfn þeirra voru annarsstaSar skráS, meSal
hetjanna er hnigiS höfSu í valinn og lífiS látiS, fyrir
föSurlandiS. Allmargir báru ör og heiSursmerki
fyrir frækilega framgöngu á orustuvellinum. Allir
voru þeir undirdeildarforingjar og útskrifuSust sem
*) S^ttmáli þessi var gerSur af Hinriki 4.
Frakkakonungi, og undirritaSur í apríl 1598, viS
Huguenotta, eSa hina frönsku mótmælendur. MeS
honum var mótmælendum veitt: 1. FuIlkomiS
samvizkufrelsi hvarvetna í ríkinu; 2. Leyfi til aS
halda opinberar guSaþjónustur á sérstökum stöSum
innan ríkisins; 3. Fullkomin borgaraleg réttindi, svo
sem arftökurétt, verzlunarfrelsi, aSgang aS háskólum
landsins og aS halda opinber embætti o. fl. ;4. GerS-
græSsluna aS sinni. I þess staS var nú byrjaS a
skurSagrefti. Vatnsveitingarnar urSu nú aSal ann-
ir félagsins, og þar var verkfræSingurinn á sinni réttu
hillu. Var nú vatninu lyft up púr fljótunum og veitt
yfir holtin og móana; jörS tók aS spretta og fagur.
grænt grasiS lá í flekkjum þar sem svart lyngiS
hafSi áSur legiS svo öldum skifti, og kyrkt allan
gróSur. ISgrænar engjar teygSu sig fram meS ár-
farvegunum, og ylmandi heystakkarnir hreyktu upp
kollinum. ViS mögru sauSina var bætt, fyrst einni
kú, svo tveimur. Bændur fóru nú aS leggja ögn
fyrir, og leggja stærri landslbletti undir ræktun. En
þá þurfti aS fara aS plægja heiSina. Og þá þurfti
Marl.
JörS er afar snauS af kalkefnum á heiSinni, en
Marl er einskonar kalk í þeirri efnablöndun, er bezt
er fallin til frjófgunar sendinni jörS. Menn vissu
aS þaS var til a stöku stöSum, en hinir fátæku heiSa-
bændur höfSu eigi efni á aS láta leita aS því og
flytja þaS Iangar leiSir. JafnhliSa skurSagreftrin.
um, var nú fariS aS leita eftir Marl nær og fjær.
Naumast var sá blettur til aS eigi væri boraS í ’nann
eftir Marl, og hvar sem þaS fanstf voru jarSlögin ná-
kvæmlega mæld. Eftir því sem saSast hefir frézt,
hefir Marl fundist á sautján hundruS stöSum á heiS
inni, og er þó leitinni hvergi nærri lokiS enn. Til
þeirra staSa, er Marl-lausir eru, hefir HeiSafélagiS
viS til húsa og skjól fyrir akrana, urSu flestir til meS
aS reyna þaS. ÞaS gat ekki skemt þó aS þaS væri
reynt. SkjóliS var þó fyrir öllu. Svo byrjuSu
þeir aS gróSursetja skjólgarSa í kringum bæina hjá
sér, en þá skorti þekkinguna stundum, því eigi gátu
allar trjátegundir vaxiS á heiSinni. AS ofan barSi
vestanvindurinn hina ungu trjáteinunga eSa braut,
en aS neSan kreisti ál-hellan vökvann úr rótunum,
svo þau dóu. Ál-hella þessi er einskonar sand-
skorpa, er meS tímanum hefir myndast á heiSinni
undir lyngflákunum. SumstaSar er hella þessi nær
eintómur sandurf á öSrum stöSum er sandurinn all-
mikiS blcU\daSur járnefnum, og er þá hellan dökk-
rauS aS lit sem í ryS sjái. En hvort heldur er, verS-
ur aS mylja hana sundur, svo þar fái nokkuS sprott-’
iS, en þaS geta trjáræturnar ekki.
Ál-hellan, foksandurinn, og hinn sífeldi vind-
næSingur — þetta þrent — höfSu hjálpast aS, til
aS vekja upp hinn “illa ánda” — HeiSardrauginn —
er svo öldum skifti bar sigur úr býtum í baráttunni
viS mennina um yfirráSin á heiSinni. En nú hafSi
þeim komiS hjálp sem dugSi, svo eigi þurftu þeir
lengur aS lúta í lægra haldi. "HeiSafélagiS" stóS
nú aS balci þeim og studdi þá meS ráSi og dáS. Eigi
leiS á löngu þangaS til skjólgarSamir fóru aS vaxa,
og í skauti þeirra jurtagarSarnir. Er nú svo komiS,
aS naumast er þaS bóndabýli til á Vestur-Jótlandi,
aS eigi séu þar komnir skjólgarSar og matjurtagarS-
ar, þótt óræktar móarnir teygji sig sem næst upp aS
bæjarveggnum.
SkóggræSsluna byrjaSi “HeiSafélagiS" fyrst upp
á öræfi, meS því aS gróSursetja þar norska greniS.
ÞaS festi fljótlega rætur, en lyngiS ibreiddi sig líka
skjótlega yfir ungviSinn; þaS ætlaSi ekki aS rauna-
lausu aS sleppa af yfirráSunum á heiSinni. Því
hafSi fyr meir tekist aS kyrkja skozku furuna, og nú
var greniS í sömu hættunni statt. Var nú leitaS naer
og fjær eftir einhverri þeirri trjátegund, er nógu væri
bráSþroska aS hafiS gæti sig yfir lyngiS. Hug-
kvæmdist Heinreki aS lokumf aS gróSursetja meS
greninu dverg-furu svonefnda, því til skjóls og varn-
aSar. Þótt ótrúlegt megi virSast, óx nú furan eigi
eingöngu sjálf, heldur virtist sem greniS hefSi öSlast
nýjan lífsþrótt. Tók þaS til aS vaxa og döfnuSu
nú bæSi trén ágætlega — um hríS. En svo fór fur-
an aS hefja sig yfir greniS, svo því lá viS köfnun.
GreniS var verSmeira tréS, hitt var í þaS ítrasta eigi
annaS en brenni. Fór þá aftur aS bóla á víli ogj
óánægju. Hin svarta heiSi var aS vísu orSin græn, j
en hún var heiSi eftir sem áSur, öllum gagnslaus —
og myndi svo verSa lengst.
En möglararnir þektu Heinrek eigi nógu vel.
Sveitarforingi verkfræSingadeildarinnar, var jafn
vígur, hvort heldur hann beitti öxi eSa spaSa, Lét
landiS, eru sendar þúsundir ungra trjáteinunga, er
svo eru gróSursettir eftir aS plægingunum er lokiS,
— tvö greni og ein fura saman; en strax og furan
hefir lokiS verki sínu, er hún höggvin niSur, til kola-
brenslu, til tjörubræSslu og ótal annara þarflegra
nota. Mennirnir, er vinna aS skóggræSslu á sumr-
in, vinna nú fyrir góSu kaupi á veturna viS skógar-
högg á eldri skógræktarstöSvunum. Peningar
streyma inn til heiSarinnar, meS Marl-lestunum og
áveitunni.
Brautir hafa veriS lagSar um heiSina og heim-
sækir nú póstur sveitina á hverjum degi. ÁSut fyrri
bárust þangaS engar fréttir, svo vikum skifti, nema
þegar svo bar viS aS einhver viltist þangaS og bar
aS garSi. Þá er og líka aS koma þar nóg veiSi, —
hindur og rádýr, — í nýju skógana. VeSráttan
sjálf hefir og tekiS miklum breytingum. regnfall
meira yfir há_sumariS, þegar þess er mest þörf, sand-
fokiS stöSvaS og vestanstormurinn orSinn magn-
þrota.
Þvílíkir eru ágætismennirnir, aS bæSi veSur og
vindar hlýSa þeiml
Sólbrunna og skrælnaSa jarSskorpan tekur nú
aftur viS regninu og varSveitir hvern dropa, en viS
þaS vaxa árnar og fljótin, svo aS upp í þær ganga
fiskitorfurnar, sem í fornri tíS.
“Gerum landiS loSiS, var orStak Heinreks. 1
anda sá hann hæSirnar þekjast fagurgrænum skóg-
um, í staS svarta lyngsins — og sandauSnirnar um-
myndast í engjar og tún. Og honum auSnaSist a&
lifa þá tíS, aS gráu, sandorpnu melarnir yrSu aS
frjósömum bústaSi frjálsra og framtakssamra manna.
Jafnvel til hinna ömurlegustu og afskektustu
staSa, hefir vonar- og gleSilboSskapur hans venS
borinn. — inn fyrir hinar harSlæstu dyr ríkisfang-
elsisins. Um síSastliSin tólf ár, hafa fangarnir, er
sitja undir lífstíSardómi í Hrossanesi (Horsens).
veriS látnir vinna viS skóggræSslu á heiSinni, og
segja fangaverSirnir, aS útiveran og vinnan hafi haft
hinar farsælustu verkanir á þá, gert þá hressari og
glaSári í bragSi. ViS vinnuna hafa þeir hegSaS
sér mæta vel, fáir eSa engir reynt til aS strjúka og
hinar fáu tilraunir mistekist, vegna hinnar stöSugu
gæzlu, er hinir fangprnir hafa a þvi haft.
Á þessum tíma, meSan íibúatalan hefir staSiS í
staS annarsstaSar í Danmörku, hefir folki fjölgaS svo
á Vestur-Jótlandi, aS naumast eru dæmi til annars
eins. Gott dæmi þes3 er stórbýliS Skaphús í Sunda-
sókn. Um 1870 lágu undir jörSina rúmar 3000
ekrur og var hún talin stærsta og rýrasta höfuSbýliS
í allri Danmörku. Á síSastliSnu ári var hún svo
gengin saman, aS eftir voru aSeins þrjú hundruS og
fimtíu ekrur er tilheyrSu sjálfri jörSinni, en á gömlu
landeigninni höfSu risiS upp þrjátíu og þrjú nýbýli,
er til samans áttu sextíu og tvö hross, tvo hundruS og
fimtíu kýr auk fjölda sauSa.og þó var aSalbýliS sjólft
metiS meir en helmingi meira en áSur. ÞorpiS Hern-
ing,—“HeiSarstjarnan”, sem þaS er nefnt nu, er
höfuSbær Hammerum-sýslu, er talin var vesalasta og
magrasta sveitin á öllu Jótlandi, upp til skams tíma.
hann nú höggva niSur furuna, hvar sem greniS hafSi I ÁriS 1841 var ílbúatalan tuttugu og einn, en nú a
náS þroska, svo þaS fengi notiS lofts og sólar. Óx þessu ári er hún rúmar sex þúsundir. 1 þorpinu eru
þaS nú og dafnaSi og varS stærSar tré.
komnar hinar reisulegustu byggingar, strætin stem-
HeiSafelagiS hefir nú komiS nítján hundruS lögS, gasleiSsla um allan bæinn, raflýst úti og inni,
skógræktarstöSvum á fót, er til samans nemur rúm-Jog rúm þingmannaleiS yfir a heiSina, er áSur lá fast
um hundraS þúsund ekrum. AS dæmi þess hafa upp aS bænum. öll þessi mikla framfor hefir gerst
einstaklingarnir og ríkiS grætt upp annaS álíka stórt meS mjög eSlilegu móti, og eigi því um aS kenna aS
svæSi. þar hafi veriS þrengt inn útlendum iSnaSi, er þar
HeiSardraugurinn er nú kveSinn niSur fyrir fult j átti eigi heima. ÞorpiS hefir orSiS miSstöS viS
°g alt, um aldur og æfi.
Hver sá, er nú fer um heiSina, trúir tæpast eigin
augum, svo mikil eru umskiftin orSin á þesum síSast-
liSnum 40 árum. Eigi þarf aS leita sauSamannsins
skifta og heimaiSnaSar, er þar hefir vaxiS upp í
sýslunni, fyrir iSjusemi og atorku fjölda karla og
kvenna, er meS óþrjótandi elju og þolinmæSi hafa
kepst viS aS endurreisa óSöl feSranna fomu og
meS prjónasokkinn, því hann er löngu horfinn. En' breyta hinni beru og blásnu eySimörk í gróSursæla
sokkurinn hefir tognaS. Hann er orSinn aS stærSarJ sveit. Hvert sem fariS er meS járnbrautinni, ber út-
ullarverksmiSju I Á dögum afa og ömmu keptust
bændur og skylduIiS þeirra viS, "aS prjóna upp
ardómur, er skipaSur væri 10 kaþólskum mönnum I£tig leggja sporbrautir frá nánrasvæSunum, svo aS
og 6 mótmælendufn, er gera skyldi um allan trúar-
bragS. ágreining; 5. Prestum mótmælenda veitt laun
úr r"; sjóSi jafnt sem hinum kaþólsku. Sáttmáli
þes i > ir úr lögum numinn 18. okt. 1685 af HlöSver
XIV., 5 undirlagi kaþólsku kirkjunnar, og var hiS
versta ;errseSi gegn þjóS og landi.
heita má aS þaS sé nu flutt hf im á hlaS hjá hverjum
bónda.
ÞaS var því líkast sem heiSin hefSi veriS snort-
m meS töfrasprota. MeS nægu vatni og Marl viS
hendina var þrautin unnin aS gera sér jörSina undir-
skattinn’ , og þótti vel aS veriS, ef þaS hrökk til þeg-
ar skattheimtumaSurinn kom þótt allar hendur hjálp-
uSust aS alt áriS. ÁriS sem leiS ( 1 909) seldi Ham-
sýniS þess vott, aS holtin svörtu eru aS ganga sam-
an, en tún og engjar aS færast út.
Hvítu kirkjuþilin blasa nú hvarvetna viS augum,
og kirkjuklukkurnar, er veriS hafa hljóSar síSan í
SvartadauSa, kalla nú, meS silfurskærum hljómi,
merum héraSiS eitt, vélofin nærfatnaS fyrir rúma • sveitamenn saman hvern drottins dag, til bænagerS-
hálfa aSra miljón krona! En aS því verSur vikiS ar á hinum fornu og helgu stöSvum. Fleiri kirkjur
síSar. — Þar er sauSfé enn; en horaS er þaS eigi hafa veriS reistar í tíS “Kristjáns konungs vors hins
Iengur. Lyngþöktu kofarnir eru. og heldur eigi leng-1 góSa", er sofnaSur er burtu meS feSrum sínum, en á
ur til, eru í þeirra staS komnir reisulegir bæir í skjóli; öldunum sex, sem liönar eru siSan á dögum Valda.
Iaufi krýndra Iunda, forgarSarnir skreyttir 'blóma.
beSum, vafningsviSurinn fléttast í fögi-um sveigum
upp meS bæjardyrunum, gráar Marl-hrúgurnar
maranna.
Flóarækt er hiS síSasta, sem “HeiSafélagiS’
hefir tekiS sér fyrir aS gera. Hvarvetna um heiSina
standa á víS og dreif um akrana, smálækir stikla þar eru svarSmýrar, er eigi þurfa annaS en ofaníburS af
á steinum og syngja lífinu nýjan söng. Því, hvar sar.. ii svo þær verSi hiS frægasta akurlendi,
sem þeir koma, flýr lyngiS þá og heiSarauSnin. |
nögur er sandunnn, nvar sem
litiS
er.
en
MýrarleSjan
f rjalsmannleg og vel búin bændaþjóS horfir ókvíS-ier hrn ágætasta urtafæSa, en viS ofaníburSinn næst
gcfna og arSsama. Þeir, er aSur hofSu örvæni inn og áhyggjulaus móti Hfinu. Eigi er þó ennþá bú- ' vatmS og er því svo veitt á þurlendiS umhverfis.