Heimskringla - 09.02.1921, Qupperneq 4

HEIMSKRINGLA
WINNIPiEG, 9. FEBRCAR 192 F
4 3LA'33IÐA.
f
•ítísaaíae!
riiiTW>»—^ w a

HeiMSK RiNQLA
(Stofoati 1S84L)
Kttawtr úv fl hverjnoi mí«ÍvUvadcxL
CtjgrefeBdur «jc eíffenðvr:
:.MT. VÍKRVG PKfcSS. LÍB.
V^ríJ bla»?!n« er $?..íí4> árffanflru’Hnn, »é
haun borgaflwr fyrlrfrflm,. annam sjlSLM.
Allar borgautr rAtamann! blatto-
Ln*. Pófst- e«a bankaávtsank* stiStofl fel
Th* Ttltin» Prwi, LtA
Ritstjóri og ráðsmaður:
GUNNL. T R. J Ó N S S 0 N ....
n> ”T«UMao<M<K srpuríKT. wrsrsiPwo.
P. t». nax aiTl TaiMtml 9t«

WINNIPEG, MANITOBA, 9. FEBRÚAR 1921.
Fjárhagur Manitoba.
Nornsstjórnm hefir verið að télja mönnum
trú um, að fjárhagur fylkisins væri góður, og
sem sönnun fyrir þairri staðhæfingu var fært,
að lánstraust fylkisins væri ótakmarkað.
Það læi í augum uppi, að ^f fylkið væri illa
statt fjár'hagslega, J>á mundi því ekki ganga
greitt að fá ián. Þessi röksemdaleiðsla
Norrisarmanna hefir að sjálfsögðu míkið til
síns ágætis, en engu að síður er hún ekki álls
kostar rétt- Fylkinu hefir gengið vel að fá
lán vegna þess, að tryggingin fyrir láhunum
hefir verið góð, ekki eignir stjórniarbúsins,
eins og haldið hefir verið freun, heldur hver
bújörð og einstaklingseign í ífylkinu. Bú-
jarðirnar tíl sveita og húsin í bæjunum eru
vccsett af stjórninni fyrir lánunum. Skuldir
f'-'kisins eru nú rúmlega 50% úiiljón dollara,
og eru það 82 dalir á hvert höfuð. Háldi
stjórnin upptekr.um hætti í fjárbruðli og lán-
tökum, liggja gjaidþrot fyrir dyrum innan
fárra ára.
Aðeins e:fct fylki í Canada hefir hærri skuld
en Manitoba, og það er Ontario. En sá
munurinn er, að þar er skuldin ekk> nema 42
daiir á hvert nef, vegna þess hvað fylkið er
miklu fjöimennara en Manitoba. Er því
skuldabyrðin nærri helmíngi þyngri á Mani-
tobáoúum. Til samanburðar skulu hér sýnd-
ar skuldir hir.na ýmisu fylkja, og geta menn
þar af dregið sínar eigin ályktanir:
Ontario....................$123,936,900
Manitoba ................... 50>800,000
Quebec .................. 45,706,613
Brií :h Columbia ........... 44,349,936
Alberta .................... 41,880,200
SaskatcheWan................ 37,946,404
Nova Scotia................. 30,654,095
Nevv Brunswick ............. 22,383,236
Prince Edvvard Island .. . 733,000
Manitoba hdfir þannig 13 miljónum doll-'
ara hærri skuld en Saskatchewan og 20 milj.
hærri en Nova Sfcotia, og standa þessi tvö
fýlki líkt og hún að fólksfjölda og auðlegð.
Sé skulduim hinna ýmsu fylkja jafnað nið-
ur á hvert mannsbarn í þeim, verður útkom-
an þessi: Manitoba $82,00 á nef hvert, Alta
$69,00, British Columbia $61,00, New
Brunswick $59,00, Nova Scotia $52,00,
Sask. $51,00, Ontario $42,00, Quebec 18.00
og Prince Edward ísland $7.00.
Af þessu geta menn bezt dæmt um hvernig
fjármálabúskapur Norrisstjórnarinnar er í
raun o? véru.
menn sér því góðar vonir um arðberandi-ver-
tíð. Menn voru ráo.rir upp á háfct kaup,
■véiðiáhöld keypt dýrum dómum og ekkert
sparað til að búa sig sem bezt undir vertíð-
ina. Svo var farið að fiska, en það vildi
ekki ganga vel í byrjun vegna þess, að vötn
voru auð fram eftir öilu, en um síðir kom þó
ísinn og veiðin reyndist góð. Og í vertíð-
arlok var hún svo fiutt í ófærð og óveðri
lángar vegalengdir til næstu járnbrautar-
stöðva og mafckaðar, og útgerðarmennirmr
iiéldp sig lánsmenn og voru glaðir.
En gleðin breyttist brátt í örvæntingu.
Fiskifélögin, sem eru því sem næst alráðandi
yfir fiskimarkaðinum, kváðust ekki’ vlija
kaupa. Hvað gátu þá útgerðarmennirnir
gert? Þeir höfðu engin samtök sín á mi'lli
lil þess að geta myndað markað fyrii afla
sinn. Engin tök til að selja hann. Þeir gátu
aðeins staflað fiskikössunum í húsháa garða
kringum járnbrautaStöðvarnar og beðið eft-
ir hjá'Ip, eða skemdum.
I Riverton hefir oss verið tjáð að mundu
liggja um 500 þús. smálestir af frosnum fiski.
sem enginn býður neilt í, og sem miklar líkur
eru til að verða að flytja burtu þaðan tíl þess
að fleygja.
Riverton er 80 mílur frá Winnipeg. Hér
er fjöldi fólks, sem varla hefir málungi matar
og inyndi þykjast hafa himininn höndum tek-
ið, ef það fengi 100 pund af fiski fyrir lítið
verð- Hér í búðunum er fiskur engu ódýr-
ari en kjöt, því að búðirnar kaupa flestar af
fiskifélögunum. Líkt mun ástatt í öðrum
þorgum og bæjum fylkisins.
Væri því ekki vinnandi vegur fyrir fylkis-
stjórnina að koma útgerðarmönnum til
'hjálpar, kaupa af þeim fiskinn fyrir sann-
gjarnt verð og úthluta honum síðan út um ina-
fylkið, helzt til bæja og sveitastjórna, sem svo
6Íðan seldu hann fyrir lágt verð eða gæfu
þeim, sem nauðstaddir væru. Fiskifélög-
unum myndi ekki geðjast að því, slíkt er gef-
ið, en fýlkisstjórnin ætti fremur að gera sér
far um að geðjast almenningi en einstökum
gróðafélögum.
Borgarráðið í Winnipeg gæti einnig aukið
vinsældir sínar, ef það keypti nökkrar vagn-
ihleðsJur af fiski óg seldi hann síðan bæjar-
búum fyrir lítið verð, og fátæklingunum, sem
bærinn verður að styrkja, svo þeir deyi ekki
úr hungri og hor, yrði meira Iið í einum kassa
af fiski heldur en nokkru öðru. Fyrv. borg-
* arstjóri keypti nokkar vagnbleðslur af epl-
um s.I. haust og seldi borgarbúum langt fyrir
neðan búðarverð, búðirnar urðu að koma
niður og almenningur var borgarstjóranum
þakk'átur. N'úverandi borgarstjóri ætti að
fara að dæmi fyrirrennara síns, en í stað þess
að kaupa epli, ætti hann að kaupa fisk, borg-
,arbúar mundu honum þakklátir fyrir, og
sjálfur þyrfti hann ekki að tapa centi á fiski
kaupunum.
En hvað gerir þingmaður þeirra Gimli-
manna til þess að hjálpa kjósendum sínum?
Hefir hann skorað á stjórnina að koma fiski-
imönnunum til hjálpar, hefir hann fundið
iborgarráðið í Winnipeg og reynt að fá það
ti'l að kaupa fisk. Sé ástandið þannig
Riverton, sem oss héfir verið sagt, þá gegnir
það furðu ef þingmaðurinn hefir setið að-
gerðalaus heima og látið sig neyð fiski-
mannanna engu skifta. Það er hans að vaka
yfír hag þeirra. Til þess var hann kosinn á
þing að sjá hagsmunum kjösdæmiáins og
kjósendanna borgið.
co.isfari, er oss ætíð kærara að fara mjúkum í
hÖndum um þá, sem bágt eiga- Vér vonum
að cirnc nningi skiljist þetta og séra Jóhanni
líka.
Frestur segir að fyrri grein sín hafi verið
hógvær og meinhæg, og að vér höfum ausið
yíir sig moldvirði fyrir engar sakir. Já, vér
gerum ráð fyrir því að prestur ha'fi hér á
réttu máli að standa, því þó hann kallaði r;t-
stjóra Heimskringlu, bæði núverandi og eldri
iTnaumorðsþjófa, og iíkti trúmálaanostæðing-
um sínufr> við hestaþjófa, þá voru það ekki
nema meinlaus gælunöfn hjá presti, og hrein-
asti óþarfi að vera setja ofan í við hann fyrir
það. Eða finst mönnum það ekki?
En vér viljum samt benda presti á svolitla
hugsunarvi'Ju hjá honum, auðvitað í mesta
bróðerni. Hún snertir þó raunar fyrri grein-
ina. Prestur segir að sér sé ant um þessa
hestaþjófalíkingu sína. Það getur nú verið
gott og blessað, en oss hefði þó fundist miklu
viðkunnanlegra að líkja andstæðingum sín-
um við sauðaþjófa, því hin helgu rit líkja
hinni kristnu hjörð mjög oft við sauði, en
aldrei við truntur eða eldishesta. Og eins
hefði hann gétið sagt frá því, að raunar
ættu trúbræður sínir alveg eins líkinguna og
Onítararnir, því Kirkjufélagið hefði sent trú-
boða út af örkinni til Austurlanda til þess að
kristna lýðinn; en eins og gæfi að skilja væri
það eiginlega þjófnaður að tæla menn frá
einni hjörð í aðra. Og þó nú að Buddah-.
trúin austuífrá væri kanske ekki eins göfug
og Kristnin, þá hefði hún samt réltinn til trú-
arlegrar og andlegrar forystu, vegna þess að
hún væri eldri, og að það væri líkt og trúboði
Kirkjufélagsins væri að stela hestum, þegar
hann næði mönnum frá Buddah yfir í Kristn-
Þannig hefði séra Jóhann átt að skýra
WDODDS;
iKIDNEt
Leikhúsið.
Frú Stefanía og leikflokkur!
hennar skemtu Winnipeg-Islend-
ingum með tveimur smáleikjum í
Goodtemplarahúsinu, ifimtudags-
og föstudagskvöldið. Var aðsókn
góð bæði kvoldin og skemtu menn
sér hið bezta.
Leikirnir,, sem sýndir voru, eru
næsta ólíkir. Annar, “Malarakon-1
an í Mariy”, er franskur gaman-1
Isikur, sem gerist á Frakklandi á'
dögum Lúðvíks XV. Leikurinn er „
hlægilegur, en að öðru leytí létt- L . ** B
meti. Efnið er um gamlan greifa , 08
sem er bálskotinn í ungri malara- 1 ‘ ’ ’ „ » ferwigi.epya,
ekkju, þó giftur sé, og hvernig að
hún og frændi hennar, með tilstyrk . _ *
feoete 50c Mkjr.: ®95a 6 öahjar fyr-
lr $2.50, off hj&
frí Tfcw Hodd'.
THE!
greifafrúarinnar, leika á hann.
Bjarni Björnsson lék greifann, og.
gerði har.n skringilega fígúru og
hlægilega, en þó fanst oss fram- j
koma hans fremur þvinguð. Frú
Athélstan Iék greifafrúna vel; '
helzt mætti það að leik hennar
finna, að henni hættir við að “bíta
í sundur orð og setningar; bar þó
lítið á þessu seinna kvöldið. Ann-
ars var íramkoma hennar tiguleg
og geHið ágætt. Malarakonuna
lék frú Stefanía mæta vel, og ösk
fybSL
Ca, Ltd.. Toromto Qut.____
Svar t;l raddarinsar
bak við tjöldin”.
“í
þriðjs
(Framh. frá 1 síðu.)
lagi var eg beðinn
Fiskisalan.
i.
Það horfir enganveginn vænlega fyrir
fiskimönnum hér í Manitoba um þessar
rnundir. Afli þeirra liggur óseldur á járn-
brautastöðvunum og bíður sikemda, vegna
þess að fiskifélögin vilja ekki kaupa hann
nema þá fyrir sama sem ekkert verð. Fisk-
urinn er frosinn og í kössum, en strax og fer
að hlýna í veðrinu þyðnar hann og skemmist,
og verða þá fiskimenn að flytja hann langar
vegalengdir til þess að fleygja honum, því
ékki má hann úldna á járnbrautarstöðvunum.
Þanni.g eru horfurnar, eins og nú er komið
málum.
Fjöldamargir íslendingar eru fiskimenn,
ir.argir útgerðarmenn- Fiskiveiðarnar eru
aðal atvinnuvegur margra. Otgerðarmenn-
irnir fá lán upp á væntanlega veiði, ráða
menn til fiskiveiða bg kaupa sér net og ann-
an útbúnað. Aflinn yfir vertíðina á að
borga alt þetta og gefa útgerjðarmanninum
þess utan nokkurn ágóða. Geta því állir séð
hvert stefnir, ef veiðibrestur verður, eða ef
salan mnhepnast. Fjáfhagsleg eyðilegging
eða gjaldþrot fyrir suma, og meira eða minna
tap fyr r aðra, eftir því sem ástæður eru.
Við byrjun þessarar vertíðar horfðist væn-
Iega á fyrir fiskimönnum, maricaðsverð á
fiski var hátt og eftirspurnin mikil. Gerðu
Arborgarklerkurinn.
Séra Jóhann Bjarnason sendir . Heims-
kringlu tóninn að nýju í síðasta Lögbergi, og
er þar undursamlega kurteis og prúðmann-
legur, svo oss liggur við að halda að hann
hafi (esið “Mannasiði” Jóns Jacobssonar, síð-
an hann reit fyrri grein sína, og að sá lestur
hafi haft svona siðbætandi áhrif á þenna
virðulega drottins smurða, og er slíkt virð-
ingarvert, og sýnir að jafnvel Jóhann Bjarna-
son stendur til bóta, þó karakterfastur (! !)
sé.
Prestur hefir jafnvel gengið svo langt á
betrunarbrautinni, að hann er hættur að líkja
andstæðingum sínum við glæpamenn og bófa
og eru það víðtæk umskifti, því þó hann kalli
þá lygara og flón, þá er það svo náskylt sjálf-
um honum, að það geta naumast heitið
•skammir, eða að minsta kosti ekki frá hans
sjónarimði skoðað, og þar sem séra Jóhann
hefir aldrei litið á neitt öðruvísi en frá sínu
eigin sjónarmiði, verður að yirða honum til
vorkunnar, þó böggulslega takist fyrir honum-
yfirbótarviðleitm hans í síðasta Lögbergi.
Vér ætlum ekki að vera vondir við prest að
þessu sinm, hann er líka góður kaupandi
Heimskringlu, hefir borgað hana fyrirfram og
sýnt henin smáleg vinarhót við og við. Hann
verðskuldar því_ umburðarlyndi og með-
aumkvun, frekar en skammir og hnífilyrði.
og þar sem Vér erum ekik harðbrjósta að
skýrslu einmitt af (þeim, sem fóru
ar Borg vaí aðdáahlegur sem aula- með mál safnaðarins, um það at-
bárðurinn hann frændi hennar. 1 hasfi málsvara Kirkjufélagsins,
Hinn leikurinn, “Sumargleðin” t)eSar be>r ráku syrgjandi foreldra.
(eða “Gleðilegt sumar”, eins og með hk látins sonar út úr Moun-
sumir vilja kalla hann) er með tain-kirkiu, eftir aS búiS var aS
öðrum hætti. Það er íslenzkur ve’ta þeim leyfi fyrir kirkjunni,
líkingu sína, því þá héfði hún verið sjálfri j ljóðléikur eftir IjóðsniIIinginn Guð- veSna þess að þaS átti aS jarS-
sér samkvæm. En fyrir alla muni, prestur | rnund Guðmundsson. Veturinn er sFnS'ja þaS af öSrum en Kirkju-
góður, takið bending vora ti! greina og líkið að kveðja, sumarið að heilsa, og folag'spresti. Þó eigi sé í miklu,
trúboðunum í framtíðinni við sauðaþjófa, ef vordísirnar syrigja og dansa, sumr- s>’n'r beta t>° a® Onítarar létu sig
inu og íslenzkri náttúru til lofs og skdta þar máli, sem þeir hafa og
dýrðar. Ljóðin hjá skáldinu eru ava^ Sert> þeSar halla hefir átt á
dásamlega fögur, lögin þýð og frjálslynda trúarskoSun.
dansarnir faílegir. Er “Sumar- Um þaS atriSi í árásargrein-
alls ekki hestaþjófa, Vér vonum, séra Jó- ! gleðin” hin mesta fegurðarsýning inni, aS þaS hafi aldrei “vakaS
haftn, aÖ þér hugleiðið þetta. | er sést hefir á ifslenzku leiksviði hér fyrir Únítörum hér aS víkja frá
I þessari síðari grein sinni minnist prestur á vestra. Því í viðbót við fegurð sinni fyrri villu” og gerast meS-
stjórnmálastefnu Heimskringlu, og segir hana =ins sjálfs, í ljóði, söng og linúr lúterskrar kirkju”, skal þaS
ætíð hafa verið ran^láta. Vér höfði:m til dansi, koma búningarnir, skraut- tekiS fram aS samningur sá, sem
þessa haldið, að íhaldsstefnan hsfði jafnmik- !e°r;r og smekklegri og fögur leik- lagSur er til grundvallar fyrir sam
inn rétt á ^ér og nokkur önnur landsmála- eða af íslenzkri náttúrufegurð. eining safnaSanna, ber bezt meS
stjórmná'íástefna. Hún er viðurkend um I Leikendurnir fóru 'líka prýðisvel »ér. hvaS vakaS hefir fyrir þeim,
heim allan, og hefir jafnan þótt ábyggilegust f með hlutverk sín- Óskar Borg var og verSur hann birtur 'hér síSar.
og mest til þjóðþrifa og framfara. Ef að ágætur vetur. Framsögn hans var ÞaS kom ekki til greina aS einn
þrótfcmikil og snjöll og hann gerði eSur annar viki frá skoSun sinni.
yður finst nauðsynlegt að líkja þeim við
þjófa; jafnvel væri heimild fyrir því, að kaíla
þá hafra eða geitaþjófa (sbr. orð ritningar-
innar, “að skiija sauðina frá höfrunum), en
hinum virðulega guðsmanni stæði a sama
vildum vér mælast til að hann segði sem fæs!
um stjórnmálin, gæfi sig heldur að trúmálun-
um, því þar er gaiman að honum, hann er þar
slíkt viðundur, að menn glápa á hann, en á
stjórnmálasviðinu er hann aðeins venjulegt
fión.
Prestur segir að fleiri muni trúa sér en
Heimskringlu, og að vinir hennar og stuðn-
ingsmenn séu aðallega þeir, sem trúi öllúm
lygum en forðist sannleikann. Þetta er fag-
ur vitnisburður og séra Jóhanni líkur- Hann
er sem sagt með betri stuðningsmönnum
blaðsins, eins og hér að framan er drepið á.
Og viss má séra Jóhann vera um það, að ekki
mun Heimskringla sjá ofsjónum y'fir þeim vin-
sældum, sem hann á að fagna meðal Vestur-
Islendinga. Aftur á móti gæti farið svo, að
aðrir tækju það óstint upp fyrir honum. að
hafa kallað mikin nhluta Vestur-Islendiriga
dýrkendur lýginnar, því að ef Heimskringla
er málgagn Iýginnar, eins og prestur segir, þá
er engum blöðu mum það að fletta, að vinir
blaðsins trúi ekki á sannleikans orð. Engin
önnur meining verður lögð í orð prests, þau
eru svo skýr og ótvíræð.
Þá er prestur að stæra sig af því að Heims-
kringla vilji reka sig frá prestskap, en geti
það ekki. Þar fer prestur með sannmæli.
Vér álítum að hann sé ekki heppi'Iegur kenni-
maður, vegna þess að vér unnum frjálsum
trúarskoðunum, en prestur er þeim fráhverf-
ur. Vér viljum ljósið, hann myr*krið. Séra
Jóhann hefir staðið þversum gegn allri fram-
þróun á trúmálasviðinu síðan hann fyrst varð
prestur; hann hefir ekkert viljað skilja og
ekkert lært síðan. “Tímarnir breytast og
mennirnir með,” segir máltækið. Ekki altaf.
Tímarnir hafa breyzt, en Jóhann Bjarnason
ekki. Hann stendur kyr og einblínir á liðn-
ar aldir.
En vér ætluðum að fara mjúkum höndum
um prest að þessu sinni', og skál því ekki
lengra farið í aðfinslunum. Tilboði hans um
að kenna oss að skrifa deilugreinar, vísum
vér á bug, því enn höfum vér getað skrifað
slíkar greinar, án þess að ganga í smiðju hjá
öðrum, og sízt skýldi séra Jóhann hvetja oss
lil þess að íhalda deilum við sig áfrarrj, þvf
vera kynni að vér færum ekki eins vægilega
með hann og Vér höfum gert hér, er til Iengd-
ar léti, jafnvel þó nann breytti eftir “Manna-
iðum” í framtíðinni.
konung “hríms og hríða” tignar-
legan og mikilúðlegan. Frú Stef-
Sú stkoðun er í 'huga allra hlut-
aSeigenda að iþaS væri vel mögu-
anía var aðdáanleg sumargyðja, | legt aS- stofna frjálsa kirkju, þar
og vordísirnar dönsuðu laglega, sem engin bönd eSa höft væru
sungu laglega og voru heil'landi. IögS á samvizku eSa sannfæringu
og yndisfríðar. manna, en Ihver mætti halda sín-
Frú Stefanía á þakkir skilið , um skoSunum — sama hugmynd-
fvrir að hafa sýnt oss “Sumargleð- m °S kom í ljós hjá séra F. J.
ina”. Það er mikið veík að und- j Bergmann í sameiningartilraun-
unum 1916 og svo oft endranær.
AS vér förum vilt í trúarefnum,
/
munum vér hvorki finna til eSa
játa, þótt annaS eins kirkjulegt
autor:tet” og “kirkjumálaráS-
gjafinn” geri þá yfirlýsingu í ræSu
eSa riti. I sjálfri “áskoraninni”,
sem hann hnýtir aftan viS grein
sína, er einu sinni hvorki talaS um
aS Únítarar gerist lútherskir eSa
ný-guSfræSingar Únítarar; hefSi
(þó mátt búast viS aS í þeiun til-
irbúa leikinn undir sýningu, langt-
uom meira en marga af stærri leikj-
unum, og hún sparaði engan til-
kostnað til að leikurinn gæti orðið
sem tilkomumestur í alla staði.
Vér vonum að frúin sýni “Sumar-
gleðina” aftur, þegar líður nær
sumarmá'luin, því fegurri sumar-
fagnað getum vér ekki hugsað oss.
Leikfélagið hafði ekkert með
þessa tvo smáleiki að gera, frúin
sýndi þá upp á eigin spítur. En
næstkomandi fimtudags- og föstu-j búningi, sem þeir eru báSir bún-
dagskvöld verður “ímyndunar-' ir aS fara höndum um, hann og
veikin” leikin af leikfélaginu. Þar
lei'ka aðalhlutverkin Ó. A. Eggerts-
son ott frú Stefanía. Leikurinn er
eftir franska skáldið fræga J. P.
Molier, og er mjög skesntilegur.
Verðskuldar góða aðsókn.
“skrifstofutúlkurinn”, aS eitthvaS
þvriíkt kæmi í Ijós. Þar er svo aS
orSi komist: “aS Únítarar láti sig
mál þetta miklu skifta aS hjálpa
vinum sínum”, og vinni hinir
frjálslyndu sigur í imáli iþessiu og
nái aS sameinast Únítörum”, þá
FUNDARI0Ð.
ÁRSFUNDUR hlutfeafa í THE ViKING
PRESS, LIMITED, verður h&ldinn á skrif-
stofö félagsias, 729 Sherhrooke Sireet,
Wiasipeg, fimtudaginn 17. febróar 1921,
kl. 4 30 e. h.
S. THORVALDSON
forseti /
Winnipeg jr jan. 1921.
R. PJETURSSON
ritari