Heimskringla - 09.11.1921, Blaðsíða 7

WIKNT-G
9. NÖVEMBER 1921.
HEIMSKitl&aLA
7. BLAÐSIÖA
The Dominion
Bank
HOR.NI NOTItE DAME AVE. OO
SHERBROOKE ST.
HSfntistöll uppb..........9 6.000,000
VarasjöSur ................S 7,000,000
Allar eiKnlr ..............$70,000,000
Sérstafet athygli veitt viðskíít-
um kaupmanna og verzlunarfé-
aga.
Spirisjó'Ssdeildin.
Vextir af innstiæðufé greiddir
jafn háir og annarsstaðar.
Vér bjóðum veikomin smá sem
«tór viðskifti-
PHOJÍE A 0253.
P. B. TUCKER, RáðsmacSur
kl.
Fyrir 25 árum.
Nóttin milli 5. og 6. sept. 1896.
og 5. og 6. spet. 1921.
Rvík 6. sept. 1921.
Eg sofnaði í gæikvöldi og vakn
aSi til iþess í morgun, aS ihugsa um
þessa nótt fyrir aldarfj órSungi síS
an; Ihún vlar IhræSileg iþessi nótt í
ÖLfusi oig Flóa, og hálfgerS furSa, J
aS veikbygt fólk skyldi ekki verSa
örvita.
Þessa nótt 'féllu 30 bæir í Ölf-
usinu, ýmÍ3t allveg til grunna, eSa
svo aS ;þá varS ofan aS taka, þótt
þeir hjengju uppi aS nafninu til.
ASadkippirnir um nóttina voru
tveir; anmar um kvöldiS, hér um
íbil k.l. 1 1. Þá brotnuSu meira og
minna Jflestir innviSirnir í baS-
Stofunni á Arnarbæli; flýSi þá alt
fólk nakiS úr rúmunum út um
gluggama; eg var í kirkjunni meS
konu og börnum, sem á heimilinu
voru, og þangaS fJúSi alt fólkiS .
til okfcar. Föt voru sótt handa
fólkinu í bæinn af þeim huguS-
Ustu, og llétuim viS svo ö,ll fyrir-
berast í kirkjunni. NýbúiS var
aS gera viS fcirfcjuna til mifcilla
muna, oig væntum viS, aS hún
mundi standa, hvaS sem aS hönd-
um (bæri.
« t— svo kouii aSaJkippurinn
2 um nóttina. En þá tók í
hnúkana; á eg engin orS aS lýsa
því, seim á gekk þlá. í einlhverju
ofboSi flýSum viS öll út úr kirkj-
unni, enda þótt viS vissum ekki
út í hvaS væri aS filýja.
Er fljótt ýfir sögu aS fara, að í
þessum voSakipp féll allur bærinn
í Arnabæli tiil grunna, hvert ein-,
asta hús nema kirkjan, hún stóS, (
skekt þó á grunni um I 6. þuml í
austurendann; þar láu I 7 hús í
rústum um morguninn, Iþegar birti
°g vegsummerki sáust.
ÞaS, sem eftir var nætur, höfS-
umst viS öll viS úti á túni.
Sjötti septemiber var sunnudag-j
ur> °g rann hann upp skínandi
bjartur og fagur. Eftir all-langa
leit fundust fcaffitæki einhvers-
staSar í rústunum, og matur var
gráfinn smátt og smátt upp úr
moldinni, þar sem búriS hafSi ver
iS. Fram úr dagmálunum var bú.
iS aS bera á borS fyrir alla á leiS
unum í kirkjugarSinum, þar íborS-
uSum viS og drukkum kaffi; en
héldur var frumbýlingabragur á
búskapnum, bæSi þann dag og
þá næistu. HleimiilisfólkiS var nú
margt, en alt á bezta aldri, og öll
vorum viS staSráSin í aS taka öll-
um þessum ósköpum meS karl-
mensku, og helzt láta efckert á okk
ur bíta. Og þaS akal eg vinnu-
hjúum mínum 'bera, sem þá yoru,
aS þau reyndust ölll hvert öSru
betra í öllum þessum nauSum;
enginn misti kjarkinn, og allir
vildu vera dugilegastir, þegar far-
iS var aS færa í lag aftur. Fram
úr dagmálunum fóru menn aS
koma víSsvegar aS úr sveitinni til
aS segja frá hörmungum sínum
og vitja um annara í Arnarbælis-
hverfinu. Fréttum viS þá þegar
þau raunatíSindi, fsem gerst höfSu
um nóttina á Selfossi.
Eg boSaSi þegar til fundar á
þingstaSnum daginn eftir á hádegi
«1 aS rannsaka og ræSa um á-
standiS í sveitinni. Kom þá hver
einasti bóndi sveitarinnar á fund;
mundi enginn, aS slíkt hefSi áSur
^yrir koimiS. Var þá samþykt aS
hætta þegar slætti og taka til aS
koma skýlum upp yfir höfuS
mönnum og skepnum; var mér
faliS aS riSa suSur og semja um
kaup á tiimibri og járni ifyrir hönd
sveitarinnar; og fór eg daginn
eftir-. ... '4
Þá tjáSi ekki aS draga hlutina;
mikill hluti sveitarinnar ílá undir
beru l'ofti, líf og beLsa barna og
gamalmenna gat veriS í veSi, og
skamt ti'l hausts og vetrar.
ÚtlitiS var ískyggilegt, ef vetur
kæmi snemma.
En Ihjálp in fór á augabragSi aS
koma úr öllum áttum og í öllum
myndum; aillir vildu hjálpa, og
aldrei fékk maSur nei, hverrar
bónar eSa hjálpar sem beSiS var.
Viku eftir þenna jarSskjálfta-
kipp versnaSi veSriS, gekk í land
suSur meS stórrigningu; tók æfin
þá aS versna hjá öllum, sem úti
lágu, en iþaS voru sem næst urh
30 heimili. En 'þá kom Björn
Jónsson auétur til mín aS Arnar-
bæli, og upp úr því hófuist barna-
flutningar suSur. ÞaS er í sögur
færandi, hve vel og drengilega
Reykvíkingar reyndust þá, eins og
oftar, þeim, sem í nauSir komast.
Eg var bæSi sóknarprestur og
hreppsnefndarcddviti í Ölfusinu á
þessum tímuim, svo aS mér bar
tvöföld skylda til aS hilífa mér
ekki. Eg 'kom því mjög oft suSur
þar af leiSandi þetfa haust, því
margs þuríti meS til undirbúnings
gegn vetrinum. En — eg gleymi
því aldrei, ihve mikinn áhuga fólk
ihér í bænum ihafSi á aS hjálpa.
ALgengt var, aS menn gengu í veg
iyrir mig á götúnum, og spurSu
mig, hvort þaS væri nú ekkert, er
L eir gætu gert fyrir mig eSa fólkiS
í sveitinni iminni, sem heíSi orSió
fyrir þessum þungu búsifjum af
völdum jarSskjálftanna. — Jæja,
fyr;r guSs og góSra manna hjálp
íor þetta nú alt betur en á horfS-
f-t; viS láum iþarna úti og í tjöld-
um um þaS bill ihálfan annan mán-
uS, meSan veriS var aS koma upp
einhverjum kofum til vetrarins, og
. eldur leiS manni illa meS köfl-
um. Vetrarhíbýlin, sem viS Ifeng
um, voru slæm og þröng og lítt
viSunanleg; en — þau höfSu
þann kost, aS þau gátu ekki dott-
iS, hver ólukkinn sem á gekk; og
viS, sem í þeim vorum, ihöfSum
á þeim árum létta og glaSa lund,
og þann ásetning, aS—“gefa okk-
ur ekki meS saumunuim" fyr en í
fulla hnefana. — Oft mun þaS
vera svo, aS þegar alvai'legir at- j
burSir bera aS hönáum, þá kem- ^
ur líka ýmislegt fyrir, sem vekur j
gaman í hugum manna; svo var
líka þessa umræddu jarSskjálfta-
nótt. FjósamaSur var Ihjá mér,
sem hét Jón, og var í græskulausu
gamni kalLaSur Jón berhenti.
Hann var hjá mér í mörg ár, var
trúr og dyggur í verkum isínum,
en ofboS grannvitur. 'Eg hugsa,
aS þá, sem lærSu hjá mér undir
skóla í Arnarlbæli buni reka minni
ti'l hans. Han nhafSi meSal ann-
ars þaS emibæitti á höndum, aS
skera mér í nefiS, og sem sýnilegt
tákn þessa veglega embættis,
halfSi hann undir höndum afar
þykka tóbáksfjöl og stórt og biturt
tóbaksjárn, hvorttveggja frá Jóni
iheitnum Árnasyni í Þorlákshöfn.
Nóittina, er allit hrundi, flýSi Jón
gamli sem aSrir álLsnakinn úr 'bæn
um. Mætti eg honum þá í myrkr-
ínu, og var hann þá í tómri skyrt-
unm, og engri spjör annari, en var
meS tóbaksfjiölina og járniS í
íanginu. Þó mér væri ekki þá
stundina beint hlátur í hug, þá
hyrnaSi mer samt í geSi, er eg sá
karlinn, og segi: “Þú Ibefir ekki
ætlaS aS flýja frá tóbaksáhöldun-
um, gamli minn . Ónei, hús-
bóndi góSur, sagSi karlinn; “þó
þiminn og jörS forgengju, þá ætl-
aSi eg samt aS reyna aS lafa á tó-
báksfjölinni."
AS síSustu vil eg segja þaS, aS
er eg nú eftir 25 ár hugsa til jarS-
skjálftanna meS öllu því, sem
þeim fyilgdi, þá blandast mer ekki
ihugur um, aS mjög margt gott
spratt upp af þeim, þótt erfiSa
tjma sköpuSu þeir í svipinn.
Ólafur Ólafsson.
NAGULL
Vísa um kisu.
Þitit er furSu fallegt skinn,
Sem f'Lauel mýktin lappa.
En takirSu klærnar ekki inn
aldrei er þér klappaS.
S. M. Long.
HvaS á barniS aS heita?
“HvaS eigum viS aS lá'ta hana
heita?” '
Þetta var spurningín, sem Björn
spurSi á hverju kvöldi, þegar
Ihann var kominn heim 'frá vinnu
ainni. Og á hverjum morgni þeg-
ar konan ihans lyfti hvitvoSungn-
um upp aS pabba sánum, svo
hann gæti kyst hann áSur én
hann færi út úr húsinu, sagSi hún
einnig: “HvaS eigum viS aS
láta hana heita?”
ÁstæSan var auSvitaS þessi, aS
þaS var ekkert nafn nógú fallegt
fyrir barniS þeirra. Samt tjáSi
ekki aS kalla 'faHegu, bláeygSu,
kinnarjóSu, litlu stúlkuna ávailt
pabba eSa mc.mmudjúflinginn.
Foreldrar hennar sátu því og
hugsuSu um ölll faLlegus'tu nöfnin,
sem þeim gat dottiS í hug. En
ekkert þeirra gátu þau fallist á.
FrændfólkiS heimsótti þau og alt-
af var rætt um nafniS. En aldrei
gat þeim dottiS rétta nafniS í
hug.
Þannig LiSu mokkrir dagar. Og
lengur mátti senn ekki draga þaS,
aS 'gefa barninu nafn. MóSur-
systir þess heimsótti þaS einu
s:nni; hún hét Matthildur 'GuS-
rún. Hún dáSist! mjög aS litlu
frænku isinni, og stakk upp á því,
aS þau létu hana heita í höfuSiS
á sér. Og þegar hún giftist, sikal
eg Leggja til silfurskeiSarnar,”
bæltti hún viS.
Þegar pabibi litSu stúlkunnar
heyrSi þaS, spurSi hann hissa:
“FuiIIu nafni ? Litla blómiS okkar
ætti þá aS heita Matthildur GuS-
rún Björnsson. ÞaS er fjar-
stæSa.”
Og konan sagSi: “Aldrei!
Aldrei!”
BarniS óx nú eins og grasiS, og
ILárlokkarnir náSu leftir nokkrar
vikur niS ur á Iháls á því. I hverri
viku var reynt aS gdfa henni eitt-
(hvert nafn, en aldrei þótti þaS
eiga v'c'l viS. Litla stúlkan var
byrjuS aS taila orS og orS. Og
hún fór einnig brátt aS geta geng-!
iS fáein spor. Ef annaS óvænt'
hefSi e.kki komiS fyrir, hefSi.
stúlkan aS líkindum orSiþ eins
stór og mamma hennar, áSur en
nokkurt nafn hefSi fundist.
Björn sigSdi einn góSan veSur^j
dag í burtu til framandi lands.j
Suimir kalla þaS iand land miS-j
nætursólarinnar, aSrir NorSur-
IjósalandiS. En vanalegast er þaS
kallaS Island. FólkiS þar er ís-!
lendmgar eins og viS, talar ís-
lenzku eins og viS gerum, en er
auSvitaS ennþá lliSugra aS tala
hana. Og þegar maSur heyrir ís-
lenzku talaSa ágætlega, er hún ó-
trúlega fagurt mál og töfrandi.
MeSan Björn var þarna, veiktist
hann. En nú var hann langt í
burtu ‘fb1 konu sinni og ölluim sín-
um kunningjum hér. Og haldiS
þiS, aS nokkur hafi þá yeriS til aS
stunda hann í veikindunum? Jú.
--- FólkiS á þetelsu NorSurljósa-
landi er gott og gerir alt sem þaS
getur fyrir þá, sém hjáilpar þurfa
meS. En þaS var sérstaklega ein
hjúkrunarkona, sem stundaSi
Björn í veikinduinum. Og þegar
hann gat skrifaS, sagSi hann, aS
ef IþaS hefSi ékki veriS fyrir þá
konu, hefSi honum aS líkindum
a'ldi'ei batnaS. Þegar hann kom
heim til slín, sagSi hann strax viS
konu sína, aS hann vildi láta litlu
Stúlkuna þeirra íheita í höfuSiS á
þessari góSu hjúkrunarkonu.
Mjöll Björnsíson- ÞaS var dá-
iítiS 'skrítiS nafn á barni, fæddu
í Canada, en þaS átti vel viS bláu
augun og ljósgU'lu lokkana hennar
dóttur ihans. Hve.nær sem mamma
litilu stúlkunnar heyrSi nafniS,
datt henni ávallt í hug góSa konan
í! íslandi, sem frelsaSi líf manns-
ins hennar.
Mjöll var barniS loksins látið
heita. Og allir virtust ánægSir
meS þaS, nema Matthsldur móS-
unsvstir þests.
Fiskur hafSur fyrir kerti.
ÞaS leiSist öllum myrkur, og
ekki sízt börnum. Á næturnar og
kvöldin er dimit og þá þarf ljós
meS ti.l þess, aS fúl'LorSnir geti
séS han'da sinna skil viS vinnu
sína, og börnin viiS ileiki og lestur
lexíanna sinna. Ljósin eru margs-
konar. ÞaS eru tii olíuljós, kerta-
ljós, rafmagns'jós og gasljós.
Þessi Ijós eru vanalegast nötuS..
En hvernig haldiS þiS aS fólik
fari aS, þar s,em þessiJjós eru ekki
til? SumstaSar eru notaSir lýsis-
lampar enn, eins og forfeS ur okk-
ar niotuSu. En þaS er ekki al-
staSar gert, þar sem engin önnur
ljós eru til. I Alas.ka og á sumium
öSruim stöðum nyrzt í Ameríku
eru (fiskar vekJdir í vötnum, sem
notaðir eru sem kertalljó's. ÞaS er
kveikt á þeim heiilum og þeir
brenna hægt upp og gefa frá sér
birtu, engu minni ,en vanaleg
kerti.
Þessir fiskar eru sem næst 10
þu.mlunga 'langar. Þeir eru afar
feitir og eru þess vegna svo gott
ljósmeti. Þegar kveikt er á þeim
eru þeir settir í niokkúrskonar
kertastikur, sem gerSar eru úr eik
en ekki miáCmi, eins og kertastikur
þær, sem viS eigum aS venjast.
Hver fiskur endist eina klukku-
stund eSa lengur.
ÞaS eru margar LeiSir til þess,
aS framleiSa og ala Ljós. En þessi,
sem á hefir veriS bent, er nú á
tímum öíllaust ein hin alllra ein-
kenmilegasta.
Vetrarnóttin er löng norSur í
löndum, og þar væri því ó-r^
skemtilegt aS eiga heima, éf þessi
fágætu “kerti" væru ekki til þar,
til þess aS stytta myrkriS og nótt-
Heldur gamla lagið.
‘Einu 'sinni kom söngkennari
FriSriks mikla meS lærisvein sinn
inn til hanís, er hann hafSi kent aS
leika á hljóSpípu. VarS konung-
ur mjög hrifinn af og þótti mikiS
til listar sveinsins ko'mla. SíSan
sneri hann sér aS söngkennaran-
u.m og mælti:
"Þú Ihelfir kent dréngnum betur
aS leika á hljóSpípu en mér.”
“YSár hátign,” mædti kennar-
inn. “Eg hefi haft annaS lag viS
hann.”
“Nú, IhvaSa lag er IþaS?”
Kennarinn bar þá hendina upp
aS eyranu, svo aS gerla matti
skilja, hvaS þaS átti aS tákna. Þá
hló konungur og mælti:
"Nú þykist eg ski'lja, hvernig í
öllu Ilggur. Þá kýs eg fyrir mitt
leyti heldur gamla lagiS.”
Laun þjóðhöfðingja.
Mjög er þaS mismunandi, hve
mikil laun þjóShöfSingjar hafa í
ýmeum löndum. Yifirleitt eru laun
in því stærri sem löndin eru
mannfleiri og auSugri, og þeim
mun meiri hirS Ihafa þjóShöfS-
ingjarnir um sig. ÓvíSa hafa laun
þeirra veriS hækkuS á síSustu ár-
um, þrátt Ifyrir dýrtíSina, og hafa
því sumir iþeirra dregiS mjög úr
útgjölduim viS hirSir sínar. Þann-
ig gat Bretakonungur sparaS svo
mil^iS, aS hann skilaSi ríkissjóSi
aftUT 100,000 sterlingspundum ár
iS I 9 1 6 og síSan hefir hainn gef-
iS stórfé til ýmsra hjálparsjóSa á
hverju ári. En launin eru líka
470,000 sterlingspund. Hafa
þau veriS þaS í síSastliSin 20 ár.
Þar af (fara 320,000 sterlingspund
tii hirSarinnar, en fé þaS, er kon-
ungslhjónunum sjálfum er ætlaS
til eySslueyris, er 150,000 sterl-
ingspund.
í flestum löndum er þaS siSur,
aS þjóShöfSingjar noti ákveSinr.
hluta launa sinna til styrktar sjóS-
uffl og einstaklingum. Er sá styrk-
ur sumpart veittur eftir umsókn og
sumpart a'f sjálfsdáSum.
Enginn þjóShöfSingi hefir ver-
iS jafn ihátt launaSur og Rússa-
keisari meSan keisaradæmiS var
viS lýSi.. Hann hafSi 72,800,-
000 kr. árslauh, miSaS viS gengi
fyrir stríSiS. AuSturríkiskeisari
hafSi rúmlega 17 miilj. kr. laun,
Þýzkalandskeisari 14 milj. kr., en
átti sjálfur afar miklar eignir.
Belgakonungur hefir 3,3 miljónir
franka (2,4 milj. kr.), drotningin
í Hollandi 600,000 gylden (1,09
milj. kr.), konungur Islands og
Danmerkur 1 milj, kr., Grilkkja-
konungur 4 milj. drókmur (2,9
milj. kr.), Japanskeisari 4,5 milj
yen (8,1 milj. kr.), Italíukonung-
ur 15,05 mLlj. ilíra (11 milj. kr.),i
Noregskpnungur 700,000 krónur,'
Rúmeníukonungur 2,5 milj. leij
(1,8 milj. kr.), Spánarkonungur
7 milj. peseta (5,09 milj. kr.) og
Svíakonungur 1,375,000 kr. Laun:
forsetanna í lýSVeldunum eru
miklu ihóflegri. Frakkaforseti hefir
600,000 franka, Bandaríkjafor-|
seti 180,000 kr. og forsetinn í
Sviss aSeins 12 þús. kr.
Nýjasta konungsríkiS.
Fyrir skömmu var Emir Feycal
krýndur konungur í Irak. Kon-
ungssetriS nýja er í Bagdad. —
Feycal var áSur kjörinn konungur
Sýrlands af landslýSnum þar, en
af Iþví hann vildi ekki viSurkenna
í neinu yfirráS Frakka yfir landinu
hófu þeir ófriS gegn honum og
var Goraud hershölfSingi fyrir
liSi þeirra. Hrakti hann Feycal
úr landi. Nú hefir hann tekiS
konungdóm í Irak, fyrir tilhjálp
Englendinga, og er eigi fyrir þaS
takandi, aS hann nái einnig Sýr-
landi undir sig síSar.
lEmir Feycal er meS merkustu
mönnum þar um 'slóSir, Asíulbúi
og EvrópumaSur til samans. Hann
er Aralbi en hefir mentast í Ev-
rópu, gekk á háskóla í Konstan-
tínopel oS HfSi aS því loknu Bed-
úínáliíifi í nokkur ár. Þegar hann
kom til Sýrlands aftur var honum
tekiS meS opnum örmum af þjóS-
inni og llét hann þá strax uppi þá
fyrirætlan sína, aS stofna sjálf-
stætt og voldugt Arabaríki í Vest-
ur-Asíu. , Var hann aS leggja
ihyrningarsteininn aS ríki sínu er
Tyrkir sögSu bandamönnum stríS
á hendur, og hóf hann þá þegar
uppreisn gegn Tyrkjum. VarS
honum þegar vel ágengt og kusu
Sýrlendingar hann til konungs yf-
ir sig, bæSi kristnir menn og Mú-
hameSstrúar. Sýndi hann sig
brátt afskiftamikinn í friSsamleg-
um störfum, og var sívinnandi. I
hinni stuttu stjórnartíS hans voru
stofnaSir 34 nýir skólar i landinu.
LandiS var friSaS og framfarir
ihófust. Gekk svo um sinn aS
Feycal tókst aS halda friSi viS
Frakka, þó nóg gæfust tilefnin til
ófriSar.
Loks urSu Sýrlendingar leiSir á
því aS bíSa eftir viSurkenningu
fullveldis síns, og gremja þeirra^ í
garS Frakka, sem jafnan héldu til
streitu umráSarétti sínum yfir
landinu, magnaSiSt mjög. Þá bar
þaS viS aS flokkur kristinna
manna, sem ihafSi stuSning af
Frökkum, réSist á ArabahöfSingj.
ann Faur, og fór hann til Feycal
og beiddist hjálpar. En áSur en
Feycal hafSi gefiS nokkuS svar,
sendi 'franski hershöfSingin Gou-
raud Feycal úrslitáboS, ok krafS-
ist þess, aS hann lléti af hendi viS
sig höfuSborgina Damaskus, allar
járnbrautir og frönsjk mynt yrSi
lögléidd í landinu. AuSvitaS gat
Feycaf ékki orSiS viS þessum
kröfum og tók þá franski herinn
landiS, aki Feycál flýSi. Eins O'g
nærri má geta er grunt á því góSa
milli hah's og Frakka síSan.
viridlabúS í Budapeist í félagi viS
ekkju eftir doktor í lögfræSi, sem
drepinn var meoan kommúnistar
réSu landinu. Er sonur hersröfS-
ingjans afgreiSsIumaSur í bnS-

nj
^uréi
Tvennir tínaamir.
Frægur austurrískur hershöfS-
ingi, sem stjórnaSi her Austurrík-
ismanna í orustunni viS Ivangor-
od og vann frækilegan sigur viS
Czernovitz í heimsstyrjöldinni,
Kövess von Kövesshasa, hefir af
hverfleik hamingjunnar aS segja.
Hann átti eignir miklar í Sieben-
burgen, en misti þær allar f hend-
ur Rúmena og stóS uppi bláfá-
tækur. Hefir hann nú opnaS
Er ábyggilegt
vegna þess aS
þaS er búiS til af sér-
fræSingum í heila- og
tauga sjúkdómum, og
vegna þess þaS inniheld-
ur engan vínanda eSa
deyfandi efni.
E'f þú þjáist af tauga-
óreglu af einni eSa ann-
ari tegund, þá láttu ekki
hjá líSa aS fá þér flösku
af Dr. Miles’ Nervine.
Batin ner þér viss. ÞaS
sanan v'ottorS hundraS
þúsunda, sem reynt hafa
]saS og vita hvaS þeir
segja.
Go to your Druggist and
get a 'oottle oj Dr.
Miles Nervim ioday.