Heimskringla - 17.01.1923, Side 2

2. BLAÐSÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 17. JANOAR, 1923.
Froskafrœðingurinn-
1 Heimskringlu 3. jan. s.l. er grein-
arkorn, merkt með stafnum H., sem
virðist eiga að vera svar á móti
greinum mínum um andatrúna, er
hafa birzt i blaðinu að undanförnu.
Höfundi greinar þessarar hefir
auðsjáanlega verið mikið niðri fyr-
ir, þegar hann tók pennann, því
hann eys úr sér stóryrðum og órök-
studdum staðhæfingum. Bregður
hann öllum þeim, sem ekki eru á
sama máli og hann og aðrir anda-
trúarmenn, upt heimsku og þekking-
arleysi. Þetta eru hin venjulegu til-
þrif allra þeirra, sem ekki geta rök-
stutt sitt mál; það er og einkenni
margra ofsatrúarmanna, sem þykjast
hafa fundið einhvern “æðri sann-
leika”. Hjá litt mentuðum og lítil-
sigldttm manneskjum er þetta fyrir-
gefaniegt; en það er ófyrirgefan-
legt hjá þeim, sem stæra sig af þvi
að hafa setið að fótum vísindamanna
og lært af þeim að rannsaka og
hugsa.
Höf. segist hafa verið lærisveinn
vísindamanns, sem vandi nemendur j
sina á, að læra af reynslunni — ja,!
svo getur það verið. En eitt er það,
sem hann hefir ekki verið vaninn á,
nefnilega það, að hugsa sig um áður
en hann gerði órökstuddar og vitlaus-
ar staðhæfingar: og má það kallast
gal.Ii á menttin visindalega mentaðs
manns.
Eg neita því algerlega, að andatrú-
in hafi tekið nokkru haldi á mér, eins
og höf. kemst að oröi. Því fer
fjarri. Svo er venjulega að orði
komist, þegar um það er að ræða, að
maður hafi aðhylst eitthvað. l’etta
öt'ugmæli höf. vil eg leiðrétta. Hitt
mun sanni nær, að andatrúin hafi það
hald á honum, að honum finnist öll
andmæli gegn henni vera töluð á
móti sínum vísindalega uppiýsta anda,
og af því stafi stóryrðin og hinar
frekjulegu staðhæfingar.
Dómur höf. um vísindamenn þá,
sem eg hefi haft orð eftir í greinum
mínum, er ekki svara verður. Þó að
maður hafi séð framheila skorinn úr
froski, þá getur maður naumast titl-
að heimsfræga vísindamenn þekking-
arlausa heimSkingja, sem ekki viti,
hvað þeir séu að tala um, og ætlast til
að því sé trúað. Slík gífuryrði
merkja þann, sem notar þau, annað-
hvort sem ofstækismann eða sem ó-
sanngjarnan þjösna, sem ekki er eyð-
andi orðum við.
T’á er það meira en lítið kátlegt, að
heyra andatrúarmenn tala um tilraun-
ir til að villa fólki sjónir. Hvar er
fleiri hlekkingar að finna, en hjá
þeim sjálfum? Saga hreyfingarinn-
ar frá byrjun er að miklu leyti saga
barnalegustu svika. Flestir, ef ekki
allir þeirra frægustu miðlar hafa ver-
ið margstaðnir að svikum. Sumir
andatrúarmenn viðurkenna þetta,
geta ekki Ixsrið á móti þvi; en trú
þeirra er svo milkil, að þeir eru sann-
færðir þrátt fyrir það.
Höf. segir, að andatrúin geti ekki
kallast “trú í venjulegri merkinu,
heidur fræði bygð á vísindalegum til-
raunum”. Þessu vil eg leyfa mér að
neita.
Fræði í vísindalcgri merkingu, er
kerfi sanninda, sem allir heilvita
menn verða að viðurkenna. Þau
sarmindi hafa fengist með rannsókn-
um, og eru þannig, að þau gilda fyr-
ir alla og eru hin sömu, hverjir sem
rannsóknirnar gera, og hvar sem þær
eru gerðar. Þannig er t. d. efna-
fræðin eða hver önnur vel grunduð
vísindaleg fræði. Fyrirbrigði anda-
trúarinnar eru ekki slik óskeikul
sannindi. Þau fara oft og einatt al-
veg út um þúfur og margir, sem hafa
viljað rannsaka þau, hafa aldrei get-
að fengið vissu um, að þar væri um
nokkuð verulegt að ræða. Hver, sem
hefir lesið
Spekilegrar efnishyggju, heldur er
hin hugsæilega heimspekisstefna, sem
er með ýmsu móti, það. Sennilega er
hvorki materiaJismi né idealismi full-
nægjandi sem síðasta útskýring til-
verunnar. En andatrúin er hreinn og
beinn materialismi, að því leyti, að
öll hennar fyrirbrigði eru efnisleg.
Hvað er ektoplasmið, sem andatrúar-
menn tala nú mest um, annað en
fínna efni, ef það er nokkuð? Hvað
er um tóbakið i andaheiminum, sem
Sir Oliver Lodge talar um, er það
.máske ekki nógu efniskent; eða er
það andlegt tóbak ? Það er sama,
þótt andatrúarmenn tali um, að þetta
séu afleiðingar óefnislegra orsaka.
I’etta eru fyrirbrigðin, sem þeir
leggja hendur sínar á og fá vitneskju
| um frá öðrum heimi, að þeir sjáifir
segja.
Svo vil eg segja þessum froska-
fræðingi, sem liklega hefir fram-
heila og getur hugsað, að það sem eg
hefi skrifað um andatrúna, hefir ekki
verið skrifað i þeim tilgangi, að koma
af stað deiluni, heldur til þess að
skýra fólki frá, að það séu til merlo-
ir menn, sem vel vitá hvað þeir eru
af hundmörgum. Slik ummæli eru
að vísu undantekningar, því megin-
þorri Vestur-lslendinga, eftir því sem
eg veit bezt, ber hlýjan hug til Is-
Iands. Það virðist svo sem ungfrúin
farirnar eigi eins miklar og t. d. i
Borgarfirði og á Suðurlandsundir-
lendinu. Enn má spyrja: Hvar er
víkingsandinn ? Er enginn spefiil
af honum t sál þesarar konu ? Því er
sé útblásin af heilagri vandlætingu hún að birta alþjóð manna, draga
um ummæli mín um Vestur-Islend-, fram í dagsljósið og láta “á þrykk
inga, þó eg hafi ekkert hraklegt um ! út ganga” kotungshugsunarhátt út- !
þá sagt. Eg hefi aðeins drepið á, kjálkasveitunga? Er leitt að' sjá slíka
að margir þeirra hafi litla trú á Is- 1 þokubólstra skilnings- og trúleysis
landi og að augu margra þeirra séu
lokuð fyrir því, hvílíkt framtíðar-
land Island sé. Og sönnunin fyrir
þvi er„ að þeir eru þar sem þeir eru,
og sönnun er það líka, að slík harm-
kvælafóstur sem grein Astríðar sjá
risa upp á norðurhimni, yfir Þing-
eyjarýslu, þar sem vér héldum að Is-
lendingar væru víðsýnastir, úr þeirri
átt, sem rödd hins sterka manns,
Guðmundar á Sandi eitt sinn hóf sig
og kvað niður hrakleg ummæli Vest- j'
séu framundan á Islandi. —
Ástríður getttr þess, að á Islandi
hljóti æ að verða “eríitt, ef ekki ilt
að búa”. Hrfitt! Vissulega! O-t
guði sé loí! Því erfiðleikarnir stæla.
án erfiðleika minkar táp manna og
sálirnar verða kotungssálir. Þarna
er hugsunarháttur Astríðar óame-
rískur.
Þegar hér
fer Ástríður
sér miklar hörmungar, þá er óvist,
að heimurinn færi batnandi til mik-
illa muna, þó strí ðyrðu afnumin með
öllu. En það er eigi umtalsefni þess-
arar greinar.
Vesalings kona ! Hver er tilgangur
þinn að nota nafn Jesú Krists í sam-
bandi við þessa grein rnína? Hefi eg
nokkurntíma mótmælt kenningum
er komið í greininni, j hans, að menn eigi að elska aðra
að reyna að bæta úr j menn ? Og hvað kemur það þessu
Hefi eg nokkurntima lýst
eða fyrirlitningu á heilli
dagsbirtuna. Eru þeir tímar komnir, j ur-lslendings um Island. Meiri hefði
að engu má . halda fram, sem ekki | sómi Astríðar verið, hefði hún fetað
kitlar hégómagirnd manna, verða j í fótspor hans.
menn altaf að draga hulu á sanri-
leikann, skilst engum nú orðið, að
sá getur verið vinur, sem til vamms
segir ? Trúleysi er ekki glæpur og
Þá minnist hún á dýrtíðina. Eg
viðurkenni að dýrtið hefir verið á
! Islandi. En Island er engin undan-
tekning. Um allan heim hefir verið
þarf ^ekki að vera ámælisvert, sé það \ dýrtíð af völdum stríðsins. Get eg
á rökum bygt. • En trú mín hefir ( frætt ungfrúna á því, að veturinn
verið, að trúleysið á framfaraskil j ’19—'20, er eg dvaldi í Cleveland,
yrðum íslands sé á lélegum grund- Ohio, var bezta tegund eggja seld á
velli bygt, og getur hver sem vill veg- j yfir dal tylftin, pund af sykri á 33
að mér fyrir að vilja af ve'kum
að tala um, er andmæJa andatrúnni, j mæ:ti reyna að glæða trú á Is'andi.
vegna þess að þeir eru sannfærðir
um, að skýringar andatrúarmanna
séu rangar. Mér stendur á sama,
hvort nokkur svarar þeim. Mér dett-
ur ekki í hug að amast við neinum,
sem það gerir, ef hann gerir það með
sanngirni og eins og þeim mönnum
hæfir, sem vilja tala óhlutdrægt og
reyna að komast að sannleikanum.
F.n eg þykist hafa fullan rétt til þess
að Skrifa um andatrúna, eg get ekki
viðufkent, að hún sé of heiJagt mál-
efni til þess.
Skepticus.
Rödd frá Winnipeg.
...S'í'íir til ungfrú Astriðar Eggcrts-
dóttur.
Beztu menn með öllum þjóðum hafa
reynt að að glæða ættjarðarást þjóð-
ar sinnar. Ljóð Matthíasar, Hann-
esar Háfstein og Einars Benjdikts-
sonar hafa glætt slí'ka trii með þ;óð
vorri. Eg tel mig ekki nema sir.á-
inenni samanborið við slika mei'!, en
eigi að síður tel eg það skyldu mina
að taka Þl máls um slíkt, ef allir a'r-
ir þeg'?.. Eg hefi fylst heift, er eg j
heíi heyrt menn níða Island. F.n
Asfiður er á rangri leið, ef hún
heldur, að mér sé ekki eins hlýtt til j góð.
landa minna, þó þeir eigi heima i
Canada. Eg get trúað henni fvrir
þvi lika, að eg er ekki aö flokka
mönnum niður, landa hér i einn
flokk og Islendinga á Islandi í ann-
cent, er það var hæst, og annað eft-
ir þessu. Svona — i þessa átt —
var það og er að nokkrtt leyti enn
víða um iheim. Og enginn efi er á,
að verð muni Jækka hlutfallslega á
Islandi, er fjárhagsástand alheims
batnar.
Þá minnist hún á heildsalana i
Reykjavik, mergð þeirra. Eg viður-
kenni, að þeir hafi verið alt of marg-
ir og séu enn. Eg hefi samúð með
samvinnustefnunni og álít rétt fyrir
bændur, að styrkja kaupfélögin. Ef
til vill erum við sammála þar, stúlka
En hvers vegna að vera að
minnist á þetta? Er svona erfitt um
samtininginn ? Heldur ungfrúin, að
ef menn nentu að tína til ntakleg um-
mæli um t. d. amerísku “trustana”,,
að það myndi ekki vega niargfalt upp
með því, að hæla íslenzka kynstofn- j máli við ?
inurn, og fer jafnvel lofsamlegum yfir hatri
orðum um framfarirnar, og er þar í ! þjóð eða þjóðflokki? Og gætu menn
mótsögn við sjálfa sig hvað eftir | ekki elskað alla menn og allar þjóð-
annað. Þó eru þessi orð hennar eins ir, þó þeir yfirgefi ekki ættland sitt?
og falskir tónar hafi borist að eyra, j Og er ekki réttara að verða að,
I öðru tölublaði Lögbergs þessa árs
er út kom þann 11. þ. m.. er svo kall-
að svar til undirritaðs, eftir ungfrú
Astríði Eggertsdóttur, og á “svar”
þetta að vera við grein eftir ðiig, er
birtist i Timanum siðastliðið ár..
Ungfrúin básúnar þá fregn út i miðri
greininni, að þjóðskáklið Matthias
heitinn Jochumsson og faðir hennar hef; kynst mörgu f61k; hér> hef-
an flokk, og vegsama annan flokkinn j á móti ummælum hennar um heild-
og fordæma hinn. Alit mitt á heil-
um þjóðflokki sikapast ekki af við-
kynningu við einn mann eða tvo.
Eg er fús til þess að taka í hönd
manns, hvort sem hann er tyrknesk-
ur eða annarar þjóðar, ef eg er sann-
færður um, að hann sé valmenni.
Og hvort sém ungfrúin trúir því eðá
ekki, get eg frætt hana á því, að eg
hafi verið bræður. Skyldu menn þvi
ætla. að bróðurdóttir slíks mikil-
mennis mundi vilja rcyua að þræða
veg sannleikans. forðast rangfærslur
og órökstitdda sleggjudóma. En þvi
fer fjarri. Að byrja grein sína með
]ivi að slá því fram án raka, að grein
min sé barnalega skrifuð og rök-
semdasnauð, er ósatt mál og skal að
því v:! * úðar. Ennfremur getur
hún sér þess til, að grein min muni
hafa önnur áhrif en eg ætlaðist til.
Um það getur hún ekkert sagt. og eg-
heldur ekki. Tíminn einn mun úr
skera. En eg held þó, að það sé ekki
of djörf ályktun að segja. að likurn-
ar bendi í þá átt, að greinin kunni að
halda i einhverja, sem vesturför hafi
i huga. F.g dreg þá ályktun mína af
persónuleguin viðkynningum við
fjölmarga íslenzka bændur og og i--
lenzk bændaefni, sem eg hefi verið
| svo lánsamur að kynnast hundruðum
saman, árin sem eg var á Hvanneyri
og árin, sem eg vann sjálfur á heim-
ilum islenzkra hætida. /Og eg dreg
þá ályktun einnig af þvi, að eg veit,
að hugsunarháttur þeirra er allur
annar en Ástríðar þessarar. Að
samanburður minn á Islandi og Ame-
ríku sé ósanntir, skoðanir gamlar og
úreltar, er röksemdalaust fálm út i
loftið. F,g viðurkendi i þessari grein
minni — og öðrum greinum um sama
mál — að Canada sé gott land og
þar megi stunda búskap i stórum stíl
og það sé gróðavegur mörgum. Og
eg gat þess líka, að margir bændur,
er búskap reka í smáum stíl, séu í dá-
salana i Reykjavik?
Eg neita því ekki, að verzlun kunni
að vera í ólagi á Islandi og erfiðir
tímar. Er það nókkur ástæða :.!
þess að renna af hólmi? Er það
ekki göfugri hugsunarháttur, að
leggia skerf ti! umhótaverka ? Eg
get trúað henni fyrir þvi. að það er
þess vegna, sem mér svíður í hjarta.
að geta eigi tekið þátt í slíktim verk-
um. Og eg get einnig frætt hana á
því, að eg mun aldrei bera þess bæt-
ur, geti eg eigi aftur til íslands kom-
ist og bætt það upp, að eg hefi eytt
dýrmætum árum hér. Hefi eg þó
aldrei glatað trú á Islandi og koma
þar ástæður til greina, sem menn gera
eigi að blaðamáli, þó engin leyndar-
mál séu, sem sé persónulegar ástæð-
tir.
Þá minnist hún á þau unimæli min,
að frarmindan séu góðir tímar á Is-
ir opin augun fyrir framtíðarmögu-
lei'kum Islands, þrátt fyrir alt. En
það virðist. svo langtum færra. —
Ungfrúin fræðir menn á þvi, að hún
geti flæmt um þetta mál af eigin
reynslti. Þökk fyrir upplýsingarnar.
Það va* þarflegt, hugsunarsamt af
henni, að minnast á það. Því grein
hennar ber það ekki með sér. Og
svo byrjar hún röksemdafærsluna á
því, að 1ýsa tíðarfarinuf !) á íslandi
síðustu árin. Og með því á að sanna
ósköpin öll, því um það er langur
kafli? Hver er að gera sig sekan um j hafj komið óþyrmilega við þá, er j a> set;asf ; öðru lanJ
eins og hún hafi sett þessi ummæli
þarna inn i, til þess að reyna að kom-
ast hjá ásökunum um alt of mikla
hlutdrægni. Hvers vegna kemur hún
ekki fram sem óskiftur land- og
þjóðníðari? Heiðttr hennar af
greininni gæti ekki orðið minni.
Þá minnist hún
Hún kemst þannig að orði:
“Er svo mikið gefandi fyrir ætt-
jarðarástina, að maður eigi að telja
það sína helgustu skyldu að lifa lífi
sínu, slíta kröftum sínum í þarfir'
fósturjarðarinnarL jafnvel þó hún
hafi minna að bjóða en önnur lönd.”
Og Ástríður svarar: Nei, og aftur
nei.
F.g gæti farið mörgum orðum um
þetta atriði. En eg ætla ekki að gera
það, álít það þýðingarlaust. Eg vil
aðeins geta þess, að eg er alveg á
gagnstæðri skoðun. Og það hryggir
mig djúpt, að íslenzk kona skuli hafa
látið sér þessi orð um munn fara:
íslenzk kona, og ættkona séra Matt-
híasar heitins Jochumssonar_
“Landið, er maður fæðist í, á ekkert
tilkall til manns fremur en önnur
lönd, hvorki eftir guðs né mannalög-
um, og ættjarðarástin á engan rétt a
sér, vegna þess að hún er sprottin af
engu öðru en eigingirni, og sjaldan
lætur annað en ilt af sér leiða, t. d.
j verið undirrót flestra styrjalda heims-
! ins, og getur það eigi talist fagtir
| eða’ óþarfur ! ávöxtur.”
Hvernig á að deila við konu, er
I slíkan hugsunarhátt hefir? Hefir
! saga Islands og tunga engin áhr.f
haft á konu þessa? Eða fegurð Is-
lands? Hafa ekki fiskimiðin feng-
sælu, fossaflið ónotaða, túnin, sem j
eru að teygjast út um mýrar og
móa og áveitengin stóru, vakið von-
ir i sál hennar um fegurra Tsland'
Getur hugsast, að til sé íslenzk
kona eða niaður, er gersneydd séu
hlýjunt hugsunum til tsSlands? Tung-
an, sagan, landið — það er alt svo
náskvlt — á ástin til þess engan rétt
á sér? Nei, hún er sprottin af eigin-
girni ! ! Ástríður er að reyna að
sanna, að Island sé óbyggilegra en
önnur löpd, og þó er ástin til þess
landi. Hún getur þess, að þau orð j sprott;n af eigingirni. Einmit þetta:
barnaskap? Hvar hefi eg
þvi fram. að tíðarfar sé betra á Is-
landi en hér vestra? Hvergi. Vil
eg þó kannast við, að eg 'kann nmn
betur við íslenzka veðráttu en veðr-
áttu hér. Eg hefi aftur á móti hald-
ið þvt fram, að “einmitt íslenzka
veðráttan hafi átt mikinn þátt í þvi,
að gera þjóðina okkar að bókmenta-
þjóð, að íslenzka veðráttan hafi mót-
haldið j ]asu grein mina. Og á hún náttúr-
j lega við Keldhverfinga. Eg vildi, að
i orð mín hefðu hrist heigulskapinn út
henni og hennar likum. Eg vildi geta
j gripið eldtöngum biturs sannleika
i trúleysíshugsanír slíks fólks. Flvers
| vegna sagði eg þessi orð ? Þó eg segði
“ef til vill”, og orði^.Iýstu þvt von,
j trú, er það sannfæring mín, vegna
| þess, að stjórnmálamenn hins unga,
j reyna að verða að nýtum manni ein-
j mitt í sínu eigin landi en annarsstað-
ar ?
j Ungfrúin sskilur ekki, hvað í húfi
er. Hún veit ekki, að á næstu ára-
j tugum getur Island ef til vill fætt
j tugum þúsunda fleira fólk en nú
ættjarðarástina. i byggir það (sbr. járnbrautar- og á-
veitumálin). *Þes svegna er skaðinn
I margfaldur, að glata fólkinu úr land-
5nu nú. Eg hefi ekki einu sinni á-
mælt þeim, sem hingað eru komnir,
en mér hefir fundist, að Islandi hafi
blætt nóg. Það er áréiðanlegt, að
canadiska stjórnin ætlar að leggja
sérstaka áherzlu á innflutning frá^
þessum löpdum: Finnlandi, Frakk-
landi, Belgíu og Islandi o. fl'. Að
þessu öllu sleptu má minna á, að það
eru margir menn hér, sem telja inn-
flutningsmálastefnu þá, sem nú er
ríkjandi hér, miður heppilega, menn,
sem vilja fá hingað fáa innflytjendur
en góðá, en ekki heila hópa frá ýms-
urh þjóðum, meðfram vegna þess, að
Canada geti ekki tekið' á móti nema
takmörkuðum innflytjendahópi á
hverju ári. Og menn eru til meðal
Islendinga, sem aðhyllast þá skoðun;
menn, sem eru ekki fjarri mér í skoð-
unum um þetta mál.
Hún minnist á orð séra Matthías-
ar við hana. Orð hans sanna ekkert,
og er það sagt með fúllri virðingu
fyrir minningu þessa mæta manns.
Þau eru aðeins eðlileg kveðjuorð tiT
í'frænkunnar", sem hafði ákveðið að
fara vestur.
Hún minnist ennfremur á það. að
það sé rangt hjá mér, að marga
Vestur-Islendinga langi heim. Þeir
eru margir. Eg veit það. Eg sagði
ekki, að meginþorra þeirra langaði
heim eða neit tí þá átt. En mér er
það nóg. að eg veit með vissu uni
allmarga, en hins vegar vil eg ekki
neita því, að Astríður hafi kynst
Löndum, ^sem höfðu líkar skoðanir
og hún hefir nú og er það ástæðan
fyrir orum hennar. En eigi væri
minni heiður þeirra, væri miít álit
réttara.
Þá fer ungfrúin að dylgja með
það, að eg Hti smáum augum á menn-
ingu Vestur-Islendinga. Hvar hefi
vegna trú eg haldið því fram, að menning
ley: is og þekkingarlev'is á eigin landi . þeirra sé einkis virði ? Hvar hefi eg
og af því rnenn haida, að þeir ge’.
látið fara betur um likapia sinn þar,
haldið þvi fram, að þeir séu eigi nýt-
ir menn flestir, hvar sem þeir eru?
— Þetta er alt utan við málefnið og
er níð og annað ekki. Eg he'*i látið
uppi iþá stefnu, að Islandi væri óhag-
ur í að glata fólkinu út
cr eigingirm.
Hún minnist á sírið Ættjarðar
árun sé undirrót þeirra. Stundum og
su’ndum ekki. Tökum ti1 dæmis þátt
töku Belgíu í síðasta st.ríði. Eg þvk-
ist viss, að sú þjóð haíi viljað v;ra
hiutlaus. En réttur her.nar var fót-
UiU troðinn. Belgíumenn gerðu það
s?m rétt var og sagar. geymir nafn
þe'rra. Þeir vörðu land sitt á móti
margnum. Þeir gerðti það af þ-.'í, að
, þeir unnu ættjörð sinni. Heil! slílcri
eru . þjóð. Slí'kur hugsunarháttur er lots-
erfiðust. Og því má ekki gleyma, verður. Auðvitað getur ættjarðarást
að ástandið í umheimmum var þann- 1 ;e:n ; gönur ig ættjarðarástiu ; fengur, og eg gæti nefnt bókmenta-
full veldisárin. Frumbýlingsárin
bækur andatrúarmanna,1 góðum efnum. Eg fylgdi eigi þeirri
kannast við viðbárur eins og þá, að reglu að lofa svó einn að eg lastaði
sambandið náist ekki, eða að hugar- 1 annan en einmitt í þvi gerir Ástríður
ástand viðstaddra sé ekki eins og það
eigi að vera. Er þetta líkt nokkrum
viðurkendum visindum?
Nei, það er það ekki. Fyrirbrigð-
in heyra undir sálarfræðina, og það
verður hennar verk að skýra þau.
Höf., eins og fleiri andatrúarmenn,
fárast um efnishyggju. Það er ^
þægiJegt orð, en erfiðara að festa;
hendur á því, sem það á að ‘tákna. |
Andatrúin er ekki andstæða heim-
I
þessi sig seka. Hún lofar Ameríku
og níðir Island. F^g lofaði Island og j
niddi eigi Ameríku. Eg lét hana
njóta sannmælis líka. Mér fanst það
að íslenzkar sátir". Þetta het'ir ek'ki t í.slenzka. fullvalda ríkis, eru að minu
verið Iirakið. Islenzka veðráttan a áliti að ná þeint þroska, að lnigsa um
þvi sinn þátt i þvi áliti. sem islenzka ; |)ah fremst af öllu að vinna alþjóð i !
þjóðin er í hjá metiningarþjóðunttm. j vjj_ ,f>að má ekki lá þeim um of, þó j
Og það álit bvggist á bókmenta- j Sumt hafi farið í handaskolum fyrstu j
stárfsemi íslenzku þjóðarinnar. Og
þáð má lika taka það fram, að þrátt
fyrir íslenzka veðráttu og ýmislegt
annað, sem þjóð vorri og landi er
fundið ti! foráttu, er verið aö byggia
upp álit ,á íslenzkum vörum með er-
lendum þjóðum. T. d. eru Islend-
ingar orðnir Norðmönnunt erfiðir
keppinautar á fiskmarköðum Sþán-
ar og Portúgals, — Mér er það vel
Ijóst. að íslenzk veðrátta er oft slæm.
En hún er ekki verri en það, að henn-
ar vegna er engin ásfæða til að
flytja alfari í önnur lönd. Því verk-
Ieg þekking getur á margan hátt bætt
sl'kt upp. En um alt slí‘kt virðist
ungfrúin ófróð með öllu. Má nefna
úr landinu
nú, og þá stefnu he1d eg fast við og
ntun verja án öfga og án þess að
niða Canada eða Landa hér. Eg hefx
aðeins sagt það, sem eg álít rétt, og
ungfrúin hefir ekkert af því hrakið.
Eg lít t. d. langt frá því smátim aug-
um á mennimgarstarfsemi Stephans
G. Stephanssonar. Og eg álít, að
mörg ljóð Þorskabíts, Þ. Þ. Þ. og
Sig. Júl. Jóhannessonar séu þjóðinni
þau ár og er enn að nokkru leyti, j hreyzt í ásælni og ágang á aðrar
ekki úr vegi, því svo oft hefi eg j tilraunir þær, er gerðar hafa verið
heyrt tslandi hallmælt hér, heyrt hin- | um votheysverkun, um ræktun fóður-
ar fáránlegustu staðhæfingar um Is-
land og Islendinga, sem erti með öllu
ósannar, t. d. það, að á Islandi sé ó-
gerningur að ferðast án þess að
verða lúsugur, svo eitt dæmi sé nefnt
jurta. vermireiti o. m. fl. Avextirn-
að um alt var þeim eins örðugt og
; hugsast getur. Og svo er önnur á-
: stæða, og hún er eigi þýðingarminni.
j Eg veit að hugsunarháttur sveita-
I fólks hefir brevzt. Eg veit, hvað
j hefir verið gert og er verið að gera
á Hvanneyri, Hólum og Eiðum. Þar
; er verið að undirbúa íslenzka sveita-
! pilta, gera þá hæfari til þess að hæta
j og fegra ísland. Þar er líka verið
að móta íslenzkar sálir. Þar er ver-
ið að reyna að gera þær sem allra
ólíkastar sál Ástríðar Eggertsdóttur.
F.g þekki mennina persónulega, sem
eru að móta og mynda. Og eg þekki
efniviðinn. Eg veit, að kennararnir
þjóðir, en þá er hún ekki lengur sör.n
Heldur Ástríður. að eðli manna mun!
f
nokkurntima brevtast svo, að mcun
t. d. hætti að elska, eg á við megln-
starfsemi margra annara manna nu.
t. d. Jóns Runólfssonar. Hins vegar
getur mér ekki dulist, að íslenzk
menning er þúsund sinnum þyngri á
metunum. Og hvernig ætti annað
I .
þorra matana, elska eða hata? Held- að vera, þar sem matefialiskar stefn-
ur hún, að tilfinningalíf manna múni Ur erit hér ráðandi? Þeir. sem slík-
nokkurntíma breytast svo stórkost-! um stefnum fylgja, líta öðruvísi á.
lega, að eitt nái ekki fastari tökum á Og er ekki um slíkt að fást. I þessu
hug manns en annað ? — Það getur ! sapnbandi vil eg minna ungfrúna á,
verið, þó eg trúi því ekki. En það j að það var einmit tföðurbróðir henn-
verður fyrst þá; er ný tegund ástar, ar, Matthías heitinn Jochumsson, er
af slikum tilraunum eru farnir að J á þessum stöðum eru að vinna þjóð-
koma í ljós, þar rem eg þekki til a
Islandi, og get eg vel skilið, að í út-
kjálkasveit á Norðurlandi séu fram-
nýtt starf. Eg veit, að það muni tak-
ast. Þess vegna, meðal annars, er
það sannfæring mín, að góðir tímar
sem svo mikið er farið að bóla á í
þessari heimsálfu, líkamaástin, fer i
vöxt. Þegar eigingirnin, er Astríður
segir í einfeldni sinni að sé undirrót
ættjarðarástarinnar, hefir ýtt ættjarð-
arástinni úr sessi. Eg vona að þeir
tírnar komi aldrei. Það má í þessu efni
minna á, að það eru margir menn
þeirrar skoðunar, að þó stríð leiði af
sagði í ritdómi um bók eftir mig, að
“materialistisk lífsspeki hlyti að
leiða til örvilnunar”. Einmitt þetta
á kanske eftir að koma í ljós hér
vestra, er tímar liða, þegar saga
þjóðanna hérna verður myndauðugri,
þegar menn fara að gefa sér tíma til
þess að hugsa einnig og meira um
listir og vísindi en nú er raun á. Og