Heimskringla - 21.03.1923, Blaðsíða 4

4 BLAÐSIÐA
H E I M S K R I N G L a
WINNIPEG, 21. MARZ, 1923
WINNIPEG, MANITOBA, 21. MARZ, 1923.
Yiðskiftasamningur-
inn við Frakka.
Eins og ýmsa mun relca minni til, var Mr.
Fielding, fjármálaráðherra Canadastjórnar
lengi yfir á Frakklandi s.l. sumar. Hann fór
þangað ekki til þess að horfa á franska
kvenfólkið eða skemta sér. Hann fór í þágu
þessa lands. Tilgangurinn var að gera verzl-
unarsamninga fyrir hönd Canada við Frakk-
land. Kornvöru sem hér er framleidd fyrir
náð skaparans og náttúrunnar í svo ríkum
maeli, að nægir til framfærslu 35 miljónum
manna, átti að leitast við að selja þarna og
kaupa iðnaðarvöru af Frökkum aftur. En
tollar voru á viðskiftum þessum áður. Til
þess að verzlunin gæti orðið sem frjálsust
milli þessara landa, varð að rífa tollveggina
niður. Og Frakkland lofar um hæl, að láta
Canada sitja að lægsta tolli á kornvöru.
Fielding gerir hið sama. Tollur á glingri, er
hingað hefir verið flutt frá Frakklandi, nam
$850,000 árlega. Honum var sópað burt,
svo að Canada fer á mis við þær tekjur. En
þegar til þessa lægsta tolls á Frakklandi
kemur, sannast að þar er aðeins einn tollur
á innfluttri kornvöru — og það er hæsti toll-
urinn. Canada sætir með öðrum orðum
sömu kjörum á Frakklandi og önnur lönd,
Danmörk, Noregur, Svíþjóð, Japan, Sviss,
Argentína, Columbía, Venezuela og Italia.
Þar er því ekki fremur en áður nokkurt færi
á að selja bændaafurðir héðan.
Og hvað græðir þá Canada á þessum
samningum? Jú — Frakkland getur nú mok-
að til þessa Iands öllu, er það lystir af nauð-
synjavöru eins og ilmvatni andlitsfarfa, hár-
klístri, varalit, útsaumi, silkitvinna, borð-
um, snúrum, fölskum fjöðrum, hári, blómum
og Iaufum, brjóstsykri, sætabrauði, brenni-
víni, tyrkneskum ábreiðum og skurðgoðum
— ramkaþólskum minjagripum. Um $850,-
000 tollur er rifinn niður, til þess eins að
hleypa þessum ófögnuði öllum skattfríum
inn í landið, án þess að Canada njóti neins
góðs af með sölu á helztu afurðum þessa
lands í staðinn! Hvílíkir viðskiftasamning-
ar!
En það bezta af öllu í sambandi við þessa
samninga Fieldings verður það, að sjá,
hvernig hann fer nú í ársreikningunum að
gera af fyrir þessu $850,000 tapi. Það er
ef til vill hægt að gtóka á hvernig það verð-
ur gert. En það verður eigi að síður fróð-
legt að heyra hann gera grein fyrir þessum
áætluðu hagsmunum öfugu megin á reikn-
ingunum.
Herferð Frakka á
hendur Þyzkalandi
og afleiðingar hennar.
Eftir Frank H. Simonds.
(Fréttaritara Review of Reviews í Banda-
« ríkjunum.)
I. í Ruhr.
Síðustu grein minni lauk með því að segja
/frá, að Frakkar væru nýkomnir til Ruhr.
Herferð þessi vakti mikla undrun. Menn
spurðu æstir, hvort nýtt stríð væri byrjað.
Fár eða enginn skildi, að þetta væri fram-
hald af stríðinu, sem hófst 1914, aðeins nýtt
í sniði. Nú er meira en mánuður liðinn síð
an Frakkar stigu þeta spor. Og nú virðist
undrunin út af því vera horfin. En eigi að
síður eru afleiðingar þess engu minni en áð-
ur. Hér er um mikilfenglegt hernám að ræða.
Eitt hið mesta, er sagan getur um. Hernám
hellar þjóðar, sem að tölu til er 60 miljónir
manna.
Saga þessarar herferðar er stutt. Og ?
kveðinn sigur er ekki unninn enn með henni.
Skaðabæturnar eru ekki enn borgaðar
Þjóðverjar hafa heldur ekki gefist upp. Við-
nám það, er Þjóðverjar veittu, þó meira af
vilja en mætti virtist gert, hefir tafið fyrir
fullkomnum sigri. Vígi Þjóðverja eru eno
óunnin og mótspyrna þeirra er ákveðin og
tvímælalaus. Ef Frakkar hafa búist við, að
ekki þyrfti annað en að sýna þeim framan
í lið sitt, og að þá myndu þeir bregðast við
og borga skuldir sínar, hafa þeir orðið fyrir
algerðum vonbrigðum.
En svo er ekki víst, að þeir hafi endilega
búist við skjótum sigri. Undirbúningur
þeirra bar það að mörgu leyti með sér. Það
var ein alvarleg hætta á þessari leið
Frakka. Hún var sú, að aðrar þjóðir slæust
í Ieik með Þjóðverjum. En af því hefir nú
ekki orðið. Og Frakkar hafa komið ýms-
um áformum sínum fram til þessa, þó endi-
leg úrslit séu fjarri.
Þjóðverjar höfðu ál^veðnar skoðanir um
þetta efni. Stjórnmálamenn þeirra, iðnkóng-
amir og alþýðan öll var sannfærð um það,
að ef Frakkar byrjuðu að taka lönd af þeim
með hervaldi, hlytu Bretland og Bandaríkin
að koma til sögunnar. Og á þeirri von
bygðu þeir mótstöðu þá, er þeir sýndu
Frökkum.
En nú er það á daginn komið, að Bretar
geta ekki skakkað þenna leik Frakka og
Bandaríkin vilja ekki gera það. Eg mun
senn benda ítarlega á afstöðu Breta í mál-
inu. 1 svip má geta þess, að af missættinu
á Lausannefundinum stafar Bretum hin mesta
hætta. Eignir og umráð þeirra í Vestur-
Asíu eru í húfi, ef þeir hreyfa sig á móti
Frökkum, eða reyna að bjarga Þýzkalandi
úr klípunni. Ef Bretar kölluðu hermenn
sína heim úr Ruhr, til þess að sýna Frökkum
að þeir væru andstæðir þeim, hefði það í
för með sér, að Frakkar og ltalir myndu
kalla sína hermenn heim frá Constantínópel.
Og meira þyrfti þar ekki með til þess að
hleypa Evrópu í loga.
Að því er Bandaríkin snertir, virðist
hvorki stjómin né umræðurnar í efri mál-
stofunni bera vott um, að þau ætli að þvinga
Frakka til að hörfa til baka, eða láta sig
málið skifta. Þau munu líla svo á, sem af-
leiðingin af því yrði sú, að þau yrðu að að-
stoða Frakkland úr því, ef á það yrði ráðist.
En að binda sig á þann hátt, er Bandaríkj-
unum og hefir ávalt verið mjög fjarri.
Það er því ljóst, að Þýzkalandi kemur
ekki hjálp utan að frá. Það hefir tapað
henni. Á hinn bóginn hefir Frakkland ekki
að neinu Ieyti beðið halla í því efni. Belgía
liðsinnir því með her hvenær sem er. Og
Italía er í anda með Frökkum.. Þessi her-
ferð Frakka á hendur Þjóðverjum hefir að
vísu sætt misjöfnun dómum á Bretlandi. En
þó eru það einstakir menn og blöðm, en ekki
stjórnin, sem Ieggur þeim hana illa út. Og í
Bandaríkjunum eru margir, sem hallast á
sveif með Frökkum. En hvað sem því líð-
ur, er hitt víst, að Þjóðverjar hafa ekki get-
að fengið Bretland eða Bandaríkin til þess
að skerast í leikinn með sér.
II. Útlitið.
Þegar til lengdar lætur, hlýtur þetta af-
skiftaleysi annara þjóða að verða Þýzka-
landi að falli. Það getur veitt Frökkum við-
nám í nokkrar vikur, ef til vill nokkra mán-
uði. Og það viðnám getur orðið Frökkum
óþægilegt. Það sviftir þá kolunum í svip,
sem þeir áttu þarna í vændum. En það ríð-
ur líka þýzka iðnaðinum að fullu. Með því
að taka kolanámurnar í Ruhr í sínar hendur, I
hafa Frakkar skorið á lífæð iðnaðarins |
þýzka. Kolanámurnar í Ruhr hafa verið
undirstaða hans frá því fyrsta.
Verði brátt engin breyting á ástandinu, J
sem nú er, hljóta verksmiðjur Þjóðverja að
hægja á sér og stöðvast að lokum. Pen- j
ingar Þjóðverja eru gengsilausir utanlands
og gildi þeirra í landinu sjálfu er fallvalt. |
Það getur því naumast farið hjá því, að
vistaforði landsins þverri. Og hann getur 1
Þýzkaland ekki veitt sér á neinn hátt. ef iðn- J
aður þess mer í mola. Hann er þeirra eini
gjaldmiðill utan lands.
Nema því aðeins, að stjórnmálabylting !
verði á Þýzkalandi — og sem engan veginn \
er ólíkleg, því á mörgum stöðum í útjöðrum
landsins er kynt að þeim kolum—getur ekki 1
hjá því farið að Þýzkaland gefist upp. Og |
þeirra tíma verður ekki langt að bíða. Þá
byrjar það sporið í sögu þessarar frakknesku
herferðar, sem alvarlegustu afleiðingarnar j
hefir í för með sér.
Heimska ein er það að haida, að Þjóð- ;
verjar sæti nú vægari skiimálum en áður.
Frakkland og Belgía semja ein þá skJmála,
eem gerðir verða. Og þau munu aldrei gefa j
Ruhr eftir. Að hugsa sér *ð Frakkar láti
\e! þrð í hug koma, þegar Þjóðverjar eru
með öllu að þrotum komnir, er >nesta fjar-
s‘æða. jafnvel þó Þjóðverjar Iofi öllu fögru
uin freiðslu á skaðabótunui'. Það fyrsti,
‘ sem Frakkland gerir, þegar það þarf ekki á
h< r þar að halda, er að by ia að v nan nám-
u.nar sér og Belgíu í hag.
Og þá kemur iðnaðurinn til sögunnar.
Þegar Frakkar tóku Elsass-Lothringen, fengu
þeir í sínar hendur eina þá mestu járnlind,
sem til er í allri Evrópu. En þeim varð
| minni matur úr þessari auðslind sinni en ætla
| mætti, veg'na þess að Þjóðverjum tókst þá
að halda í kolahéraðið Ruhr. Frökkum
j varð svo kostnaðarsamt að vinna járnnám-
urnar, af því að þá skorti kolin, að þeir
keyptu heldur járn frá Svíþjóð, Spáni og
víðar, en að vinna það úr þessum námum
sínum. Járniðnaðurinn á Frakklandi tók því
ekki þeim framförum, er margir gerðu ráð
fyrir;
En þar sem þeir hafa nú komist yfir kola-
héröðin þýzku, hafa þeir í sínum höndum
I það tvent sem aðallega þarf með til þess að
réka járn- og stáluvöruiðnað. Og þar með
er sá iðnaður kominn í þeirra hendur. Þeir
geta meira að segja látið Þjóðverja sjálfa
kaupa járn- og stálvöru-efni. Þeir munu
senda kol frá Ruhr til Moselle-héraðanna,
annars járnnámustaðar er þeir eiga. En
með því geta þeir boðið hverjum sem er
birginn og ráðið verði þessarar vöru í Ev-
rópu.
Stinnes og Thysen, þýzku verksmiðjueig-
endurnir alkunnu, verða að gera samninga
við Frakkland um kaup á járn- og stálvöru-
efni. Fyrir þeim er ekki í annað hús að
venda. Og með því er hinn mikli iðnaður
‘Þýzkalands Ikominn í hendur Frakka. Á
sama tíma byggja Frakkar auðvitað þenna
iðnað upp hjá sér og smá uppræta hann ann-
arsstaðar.
Eins og nærri má geta, er Þjóðverjum
ekki um þessa samninga við Frakka gefið.
Þess vegna hafa iðnkóngarnir þar komið
j þýzku þjóðinni til að andmæla gerðum
| Frakka og reyna að sporna í lengstu lög við
hví, að Ruhr fari í hendur þeirra. Þeir
‘ trúðu því ekki, að Bretland og Bandaríkin
I sæju ekki, að Frakkar eru með þessari her-
ferð sinni að leggja grundvöll til iðnaðar,
I sem báðum þessum löndum stafar hætta af.
Á því bygðu þeir von sína um hjálp frá þess-
I um þjóðum.
En þetta tekur alt tíma fyrir Frökkum
j Þess vegna er ekki hægt að hugsa sér ann-
j að, en að þeir séu svo að segja alkomnir til
| Ruhr. Ekki er þó þar með sagt, að
; Frakkar ætli sér beirtlínis að leggja þessi
i Ruhr- og Rínarhéröð eða nokkurn hluta
I Þýzkalands undir Frákkland í stjórnmálaleg-
um skilningi. Hitt er líklegra að fyrir þeim
vaki að koma þarna á fót sjálfstjórnarríkj-
um, iðnaðarlega innlimuðum í Frakkland.
Þessi smáu sjálfstjórnarríki í orði kveðnu
eru einkar heppileg til þess, að fá vissum
þjóðum tögl og hagldir iðnaðar og auðslinda
þeirra í hendur. Þó Frakkar séu komnir til
þessara héraða, er þeim ekki hagur að því,
að hinir þýzku íbúar þeirra yfirgefi þau.
Frakkar ættu erfitt með að hagnýta sér þessi
nýju gæði án þeirra. Það gerir mannfæðin
á Frakklandi. Samvinna virðist því óum-
flýjanleg á milli þessara tveggja fjandþjóða.
Það er erfitt að hugsa sér hana stjórnarfars-
lega og andlega. En eins og ekki verður hjá
henni komist, að bví er iðnaðinn snertir, svo
er hún óírávíkianleg í stiórrmálum A6
Frakkneski andinn og hinn þýzki eigi nokkru
sinni samleið, getur orkað tvímælum. Þau
verða að líkindum fyrst um sinn að “ráfa í
öfuga átt” andinn og verkin hjá Þjóðverj-
um, samkvæmt hinni nýju stjórnskipun, sem
fyrir löndum þessum liggur að koma á fót
hjá sér innan skams.
III. Drottinvald Frakka.
Engum getur dulist, að þarna er um sögu-
legan atburð að ræða; atburð, sem afar víð-
tækar afleiðingar hefir í för með sér. Sag-
an er að endurtaka sig; Frakkland er að
verða eitt voldugasta ríkið í Evrópu aftur.
Og það valdatímabil þess getur orðið eins
langt og hið fyrra. En það stóð frá tímum
byltingarinnar og fram á síðustu daga Napó-
leons.
Einhverjum virðist ef till of mikið úr þessu
gert. En lítum á ástandið. Rússland er af-
skiftalaust um öll sambönd. Austurríki er
úr sögunni. Þýzkaland er aðþrengt og far-
lama. Frakkland eitt er á fótunum af þess-
um stórveldum Evrópu. Og það hefir Belgíu
með sér að vestan, litlu sambandsríkin á
Balkan að sunrian og Pólland að austan. Með
sambandi við þessi ríki slítur Frakkland í
sundur öll óvinailönd sín. Sú eina hætta,
sem þeim stafaði af ríkjasamböndum, var
samband Bretlands og Italíu. Það voru þau
ríki ein, sem hugsanlegt var, að frelsað gætu
Þýzkaland.
Þetta vakti fyrir Lloyd George. Og
hann vonaði einnig, að með tíð og tíma gæti
Bretland gert samband við RúsSland. En sú
von hefir brugðist. Og það er Iítil von um,
að Bretland geti gert samband við neina
þjóð sem stendur. Frakklandi virðist því
ekki stafa í bráð nein hætta af því. I stað
þess að taka fram fyrir hendur á
Frökkum í Ruhr, hafa þeir nú hag
að sér alveg eftir þeirra höfði og
gefið þeim valdið í hendur. Sam-
band Frakka við Tyrki hefir kom-
ið þessu til leiðar.
Ef Bretar færu nú að beita
í valdi gegn Frökkum, er allur Mú-
J hameðstrúarheimurinn frá Cairo
á Egyptalanid til Calcutta á Ind-
landi, farinn af stað á móti þeim.
Og það þarf þar á öllu því liði að
nalda, er Bretar eiga kost á að
draga saman sem stendur. Með
öllu öðru, er nú þrengir að þeim
heima fyrir, er sjáanlegt, hverjar
afleiðingarnar yrðu af því fyrir
Breta. Iðnaði þeirra yrði mjög
hnekt með því, og skattar og
vinnuleysi ykjust í það óendan-
lega.
Ítalía er Bretum töpuð. Hún
er nú í orði kveðnu með Frakk-
landi. Að vísu er ekki óhugsan-
legt að Bretland geti sveigt hana
með sér, en það yrði því dýrt. Og
Júgó-Slavar færu þá á móti Italíu,
nema því aðeins, að hún yrði um
leið á hlið Þýzkalands.
Það verður að líta á ástandið í
Evrópu eins og það er. Clemen-
ceau gerði samning við sam-
bandsþjóðir sínar um það, að af-
stýra stjórnarfarslegu hruni Þýzka
lar.ds, gegn því að þjóðirnar sæu
um að skaðabæturnar yrðu borg-
aðar og að þær vernduðu Frakk-
land fyrir yfirgangi Þýzkalands,
eftir að það væri aftur risið úr
Dodd’s nýrnapillur eru bezta
nvrnameðaliÖ. Lækna og gigt,
bakverk, hjartabilunt þvagtepou.
og önnur veikindi, sem stafa frá
nvrrmum. — Dodd’s Kidney Pill*
kosta 50c askjan eða 6 öskjur fyr.
•r $2.50, og fást hjá öllum lyfsöJ-
um e3a frá The Dodd’s Medic'n*
Co., Ltd_, Toronto. Ont.
ru« i 'i j;
Þessa samninga hafa nú bæði
Bandaríkin og Bretland virt að
vettugi, Bandaríkin beinlínis en
Bretland óbeinlínis, með fram-
ferði sínu. Frakkar eru því ekki
neitt bundnir við þessa samninga.
Þess vegna hafa þeir nú fært sér
ábyrgðina sjáfir í fang, að inn-
heimta skaðabæturnar. Ruhr-
herferðin er því síðasta sporið,
sem Frakkar stíga til þess að
brjóta af sér böndin, sem Wilson
og Lloyd George lögðu á þá með
Versálasamningunum.
I þrjú ár hafa Bretar með
lempni reynt að halda Frökkum í
skefjum. Þeim hefir tekist að
halda þeim einangruðum þar til
nú. Viðreisn Þýzkalands var hæg-
fara. En ef Lloyd George hefði
ekki stígið óheillasporið, sem
hann gerði í tyrknesku málunum,
er óvíst nema að stefna Breta
hafði unnið. Þýzkaland hefði þá
smátt og smátt komið fótum aft-
ur undir sig. En Frakkland hefði
verið hið sama og það áður var,
undirgefið þeim. En nú er úti
um hjálp Breta til viðrefinar
Þýzkalandi, og um leið úti um
samband þeirra ríkja. Bretar
geta nú fyrir enga muni átt á
hættu, að hefta aðfarir Frakka.
Múhameðstrúarþjóðirnar eru nú
svo flæktar inn í það mál.
Frákkland hefir nú betra tæki-
færi til að verða volldugt land en
það hefir haft síðan Napóleon
beið ósigurinn mikla. Það hefir
góðan her. Það hefir auðslind-
irnar. Það hefir samband við aðr-
ar þjóðir. Og það er alt útlit
fyrir að þeir viti, að nú er vitjun-
artími þeirra kominn.
Þýzkaland er afvopnað. Það
er ósjálfbjarga efnalega. Það er
einangrað stjórnarfarslega. Frakk
ar hafa tekið Rínarvígin þeirra.
Frakkland hefir verksmiðjur þeirra
og iðnað í %ínum höndum. Stríð
nú byggjast meira á þessu en á
mannfjölda. Þó að Þjóðverjar
reyndu að gera eitthvað, leiddi
aðeins af því ótakmarkað mann-
fall og eignatjón á þeirra hlið, en
ekki á Frakka.
Enginn maður getur sagt um
það, hvernig Frakakr nota vald-
ið, sem þeim hefir verið lagt upp
í hendur. Það getur bæði verið
að þeir noti það viturlega og óvit-
udega, sér í hag og til góðs eða í
óhag og til eyðileggingar. En
eigi að síður er valdið í þeirra
höndum. Það má deila um,
hvernig þeir hafa náð því. Sumir
munu segja þá hafa gert það með
illu, og að ilt eitt af hljótist. Öðr-
um getur virst það á annan veg.
Sem stendu'r er deila um það harla
lítils virði. Málið er í það horf
komið, að það skiftir litlu.
Það hefir ávalt verið skoðua
mín, að Frakkar myndu ekki láta
neitt sparað til þess að koma í
veg fyrir viðreisn Þýzkalands.
Það er nú eins víst og að kvöld
fylgir degi, að Þýzkaland tæki
, fyrsta færi sem gæfist til þess að
hefna sín á Frökkum. Það vita
i allir, en engir betur en Frakkar.
Nú hafa Þjóðverjar ekki staðið í
skilum við þá. Og eins lengi og
Frakkar hafa þá ástæðu til að
i koma fram áformum sínum og
hálda Þjóðverjum niðri, verður
hún notuð.
Eg lít ekki á Frakka sem her-
sinnaða þjóð. En þeir hafa allan
vilja á að lifa sem þjóð. Unœ
hálfa öid hafa Þjóðverjar haft þá
undir þumalfingri sínum. Og til-
gangur Þjóðverja var að uppræta
þá. Síðasta sporið þeirra var tii
þess stígið með stríðinu mikla, og
við sjálft lá að þeim tækist áform
| ið. Frákkar sluppu með naumind-
j um. Og nú hafa annaðhvort for-
i lögin eða réttlætið hagað því svo
til, að óvinir þeirra hafa fallið í
þeirra hendur. Og sambandsþjóð-
ir Frakka hafa gefið í skyn, að-
þær ætli ekki í annað sinn sem
Þjóðverjar reyna til að hremma
Pans, að láta sig það neitt skifta.
Er þetta alt ekki nokkur á-
stæða fyrir herferð Frakka nú á
hendur alda-óvini sínum og kúg-
ara?
Eftir ail-langt vopnahlé hefir
stríðið nú, sem hafið var 1914,
aftur býrjað milli Frakka og
! Þjóðverja. Tilefnið er hið sama
J og þá. Hagur stríðsaðila og að-
I staða er aðeins önnur. Orð
Þjóðverja voru 1914 þau, að
1 þaðan í frá ætluðu þeir að hafa
Frakka eins og þeim sýndist, og
í eitt skifti fyrir öll sýna þeim,
hvaða leið þeim væri ætlað að
ganga. En raunin hefir nú orðið
ónnur.
Árið 1918 lofaði bæði Wiison
og Lloyd George Frökkum, að ef
! þeir gæfu Þjóðverjum tækifæri til
þess að rétta hag sinn við, skyldu
, þeir sjá um, að þeir fengju sínar
i skaðabætur og yrðu þess utarr
verndaðir fyrir ágangi annara
i þjóða. Hvorugt af þessu hefir
verið gert. Samt hafa leiðirnar
ávalt verið opnar til þess. Yfir-
sjón þeirra lá í því, að þeir héldu
að þeir gætu til eilífðar komist hjá
því að efna þessi loforð sín.
Meira.
Frá ársfundi Sambands-
safnaðar á Gimli.
Fyrsti ársfundur Fyrsta Sambands
safnaöar á Gimli var haldinn r
! kirkju safnabarins sunnudaginn 11.
marz 1923, eftir messu.
Féhiröir safnaðarins ljigöi fyrir
| fundinn yfirskoöaða reikninga fyrir
i liöiö ár, og gerði grein fyrir fjár-
| málum safnaöarins á liðna árinu, og
reyndist hvorttveggja í ágætu lagi.
Presjtinum haföi verið borgaö hi5
umsamda kaup aö fullu. Umbætur
og viögerö á kirkjunni kostaöi nærri
$400.00, alt borgaö. Allur annar
starfskostnaður borgaður og dálítiJS
i sjóði. Lét fundurinn í Ijós ánægju
sina yfir fjárníála- og framkvæmda-
starfsemi safnaöarnefndarinnar.