Heimskringla - 03.10.1923, Blaðsíða 2

2. BLAÐSIÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 3. OKTÓBER, 1923
CraÍDquebille.
Eftir
Anatole France.
íslenzk þýðing eftir
Sigtr. Ágústsson.
Niðurlag.
IV.
Vörn fyrir Bourriche
dómforseta.
Eftir að dómurinn var kveðinn
upp, voru tveir eða þrír lögmenn
og fáeinir af tilheyrendiinum eftir.
Itéttarskrifarinn kallaði þegar
annað mál. Þeir sem út fóru, hugs-
uðu ekkert um Crainquebilleismál-
ið og létu sig það litlu skifta. Það
var aðeins Jean Lermite, málm-
stungumaður sem af hendingu
hafði verið 1 réttar&alnuin, sem
hugieiddi það, sem hann sá og
heyrði. Hann lagði handlegginn
á örl Jóseps Aubarré og mælti:
“Það má segja Burriehe dóms-
forseta það til hróss, að hann út-
rýmdi úr huga siínum allri óþarfa
forvitni, og að miklast svo af gáf-
um sínum, að hann álíti sig vita
alla hluti. Ef hann hefði vegið og
þorið saman hinn ósamhljóða
vitnisburð Matra lögregluþjóns og
dr. E>avid Matthieus, þá hefði dóm-
arinn fcekið þá stefnu ®em ekki
leiddi tii neins nema efa og óvissu.
Sú aðferð, að kryfja til mergjar og
rannsagna með skarpsygni við-
teknar staðreyndir, yrði meðferð
réttvfsinnar hættuleg. Ef dómar-
inn hefði verið svo óhygginn að
taka þá aðferð, þá hefði dómsúr-
skurður hans hvílt á hans eigin
persónulegu skarpskygni, sem
hann oftast nær á heldur lítið af,
og á ntannlegum skeikulleik, sem
er almennur. Hvar getur hann
fundið mælikvarðann? Því verður
ekki neitað, að aðferð sagnfræð-
anna getur með engu móti veitt
honum þó óyggjandi vissu, sem
hann þárfnast. 1 sambandi við
þetta skyldu menn muna eftir sog-
unni af Sir Walter Baleigh:
“Einn dag, þá hann var fangi í
Lundúnaturni, var hann eftir
vanda að starfa að öðrum hluta
veraldarsögu sinnar. Fyrir utan
gluggan voru einhverjir að fljúgast
á. IHann fóir að horfa á óeirðar-
seggina. Þá hann sneri aftur til
starfa síns, hélt hann að hann hefði
athugað þá mjög gaumgæfilega.
Mclrguninn eftir, þá hann -skýrði
einum vina sinna frá þessum at-
burði, sem iíka hafði séð hann og
jafnvel tekið þátt í honum, bar
honum ekki i nokkru atriði saman
við hann. Þá fór hann að hugsa
um það, ef að honum skjátiaðist
svo að skýra frá atburði, sem færi
fram rétt fyrir augunuim á honum,
hve miklu hættara væri þá við þvtf,
að hann ekki gæti skýrt satt og
rétt frá atburðum löngu liðinna
tíma Svo hann fieygði söguhand-
riti sínu í eldinn.
“Ef dómaramir væru eins sam-
vizkusamir oig Sir Walter Baleigh,
þá mundu þeir fleygja öllum sín-
um athugunum í eldinn. En þeir
hafa engan rétt til að fara þann-
ig að. Þeir væru þá að hæðast að
réttvísinni. Þeir væru að fremja
glæp. Vér getum örvænt um að
vita en vér megum ekki örvænta
um að dæma. Þeir, sem halda þvd
fram, að dómar, sem dælndir eru
í réttarsölunum, ættu að vera
bygðir á óyggjandi staðreyndum,
eru hættulegir hártogarar og
lymskufullir óvinir borgaraiegs og
hernaðarlegs réttarfars. Bourriche
dófmsforseti hefir ofmikið lagavit tij
að byggja dóma sína á greind og
þekkingu, því þær niðurstöður,
sem hann þá kæmist að, yrðu að
eilifu vafasamar. Hann byggir þá
á trúarsetningum, og sníður, þá
efir erfikenningum, svo að undir-
staða dóma hans jafnast á við lög-
málsskipanir kirfejunnar. Dómar
lians eru í sannleika kirkjulegir.
Með því á eg við, að hann dregur
þá út vir ýmsum helgiritum. Sjá-
ið t. d. hvemig hann flokkar niður
vitna framburði, ekki eftir óáreið-
anlegu blekkjandi verðmæti af lík-
um og mannlegu sönnunargildi,
heldur eftir rótgrónu, stöðugu og
augljósu gildi. Hann vegur hann á
metaskálum og notar stríðsvopn
fyrir lóð. Getur nokkuð í einu
verið jafn einfalt og viturlegt?
Vitniisburður friðarvarðarins, er
eftir hans áiiti óhrekjandi, þegar
búið er að aðgreina hann frá mann-
dómi hans, og hann skilinn sem
skrásett númer, eftir hugmyndum
hinnar réttu iögregiu. Ekki það,
að hann álíti að Matra (Bastien)
fæddur í Cinto-Monte á Korsíku
geti ekki skjátlazt. Honum kom
aldrei tii hugar, að Bastien Matra,
hefði til að bera neina sérstakiega
skarpa athugunargáfur, né að hann
Beitti neinni ieyndri, áhrifamikilli
aðferð við athugun hlutanna. 1
sannleika, J)á er það ekki Bastien
Matra, sem hann tekur til greina,
hetfdur iögregiuþjónn 64. Mað-
urinn er skeikull, hugsar hann með
sér. Pétur og Páll hafa ef til vill
á röngu að standa. Descartes og
Gassendi, Leibnitz og Newton,
Bichat og Claude Benard, þeim gat
skjátlast. Oss getur ölium skjátl-
ast á hverju augnabliki. Orsakir
skeikulleikans em óteljandi. Eftir-
tekt skilningarvita vorra og dóm-
greind hugsunarinnar eru upp-
sprettur skynvillanna og orsakir ó-
vissunar. Vér þorum ekki að
reiða oss á vitnisburð eins manns:
Testis unus testis nullus, en vér
trúum kannske ánúmerið. Bastien
Matra frá Cinto-Monte er skeikull,
en lögregluþjónn 64 aðskilinn
frá manndómi sínum, honum get-
ur ekki skjátlast. Hann er l>að gjör-
vaiJa. Það gjörvaila á ekk-
ert sameiginilegt með mann-
inum. Það er frá skilið öllu,
sem truflar, spillir og blekkir
roennina. Það er flekklaust, ó-
breytanlegt og laust við alt gróm.
Þess vegna hikuðu ekki dómararn-
ir við, að hafma vitnisburði David
Matthieus, sern að eins var maður,
en tóku gildan vitnisburð lögreglu-
þjóns 64, sem iað eips er hug-
mynd, útstreymi guðdómleika,
niðurstigið að dómgreindunum.
“Með því að fylgja slíkri rök-
semdafærslu. nær Bourriche dóms-
forsetd Jæim óskeikuileik, sem er
sú eina röksemdafærsla, sem hver
dómari verður að fylgja. Þegar sá
maður, sem ber vitni, er sverði
girtur, þá er J>að vitnisburður
sverðsiins, sem haan verður að
hiuta á, en ekki vitnisburður
mannsins. Maðurinn er fyrirlitleg-
ur, og getur haft á röngu að
standa, Sverðið er ekki fyrirlit-
legt, og er alt af rétt. Bourriche
hefir skygnzt djúpt in ní anda lag-
anna. Samfélagið hvíir á ofbeldi.
Valdið verður tigna, siem heiga und
irstöðu J)ass. Réttvísin er frám-
kvæmd ofbeldisins. Bourriche veit
að lögregluþjónn 64 er megin-
hluti stjórnarvaldsins. Stjórnar-
valdið býr f öllum þass þjónum. Að
hnekkja valdi lögregluþjóns 64,
er að veikja armlegg rfkisins. Að
éta ilaufblöð artisjókunnar, er eins
og Bossuet komst að orði á sfnu
háfleya -máli, að eta artisjókuna
sjálfa. ,
“ölluin vopnum ríkisins er beint
í sömu áttina. Að setja þau hvort
upp á móti öðru er að brjóta nið-
ur iýðveidið. Þess vegna er
Orainqueibille réttlátlega dæmduir
í fimtíu franka sekt og fimtán daga
fangavist, eftir vitnisburði iög-
regluþjónns 64. Mér sein eg
heyri Bourriche sjálfan útlista
hinar háu og göfugu skoðanir, sem
blásu honum dómnum í brjóst.
Mér er sem eg heyri hann segja:
“Eg dæmdi þennan mann eftir
vitnisburði iögregluþjóns 64, af
því lögregluþjónn 64 er af-
sprengi valdsins. Og ef þér óskið |
að prófa hyggindi mfn, þá skuluð}
þér ímynda yður hvaða afleiðing-1
ar það hefði haft, ef eg hefði tekið !
gagnstæða aðferð. Þér sjáið undirj
eins að J>að hefði veitfð alveg frá-!
leitt. Því ef dómar mihir væru I
auidstæðir vahlinu, þá ýrði þeim
aldrei fullnægt. Gætið þess, herr-1
ar mínir, að dómurunum er því að |
eins hlýtt, að þeir hafi valdið að |
bakhjarli. Dómari án lögreglu-
þjóns væri að eins ifttilmótlegur
draumóramaður. Eg væri að vinna !
sjálfum mér tjón, ef eg samsinti •
það, að lögregluþjónn gæti haft
rangt fyrir sér. Meira að segja, þá
er það gagnstætt anda langanna.
Að afvopna J>ann sterka og vojina
lítilmagnann, það væri, að koll-
varpa því mannfélagsskipulagi, sem
er iskylda mfn að viðhalda. Rétt-
vísin er helgun lögstofnsettrar ó-
réttvtfsi. Reis réttvísin nokkru
sinni á móti sigurvegurum og okr-
urum? Þegar ólöglegt téttlæti
nær fram að ganga, þá viðurkenn-
ir og löghelgar réttvísin það. Form-
ið er það, sem alt er um vert, og
milli glæp og sakleysis er aðeins
hánsbreidd. Þú ttfiainquobille,átt-
ir að vera sá sterkasti. Ef að þú,
eftir að hafa sagt “mort aux vaches",
hefðir lýst því yfir, að þú værir
keisari, forseti lýðveldisins ræðis-
maður, eða l>ó ekki hefði verið
nema bæjarstjórnarmaður, þá get
eg fulivissað þig um það, að þú
hefðir ekki verið dæmur til fimtán
daga fangelsisvistar og í fimtíu
franka sekt. Eg hefði þá sýknað
þig. Um það skaltu ekki efast!
“Þannig hefði Bouirriche dóros-
forseti vafalaust mælt, því hann
er maður sem skilur anda lag-
anna, og veit hvaða skyldur dóm-
ari hefir að rækja við þjóðfélagið.
Með valdboðum og lagabókstaf
vemdar hann iskipuiag þess. Rétt-
vísin er mannfélagsleg. ' Sérvitr-
ingar einir vilja gera hana mann-
úðiega og skynsamlega. Réttvfsin
er notfærð eftir föstum regium, en
ekki í samræmi við mannlegar til-
fiinningar og leiftur roannvitsins.
Umfram alla muni, J)á heimtið ekki
að réttvísin sé réttlát, því það er
engin nauðisyn á að hún sé það, I>ar
sem hún er réttvísi. Og eg gæti
jafnvel bætt því við, að hugmynd-
in um réttláta réttvísi gat ekki
^ orðið annarstaðar til, en í höfði
j anarkistans. Satt er það, að
Magnaud forseti dæmir réttláta
d'óma, en ef þeir eru það gagn-
stæða, þá er það samt réttlæti.
“Sannur dómari vegur vitna-
leiðsluna á vog, sem eru vopn.
Þannig var Jiað í Crainquebilles-
málinu og öðrumí nafntogaðri mál-
um”.
Þannig mæiti Jean Lermite á
meðan hann gekk fram og aftur
eftir Salle des Perdus.
Jósep Aubarré, sem vissi vel hvað
framfer f dómshöllinn.i, mælti og
klóraði sér á nefinu:
“Ef þér viljið lieyra mitt álit, J)á
held eg að Bourriche dómsforseti
hafa ekki verið neitt þvílíkt svona
háfleygur í hugsunum. Mín s*tf»oð-
un er, að J)á hann tók vitnisburð
lögregluþjóns 64 gildan, að þar færi
hann aðeins eftir venjunni. Eftir
líkingar eTU orsök flestra mann-
legra athafna. Sá er talinn heiðar-
iegur maður, sem semur sig eftir
viðteknum venjum. Menn eru kall-
aðir góðir, Jiegar l>eir gera eins og
aðrir gera.”
V.
Crainquebille beygir sig undir
lög lýðveldisins.
Þegar Cfainquebille kom aftur í
fangelsið, settist hann, fuliuir
undrunar og aðdáunar, á hinn
fjötrum bundin stói sinn. Hann
gat ekki gert sér J>að fyllilega ijóst,
hvort dómurunum hefði yfirsézt. Á
því sem þeir voru sérstaklega
hukiandi, íklæddu. þeir tignar-
skrúði formsins. Hann gat ekki
trúað því, að hann hefði rétt fyrir
sér, þar sem hann ekki iskildi á-
stæður þeirra. Hann gat ekki í-
myndað sér, að neitt gæti verið
bogið við jafn ítarlega Iögfræðis-
rekistefnu. Þá hann aldrei hafði
komið í kirkju eða farið út í Elýsí-
um skemtigarðinn, hafði hann
aldrei á æfi sinni séð neitt, sem
eins var tilkomumikið eins og
málisóknin í réttarsalnum. Hann
var fyllilega sannfærður um það,
að hann sagði aldirei: “Mort aux
vaches!’’ Að vera dæmdur til
fimtán daga fangelsisivistar, fyrir
að hafa sagt ])að, virtist honum
eitthvað svo tignarlega leyndar-
dómsfuit, ein.s og trúar lærdómarn-
ir þeim trúuðu, sem gleypa við
þeim, þó þeir skilji ekkert í þeim.
Eitthvað svo óljós, hrífandi og dá-
sarnleg, en J)ó ægileg opinberun.
Þessi vesalings gamli maður,
trúði því, að hann á einhvem ó-
skiljanlegan háftt, væri sekur um
að hafa móðgað lögregluþjón 64,
eins og drenghnokki, sem er iað
byrja að læra kverið sitt, ímyndar
sig sekan um synd Evu. Dómnr-
inn kendi honum það, að hann
hefði siagt, “Mort aux vaches!” á
einhvem óskiljanlegan hátt, sem
hann ekki gat gert sér Ijóst. Hann.
var hrifinn inn í yfirnáttúrlegan
heim. Dómurinn var hans opin*
berunarbók.
Hann hafði ekki Ijósa hugmýnd
um afibrot sitt, og ennþá óljósari
var hugmynd hans um hegning
þess. Honum virtist dómurinn há-
tíðlegur, og helzt svipa til helgi-
siðaireglanna, eitthvað, sem væri
svo skínandi bjart og óskiljanlegt,
og hafið yfir ailar rökTæður, og
sem hvorki bæri lof né meðaumkv-
un. Ef hann á þessu augnabiiki
hefði séð Bourriehe dómsforseta
líða á hvítum vængjum með geisla-
baug um höfuðið, niður í gegnum
rjáfrið, þá hefði hann ekki orðið
neitt undrandi yfir þeirri nýju op-
inberum á dýrð dóspekinnar.
Hann myndi hafa sagt: “Þetta er
áframhald máls míns!”
Daginn eftir kom lögmiaðurinn
hans til hans:
“Jæja kunningj, Jætta er þá eftir
alt saman, ekki svo afleitt. Vertu
ekki stúrinn. Fimtán dagar líða
■efnhveim tíma,’ Við höfum ekki
um svo mikið að kvarta.”
“Hvað þvf viðvíkur, þá get eg
ekki annað sagt, en að þessir
herrar voru mikið fremur kurteisir.
Ekki eitt einasta ónotaorð. Eg
hefði ekki trúað því. O.g fanga-
vörðurinn með hvíta glófa. Tókuð
J)ér eftir?”
“Þegar á alt er litið, gerðum við
rétt að meðganga.”
“Ef til viill”
. VI.
Crainquebille og almennings-
álitið.
Eftir að Orainquebiilie kom úr
fangelsinu, khúði hann áfram bör-
ur sínar, og kallaði: “Kál, næpur,
gulrófur ’. Hvorki íyrirvarð hann
sig eða miklaðiist af þessu æfintýri
sínu. Endurminningin um það var
engri beizkju blandin. Hann jafn-
aði því í huga sínum við drauma,
ferðalög og sjónleiki. En skemti-
Jegast af öllu þótti honuin að ganga
eftiri forugum steinstrætunum og
horfa upp í skýjaðan regnþrung-
Lnn himininn yfir höfði sér, óhrein-
an eins og strætarennumar, þenn-
an kæra himin bæjarins. Hann
stanzaði á hverju götuhorni til að
fá sér að drekka, spýtti kátur og
óþvingaður í siggkenda lófana greip
svo í börur sínar og ók þeim á-
fram. Hópur af sporfuglum, alls-
lausum og ár-risulum eins og hann,
voru að letftá sér viðurværis á
strætinu; J>eir flugii ■ nú upp við
köll hans, sem þeir könnuðust við:
“Kál, næpur, gulrófur!” öldruð
kona kom til hans, og sagði urn
leið og hún skoðaði seljurætumar
han«:
"Hvað hefir komið fyrir þig,
Crainqiuebille? Við höfum ekki
séð J>ig í þrjár vikur. H-efirðu
verið vei-kur? Þú ert framur fölur
útlits.”
“Eg var að hvíla mig, skal eg
segja J>ér, frú Mailioche, eins og
hver annar heldri maður.”
Hann breytti ekkert li-fnaðar-
háttum sínum, nema í þvi, að hann
tók að venju komur sínar á drykkju
k-rána, því hann stóð í þeirri mein-
ingu, að þetta væri sinn hvíldar-
tími, og hann befði komizt í
kunningsskap við góðgerðasamt
fólk. Hann fór upp í þakherbergi
sitt, fremur léttur í skapi. Hann
fleygði sér út af á flet sitt og
breiddi ofan á sig pokana, sem
hnetusalinn á hominu lánaði hon-
um og hugsaði með sjálfum sér:
■’ójæja, fangelsið er ekki svo a?
ieitt; maður hefir þar alt sem mað-
ur J>arf. En -smt kann maðui nú
betur við sig heÍTna.”
En ánægja hans varaði ekki
lengi. Hann tók fljótlega eftir því
að skiftavinir hans fóru að gefa
honum homauga.
“Fallegar seljurætur, frá Cointre-
au!”
“Eg þarfnast einskis.”
“Hvað! -ekki niens? Lifurðu þá á
loftinu?”
Án þess að láta svo lítið að svara
.fór frú Cointreau inn í búð sína.
Smákaupmenn og bygginga eftir-
litsfnenn, sem fyr meir flyktust ut*
an um börur hans, hoippandi af
fjöri og ánægju, sneru nú við hon-
um bakinu. Þá hann kom að
skóbúðinni sem köll-uð v-ar “Varð-
engil-linn”, staðnmn þar sem hann
komst í klandrið við réttvísina,
kaliaði hann: “Frú BayaTd, frú
Bayard! Þú skuldar mér fjórtán
aura siíðan á dögunum.”
Frú Bayard sat við búðanborðið
og lét ekki svo lítið að líta við.
Hvert mannsb-arn í Montmartre-
stræti visstf að Crainqueibitfle hafði
verið í fangeM og aljir íbúar þess
slitu kunningsskap við hann. Orð-
sveimur um það, að hann hefði
verið dæmdur til fangelsisvistar,
barst út til undirborganna og hins
hávaðasama Richer-®træti.si. L’m
hádegisbilið mætti hann frú Láru,
gömlum og góðum skiftavini sín-
um, sem stóð við börur annars far-
andsala, ungs manns, sem hét Mar-
teinn, og var að skoða stórt kál-
höfuð. Það skein á hár hennar í
sólskininui eins og flétfcaða gull-
þræði. M-arteinn, þessi ónytjungur,
sem ekki var neitt í neinu, var að
rausa um það, og lagði hendina á
hja-rtað, að enginn hefði þvílíkar
matjurtir sem hann. Þessi sjón
gekk Crainquebille til hjarta. Hann
ýtti börum sínum að börum Mart-
teins og sagði: “Það er ekki rétt
af þér, að yfirgefa mig.”
Frú Lára sagðist að vísu ekki
vera nein hertogafrú, og að hún
hefði ekki fengið hugmyndir s-ín-
ar um fangavagninn og iögreglu-
stöðvarnar meðal heldra fólksins,
en getur maður samt ekki verið
heiðarle-gur maður, á hvaða hillu
sem maður >er í lífinu? Hver mað-
ur hefir virðingu fyrir sjálfum jsér
og kærir sig ekki um að hafa mik-
ið sarnan að sæflda við náuga, s.em
er nýkominn út úr tukthúsinu, svo
a!t það svar, sem hún gaf Crain-
quebiile var fyrirlitningaraugna-
ráð. Gamlli farandsalinn, sem
gramdist þesstf smán, se-m honum
var sýnd, hrópaði:
“Andstygðar flennan I>ín, farðu
til skollan!”
Frú Lára slepti kálhöfðinu og
hrópaði ti'l hans:
“Ha! Farðu burt óþokkinn þimn.
Þú, nýskriðinm út úr tukthúainu,
viður upp á fólk með skammir!”
Ef Crainquebille hefði liaft stjóm
á sjálfum sér, þá hefði -hann ekki
brigzlað frú Láru um atvinnuveg
hienmar. Hann gat fundið það hjá
sjálfum sér, að maður ræður ekki
alt af við það sem fram við mann
kemur, og getur oft ekki stundað
þá atvinnu, sem ákjósanleguíst
væri, og víða er gott fólk að hitta.
Hann hafði vanalega leitt hjá sér í
kyrþey, það sem þeim fór á milli,
frú Láru og Ji-esisum skiftavini
hennar. Hann fyrtfrleit engan, en
nú var hanm ekki með sjáflum sér.
Þrisvar kallaið ha-nn frú Lára,
drykkjusvín, flennu og skav-s. Hóp-
ur af fólki þyrptist utan um Jiau.
Þau -héldu enn áfram um hríð
skattyrðum sínum, og hefðu að
líkindum tfátið alt Jvað fara, sem
þeim datt í hug, ef lögregluþjónn
hefði ekki alt í einu komið í ljós-
mál, svo að l>ögn hans og kyrstaða
gerði þau eins þögul og kyrlát, og
hann var sjálfur. Þau skildu nú.
Þessi atburður var það, sem að síð-
ustu fór með álit hans hjá í-búum
Montmartre- og Richeirstræta.
vn.
Afleiðingar.
Gamli níaðurinn hélt nú áfram
og muldraði við sjálfan sig:
“Áreiðanlega er hún dækja, og
engin verri en hún.”
En inst í hugskoti sínu var það
ekki þetta, sem hann fann henni
til foráttu. H-ann fyrirleit hana
ekki fyrir það siem hún var. Öllu
fremur virti hann hana fyrir J>að,
Jiví hann vissi, að hún var þrifin
og ráðdeildarsöm. Það var -sú tíð,
að þeim Jiótti gaman að spjaila
saman. Hún sagði honum J>á frá
foreldrum sínum, sem bjuggu út
á landsbygðinni. Þau hiigs-uðu
sér, að eignast ofurlítinn matjurta-
garð og hafa alifugla. ilún var
góður skiftavinur. En að vita til
þes®, að hún værtf að skifta við
Jien-nan Martein, Jrennan ónytj-
ungsræfil, l>að gat hann e-kki J>olað.
Og Jiegar hún lét sem hún fyrirliti
hann, l>á tók hann það óstint upp,
og þá........!
En hún var því miður ekki sú
-eina, sem forðaðist hann eins og
pestarhræ. Hver < etfnasti maðu-r
forðaðist hann. Frú Lára og frú
Cointreau fyrirlitu hann og stjök-
uðu við honum, og sama gerði frú
RICH IN VITAMINES
MAKE PERFECT BREAD
Bayard í Vemdarenglinum”. Allir
hvaða. stétt sem þeir titfheyrðu
höfðu ýmisgust á honum og sneru
við honum bakinu. Hversvegna?
Af því hann var settur inn í fim-
tán daga, þá var h-ann ©kki hæfur
til að selja lauk. Var ]>að réttlátt?
Var það sanngjarnt, -að heiðarl-eg-
ur ráðvandur maður færist úr
hungri, þó hann kæmist í dálítið
klandur við þennan lögregluis-nata?
Ef h-ann mátti ekki setfj-a matjurtir,
þá var úti um hann. Eins og illa
bruggað öl varð hann súr í huga.
Sa-ma orðbragðið sem hann hafði
við frú Láru hafði hann við aðra.
Þó sam-a og ekkert bæri út af,
sagði h-ann skiftavinum sín-um
hiapurslaust til syndanna, ®g það
alveg í ótvíræðum orðum. Ef hon-
um þótti þeir -skoða oflengi vörur
sfnar, þá kallaði h-ann J>á upp, í
opið geðið á þeim, þvaðrara og
bjána. Þegar hann var inn á
drykkjukránni, æpti hann að félög-
um sínum. Hn-etusiaJinn, sem var
kunningi hans, vildi ekki sjá hann
iramar. Hann sagði að Crainque-
bille gamli væri orði-nn reglulegt
svín. Það var s-att: hann var orð-
inn rudd-arlegur f framkomu, leið-
inlegur, orðillur og mátfóður.
Sannleikurinn var, að hann sá galla
miamnfélagsins, -en hafði ek-ki tök
á því eins og prófessor í siðfræði og
stjórnvísindum að setja frain skoð-
anir sínar á þeim og benda á nauð-
synlegar umbætur. Hugsanirnar
þyrluðust án a-IIrar niðurröðunar
og -stillingar í höfðinu á honum.
Mótlætið ge-rði hann ósanngjaman.
yonzka hans bitnaði ,á þeim, sem
ekk-ert gerðu á hluta hans, og
stundum á þeim, sem minni máttar
voru en h-ann sjál-fur. Hann gaf
Alfons, litla drengnum, ölfangasal-
ans löðrung, af því hann s-purði
hann hvernig honum he.föi þótt að
vera “fyrir inn-an grindu-rnar.”
Crainquebille -sló hann og sagði:
“Óþokkarstrkáur! faði-r þinn ætti
að vera þar í staðinn fyrir að auðg-
ast af því ^ð selja eitur”.
öll hans framkoma, bæði í orði og
verki, var honuin til minkunnar.
Og hnetusalinn hafði rétt fyrir sér,
J>á hann sagði, að ]>að ætti enginn
að slá bam, eða brígzla því um
föður þess, s-em ]>að ekki hefir sjálft
kosið.
Crainq'u-ebille lagðist í drykkju-
ákap. Þvf minna sem hann vann-
sér inn, því meira -brennivín drakk
hann. Þar sern hann áður hafði
verið sparsamur og hófsamur, ]>á
undraðist hann sjál-fur yfir þess-ari
breytingu.
“Eg - var enginn leyðsluseggur”,
sagði hann. Eg geri ekki ráð fyr-
ir, að m-anni fari mikið fram með
aldrinum.”
Stundum álasaði hann sjálfum
sér fyrjr l>essa breytni sín-a og leti.
‘'CrainquebiHe, gain-li kunningi,
þú -ert til 'einskis orðinn, nema
lyfta staupinu.”
Stundum ble-kti hann sjálfan sig,
með Jivtf -að teija sér trú um ]>að,
að hann þyrfti að drekka.
“Eg verð einstöku sinnum að fá
mér dropa til að styrkja mig og
lífga mig upp. Það er eims og það
sé ekjur innan í mér, og l>að er ekk-
ert á við eitt st-aup eða syo, til að
slökkva hann.”
Það hénti hann oft, að hann kom
ekki nógu snemma á markaðinn á
morgn-aina, og varð ])á að láta sér
nægja skemda ávexti og matjurt-
ir, sein hann tók að láni. Dag einn
fanst honum, að hann væri þreytt*
ur og -sér liði iltfa, svo að hann
slæptist allan liðlangan daginn við
sölupal-1 frú Rose', innýflasalans,
eða flíqktis inilli drykkjukrónna í
grend við markaðinn. Um kvöldið