Heimskringla - 05.03.1924, Page 4

Heimskringla - 05.03.1924, Page 4
4. BLAÐSlÐA HEIMSKRINGLA WINNIPEG, 5. MARZ 1924. HEIMSKRINGLA kemH Ct I hyerjnm mi«vfka<l««i EÍKendur: the; viking press, ltd. £68 nK SARGENT AVE., ^IJflflPEG, TaMuti K-6637 Terfl Uatahii mar 88.66 ánrangrarlma bo»f- kot tyrir frara. Allar boryranlr aendlat rflbiuanai bftaVvhu. SIGFOS HALLDÖRS frá Höfnum ritstjóri. H. ELIASSON, ráðsmaður. UtaaAakrtn til klaValaai THIt VIKIN4 raiM, U«4.. Baa lltl, Wbiniyrf, flaa. rtiBfliArlft tU rititjCraM EDITOR HKMfflKRINttLA, Brx 8171 WlBBÍpnf, Bfan. The “Heimskringrla” is printed and pub- lished by The Vikingf Press Ltd., 853-855 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba. Telephone: N 6537 WINNIPEG, MANITOBA, 5. MARZ 1924 Með þessu tölublaði tek eg unchrritaður við ritstjórn “Heimskringlu”. Vildi eg mega óska mér þesS, að gamlír vinir héldu áfram alúð sinni við blaðið. og — að nýir baettust við. Stefna blaðsins nríun verða mjög hin sama og að undanförnu, að því er viðkemur stjóm- og kirkjumálum; þ. e. a. s. í frjáls- lyndiááttina. Og í víðsýnishorfið vill blað- ið halda, að svo miklu leyti, sem gáfur rit- stjórans Ieyfa. Þjóðraeknismál ,Vestur-Is- lendinga vill blaðið samlvizkusamlegá rækja. og vera aiúðarboðberi milli Austur- og Vestur-Islendinga, hvenær, sem því má við- koma; stuðla að vaxandi bróðurhug ís- lenzkra manna og flokka á milli, og meta málefnin jafnan meir en mennina. sem þeim fylgja. Mun blaðið og fúslega opna dálka sína fyrir andstæðingum, um ýms málefni, á meðan sæmilega er að orði komist. Ymsir ágætir menn hér vestra, hafa lof- að blaðinu. að vfkja að því ritgjörðum við og við, um hitt og þetta, er grær í hugskoti þeirra. Vonast eg þar að auki fastlega eftir að mega lofa lesendum blaðsins hinu sama frá ágætum mönnumi austan hafsins, ein- hverjum af merkisberum íslenzka fullveldis- ins. Skal þar ekkert kvabb tilsparað. Miðvikudaginn 5. marz 1924 Sigfús Halldórs frá Höfnum. Vér höfum meðtekið svohljóðandi bréf frá yfirkonsúl Dana í Montreal* dagsett 27. febrúar 1924. I Til ritstjóra “Heimskringlu” Winnipeg, Man. Kæri herra ritstjóri! Mér er ánægja að tilkynna yður hérmeð, að frá og með 22. þ. m.. hefi eg tekið við stöðunni, sem danskur yfirkonsúll í Kanada og á New-Foundlandi. Jafnframt ber mér og að sjá íslenzkum málum hér farborða, og um leið og eg bið yður að bera kveðju lesenda yðar. vil eg mega láta í ljósi einlæga ósk mína um, að mega eftir áiegni verða Is- Iendingum, eða Kanadaraönnum af íslenzku foreldri. að liði, í starfsemi minni hér vestra, sem lítilfjörlegt þakklæti fyrir alla þá vin- semd og greiðvikni, af hálfu Islendinga, er þeir sýndu mér. í þau 5 ár tæp, er eg var danskur sendiherra á Islandi. Með mikilli virðingu Yðar einlægur J. E. Böggild yfirkonsúll. lim Ieið og vér þökkum virðingarfylst, fyrir hið einkar-alúðlega bréf herra yfir- konsúlsins, er það oss sérlega Ijúft. að til- kynna lesendum “Heimskringlu”, hingað- komu herra Böggilds til þessa lands. Á þeim tæpum 5 árum, er hann var sendiherra Dana á íslandi, ávann hann sér hvers manns hylli þar, ekki aðeins fyrir Ijúfmensku sína, heldur fyrir skilning á högum lands og lýðs, um leið og honum hepnaðist að koma miklu af þeim sama skilningi inn hjá fjölda- mörgum löndum sínum, er viðskifta þurftu að gæta við Island, og er enginn vafi á því að hr. Böggild hefir átt stórmikinn þátt í því, að treysta handabandið milli vor frænda. Vér bjóðum hr. Böggild hjartanlega vel- kominn til þessa lands og árnum honum allra heilla í framtíðarstarfi sínu, og vitum, að vér megum treysta því, að hann mun aldrei skella skolleyrunumi við nokkru því, er austur- eða vestur-íslenzkt málefni varðar, heldur þvert á móti leggja alt lið sitt og lip- | urð, til þess að Iétta undir með öllum þeim, er samtök og samgöngur vilja hafa við heimalandið. “Heimskringla” hefir með þakklæti meðtekið “Tímarit Þjóðræknisfélagsins”, til umsagnar. Ritið er hið prýðilegasta úr garði gért frá ritstjóra og prentsmiðju hálfu, að því er séð verður í fljótu bragði. Gegnum innihaldið höfum vér aðeins farið á hálfgerðu hundavaði. sem von er, vegna tímaleysis. en auðséð er það fljótt, að hér er sérlega eiguleg bók á ferðmni. Þar eru kvæði, skáldsögur og ritgerðir ýmislegs efnis. Getum vér ékki stilt oss um, að freista lesenda blaðsins til kaups á ritinu. með því að prenta hér efnisyfirlitið. Tvö kvæði, eftir frú Jakobínu Johnson a. Morgunroði* b. Þú gullna blóm — Vorvísur til Islands, eftir Pál S. Pálsson Afrunamáltedki nokkur útlistuð. eftir cand. phil. Pál Bjarnason. Svanfríður (saga) eftir J. Magnús Bjamason. Heimgangan (æfintýri) eftir J. Magnús Bjarnason. GuII, kvæði þýtt úr ensku eftir Tómas Benjamínsson. Inni í blámóðu aldanna, eftir Guðmund Friðjónsson. I þjóðræknis-hugleiðingum vestan hafs, eft- ir Stgr. lækni Matthíasson. Á bakkanum (kvæði) eftir Guttorm J. Guttormsson. Þrjú kvæði. eftir séra Jónas A. Sigurðsson a. Hálfur-Máni b. Vörn Brútusar, eftir Shakespeare. c. Hér er mín eigin ættarströnd, eft- ir Sir Walter Scott. Steina fyrir brauð (saga) eftir Arnrúnu frá Felli. ' Sitt af hverju um varplönd á Islandi, eftir Guðmund Friðjónsson. Gestur í vöggu (kvæði) eftir frú Jakobínu Johnson. “Böbbý” Burnsx (kvæði) þýtt af St. G. Stephanssyni. f Flóttinn (kvæði) eftir Guttorm J. Guttorms- son. Skriflabúðin (saga) eftir Guðrúnu H. Finns- dóttur. “Auld Lang Syne”. þýðing eftir Tómas iBenjamínsson. Veizlan mikla (saga) eftir Jóhannes P. Pálsson Iækni Arfurinn, eftir séra Guðm. Árnason. Grafreiturinn, eftir Thomas Gray, þýtt af séra E. J. Metan. Að ‘frægðar-orði. ritstj. a. Frú Lára Goodman Salverson. b. Emile Walters. Islenzk-donsik orðabók, eftir cand. phil Pál Bjamarson. Lcmdtakan (gamanvísa) eftir Pál skáld Ólafsson. Hugsað heim (kvæði) eftir Jósep Schram. í Fjórða ársþing Þjóðræknisfélagsins, Gísli •Jónsson. Af því að ómögulegt var fyrir oss, að fara yfir alt ritið. á þeim afskamtaða tíma, er vér höfum, jafnvel þó öslað væri á grynn- j ingumj. létum vér skáldin sitja á hakanum og glugguðum svolítið í ritgerðimar. Þær j eru hvor annári skemtilegri og fróðlegri af- | lestrar, enda þurftum vér ekki annað en | lesa titla eins og “Inni í blámóðu aldanna” eftir G. Friðjónsson, og “I þjóðræknishug- leiðingum vestan hafs” eftir Stgr. ladkni, til þess að grípast af tilhlökkunarhrolli, enda r urðum vér ekki fyrir vonbrigðum. Orðsnild Guðmlundar er altaf sjálfri sér lík, og ólík j annara manna. Því þó honum stundum kunni að skjótast um smékkinn, þá lokkar penninn í vinnuhnýttum höndum bóndans á J Sandi, á köflum fegurri tóna úr hörpu ó- bundins íslenzks máls, en allra anriara manna pennar, er pappír ljósta nú á dögum. Og ó- j heiras'kur er hann, þótt hann kunni að vera ! nokkuð afturhaldsscimur í mannfélagsmálum \ og nokkuð haðtta til að fegra foma tíma á kostnað nútíirtans. Þó skal enginn skilja oss ; svo, að ekki séu flestar aðfinningar hans á rökum bygðar. Það er satt bezt að segja, að sú hugsun liggur eins og mara á hugum beztu og göfugustu manna um allann heim, að þrátt fyrir stærilæti vort yfir framför- um vorra tíma> þá hafi þær framfarir verið frekar ímyndaðar, en raunverulegar, og , jafnvel að ýmsu leyti framfarir afturábak, í svo að enn sem komið sé. sé yfirleitt ekki j frekar ástæða til þess að kalla ástand vort j siðmenning, en skrílmenning. En hvað sem menn vilja segja um hugsanir skáldsins á j Sandi, þá er framsetning þeirra og búning- ur óblandinn unaður í þetta skifti, sem svo oft endranær. Erindi Steingríms læknis ér mjög hið sama og það. er hann flu'tti hér í Winnipeg og urn Islendingabygðir í vetur. Hér er er- indið þó að nokkru aukið og prýðilega frá því gengið. Og það er skrifað eins skemti- lega Iipurt og ait annað það, sem gert hefir rit hans svo vinsæl meðal allra íslendinga vestan- og austan hafs. Oss gefst ekki tími til að fara nánara í innihaldið að sinni, en Heimskringla mun síðar við og við koma $ð ýmsum atriðum þess. Erindið er langt of merkilegt fyrir oss Vestur-íslendinga til þess að þegjandi sé gengið fram hjá því. Sama er að segja uim ágætlega skýrlega skrifaða' grein eftir sr. Guðmund Árnason- er heitir “Arfurinn”. En ein allra fróðlegasta og skemtileg- asta ritgerðin hyggjum* vér að verða muni að roar^ra áliti “Afrunamáltæki nokkur út- listuð”; eftir Pál Bjarnason. cand. phil. frá PreSthólum. Islenzk tunga hefir það eitt .meðal annars til síns ágætis fram yfir allar aðrar tungur, að hún er auðskildari þeim, er hana tala, en nokkur önaur tunga. Þó eru ýmisleg máltæki, sem hvorki almenningur eða mentamenn skilja til fullnustu. þ. e. a. s, frummerkingu þeirra. Eg skal taka til dæmis “að vera ekki við eina fjöl feldur”. Ætli margir viti við hvað er átt? Páll Bjarn- arson skýrir þetta þannig: “að ekki sé úti um mann- ekki úrræða-, úrskotalaust. Fjöl- in er sjálfsagt Iíkfjölin. Því fyrrum tíðkað-. ist það. að leggja menn aðkomna dauða á öskustráða fjöl. — Að bæta greininum fram- an við fjöl gerir mikið til. því það breýtir merkingu algerlega. Að vera ekki við eina fjöiina feldur, er að vera lauslátur (helzt í kvennasökum). Ekki kann eg að fóðra það”. Um eða yfir áttatíu máltæki eru hér tekin og skýrð. Ekki er víst. að allir málfræðingar séu hölfundi samdóma, a. m. k. sést það víða, að hann greinir töluvert á við pró- fessor Finn Jónsson, sem um þetta hefir rit- að í Skírni 1912. En þess skemtilegra er fyrir alrrienning. sem fleiri skilgreinir eru gerðar fyrir mögulegum meiningum mál- tækjanna. Ymsar athuganir eru ljómandi skarplega og skemtilega gerðar, og engum dylst að hér er vitmaður á ferðinni. — Eins og vér gátum um, leyfði tíminn ekki að athuga skáldskaparmálin í ritinu, en vér munum vfkja að þeim í næsta blaði. Bíldfell og “Krækiberin” Löng var greinin til vor í síðasta “Lög- bergi”. en fremur virtust oss geiga röksemd- ir ritstjórans. Við|eitni sýnir hann þó góða og nóga, og vel ffer hann af stað. Getur hann þess, að það hafi ekki verið fjarri “að það yrðu skýjarof í huga sínum”, er hann las fyrriblutann af svari voru. en svo hafi syrt að enn meir en áður og dregið fyrir vizku-sól sína, er hann komst aftur í seinni hluta greinarinnar. Þessu trúum vér vel, hefir það verið er hann kom að því, þar sem drepið var á betliferðir hans um árið. vestur um land. Er það altaf og verður einkar myrkur kafli sögunnar. En svo hefir rofið að líikindum verið lítið og uppbirtan alls engin. Mikið héfði það jþó glatt oss, og fjöl- marga flejri, ef orð vor hefði það getað á- unnið. að dreifa að einhverju Iklu leyti mesta sortanum frá þessari máttugu og skæru mannvits-sól, svo að ljós hennar hefði veru- lega fengið að lýsa fyrir mönnum — er eigi hætt við að þá hefði lengur verið dimlt í ver- öldinni. En til þess mátti ekki ætlast, og mun til þess þurfa meira en orðin tóm, þvi þokufíókinn er víst talsvert gamall. Hörnru- legt má það vera> sem sól þessi er þó sögð að vera fögur, og sem skilja má á ritstjór- anum sjálfum og það þrátt fyrir hina alveg sérstöku og framúrskarandi hógværð hans og lítillæti, að hún skuli aldrei hafa náð til þess að skjóta fáeinum geislabrotum í gegnum þenna sorta, — að vér ekki tölum um það. að hún hefði fengið að skína í allri sinni cýrð á bókmentahimni vor Vestur-Is- lendinga. En þá hefði nú s>amt orðið lítið úr Stephani G. og öðrum, “sem ekkert hafa unnið fyrir landið”. En því láni hefir mað- ur ekki átt að fagna. Myrku dagarnir eru því margir. Ljósustu Stundirnar eru þegar einhver örlítil hreyfing verður á gufuhvolfi \ þessarar sólar. Verkar það engu minna á almennan skilning og fróðleik manna en sólblettirnir alræmdu á segulstrauma jarö’- arinnar. Á þessu hafa fengist ýmlsar sann- anir, og fein á þessu síðasta hausti. Einhver sára lítil hreyfing hafði þá komið á gufu- hvoifið. Upplýstist við það mjög myrkur kafli í sögu þjóðar vorrar. er mönnum hef- ir verið all óljós til þessa. Upplýsing þessi hefir víðtæka og varanlega þýðingu fyrir margt, en þó einkum og sérstaklega fyrir ættfræðina. Er nú í ljós komið hversu skyldleikinn getur verið maxgháttaður með- al mannanna, og hvað maðurinn í eðli sínu er undursanileg vera. Otskýrir þetta marg- ar ættartölur. er menn hafa áður ekki botn- að f. Það skýrist sem sé, að Jón Loptsson hinn ríkiláti höfðingi í Odda seint og snemma, fyrirmynd allra Jóna. er var fæddur árið 1 124, var reyndar afi Sæmund- ar prests hins fróða. er fæddur var árið 1054. Hefir það sjálfsagt vcrið í móður- ætt Sæmundar, þó þess væri ekki getið, því hitt skýrðist og líka, að Sæmund- ur prestur var einnig langafi Jóns. Var að því vikið, að einhverja nasasjón hefði Guðbrandur Vig- fússon haft af þessu. og var hann þó ékki samtíðamaður Sæmund- ar, eða að minsta kosti ekki alinn upp á sama bæ, en hann var þef- vís og gefinn fyrir sagnir af þessu tagi. 'Upplýsing. sem þessi, sannar eiginlega flest ef hún er rétt not- uð. Hún sannar hlutfallskenn- ingu Einsteins svo, að á henni getur ekki leikið vafi héðan af. Alt er hlutfallslegt og einnig mað- urinn í tíma og rúmi. Þannig má með þessu móti sanna það- sem svo oft hefir verið vikið að í “Lögb.”, að ritstj. og félagai hans( hafa bjargað canadisku þjóðinni. sæmd íslendinga, frels- að Bretavéldi; og unnið stríðið! Um þetta hafa sumir viljað ef- ast en það leikur ekki nokkur vafi á því. Þeir hafa gert það. eins fyrir það, þó þeir sætu hjá. gerðu ekki neitt, gæfu ekki neitt- ýttu öðrum á stað, lokkuðu út úr- féhirzlu ríkisins marga tugi þús- unda dollara fyrir blað sitt og prentsmiðju. Alt er hlutfallslegt og maðurinn líka. Hann getur verið alt í senn. afi, langafi og sonarsonur, samstarfandi á sér- sviðum tíma og staða alt í einu. Þetta er mikill vísdómur, og vcn er þó kerlingm segði. eftir að hún hafði lesið þetta: “mikill ógurlegur maður hefir Sæmund- ur fróði verið”. Hún var að hugsa um hann, barnið að verða fyrir þessu. Ef nú svona núkill vís- dómur verður til, ef örlítið rofar til í þokuhvolfi þessarar miklu mannvitssólar- hverju myndi hún orka, ef hún fengi að skína í heiði. En fánýtt er að leiða nokkrar getur að því. Ritstj. segir, að það hafi aldrei komið fyrir. sektarþungi og spilling heimsins hafi valdið þvf. hafa falið hana, til þessa, svo að jafn- vel skýjarof hafa sjaldgæf verið og ekkert að þessu sinm og verð- ur hann sízt reingdur um það. “Ekkert nema krækiber”. finn- ur hann í þessu síðasta svari voru, krækiber af þraéldóms-Iúsalyngi”, og er ergilegur. Er sem hjá hon- um kenni gremju yfir því. að hafa orðið að beygja bakið eftir þeim. lúta niður að lynginu.. Eftir rit- hætti hans síðast, mætti þó ætla, að eigi væri það upplagi hans fjær, að lúta að hinu lága. en að teygja sig of mjög upp í heið- ríkjuna og sólskinið. Nefni hann atriði þau, er vér tilfærðum úr Æðisgrein hans krækiber, ræður hann því. en hann hefir þá orð- ið lystugur á þau. Því með þessu síðasta ritsmíði tekur hann þau atriði flest til baka, neitar hinum fyrri staðhæfingum sínum — ét- ur krækibenn. Verði honum að góðu. En svo virðist sem berin vilji standa í honum. Er hann að reyna að bera á móti því að hann hafi étið nokkuð ofan í sig. En hugsunin er honum alt af svik- ul og vill segja tJl, hvað sem orða- laginu Iíður. Byrjar ^itstj. með því að lýsa það ósannindi að hann hafi ráð- ist á Dr. Ágúst H. Bjarnason, “fyrir það að hann hafi komið hingað vestur á vegum Unítara”. Þetta var þó Ijóst í hinni grein- inni. En Iátumi hann sjálfan hafa orðið, og geta lesendur dæmt hversu honum tekst nú að hreinsa sig af þessari kæru. “Þetta eru ósanmndi”. segir hann, “þrátt fyrii* það, þó Únítarafélagið í Bos- ton, hafi aldrei fyr í sögu Vestnr- íslendinga gengið jafn langt í at- höfnum sínum vor á meðal, þá sögðum vér ekki eitt stygðaryrði \ garð doktorsins- á meðan að hann dvaldi hér vestra. — Nei “þrátt fyrir það”, ekki á meðan að hann dvaldi hér vestra. En einhverjum mun nú detta hug, að fyrir því sé sú ástæða að ritstj. hafi frem- ur i$kort hug en viíja. Það er, ekki fyr en Dr. Ágúst er kominn heim aftur. að ritstjórinn ræðst á hann og vegur í ba'k honum.—En hvers vegna þá ekki að kannast við ástæðuna, þegar hvert orð sem ritstj. mælir. segir eftir honum? Væri það ekki mannlegra, en að vera að falsa ailar ástæður að illkvitninni? Dodd’s nýmapillur eru bezt* nvmametSalið. Lækna og gigt bakverk, hjartabilun, þvagtepDU. 08 önnur veikindi, sem stafa frá nvrunum. — Dodd’s Kidney Pills kosta 50c askjan etSa 6 öskjur fyt. 32 50, og fást hjá öllum lyfsöl- wn e?5a frá The Dodd’s Medic*»»« Co.. Ltd., Tororto. Ont Er það ekki sökum þess, og vill ekki ritstj. kannast við það, að hann þorir ekki að segja réttu á- 1 stæðuna. því hann veit, að trú- arofsóknin ein- má sín að engu orðið. Hann veit, að ef hann segði rétt til, að á það yrði litið sem frá- munalegan tuddaskap. af öllum þorra fólks, og vanséð það yrði anda þeirra félaga mikill smjör- gjafi, sem þó sagt er, að þrífist i bezt á ölium aðdróttunum er til | misskilnings geta leitt á míönnum ! og málefnii'u. Ha^n véit. að um- ! burðarlyndið er orðið svo ríkt á meðal manna, að enginn hrekkur við framar, þó hrópað sé “trú- villa” eða “trúvillingur”. Af hverju að svo er komið, skal ekki um dæmit. en ef til vill er það því I að kenna, að rétttrúnaðinum hefii ekki gengið of greitt að gera grein réttlætis síns á síðari árum,—síð- an í Tjaldbúðarmálinu saéla. Það kostar leikni eftir að almenningur er orðin vitandi vits, að villa honum sjónar, “að gera hvert hneyksli sem guðsríki í hag”. þó enn séu nöfnin teygð sem hross- skinsbót yfir brestina og látin hylja fjölda synda. Sá hnútur er því af smalaólinni, og annan verð- ur að hnýta í hans stað. Og þann hnút er ritstjórinn að reyna að hnýta með því að Iáta sem öll illkvitni sín í garð doíktorsins stafi frá því, “að Dr. Ágúst H. Bjarnason hafi lítilsvirt Vestur-íslendinga og farið með rakaiausar öfgar og ósannindi”. Nú vita allir að þetta er hæfu- laust, en það á að duga í bráð sem slæða. sem átilla. Dr. Ágúst H. Bjarnason hefir ekki gert neina tilraun til að lýsa Vestur-íslend- ingum til að segja frá högum þeirra, eða háttsemi, til að virða þá eða óvirða; hann hefir lýsL Stephani G. Stephanssyni einum, í tilefni af því að Islendingar í Reykjavík. sér til mikillar sæmd- ar m|intust skáldsins aldna á sjö- tugasta afmæilisdegi hans á þessu hausti. Og það sem hann segir um hann fá víst engir séð, að sé ísl. hér til ósæmdar. Það er næsta hlálegur hugsunarháttur, er álítur mönnum hér sé gerð mink- un með því ef vinsamlega og rétt er talað um einhvern úr þeirrá hópi. íslendingum er það ékki mlinkun þó þess sé getið, að Step- han G. sé gáfaður maður að börn hans líkist honum í sjón. að hann sé fómfús fyrir sannfæringu sína, að hann megi telja á ýmsan hátt “sóma, sverð og skjöld” Vestur- Isl.. Hvermg færi ef það skyldi nú verða dórriur sögunnar. Ætli það yrði þá ekki ísl. meira til skammar hér, alt þetta írafár "Lög.” ritstj. en það sem gott hefir verið sagt í garð skáldsins? Um Islendinga hér, er Dr. Bjarna- son alls ekki að ræða, ritgjörð hans hefði orðið alt öðruvísi hefði hann sett sér það takmark. hann er að minnast St. G. St. eins, Iýsa hcnum á heimili hans, á svipaðan hátt og Guðm. prófessor Hannes- json lýsir séra Matthíasi, í afmæi'is- riti Matthíasar er út kom/á Akur- eyri 1905. Þetta er öllum ljóst, og þetta er ritstj. .eipnig Ijóst, þó með þessari rangfærzlu hann sé að reyna að bera í bætifláka fyrir frumhlaup sitt. \

x

Heimskringla

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.