Heimskringla - 16.04.1924, Page 1

VERÐLAUN GEFIN FYRIR
COUPONS OG UMBUÐIR
SendiB eftir verílista til Royal
Crown Soap Ltd., 654 Main St.
Winnlpegr.

FYRIR
VERÐLAUN GEFIN
COUPONS OG UMBÚÐIR
ROYAL.
CROWN
Sendit5 eftir veríSlista til Royal
Crown Sonp Litd., 654 Main St.
Winnipeg.
XXXVm. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 16. APRÍL, 1924.
NÚMER 29.
MiiiiiiuiuniniiuiuiiuiHiiiiiiiiiuiiiiiiiiniiiimiiinini
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiíiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!!]!
1 FRÁ IÍSLAND1. 1
§g
^lllUBIIIMIIIllllllllllllllllIllllllllllllllllllllllllllllllllII^
14. maTz.
Kútter ‘ISigríður” strandaði í
lyrrinótt í drífu við Stafnestanga.
Kigi er fuUkunnugt ennlȇ Ihve mlik-
ið skipið er Skemt, eða hvort hægt
«r að ná því út aftur. Skipið var
að fara héðan. Manntjón varð ekki
í gær kom sú fregn af “Sigftiði”,
að hún væri sokkin.
Þ. 12. þ. m. andaðist að heimili
sínu, Vatneyri við Patraksfjörð,
Sigurður Baöhmann kaupmlaður.
Var skamt miili hans og konu hans;
hún iézt 20. f. rn. Þau hjón voru
mörgun^ hér að góðu kunn. Bana-
mein heggja var lungnabólga.
Aðfaranótt sunnudagsins lézt á
Landakotsspítala Haiíldór Gtuð-
mimdsson rafmlagnsfræðingur. —
an skipið fór frá Pæreyjum, og hafði
aðeins lítið af fiski innanborðs.
Kompár skipsins var í ólagi, og var
það ein orsök strandsins.
ISeyðisfirði, 15. marz. — Prakknesk
skúta, Manon frá Dunkerque,
strandaði í gær utanvert við Pá-
skrúðsfjörð, á skeri einu undan
Skálavík. iSkjpshööiin bjargaðjist.
Kirkjubæjárklaustri, 15. mars — I
fyrrinótt kl. 1. strandaði færeysk
seglskúta, Delfinen frá Thorshavn,
við Skaftárós. Á skútunni voru 15
menn og drukknaði einn þeirra í
lendingunni. Skamt var liðið síð-
Vér undirritaðir alþingism/enn
lýsum hér með yfir þvf, að vér höf-
um gengið saman í flokk, er vér
nefnum, íhaldsftokkinn, og munum
starfa sarnan að landsmálum í þeim
flokki.
Alþingi, 24. felbrúar 1924.
Aug. Flygenring, Árni Jónsson,
Bjöm Lírwlal, Björn Kristjánsson,
Eggert Pálsson, H. Kristófersson,
H. Steinsson, Ingibjörg H. Bjarna-
son, Jóhann Þ. Jósefsson, Jóh. Jóh-
annesson, Jón A. Jónsson, Jón
Kjartánsson, Jón Magnússon, Jón
Sigurðsson, Jón Þorláksson, M.
Ghðmundsson, Magnús JónsSon,
Pétur Ottesen, Sigurj. Jónsson, Þór-
arinn Jónsson.
fyrir 40 árum síðan, heima á ís-
landi, og fluttist skömmu síðar til
Canada með elzta syni sínum, Jóh-
annes, og var á hans vegum fyrstu
árin hér, með tvö ungböm, Hrólf,
nú dáinn fyrir mörgurn árum, og
Sessilju, nú Mrs. Eggertsson. Eftir
nokkurn tíma fór hún að vinna fyr-
ir sér og bömum sínum sjállf, með
miesta dugnaði og hetjuskap, en
síðan dóttir hennar, MÁ Eggerts-
son giftist, hefur hún mestpart ver-
ið á hennar vegum; hún var mesta
kjark og myndarkona á fyrri árum,
en eins og miargir fleiri, átti við
mjög eriiðar kringumstæður að
búa mest af æfi sinni. En hún bar
alt sitt heilsuleysi og fátækt með
nlesta umlburðarlyndi og var ein af
þessum manneskjum, sem helzt
vildi öllum gott gera, sem hún á
einhvemhátt gat náð til eða lið-
sint.
Jarðarförin fór fram frá Fyrstu
lút. kirkjunni, þann 15. sama mlán-
aðra. Séra Björn B. Jónsson flutti
líkræðuna.

Aflabrögðin.
óhappsveiði væri mér
Vinsemd þess, sem lakast er,
Af því eg hefði eitthvað þægst
Ymsu er héma skríður lægst.
Stephan G.
2—4. ’24.
Emile Walters.
Á þriðjudagskvöildið 8. þ. m. héldu
íslendingar hér í borginni, listmál-
aranum hr. Emile Walters, heiðurs-
samsæti. Um fjömtíu manns tóku
bátt í því, en’ Hori. Thomias H.
Johnson stýrði samsætinu og hélt
ræðu fyrir minni heiðursgestsins.
1 síðasta blaði var getið um
nokkuð af þeim sóma, er hr. Walt-
«rs befir verið sýndur í Bandaríkj-
unum fyrir list sína. En fyrir utan
l>að, er vér þá nefndum hlaut hann
fyrstu verðlarm, frá listaskólanum
í Chicago fyrir gullsmíði, bæði árin
1919 og 1920. Árið 1919 fékk hann
þriðju verðlaun á listaháskóla
Pensylvaníu, fyrir landslagsmyndir,
þvf að auki námstyrk, sem hann
]>ó ekki gat notað sér. Og árið 1920
fékk hann $2,000 námsstyrk úr
r,’iffany sjóðnum.
Hann er eini heiðursfélagi Delta
^igma Chi féiagsins við Pensyl-
vania Stato Ooillege, fyrir starfsemi
sína f því ríki.
•Þar að auki ©r hann meðlimur
fjölda ágætra listamannafélaga í
llandarfkjunum, og má l>ar sérstak-
leka tiilnefna Salrnagundi Ciub, 5th
Ave, York City, en í þann fé-
lagsskap em aðeins teknir gáfuð-
U8tu iistamenn, m'est iistmiálarar,
bó nokkrir rithöfundar og hljóm
snflJingar.
AuTí Hon. Thomas H. Johnson,
tölnðu Mrs. W. J. Líndal, Mrs. Car-
s°n> séra Rúnólfur Martelnsson,
,s<?ra Rögnvaidur Pétursson, Dr. M.
‘ Úalldórason, Dr. Jón Stefánsson,
iValter J. Líndai, og ritstjóri J. J.
Bíidfeu
Lnnfremur skemtu þau Mrs. S. K.
all og hr P4i] Bárdal boðsgostum
Jö bezta með söng sínum, en próf.
HaB lék undir.
, Heiðursgesturinn þakkaði með
nókkrum velvöldum orðum þann
sóma, er landar hans höfðu sýnt
honum Var mikil ánægja að þvf,
hve vel samsætið fór fram.
Ilr. Walters hefir nú það em-
bætti með höndum. að kenna list-:
máflningu og gimsteinagreypingu
við Pensylvania State College.
i
------------0----------
*
Ur bænum.
Söngskemtun sú, er haldin var í
lútersku kirkjunni á Vietor stræti
á fimtudaginn var, undir ,stjórn Ihr.
Davíðs Jónassonar, varð honum til
stórsóma, og luku allir áheyrendur
upp einum munni, að söngstjóra
hefði tekist forkunnarvel með flokk-
inn, og að söngskráin hefði verið;
ágæt frá haus hendi. Auk flókksins
söng hr. Páll Bárdal einsöng, og
þau Mrs. S. K. HaJl og séra Ragnar
E. Kvaran tvísöng, og tókst báðum
ágætlega. Áheyrendur söknuðu
sárt Mrs. Alec Jóhnson, er lofað
hafði að syngja, en gat ekki efnt
]>að, sökum illkynjaðar kvefveiki,
er hélt henni heima. Ungfrú Ásta
Hermannsson lók á fiðlu, með ynd-
isilegri hljómnæmi, eins og vant er.
Séra Hjörtur Leó hélt og ræðu í
miðjum klíðum, snjalla að vanda.
Mintist hann á að vér íslendingar
værum holzti stælugjarnir og brýndi
fyrir mönnum að vilja samvinnu og
samúð, ef tilvera vor sem Islend-
ingar ætti ekki að vera fyrir gíg.
Fór hann raeð snildarvel ort kvæði
eftir sig, er hann hefir áður orkt,
um það efni. Að síðustu mintist
hann hlýiega hinna tveggja stofn-
an er samlkomunni var ætlað að
styðja en þær ber hann báðar fyrir
Jirjósti.
Mr. Ingvar Gíslason. sem margt
af yngra fóikinu mun karnast við,
úr un" •,-nnafélagi SaniPiuidssáfn-
aðarins, v.rð hlut.-karpasur glímu-
maður í sínum flokki, fjaðurþyngd,
þriðjudaginn 8. apríl, er beztu
glímumienn Manitoba fylkisins
þreyttp glímu með sér hér í bænum
og h'laut því heiðursnafnið “glímu.
kongur Manitoibafyikis” í fjaður-
þyngd. — Invar var glímukonung-
ur Canada í sama þyngdarflokki í
fyrra, en sá sér því miður ekki fært
að kepjra um þann heiður í ár,
vegna ónógs íararkosts, þar sem
kept var í Montreail. Er leitt til
þess að vita, að ekki skuili vera
til dálítill sjóður meðal íslendinga,
er geri svo efnilegum íþróttamönn-
um kleift að fara ferða sinna til
iheiðurs þjóðflokkntmi.
Ingvar er sérlega efnilegur í-
þróttamaður. i fyrra er hann varð
glímukongur Canada gat hann að
eins æft sig hálfan mánuð á undan
glímunum. Nú er hann varð glímiu-
kongur Manitoba, ihafði hann ná-
lega ekkert tækifæri haft til þess
að æfa sig, en Iagði þó að velli
Shane, sem talinn var lengj ósigr-
andi, og einn af aMra beztu glímu-
mönnum í sínum þyngdariliokki
hefir gert ýmsar ljósifræðilegar upp-
götvanir, sem talið er að skýri ýms
fyrirbrigði, sem menn hafa feng-
ist við án þess að komast að fastri
niðunstöðu.
Próf. Viegard er bóndasonur, 44
ára gamali. Tók próf í eðlisfræði og
efnafræði 1905 og varð doktor 1913
og efiirmaður Birkelands prófes-
sors 1918, og hafðj áður verið að-
stoðiamaður hans og samýorkamað-
ur. Auk.þess hafði hann og unn-
ið hjá Thomlson i Cambrigde og
Bragg í Leeds, en gert mikið af
iokaranriisóknum sínum í Leyden,
þar sem tælki þykja einna best á
þéssu sviði. Það eru einkum rann-
sóknir á Norðurijósum, sem Yegard
hefir fengist við. En kenning
hans fer í þá átt aðallega, að utan
um jörðina og andrúmisloft hennar
sé köfnunarefnislag, s«n orðið sé
mjög kalt, og sé því orðið að nokk-
ru ieyti fast eða krystallað. í þessu
lagi brotnað ljósið, sem til okkar
kemur utan úr geimnum. Það er
rannsókn á hinum græna bjarma
n'orðurljóssins, som komið hefir
Vegard á þesea skoðun, en þeim
rannsóknum hélt hann áfram eftir
Birkeland. Hann tók eftir því, að
um í sambandi við þetta mál, ©n
þó þeim, sem helzt snerta Ikjarna
þess. Til nánari rannsóknar og
mats á þessu þarf að sjálfkögðu
sériræðilega mentun, sem allur
þorri manna hefir ekki, en fræði-
menn halda að sjálfsögðu rann-
sóknunum áfarm. En sumt af þessu
er sto eftirtektarvert, að vel má
reyna að segja frá því allri aliþýðu,
sem gaman hefir af slfku.
■----------x------------
“Apa dómar”.
Hr. ritstjóri “Hkr.”!
Meðfylgjandi blöð fundust í
Leslie, Sask., eftir að “Apinn” var
leikinn þar. Kooniust þau í hendur
leikflokksins og voru allir einhuga
um að “Apa-dómar” ættu að kom-
ast í anndðhvort ibl. viku!Maðið.
Fyrir þá sök sendi eg -þau til
“Heimskringlu”.
VirðingaTfylst,
J. P. Pálsson.
stafa af köfnunarefni. Datt Yeg-
ard þá í hug, að ef til vill væri
kuldinn í þessum h|áu Joftlögum
svo mikill, að köfnunarefnisguifan
hefðj krystailast í fast form og
það væri þetta köfnunarefni, sem
væri valdandi hinnar óþektu línu
í iifrófi norðurijósanna.
jYegard setti svo íýmsar 'þessaa-
skoðanir sínar fram á náttúru-
fræðingafundi í Gautaborg í suin-i
Lúðrasveitin í Riverbon við Is.
lendingafljót er að undirbúa söng-
skemtun, sem fram á að fara föstu-
daginn 2. maí næsbkomandi, kl. 9.
e. h.
Hr. Sigfús Halklórs frá Höfnum
aðstoðar með söng, og mun annara
verðia vandað hið bezta til skemt
unarinnar.
Lilja Jóhannesdóttir, lézt að
heimilj dóttur sinnar, Mrs. Sessilíu
Eggertsson, að momi 13. þessa mlán-
aðar. Hún var nærri 84 ára gömul;
hún var fædd og uppalin í Kræikl-
ingalhiíð f Eyjafirði, en Muttist
norður í Kolduhverfi um tvítugs
aldur og giftist þar Gottskálk
Jónssyni, Góttskiálkssonar frá Fjöll-
um í sömu sveit. Þau eignuðust 7
börn, og af þeim em þrjú lifandi:
Jóhanmes, er býr í Winnipeg; Árni
að Gimli og Mrs. Ásbjöm Eggerts-
son. Mann sinn misti hin látna
Ungfrú May Thoriláksson héðan
úr ibænum, söng í þráðlausann firð.
dreifj á Drake hótelinu í Chicago á
fimtudagskvöldið var, og heyrðist
ijómandi vel hingað norður. Ung-
frú Thorláksson fór suður fy.rir
liáifum öðrum mánuði, ásamt syst-
ur sinni, söngfeoniunni góðkunnu,
Mrs. Alec Johnson, til frekara söng-
námls í Chicago. Mra. Johnson er
komin aftur til bæjarins, og nú um
páSkahelgina er von á ungfrú
Thoriáksson norður til vor aftur.
IMiss Lára Sigurjónsson, 724 Bev-
eriey str., og Mr. C. H. Brown,
(banfeamaður í Swan River, voru
gofin sainan í hjónaband að heimiM
brúðurinnar, af séra Rúnólfi Mar-
teinssyni, á laugardaginn var.
-------------0-------------
Prófessor Lars Vegard.
Prófessor f eðlisfræði og efna-
fræði við hásfeólann í Osiló, dr. Lars
Vegard, hefir nú nýlega dregið að
sér athygli mikla meðal vísinda-
manna víðsvegar um heim Ilann
Ein sú fegursta list, sem G*uð hef-
ir gefið oss mönnunum er leiklistin.
Sé hún réttilega notuð, getur hún
orðið oss ti’l óuimræðilegrar bless-
yfir 30 línur 1 litrófi norðurljóssins unar’ en ef hun er mistonMaið, ollir
hún meira sálartjóni en frá verði
skýrt.
í kveld 10. april veittist oss sú á-
nægja, að sj^ leikfélag Wynyard-
búa sýna “Apann”. Er það ádeilu-
ritgerð móti þeim mönnum, sem æ-
tíð eru fooðnir og foúnir til þess að !
selja sitt bezta fyrir einn apakött;
og viijum vér ekki deila við h'öfund-1
inn um það. ( i
Rit'g«rðin er að mörgu leyti eftir-!
e- en fékk lítinn byr, enda vant tektaverð- W varla verði sagt, að
aðj nánari rannsóknir og tilraunir.' hun sé tær(lómsrík. Eru bar dregnir
En Jæssar tilraunir hngsaði Ve f,am ^ sjónarsviðið karakterar, sem
kardsérað gera og fór f þelm i mtti ckki að halda á lofti.
I Oss kemur náttúrufræðingurinn
j svo fyrlr sjónir, að óþarft sé að
j haiuþa honum. Má vera, að til séu
að fór hann í nóvember, og 16. jan- h(il ,llonn s°m túijugir selja æsku-
tiar s. 1. var talið að hann hefði ”,0('Sma fynr eiun anakött, en þess-
sannað kenningar sínar með til- ,láttar ætti ^kki a« dniga fram í
_ . „ ,, .. dagsljósið. Ekki fáum vérjieldur
raunum. Það tókst að framlleiða Y
köfnunarefni svo kalt, að það j
storknaði og stóð eins og ísplata
tiiigangi til Leyden, því Vlð eðlis-
fræðiisstöðina þar, er öll kælingd-
‘teknik’’ talin fullkomnust. Þang-
í tilrauhastöðinni. Á þessa plötu
var svo stefnt rafmagnsgeisQum,
katodugeislum með mismunandi
hraða. Þegar ljóshraðinn hafði náð
vissri hæð, sáu allir vísindamenn-
irnir, sem viðsfcaddir voru, sér til
undrunar, að köfnunarefiiispiatan
sendj frá sér einmitt samskonar
grænleitt Ijós og annars er aðeins
kunnugt í norðurljósunum. Og
það reyndist svo, að þessi græna
ilína ió alveg í sama stað og hún
iiggur 1 litfófi norðurljósanna, og
allir aðrir litirnir sömuleiðis. Sömu
leiðis korau f»am samskonar kögur-
ljós og stundum sjást á eftir norð-
urljósum Tilraunum hefir að
sjálfsögðu verið haldið áfram.
Það er talið, að þessi uppgötvun
geti skýrt ýms fyrirbrigðj önnur.
T. d. er áilitið, að blámi himinsins
stafi af ljósbrotinu í bessu, krystall
aða köfnunarefni, en ekki af ljós-
dreifingunni í hinum venjulegu loft-
mólekylum, eins og áður var talið.
Einnig er taiið að þetta skýri það,
hvers vegna radiosímun sé erfiðari
á degi en nóttu, á sumri en vetri;
bví um heifan og bjartan tíma eyð-
ist nokikuð af hinu krystallaöa lagi
og geri óskýrari takmörkin iniHi
gufuhvolfsins * og köfnunarefnis-
lagsins en þetta lag eldur bví ann-
ars að radiobylgjurnar dreifast ekki
útí hvippinn og hvappinn, heldur
halldi þeim saman. Þá vill Vegard
einnig með þessu skýra það, hvern
ig á því standi, að fastastjömur
tindri, en reikistjömur okki. Stjömu
þokurnar vill hann skýra frá þessu
sjónarmiði o. s. frv.
Auðvitáð hefir hér aðeins verið
sagt á alþýðlegan hátt frá nokkram
almennum og yfirborðslegum atrið-
dagsljósið
skilið, að það sé uppbyggilegt fyr-
ir ungdóminn, að þeim sé bent á
leiksviði hvernig ó að beita brellum
við oldra fólkið, né göfuglegt að
skríða inn um glugga ó næturþeli,
eins og rumimungs þjófur. Ritgerð-
in úir og grúir af þessu-m og því-
líkum siðferðislegum meinsemdum.
Ekki getum vér heldur fallist á
aðferð óla. Hann — gamall og
reyndur maður — leggur á róðin
fyrþ skötuhjúin, og nær takmarki
sínu með lýgi, svikum og undir-
ferli.
Hefði ekki verið hollara að láta
náttúrufræðinginn taka fasteign
eða stórhýsi (t. d. block) fyrir
frænku sína? Og hvað um sann-
kristin ungmenni, sem ganga skikk-
anlega f kirkju á hverju sunnudags.
kveldi, og geta svo fylgt hvert öðxu
heimj, og kyst hvert annað í heilög-
um hreinleika?
Eini karakterinn 1 ritgerðinni,
s-em á nokkum rétt á sér, er jóm-
frúin. Hlún er fullkomin ímynd
siðferðislegs velsæmis, og — vér
m'æilum með henni
Ein setning í ritgerð þessari sió
oss. Hiún er svona:
“Það apakötfcur er, á auðnuleið
sem foenti mér”. Þetta er stór-
mierkile.gt,' og vér fullyrðum, að
þessi fáu orð sýni hverjum rétt-
hugsandi nuanni niður í hyldýpi
þeirrar spillingar, sem er bein af-
leiðing af trúarvinglj því, sem nú
er orðið svo alment á meðál vor
Vestur-íslendinga. Er illa farið, þeg-
ar leikarar með góða hæfileika gefa
sig fram), til þess að sýna almenn-
ingi annað eins og þessa mishepn-
u*u ritgerð, sem hofir fátt til gíns
ágætis annað en nafnið.
Að voru áiiti tókst leikendunum
þolaniega vel, >að leysa folutverk sín
bærMega af hendi, þó virtist oss
foelzt of mikið leikið; þvf þegar
fólk stendur á öndinni tfmunum
saman af hlótri og rösknir og ráðn.
ir menn snökta yfir einum apa-
ketti, þá er sannarlega verið að
leika djöflinum til dýrðar.
Vér getum ekki lagt svo niður
penna vorn 1 þótta sinn, að foenda
ekki Miss Helgason á, bversu mikil
ábyrgð hvíiír á henni í því hlut-
verki, sem hiin hefir vaiið sér f rit-
gerðinni. Fegurð hennar og snild
á leiksviðinu, er svo áhrifarnikil að
vér fuilyrðum að 93af öllum
ungum karlmönnum verði bálskotn-
ir í henni. Er bað afar athugavert
í sjálfu sér; en út yfir tekur, þegar
svo hraparlega tekst til í byrjun
vorvinnu, og igetur hamlað að
miklum miun framleiðsilu Vastur-
landsins.
Þessir apariómar eru nú þegar
lengri en tii var ætlast í fyratu, en
þó langar oss til að minnast með
fám orðum á hlufcverk Mra. B.
Hjáhimrson, sem iék á píano með
söngvunum. Oss virtist, að frúin
hefði drakkið f sig anda ritgerðar-
innar og svo hvísiaði hún þessum
viðbjóði að leikendum og áheyrend-
iiia Tónar hennar smu.gu inn í
mergholið og inn nð hjartanu.
Betur þætti osis farið, að frúin
notaði bessa frábæm snild sfna til
þess að hrífa menn og lconur með
lögum eins og t. d.: “Eg veit hve
fjarri” — eða “Mapie Leaf’.
Viðstaddur.
SUMARMÁLA - SAMKOMA:
undir forstöðu Kvenfélags Sambandssafnaðar
Fimtudagskveldid 24. april, 1924
(Sumardagskveldið fyrsta)
í KIRKJU SAFNAÐARINS
□ □
□□
□□
□□
SKEMTISKRÁ
Píanó Solo....................Mifss Esther Lind
Duett . . Miss R. Hermannsson og hr. Sigf. Halldórs
Ræ®a................Séra Albert E. Kristjánsson
Sol° ■ • '...................Mrs. P. S. Dalman
5. Upplestur................Séra Ragnar E. Kvaran
6* s°l°...................Miss Rósa Hermannsson
7- Solo....................Mr. Halldór Thorólfsson
8. Quartette: Misses Hermannsson og Fþiðfinnsson
Messrs Kvaran og Halldórs.
9. Veitingar, í fundarsal kirkjunnar.
BBHI
Samkoman byrjar kl. 8.15 e. h.
INNGANGUR 25c.-— Veitingar ókeypis.
/