Heimskringla - 01.10.1924, Page 1

VERÐLAUN GEFIN FYRIR
OOUPONS OG UMBÚÐIR
GANADA
T. Acheson kapteinn, landbúnað-
arráðunautur C. P. R. félagsins,
sein ferðast hefir um Manitoba-
fylkið nú að undanförnu, segir alt
útlit vera fyrir það að uppskeran
í ár inuni verða hin alLra roesta er
nokkurntíma hefií fengist í fylk-
inu.
Lögreglan herðir stöðugt eftirlit
ið með vínsölulögunujn, og lætur
«ngan bilbug þar á sér finna
Rignir nú niður fésektum og fang-
elsisvistardómum daglega ág kalla
má.
MacKenzie King, forsætisráð-
herra, lagði á stað í vesturveg á
mánudagskvöldið var, til ])oss að
heyra hijóðið í mönnum. f för með
honum eru Hon. P. ,T. Cardin, Hion
H- P. McGiverin og senator And-
rew Hayden.
Þaðer gieðiefni fyrir menn hér í
'yesturfylkjunum, að foringi con-
servativa fiokksins, Arthur Mleig-
hen, hefir ótvírætt látið í ijósi í
ræðum sfnum nú undanfarið, að
hauðsynlegt væri að ljttka við
Hudsonflóabrautina. Kveður hann
báða fiokkana hafa lofað að Ijúka
vlð brautina.
Biaðið “Pree Press” hér í Win-
hipeg flutti þá fregn sfðastliðinn
föstudag, að eftir því sem heyrst
hafi, frá ábyggilegum mönnum í
stjórnarbyggingunni þá muni fjár-
hagsáætlun Manitobafylkis lp24
gera ráð fyrir 800,000 dala tekjum
fram yfir útgjöldin. Kveður blað
ið það ekki hafa skeð síðast
liðin 5 ár, að tekjur hafi farið fram |
cngu merkilegu að greina, en
hann varð fár við. Loksins segir
hann eftir nokkra þögn: “Ja, mik
ið hefir nú gengið á hjá okkur upp
fiá í víkinni. Jörðin hefir skolfið,
an bungar upp á stóru svæði í
austurhiuta hversins, svo af verður
stór hálfkúla, líkt og hrokkinn,
grár þursahaus gægist upp. Alt
í einu springur hattsinn með helj
björgin hrunið, landið ,'rifnað og1 ar andkafi og reykurinn þýtur
fram oltið reykjamekkir og ólyfjan I <tPl> í ailar áttir með hausbrotun
með dunum og dynkjum, svo helzt
utn. Svo taldist mér til, að umbrot
loit út fyrir, að alt ætlaði að
keyra um koll. Eg held eg goti
ekki haldist við l)arna lengur, ef
úr útgjöldum.
Malcolm McDonald, sonur for-
sætisráðherrans brezka, var hér í
Isfðustu viku, og var heilsað jiaf
Caledonian Club. Hann bar og
fram kveðju föður síns og verka
mannafiokksins enska á ráðhúsinu,
fyrir Fanner borgarstjóra og verka
mannlfiokkinn hér. Mr. McDonald
kemur aftur til bæjarins í nóvem
hermánuði, og mun mönnum þá gef öilu orðið meira
ast kostur á að heyra hann tala.
helst, að eg væri kominn í burtu
með alt mitt.” Eg gerði hæfilegan
frádrátt í huga mínum, en sá l>ö á
svip mannsins og alvörubragði, að
eftthvað piterkilegt jhafði koifnð
fyrir og hann orðið fyrir sterkum
og óvenjuiegum við burðum. Við
kvöddumst og eg hélt áfram leiðar
minnar.
Þegar upp að Krísuvík og Stóra
Nýjabæ kom, heyrði eg sömu tíð-
indin af fólkinu, og sá, að því hafði
og minna um.
.Tamas Carruthers, er
var hveitikonungur Canada
19 sept. síðastliðinn. Eru eigur
hans metnar á 4.000,000 daii. Ánafn
aði hann 40,000 dölum af því í
•erðaskrá sinni til góðgerða: af-
ganginn ættingjiun sínum.
Jarðskjálftamir höfðu staðið yfir
meira og minna alla vikuna. En
stærsti kippurinn hafði komið á
kallaður j fimtudaginn þ. 4. sept. Var fólk
lézt j frá Stóra-Nýjabæ þá statt á engj-
um við heyvinr.u suður af Kleif
arvatni. Virfust því kippirnir
koma frá suðvestri og ganga til
norðaiisturs. Gekk jörðin s^em í
hyigjum, svo naumast varð staðið
Stóð maður við slátt og ætlaði að
styðja sig við orfið en hann riðaði
Látinn er nýlega f Winnipeg Jam og féil aftur fyrir sig. Annar sat
es William Matthews organleikari
við Central Congregational kirkj i
una, og einhver helzti söngfrömuð j
ur f borginni. Hafði hann haldið
embætti sínu í 30 ár.
Margrét Björns-
dóttir Dalman.
(Minnignarorð).
Less var getið f síðasta blaði,
að andast hefði þriðjudagskveldið
2<- sej)t. sfðastl. að heimili sonar
sfns 0g tengdadóttur, Mr. og Mrs.
Báls S. Dalmian, 8.54 Banning Str.
hér f borg. ekkjan Margrét Björns-
Hóttir Dalman. M(argrét sál. var
rúmjra 83 ára að aldri iog hafði
dvalið hér vestra í rúm 37 ár. Hún
var búin að liggja nimföst í rétt-
ar 15 vikur og lengst af sárþjáð,
mlsti fótavist 9. júní fcíðastl. (á
á engjum við kaffidrykkju, en alt
í einu þeyttist alt kaffið upp úr
bollanum svo að hann hafði ekk-
ert.
Steinar hröpuðu úr fiölh.y m
umhverfis, sem kváðu við af dun-
um og dynkjum svo kvikfénaður
ur-Múlasýslu og fluttust þau það- j ærgiat og liljóp um skelfdur í
an ásamt syni þeirra Páli, er þá imapp eða fiúði í bnrtu af svæð-
var barn að aldri, til Ameríku sum inu SPnl hann var á Hpima {yrir
arið 1887. Settust ]>au að í Wpeg. á hæjunum f],Vði fólkið
þessi eða gos endurtækjust 15 sinn
um á mínútu. Ekki gýs annarstað-
ar í mielholtinu svo teljandi sé, ©n
víða eru op og augu kringum
þennan aðal þursahver, sem rýkur
upp úr. En þó ekki sé annað
merkilegt en að hann hefir mynd-
ast við þennan síðasta jarð-
skjálfta, er hann vel þess verður,
að gera sér ferð og skoða hann,
fyrir þl) sem gaman hafa af óvana
iegum náttúrufyrirbrigðum og
stórkostlegum. Og betri er hann
en nokkurt “Bíó”, og það sem mér
heyrðist karlinn segja er hann rak
upp hausinn í dags ljósið og flutti
prédikun sína, fanst mér ólíkt á-
hrifameira, en mörg hver prédikun,
er eg áður hefi heyrt hjá ofanjarð
ar klerkum, og það þó all andheit-
ir hafi verið. Þar hafði sá orðið,
sem skil kunni á hlutunum f neðri
bygðum.
p. t. Reykjavík, 9. sept. 1924
Brynjólfur Magnússon.
-------0-------
Oestafréllir.

Þar andaðist Sigfús sumarið 1900.
Tveimur árum síðar, 1902 fiutti hún
úr bænum og austur til hinnar ný-
stofnuðu ísienzku bygðar í Pine'
Valley, þar sem sonur hennar
liafði ]>á numig land. Dvaldi hún i
hjá honum árin sem hann bjó þar i
í bygð og fluttist svo með honum |
og konu hans, Engiiráð Jónsdóttur j
Markússonar, frá Enni í Yiðvíkur-1
sveit í Skagafirði, aftur inn til
Wpeg borgar, og bjó hjá þeim sfð
an það scm eftir var.
Útför hennar fór fram frá heiim
ili sonar hennar fimtudaginn 25.
annan í Hvítasunnu), og fékk litia sept' síðastL' fluttl síra Rögnv.
8em enga björg sér veitta eftir það Pétursson húskveðjuna. Viðstadd,-
pram að þeim tíma var hún hin ir voru nákomnustu ættingar,
hraustasta, alla æfi, og kendi sér «veitungar og vinir.
sialdans nokkurs meins. Yfir hina' M>argrét sál. var fremur stór!
longu sjúkdómslegu hjúkraði vextL hóglát og yfirlæítislaus, stilt
tengdadóttir hennar henni með veL dul 1 shapi en staðföst og trú-
hinni mestu alúð og nákvæmni og 1vnd, þrekmikil og iðjusöm. Hjálp-
dl'ó úr sárustu þjáningunum í fús var hún og hjartagóð og brá
hinu langa dauða stríði.
Margrét sál. var fædd síðla sum,
ars 1841 &ð Hofi í Fellum í N
Múl#=ýslu. Foreldrai! hennar voru
ekki vináttu að fyrrabragði við þá
sem hún hafði tekið trygð við.
Fylgja henni líka margar hlýjar
kveðjur til hinstubi’istaðanna, frá
^au hjón Björn Bjarnason á Hofl!1>0Ím’ er henni hafa orðið samíerða,
Vilborg Þorleifsdóttir kona lonffri °ha skemmrl áfan*a æti
hans. Yoru þau þæði ættuð þar
ítarleg frásögn séra Brynjólfs
ns Austfjörðs, sem| Magnússonar um jarðskjálftana
og leirhverinn nýja.
innan héraðs. Systkini Margrétar
voru mörg en engin þeirra fluttu
vestur nem,a ein systir, er Rigríður
hát' Pór hún til íslenzku bygðar-
innar í Dakota, ásamt börnum sín
rnn 1887, Er hún nú önduð fyrir
áruiu slöan. Hún var móðir
i’rns kaupmanns Austfjörðs, sem
hýi f Hensel f N. Dak., Áma
klæðskera Anderson í Wpeg, Hall-
rs hónda Austfjörðs við Mozart
1 Sask. og þeirra systkina.
Miargrét sál. ólzt upp í föður-
garði tii fuiitfða aldurs, að hún
fór að eiga með sig sjálf. Fór þá
að heiman og dvaldl á ýmsum stöð
um þar nrersveitis. Sfðast bjó hún
°g maður hennar, Sigfús Jónsson í
pinnstaðaseli í Eyðaþinghá í Suð-
brautarinnar.
R.
FRÁ KRÍSUVÍK.
íá sunnudaginn var, 7. þ. m., fór
eg til Krisuvíkur til þess að
halda þar guðsþjónustu svo sem
,eg er við og við vanur á sumr-
um. Þegar upp í “hálsana” kom,
miðja le,ið til iKrísuvíkur, mætti
eg húsbóndanum þaðan. Heils-
Hiðiiimst við fyrst og spurðumst
almæltra tíðinda Hafði eg frá
út, sem
þar var, með því að það hugði að
þeir mundu hrynja. Ekki varð þó
af þvf, en alt lauslegt féll niður af
þiljum og hillum, og það sá eg,
að grjót- hafði kastast úr hlöðun-
um, grasgrónum veggjum og varpi
•sprungið fram á einum stað við
kálgarðinn í Stóra-Nýjabæ.
Eftir þennan stærsta jarðskjálfta
kipp tók fólklð eftir því, a?s reyk-
urinn f gömlum hver, sem kallað-
ur hefir verið Austurengjahver og
er f norðaustur frá Stóra-Nýjabæ
svo sem 15—20 mínútna gang. hafði
stórkostlega aukist. Hafði þarna
áður verifs smá uppgangur fyrir
jarðgufu og Iftið rokið úr, en nú
hefir myndast þar afarstór leirhver
Fór og þangað að gamni mfnu, áð-
i ur en eg hóf hift eiginlega sunnu-
dagsstarf mitt að tala til fólksins,
og fékk hinn bezta texta og ræðu-
efni til að minna á mikilleik nátt-
úrunnar, en vanmátt mannanna og
þörf fyrir örugt trúartraust á al-
vörustundum. er liún hamast með
sfnum blindu og tilfinnangarlausu
öflum.
Hverinn er eins og áður segir, f
norðaustur frá Nýjabæ, en þvert
austur frá hverahúsinu gamla svo
sem 10 mínútna leið frá Krfsuvík-
urveginum, er liggur úr Hafnar-
firði. Er hann austanvert f stóru
melholti í Krfsuvfkurdalnum, suð-
ur af Kleifarvatni og sést gufu-
mökkurinn langa leið frá. — Hefir
jörðin þar rofnað og myndast
skál, nokkuð aflöng, frá suðvestri
til norðausturs, á að giska 4-4-8
faðma. Er skálin full að börmum
af þykkri stálgrárri hveraleðju,
sem líkist þykkum sjóðandi graut.
Sér ekki ofan í skálina, nema endr
um og sinnum fyrir gufunni, sem í
sífellu hrýst upp gegnum leðjuna
með miklum hávaða og þeytir
henni hátt upp í loftið, 2—3 mann
hæðir, að þvf er mér virtist. Byrj-
ar gufugosið með þvf, að leirleðj
Þreklegur maður Og vasklegur,
upplitshýr og upplitsdjarfur, vatt
sér inn úr dyrunum. Handtakið
traust og norðlenzkt — húnverskt!
“Komdu blessaður og sæll!”
“Og velkominn!”
■Maðurinn var Ásmundur Jóh-
annsson, nýlega kominn heiman af
íslandi.
“Nú verðurðu að gera svo vel og
setjast á pínubekkinn, unz þú hef-
ir sagt alt af létta”.
Ásmundur lofaði að mæla.
Yér settum upp spekingssvip,
sem ritstjórum fer svo einkarvel,
og hófum yfirheyrsluna.
á mig. Stórkostlegar byggingar eru
til dæmis í Hvammi, á Kornsá,
Flögu, og Eyjólfsstöðum. Og þó
hafa þessir riienn efnast að fleiru
en byggingum. Þorsteinn bóndi á
Eyjólfsstöðum færir út tún sitt og
sléttur um 3—4 dagsláttur árlega.
Magnús bóndi og kaupmaður á
Flögu, Stefánsson, hefir reist stór-
kostleg húsakynni, og taldi fram
til skatts 90,000 krónur árið sem
leið. Á Stóru-Giljá í Þingi, sá ég
einhverjar allra vönduðustu bygg
ingar, sem ég hefi á bóndabæ séð,
innanhúss sem utan. Allar bygg-
ingar eru þar úr járnbundinni
steinsteypUí rúður steyptar í
gluggakarma, hvað þá heldur ann
að. Eru þeir Erlendssynir, Sig-
urður og bræður hans, er þar búa
mefs Ástu móður sinni með allra
gervilegustu mönnum. Þá var og
framúrskarandi stórbýla- og mynd
arbragur á öllu hjá Árna á Geita
skarði og Jónatan á Holtastöðum
í Langadal, og f Langadalnum hefi
ég séð náttúruna brosa einna hýp-
ast f því yndislega góðviðri og
heiðvirði og heiðbláma, er við
mættum þar. Annars er þessa vel
megun og myndarbrag víðar að sjá
á islenzkum bæjtim og héruðum, en
í Vatnsdalnum, og á lakari jörðum,
en þar eru. Nóttina sem ég gisti á
Svignaskarði í Mýrasýslu, vorum
við þar saman 19 næturgestir, og
höfðum allir beztu rúm, og að öllu
öðru leyti alveg framúrskarandi
rausnarviðtökur. Til Guðmundar
bónda á Fjarðarhorni við Hrúta-
fjörð kom ég f ágústmánuði, og
kom húsfreyja þegar inn með raf-
magnsofn, og setti við fætur mér.
Fjarðarhom er hreint ekki meira
en meðaljörð, en á sfðustu 8—10
árurn hefir bóndi bygt öll hús úr
steinsteypu og sótt rafvirkjun upp
í fjall og hefir hún kostað hann
30—35000 krónur. Raflýsir hann nú
öll hús og rafhitar, eldar við raf-
rnagn, þvær þvottinn við rafmagn.
og strokkar við rafmagn. Og þó
mun hann eiga vel fyrir skuldum”
Gestrisnin.
“Hvergi í heiminum held ég að
viðtökur geti að nokkru leyti jafn-
ast við þær, sem iátnar eru í té
á íslandi. Gestrisnin íslenzka er
áreiðanlega alveg einstæð; það
hefir mér altaf fundist, í hvert ein-
asta skifti og ég hefi þangað kom-
ið. Enda leizt syni mínum, er mleð
mér var, forkunnarvel á land og
þjóð. og þótti mjög skemtileg
ferðin, ekki sízt að sitja á hest-
baki.”
í iðrum flugdrekans.
Ástandið á íslandi.
leizt þér nú á
þig
“Hvernig
heima?”
“Yfirleitt mjög vel. Eins vel o?
mér leizt ömurlega á ástandið síð
ast er ég var heirna, árið 1921. Ut
iitið var ágætt til lands og sjávar
Þotta er mesta fiskiárið í sögu fs
land. Þegar ég fór, var 50—6o milj
óna virði af fiski komið á iand, eða
um 6000 króna virði á hvert manns
bam á landinu. Lagiega af sér
vikið, af ekki stærri þjóð. — Land-
húnaðarafurðir voru í góðu verði.
Kjöt hærra en í fyrra og ull hærri
1 en no'kkurntíma áður, að undan-
I skildu einu ófirðarárinu, 3 krónu'i'
| pundið. Hrossnsala einna léiegust,
| þvf hæst verð var borgað fyrir
| hross, frá 44—47 þml. hæð, og svo
frá 53 þmi. hwð, en þar á miili eru
flest íslenzk hross. Verðið var 3—
400 kr. fyrir litlu hrossin.
Eimskipafélag Islands.
“Hvernig gengur Eimsíkipafélag
inu?”
“Það hefir átt við grimma sam-
kepni að stríða frá gufuskipafélög-
unum útlendu, sérstaklega Bergens
félaginu. Bieyna þau að fleyta
rjóman af ferðunum og fara aðeins
á beztu hafnir, en Eimiskipafélagið
verður þar af leiðandi að tína upp
aliar hafnleysurnar, ein^ og t. d.
Blönduós og Eyrarbakka, þar sem
skipum oft seinkar dögum saman
vegna brima. Síðasta árið var eitt
hið versta, en nú í ár lítur út fyrir
að alt ætli að ganga vel”.
“Frá London á Englandi brugð-
um við okkur til Parísarborgar
með flugvél. Kostar það 25 dali
fyrir manninn, og má ekki dýrt
kallast fyrir svo skjóta ferð. Ofsa
veður og rigning var á um mprgun
inn, er við áttum að leggja af stað,
og vorum við aðeins 3 farþegar, en
geta verið tólf. Milli þessara stór-
borga er vanalega fiogið á 214 tíma,
cn við vorum 314 vegna raótvindis.
Fijótt birti þó í lofti, og gerðist
heiðríkt.
Við lentum hálftfiua í þoku, en
flugum upp úr henni. Höfðum við
þá heiðbláan himininn fyrir ofan,
en skýjakekkina eins og borgaris
fyrir neðan. f gegnum skýjarofin
glitti niður á jörðina, eins og í
gegnum ómælisdjúpan brunn með
glerbotni. Mlaður veit ekki af
neinni ferð, því ekki er hægt að
miða við tré eða byggingar á jörðu
úr slíkri hæð, heldur er, sem mað-
ur svífi áreynslulaust í ioftinu.
Og þar hefi ég komið himninum
næst.
Manni líður annars tyrirtaksvel f
iðrum þessara flugvéla, sýnu betur
en Jónasi í hvalnum. Farklefinn er
stór, með 6 sætum til hverrar hand
ar að endilöngu. Getur maður þar
gengið um gólf ef vill. Sæti eru
svo útbúin, að hristingur finst ná-
lega enginn. Er sem maður svífl
á vatni. Aðeins er það dálítið óvið
kunnanlegt í fyrstu, að hávaðinn
frá vélinni er svo gffurlegur, að
ekki heyra menn til sjálfs sfn, þó
öskrað sé af ölium Imætti, hvað
þá heldur til samlferðamanna. 'Er
baðmullarstrangi við hvert sæti, og
beta menn troðið í eryrun, þeir
sem það vilja”.
Ásmundur lítur á iirið og stend-
ur upp. Yér neyðumst að sleppa
honum út í bílinn.
“Þú ættir að skrifa ferðasögu f
blöðin”.
Yafabros kemur á varir Ásmund-
ar. “Kræddur um að mér finnist
tfminn naumur”.
Svo hverfur hann út f haustrign-
inguna.
^+*i*<i**i”i**i*+i*+i+*i*+i*<i*+i**i**i**i**i**i**i**i*t**i**i**i**i**i****
♦♦♦ *i*
í átthögunum.
leið Húnvetningun-
“Hvernig
um?”
“Ég húsvitjaði þar um alt, og
leizt yfirleitt prýðilega á búskap
inn. Bændur eru mjög farnir að
breyta búskaparlagi sínu til hins
betra. Nú eru t. d. komnar súr-
heysgrafir mjög víða, og er það hin
mesta nauðsyn, vegna veðurlags á
tslandi. Vitanlega er súrheysnotk-
un að ýmsu leyti ábótavant enn-
þá, Mienn þurfa að læra að byggja
gryfjurnar betur og haganlegar,
verka heyið betur, en læra betur
að gefa það.
Byggingarlag er stórum betra
orðið á sfðustu árum sérstaklega í
Vatnsdalnum. Þar leizt mér bezt
***
*x*
t
t
t
t
T
t
t
t
t
t
Fyrirlestrar og
Söngsamkomur i Dakota
:
t
♦:♦
Eftir beiSni nokkurra manna i Dakota-bygSinnl, fara þelr
sutiur til Dakota í næstu vtku, séra Ragnar E. Kvaran, ritstj.
“Hkr.”, Sigfús Halldórs frá Höfnum og séra Friörik A. Friöriksson.
t
t
HALDA ÞEIR SUIKOMIR A BFTIRFYLCJAXDI STÖÐUMi
AKRA, fimtudagskveldið 9. október,
f
♦!♦
♦♦♦
GARÐAR, föstudagskveldið 10. október,
MOUNTAIN, laugardagskveldið 11. okt.
4
i
Séra Friðrik A. FriSriksson flytur fyrirlestur, séra Ragnar E.
Kvaran les upp kafla úr íslenzkum sögum, og hann og Sigfús
Halldórs syngja ýmiskonar íslenzka söngva
INNCiANUlR A SAMKOMURNAR 2ó eents.
t
T
t
t
t