Heimskringla - 05.11.1924, Blaðsíða 4

'4. BLAÐSIÐA
REIUSKRINGLA
WINNIPEG 5. NOVEMBER, 1924
Heíms krittgla
(Stfofnnff 1886)
Kenur llt fl hverjum mltSvIkude^L
EIGENDUR:
VIKING PRESS, LTD.
858 o* 855 SARGENT AVE.. -\VINNIPEG,
TulMÍml: N -6537
VerS blatSsins er $3.00 árgangurinn borg-
ist fyrirfram. Allar borganir sendist
THE VIKING PRE6S LTD.
SIGFÚS HALLDÓRS ír& Höfnum
Kitstjórl.
JAKOB F. KRISTJÁNSSON,
Ráðsmaður.
UtnnANkrlft tll blaitslnn:
THB VIKING PRESS, L.td., Box 8105
UtanáNkrlft tll rltNtjörana:
EDITOIt HEIMSKHINGLA, Uox 8105
WINNIPEG, MAN.
"Heimskrlngrla ls published by
The VlkliiK PreNN Ltd.
and printed by
CITY PRINTING * PUBLISHING CO.
853-855 Sancent Ave., Wlnnipegr, Man.
Telephone: N 6537
WINNIPEG, MAN., 5. NÓVEMBER 1924.
Stjórnarskifti á|
Englandi.
Þá er nú kosningasnerran um garð
"gengin á Englandi, og var hún eftir því
*óvægin og grimmúðleg, sem hún var
stutt. íhaldsmen* unnu stórsigur, jafn-
vel mikju meiri; en bjartsýnustu menn
þeirra voguðu að gera sér vonir um.
Tekur nú foringi þeirra Stanley Bald-
win, fyrrum forsætisráðherra, við stjórn-
artaumunum úr höndum Ramsay Mc-
Donald, leiðtoga verkamannaflokksins, er
tapaði fjörutíu sætum við kosningar, og
var það stór sigur, ef í fljótu bragði að-
eins er að gáð. En greypilegastan ósigur
beið þó frjálslyndi flokkurinn, — eða
liberalar, er vér heldur viljum kalla þá,
vegna þess, að frjálslyndiseggið er nú ekki
'orðið annað en skumin tóm í höndunum
á foringjum flokksins, og flestum meðlim-
um hans. Og svo hraparlega tókst kosn-
*ingin fyrir þeim, að annar aðalmaður
þeirra, Asquith fyrverandi forsætisráð-
herra, náði nú ekki kosningu í Paisley
kjördæminu, heldur féll fyrir verkaflokks
manni. Er leitt, að Asquith skyldi ekki
komast á þing, í stað orðabelgsins buxna-
klædda frá Wales, Lloyd George. Svo
miklu merkilegri maður er hann til orða,
og sennilega til athafna.
Annars er engin ástæða til þess að
hryggjast yfir ósigri liberala á Englandi,
hverrar skoðunar sem menn kunna að
vera í stjómmálum. Það var svo dag-
satt, og deginum ljósara, að sá flokkur
var orðinn svo langt á eftir þeim hug-
sjónum, sem honum bar að fylgja, að
hann var algjörlega dagaður uppi. Lloyd
George, sem svo vel fór á stað í æsku
’sinni, og sem entist svo illa, sem miðaldra
maður, hafði svo gaman af að lemja fóta-
Titokkinn á valdagripnum, að hann stein-
’gleymdi takmarkinu, og lét yngri menn
eða réttara sagt, yngra hugsandi menn,
gripa merkið, sem hann átti að bera og
fylgja því fram til sigurs. Því hlaut að
fara bráðlega, sem nú fór við kosning-
arnar, að hinir íhaldssamari liberalar létu
thaldsflokkinn gleypa sig með húð og hárfr
og eru nú það ver settir, en Jónas forð-
um í hvalnum, að þeir eiga ekki aftur-
kvæmt. Þeir, aftur á móti, sem tryggir
reyndust æskuhugsjónum sínum, hurfu
til verkamannaflokksins, þar sem þeir
*6vo eðlilega áttu heima. Eftir eru svo
'þessir fjörutíu, sem ráfa um, eins og börn f
í dalalæðu, í þeirri blessuðu og einföldu
trú, að viðhorf frjálslynds manns við
mannfélagsskipuninni, og hún sjálf, sé
nokkumveginn alveg eins og það var
fyrir fjörutíu árum síðan. Þessa þyrp-
ingu ætlar Lloyd George þá að reyna að
nota sem bakþúfu, til þess að klifrast af
f valdasöðulinn.
Við ósigri verkamannaflokksins hafa
allir þeir búist, er kunnugir voru öllum
málavöxtum á Englandi. Þó er ósigur-
inn eiginlega enginn, þegar litið er á
hvernig atkvæði féllu. Þeir fengu sem
sé mikið fleiri atkvæði en í fyrra. En þá
unnu þeir mörg sæti vegna þess, að þá
keptu liberalar við íhaldsflokkinn, en nú
gengu þeir úr rúmi fyrir honum, ef svo
mætti að orði kveða, og urðu því aðeins
tveir í kjöri, þar sem þrír voru í fyrra.
Því fer svo fjarri að þetta sé nokk-
ur ósigur fyrir verkamannaflokkinn, að
kosningamar hafa verið ^tórsigur fyrir
’þá stefnu Ramsay McDonalds, og annara
foringja í því liði, að vinna bug á liber-
alaflokknum, að fá hreinar línur dregnar
á milli afturhaldsins og frjálslyndisins í
landinu. Þetta hefir einkar vel tekist.
Þrátt fyrir borginmannlegt kosningatal þá
vissi McDonald ákaflega vel, að hann
hafði ekkert færi á kosningasigri. En
hann vissi jafnvel, að eftir þessar kosn-
ingar yrði liði svo skift, að verkamanna-
flokkurinn yrði aðal andófsflokkurinn í
parlamentinu. Og með þeirri vissu fylg-
ir það, að sá flokkur verður það hér eft-
ir, er tekur við stjómartaumunum, í hvert
skifti, er þeir falla úr höndum íhalds-
manna. Það var þetta fyrst og fremist,
sem verkamannaforingjamir vildu tryggja'
sér. Þessvegna hefir kosningabarátta
þeirra verið miklu harðari á móti liberala
flokknum, en þeim íhaldssama. Og þeir
hafa náð því er þeir vildu, með að sliga
liberalana. Og það er lítill vafi á því, að
McDonald er ánægður með úrslitin: auk-
inn atkvæðafjölda í landinu, og lamaðann
flokk liberala.
Margir halda því fram, að verka-
mannaflokkurinn myndi hafa náð fleiri
þingsætum, ef rekistefnan út af Zinoviev
bréfinu, sem kallað er, hefði ekki spilt
málstað hans í augum fjöldamargra lít-
ilsigldra kjósenda. Ekki hyggjum vér að
Inikið sé takandi mark á þeim staðhæf-
ingum, en ekki er hægt að neita því, að
MacDonald virðist hafa hlaupið þar á sig,
þó hafa megi honum það til afsökunar,
að ilt, er að vara sig á þeim mönnum, er
þjónustu taka, til þess að svíkja sinn
lánadrottinn, eins og hér virðist hafa átt
sér stað. En svo er mál með vexti, sem
hér segir:
Seint í október mánuði er leið, var
lagt í hendur MqDonald bréf, sem átti að
vera ritað af Zinoviev, framkvæmdar-
nefndarformanni alþjóðaféftgs komm-
únista. Var honum sagt, að enskir lög-
regluspæjarar hefðu komist ýfir bréfið
áður en það komst í hendur móttakanda.
Bréf þetta var stflað til ensks kom*n-
únista, McManus, og dagsett í Moskva
15. september. Var það áskorun til
enskra kommúnista, að láta nú hendur
standa fram úr ermum, og koma á stjóm
arbyltingu, og vinna ýms hryðjuverk. Mc-
Donald, sem virðist ekki hafa athugað
nógu vel líkumar með því og móti, að
Zinoviev mundi rita svona bréf, fyltist
vitanlega vandlætingu, og sendi töluvert
harðorða aðvömn til rússnesku stjómar-
innar. En hún brást við hin versta, og
sérstaklega Zinoviev, sem fyrst harðneit-
aði að hQfa nokkumtíma skrifað nokkru
þessu líkt, og í öðru lagi segir, að Mc-
Donald hafi ekkert sér til afsökunar fyrir
þá heimsku, að renna ekki strax gmn í
að bréfið var falskt, alveg eins og bréfin,
sem Curzon lávarður gerði mest veður
um, þá er hann var utanríkisráðherra
1923. Segir Zinoviev, að McDonald hafi
verið fullkunnugt um að þau bréf hafi
verið fölsuð af undirtyllum Curzon’s í
ráðaneytinu, til þess að reyna að koma í
veg fyrir nokkra samúð með Rússlandi, á
Englandi.
McDonald lét í ljósi í kosningaræðum
fyrstu dagana eftir að honum var fengið
bréf þetta, að hann tryði því, að það væri
frá Zinoviev. En eftir þeim gögnum, sem
hingað til hafa komið fram, virðist lang-
líklegast, að bréfið sé falsað. Fyrst er hin
mjög hvassyrta neitun Zinovievs, og hvað
sem menn vilja leggja mikið verð á sann-
sögli hans, þá er það að minsta kosti verk
Englendinga, að sanna áburð sinn, eða
réttara sagt, færa einhverjar líkur fyrir
honum. í öðru lagi var maðurinn, sem
bréfið er stílað til, MacManus, í Moskva
15. september,_þann dag er bréfið er dag-
sett, bjó í næsta herbergi við Zinoviev, og
sá hann daglega og talaði við hann, enda
harðneitar þann því, sem hlægilegri vit-
leysu, að hann hafi nokkumtíma átt að
fá slíkt bréf í hendur. Þá bendir það og
á, að eitthvað misjafnt sé á ferðinni í
sambandi við þetta bréf, að sama dag og
McDonald var gert bréfið kunnugt, sem
leyndarmál utanríkisráðuneytisins, var
það komið hendurnar á Daily Mail,
konservatjíva stórblaðinu, Iversta fjand-
manni McDonald, og birti blaðið það. 1
hendur þess getur bréfið ekki hafa bor-
ist, nema að því hafi verið stolið, af ein-
hverjum embættismönnum í utanríkis-
ráðuneytilnu, eða, sem hérumþil virðist
augljóst, að bæði bréfið og afritið, er
blaðið fær, hafa verið samin af sömu
mönnum, sama daginn, og aldrei átt að
notast öðruvísi en sem kosningaheita, að
koma óorði á verkamannaflokkinn enska,
í sambandi við rússneska kommúnista.
En á síðustu fréttum má sjá, að McDon-
ald nú hyggur bréfið falsað, og því hef-
ir hann ekki sagt af sér, jafnskjótt og
hann vissi um úrslitin, að hann ætlar sér
að reyna að grafast fyrir uppruna bréfs-
ins, og láta þar skömmina skella, sem
hún á heima, svo ekki verði hægt að
breiða dul yfir þenna stjórnmálaóþverra,
eins og gert var í tíð Curzon’s. Er von-
andi að hann beri gæfu til þess, eins og
margs annars happaverks, er hann hef-
ir unnið, þann stutta tíma, er hann sat í
sessi.
En sé svo, að McDonald hafi tapað fá-
einum sætum við þá óaðgætni sína, að
þykjast í fyrstu, fyrir blekkingar undir-
manna sinna, þekkja fingramörkin frá
Moskva á þessu bréfi, þá er það jafnáreið
anlegt, að taki honum að komast fjrrir
þetta hneykslismál, þá heggur það svo
stórt skarð í álit íhaldsflokksins, að þar
af mætti vel sú bylgja rísa, fyr en varir,
sem fleytir Ramsey McDonald upp í for-
sætisráðherrastólinn aftur. Og óneitan-
lega sómir hann hann sér þar betur en
Stanley Baldwin. sem hefir það eitt til
síns ágætis, að vera meðalmaður í hví-
vetna.
Islenzkur listamaður
MAGNÚSÁRNASON.
San Francisco blaðið “The Bulletin”,
flutti í sumar stóra mynd á fremstu síðu,
af þessum íslenzka listamanni, í tilefni
af því að hann sneri þá aftur frá Los
’Angeles, til dvalar í San Francisco. Á
myndinni sézt Magnús á vinnustofu
sinni, og er að ljúka við að móta manns-
‘ höfuð í þvalan leir. En svofeldum orð-
um fer blaðið um Magnús:
Magnús Árnason, íslenzki mynd-
‘höggvarinn, rithöfundurinn og tónskáld-
1ð, er nú til San Francisco aftur kominn,
ðg vonar nú að geta sezt hér að, eftir að
hafa átt svo annríkt í suðurfylkinu.
Hann starfar hér að myndhöggi, og
diefir rækilega búið sig undir það starf í
Evrópu og hér í Bandaríkjunum.
Meðan hann dvaldi í Los Angeles,
gerði hann smá-myndastyttu af Mary
Pickford, og féll mönnum hún svo vel í
geð, að nú er verið að steypa eftirlíkingu
í vax, og á að setja þá mynd á markað-
inn.
Ámason er 29 ára gamall, og hefir
verið í Ameríku í sex ár. Þrem af þeim
árum hefir hann varið til náms við lista-
háskóla Californiu, hér í San Francisco.
Hann er fæddur nálægt Reykjavík,
höfuðstað íslands, og var faðir hans
bamaskólakennari þar. Seinna fór
Magnús til Kaupmannahafnar og Stokk-
hólms, til þess að fræðast um fagrar
listir.
Aðalritstörf hans eru í því fólgin, að
þýða úr ensku máli á íslenzka tungu.
Meðal annars hefir hann þýtt ’ nokkuð
eftir Rabindranath Tagore, Hindúaskáld-
ið mikla. Frumort kvæði eftir hann
hafa birst í íslenzkum hlöðum og tíma-
vitum, og bráðlega mun hann hafa í
íiyggju að gefa út ljóðabók. Hann
kveðst ennþá ekki hafa numið ensku til
þeirrar hlítar, að hann treysti sér til þess
að nota hana sem hugmyndamiðil.
Hann hefir ekki málað annað en
landslagsmyndir. En þó hann ekki leiki
sérstaklega á nokkurt hljóðfæri, þá er
hann mjög sönghneigður og hefir samáð
'sm hundrað lög. Hann býst við að halda
áfram söngnámi hér í San Francisco.
Þessum orðum fer blaðið um
Magnús. En þar er þó ekki
nema hálfsögð sagan. Sá, er
þetta ritar, var staddur í San
Francisco, veturinn 1918, og
átti þá því láni að fagna, að
kynnast Magnúsi þar, ásamt
fjölda annara mætra Islend-
inga. Og fáir menn hafa meira
til brunns að bera það, sem einn
mann má bezt prýða, til lík-
ama og sálar, en Magnús. Hann
er háir maður vexti, spengileg-
ur, en þó um, leið sterklegur,
enda hefir hann tamið líkama
sinn svo, að hann er afrendur
að afli. Söngrödd hefir hann
góða, djúpan og fallegan bassa,
og skemtum við fólki, með því
að syngja “Gluntarne” á aust-
urlenzkum grímudansleik, er
haldinn var á listaháskólanum
í Californíu, á gamlaárskvöld
1918. Fann ég það fljótt það
kvöld, að Magnús var í miklu
áliti meðal listbræðra sinna og
systra, fyrir gáfna sakir og
prúðmensku.
En svo vel sem Magnús hefir
tamið líkama sinn, og svo mikla
rækt sem hann leggur við list-
gáfur sínar, þá mun hann þó
engu síður temja sér þá íþrótt,
sem nú er kunnug orðin undir
nafninu skapgerð. Og þarf
naumast því að lýsa, að hann
beinir anda sínum til sólar og
fegurðar. Eftir því munu þeir
menn hafa tekið, er lesið hafa
það, er hann hefir til mannfé-
lagsmálanna lagt í dálkum
Heimskringlu, fyr og síðar.
Vona ég til þess, að hann geri
ekki endaslept við lesendur
blaðsins, því hann er svo gerð-
ur, að betra er að hlusta á á-
lit hans um ýmsa þá1 hluti, er
menn varðar mest, heldur en
margra annara manna.
S. H. f. H.
-------0-------
‘ Dómur að líkum”.
I “Lög-bergi 16. okt., og “Hieims.
kringlu” 22. okt.} las eg ritdóm um
“Circumstantial Evidence” eftir
Boga Bjarnason — e'ða eins og
Dr. Sig. Júl. Jóhannesson þýðir það:’
“Dómur að líkum”. 'Dr. Jóhannes.
son er skáld og hefi ég hvorki vit né
vilja tii þess að athuga dóm hans.
Er honum samþykkur að mestu leyti.
En ritdóm “Lögbergs” dái ég, eins
og fleira sem það gáfulega blað
flytur.
“Kver þetta er laglegt, frágangur
inn góður”. — O-jæja. Þetta getur
nú verið. Eg hefi séð ýms eintök af
bókum, sem kallast “pocket classics”,
gefin út af stærstu prentfélögum
Ameríku, og minnist ég ekki að hafa
séð smekklegri frágang á svo lítilli
bók. En hvað um það? “Lögberg”
hefir ekki gefið út bækur í þessum
stíl, að því er ég til veit, svo varla
er mögulegt að dæma um hámark
prentlistarinnar í þessum efnuml!
“Málið er naumast eins iétt og lað-
andi og það gæti verið”, segir “Lög-
berg”. Þetta er mikil speki. Allir
beztu rithöfundar heimsins hafa
fundið sárt til þess að þeir hafa ekki
haft það tungutak sem þeir óskuðu
eftir, og varla þarf að taka það sem
aðfinslu þó ritstjórinn gefi í skyn, að
hann hefði getað gert betur, (sbr.
ritdóminn um þýðing Melans á
“Gray’á Elegy”.) Hver sem samvizku-
^samlegífles “Lögb.” furðar sig sizt á
því þó ritstjórinn s’é vandur að máli
og stíl, og veit það, að hann er fær
um að dæma um slíkt.
Hið “stórmerkilegasta” við þenna
ritdóm “Lögbergs” er það, að rit.
stjórinn opnar augu almúgans fyrir
tilgangi (motive) sögunnar. Fiestum
sem lesa “Circumstantial Evidence”
kemur til hugar, að höfundurinn beri
ekki fult traust til réttarfars þessa
lands — að til sé ýmislegt það í
mannssálinni, sem járnköld lögin taki
ekki til greina, að hinn háæruverðug:
yfirdómari gæti ekki ætíð horfst í
augu við réttlætið. En þetta eru sjálf-
sagt bábyljur sauðsvartrar alþýðu, og
Dr. Sig. Júl. Jóhannessonar; því
“Lögberg” segir að sagan sé um:
flysjungsskap i ástamálum, slúður
og afleiðingar þess og óttann, þegar
hann nær haldi á manni. Við ættum
öll að vera ritstjóra “Lögbergs” þakk
lát fyrir spekina; en gaman gæti hann
'haft af því að tala við literary editor
DODD’S nýrnapillur eru bezta
nýrnameðaiið. LæJcna og gigt,
bakverki, hjartabilun, þvagteppu,
og önnur veikindi, sem stafa frá
nýrunum. — Dodd’s Kidney Pills
kosta 50c askjan, eða 6 öskjur
fyrir $2.50, og fást hjá öllum lyf-
söium, eða frá ,
The Dodd’s Medicina Co., Ltd.,
Toronto, Ontario.
“Free Press”, um þetta smárit hans
Boga.
Elfros 24. okt., 1924.
/. P. P.
-------e------
Athugasemd
VIÐ JÓLAPRÉDIKUN.
’I jólablaðd Moirgunblaðsin.sl birt.
ist prédikun eftir biskup Jón Helga.
son. í fjórða dálki blaðsins, ofar_
lega, er kafli, sem mig iangar að at-
huga dálítið.
Biskupinn segir svo:
“En sagan sýnir, að höfðingjadóm.
ur Krists hefir staðist aliar bylting.
ar. Hví skyldu þeir þá efast um,
að eins muni verða hér eftir. Satt
]er það að visu, að krisitindómsó-
vildin talar digurharkalega um þess_
ar mundir viða um heim. Sú óvild
er ekki óskiljanleg. Hún er sprottin
af hræðslu hugspiltrar kyr^sjóðlar
um, að nýir sigurvinningar kristinn.
ar trúar séu fyrir hendi. Hvenær
sem lífið vaknar, færist óvinurinn í
aukana; það er gömul saga alt frá
dögum Heródesar.
Syndum spilt veröld hræðist höfð-
ingjadóm Jesú Krists. Heiðni nú-
timans sér ser hættu búna af honum-
Hindurvitnatrú nútimans sömuleið.
is. En látum þá geisa — látum þá
bera ráð sín saman gegn Drotni og
ihans smurða. Hiann, s’em situr á
himni, hlær. Drottinn gerir gys að
þeim.”
Fleira hefði mátt taka til athugun-
ar, en þag var einkum þetta, sem hér
er tilfært, sem knúði mjg til a5
skrifa þessar línur.
Byrjunarorð þessa kafla eru rétt.
Höfðingjadómur Krists hefir dtaðist
allar byltingar, þegar rétt er áiitið.
Stofninn sterki, sem óx upp af fræ_
korninu, sem sáð var fyrir 19 öld_
um, er ófúinn enn, og getur aldrei
fúnað. En því verður ekki neitað,
að lauf hefir fallið af því tré, og
greinar hafa verið af því sneiddar.
En það er ekki utan að komandi
óvild eða ibyltingar, sem hættulegast-
ar hafa orðið kenningum Krists á
liðnum öldum. I raun og veru hefir
lítillar óvildar kent utan að til hins
súnna kristindóms, en skilninginn
hefir vantað.
Hvernig getið þér kennimenn ætl-
ast til þess, að hugsandi menn trúi
hverju sem er, án þess að hafa ein-
hverja glæru af skilningi til að styðj-
ast við ?
(Eg efast um, að þeir séu miargir
af kennimönnum kirkjunnar hér á
landi, ílem trúa að Kristur hafi gert
þau kraftaverk, sem segir frá í Nýja
testamentinu. Meira að segja efast
eg um, að biskupinn trúi þeim sjálf-
ur. Þó er ekkert auðveldara en að
trúa sögunum um kraftaverk Krists,
þegar skilningur er fenginn á eðli
kraftaverkanna. Trúin kemur þá ó-
sjálfrátt.
Eg fyrir mitt leyti er sfannfærð-
ur um, að kraftaverkasögurnar erti
sannar.
Skilningsleysið að utan olli kuld-
anum, og í þeim kulda visnuðu iauf-
in á trénu. En það var ekki hið
versta. Skilningsleysið innan að
var verra. Garðyrkjumennirnir
brugðust. Þjónar kirkjunnar týndu
hinum rétta skilningi. Þeir hafa sí-
felt verið að glata meiru og meiru
af hinu dýrmæta gulli sannleiks; og
kærleiks, sem Kristur gaf mönnun.