Heimskringla - 06.05.1925, Blaðsíða 1

VKRÐLAUN GEFIN FYRIR
COUPONS OG UHDOÐIR
ROYAU,
CROWN
• — SendtS eftlr verSlista til
ROTAL CROWN SOAP LTD.
1 654 Matn Street, Winnipeg.
- \
VERÖLAUN GEFIN FYRIR
COUPONS OG UMBÚÐIR
ROYAt,
CROWN
— SenditS eftir verClista til —
| ROYAL CROWN1 SOAP LTD.^
654 Main Street Winnipeg.
j ^ 654 ^
XXXIX. ARGANGUB.
WIXNIPBG, MANITOBA, MXÐVIKUDAGINN 6. MAÍ, 1925.
NÚMER 32
CANADA
Frá Ottawa er símað 24. þ. m., að
Rasrri því einn þriðji af hermönnun-
urn, sem tóku lönd í Manitoba og
fengu til þess stjórnarlán, hafi yfir.
gefig löndin. Þetta varð uppvíst af
fyrirspurn frá L. P. Bancroft, þing-
manni frá Selkirfy Honum var sagt
3644 aftunkominna hermanna
FefSu keypt land í Manitoba. Upp
að 31. desember 1924 hefðu 1143 yf-
irgefiS lönd sín; voru þá eftir 2501.
Af yfirgefnu löndunum hafa 175 ver-
ið seld og tapið viS þessa landsölu
hefir orSiS aS jafnaSi $332.39 á
hverja bújörS. Og af þessum 2501
Fændum, sem eftir eru á löndunum,
skulda 1781 stjórninni $338,552.58.
ASeins 720 bændum hefir tekist aS
standa í skilum meS þessi stjórnarlán.
ÞaS er varla ofsögum sagt, aS þessir
hermenn hafi “offraS öllu fyrir föS-
RrlandiS”.
Á þriSjudaginn í fyrri viku áttu
konservatívar i St. George kjördæmi
fund meS sér til þess aS velja þing-
mannsefni sitt. Voru tveir í vali,
Paul Reykdal frá Lundar og C. F.
Jeffers frá Eriksdale. Var Mr.
Peykdal kosinn meS miklum meiri.
hluta atkvæSa.
Ennfremur hefir heyrst að þessi
konservatíva þingmannsefni hafi ver-
ið tilnefnd: J. Spears, frá Spearsville,
fyrir Fairford kjördæmi, og J. H.
Mabb, fyrir Fisher.
í sönglistarsamkepni þeirri, sem
Manitobafylki efnir til árlega, hlaut
ungfrú Helga Pálsson, dóttir Jónas-
ar Pálssonar pianókennara hér í bæ,
fyrstu verSlaun fyrir píanóleik í
flcnkki þeirra, sem lengst eru komnir
(seniors).
Almenn glímu- og hnefaleikasam.
kepni fyrir alt Canada, var haldin hér
i Winnipeg 29. og 30. apríl. Þrir Is-
lendingar keptu þar, þjóðflokki sin.
um til stórsóma. BræSurnir Óskar
og Ingvar Gíslason, synir Ingvars
Gíslasonah póstmeistara aS Reykja-
vík, Man., urSu báSir glímumeistarar
Canada, hvor í sinum flokki, Óskar í
léttvigt (lightweight), en Ingvar í
fjaSurvigt (featherweight). Ensk
blöS segja aS þeir hafi báSir glímt
aðdáanlega, sérstaklega er Óskari
hælt, sem nýjum manni. Paul Frede-
rickson fékk önnur hnefaleika.verS-
laun í fluguvigt (flyweight), og var
svo jafngóSur Canada-meistar^mim
Leitham frá Montreal, aS varla mátti
á milli sjá.
l r \ 1
STJORNMALl FRÁ ÝMSUM HFRETT L ö N D U M . ÍrJ
BANDARIKIN.
OLIU-LEIFAR
Eins og lesendur vafalaust muna,
var þaS mest fyrir aðgerSir Bur-
ton K. Wheeler, hins framúrskarandi
tluglega öldungaráSsmanns frá Mon-
tana, aS mútubrögS og olíuþjófnaS-
Rr þeirra Fall og Daugherty, fyrv.
tana, er hann sýkn sjálfkrafa. Geti
stjórnin sannaS áburS sinn liggur viS
$10,000 sekt, eða 2 ára fangelsisvist,
eða hvorttveggja.
Merkilegt þykir þaS, aS hvorki
Mr. Lockwood, né snuðrarinn, sem
hann sendi vestur- Blair Coan, voru
kallaðir sem vitni. Ríkissóknarinn
gaf þá einu skýringu á því, aS “þaS
væri engin ástæða til aS yfirheyra i
dómsmálaráðherra og Sinclair og þá”. ÞaP á móti dró hann fram
Doheny olíukónga komst upp og var ^
raonsakaS, þó töluvert vanti á aS þar
séu ÖII kurl komin til grafar- og alt
úr fylgsnunum fram í dagsljósiS.
Fyrir bragSiS átti aS klekkja á
leyndarvitni (“mystery.witness”) —
einhvern Manhattan-lögmann, lítt
þektan, er bar það, aS Wheeler hefSi
beðið sig árið 1923, aS mæta fyrir
sína hönd til skrafs og ráSagerða í
Wheeler. MaSur aS nafni George innanrfkisráSuneytinu.
Lockwood, sem starfaSi fyrir hönd j Walsh öldungaráSsmaður sagði, er
hinna háttstandandi söjjudólga sendi saksóknari hafSi lokiS máli sinu, aS
snuSrara aS nafni Blair Coan, vest-
ur til Montana til þess aS “ná í eitt-
hvaS um Wheeler”. Hann komst aS
því aS rétt eftir kosningu hans í hitti.
fyrra til öldungaráðsins, en áSur en
hann vann eiðinn aS stjórnarskránni,
hafSi Gordon nokkur Campbell, oliu-
maSur frá Montana, »greitt Wheeler
2000 dali. Þetta var 10 jan. 1923.
16. febrúar sama ár greiddi Camp-
hell Wheeler aðra 2000 dali. Nú
reyndu fjandmenn Wheelers aS fá
hann sakfeldan, meS þeim áburði, aS
hann hefði þegiS mútur af Campbell
til þess aS hlynna aS honum meS olíu
sölu, til innanríkisráSuneytisins. Þessi
ásökun var svo lögS fyrir öldunga-
ráðið og var Wheeler þar sýknaður
meirihluta af
sann-
færði öldungaráSið um þaS, aS þessar
fjárgreiðslur hefðu aSeins veriS
þóknun fyrir vanaleg lögmannsstörf í
Montana. — En olíumenn íétu ekki
hér viS sitja, Hafa þeir nú fengiS
stjórnina til að höfða mál á móti
Wheeler viS sambandsdómistólana í
Great Falls, Montana. Dómari er
Frank Dietrich. Verjandi Wheelers
er Walsh öldungaráSsmaSur.
Hafi Wheeler aSeins tekiS þetta fé
af Campbell- sem borgun fyrir lög-
manns störf af hendi leyst í Mon-
enginn efi væri á því aS Wheeler
væri saklaus, enda mundi hann áreiS-
anlega verSa sýknaSur, og öllum
sakarákærunum gersamlega hrund-
iS. öll alþýða manna í Montana og
vesturríkjunum bíSur dómsins meS
óþreyju, því Wheeler hefir almenn-
ingshylli fyrir óvanalegan dugnaS,
frjálslyndi og vægðar- og virðingar-
leysi viS auðkýfingavald og allan
pólitiskan fúa.
meS ^ stórkostlegum
þessum áburði- þar eS hann
KVENSKÖRUNGUR.
AuSug kona, Lucy Patterson, er
situr í Rep. nefndinni, hefir sótt um
sendiherraembættiS í Siam, þegar
Brodic, sem nú er þar sendiherra,
segir af sér, en við því er búist á
hverri stundu. Er þaS mikil nýlunda
í Vesturlöndum- ef kona er skipuS
sendiherra, en myndi þó þykja enn
meiri stórviðburSur u Austurlöndum,
og enda ekki alveg víst, aS nærvera
pilsbúins sendiherra úr Vesturlöndum
fyndi sérstaka náS fyrir augliti hans
hátignar, stólkonungsins í Síam.
IJNDSEY VINNUR.
Einhver frægasti dómari i Banda-
ríkjunum er Ben. B. Lindsey í Den-
ver. Hann hefir um mörg ár veriS
merkasti maður landsins, sem viS
ungmennadómstólana hefir starfaS.
Hann hefir átt mjög í höggi viS stóf-
auðinn, og nú nýlega, er kosiS var tii
dómara viS ungmennadómstólana,
vann hann kosninguna frá Royal R.
Graham, sem auSkýfingarnir settu á
móti honum. HafSi hann 117 atkv.
meirihluta. En ekki mátti viS svo
búið standa. Var reynt aS gera
kosninguna ógilda- og var taliS aft-
ur. Vinir Lindsey og hann sjálfur
töldu ýrrpslegum misrétti beitt) Við
endurtalninguna. Er henni nú lokiS
og hélt Lindsey sætinu, en nú meS
35 atkvæða meirihluta.
FRÁ SENDIHERRUNUM.
Tsuneo Matsudaira, sem, er sendi-
herra Japana í Washington, lýsti yfir
því í veizluræSu, er hann hélt nýlega,
aS þaS væri enginn flugufótur fyrir
þeirri fregn aS Japan hefSi gert
leynisamning viS Rússland, og bætti
við: “Leynibrugg í stjórnmálum,
herrar mínir, er nú úrelt.” (Vafa-
laust?)
Bretaveldi.
PRINSINN AF IVALES.
Prinsinn af Wales er nú lagður upp
í eina langferSina enn- til þess aS
kynna sér hið mikla alheimsveldi, er
einhvemtíma á aS kalla hann kon-
ung sinn og keisara, — ef vel fer á
meS öllum pörtum ríkisis, sem ver.
iS hefir, — og kynna sig þar. Setg,
stendur er hann í SuSur-Afríku, sem
gestur alls SuSur-Afriku sambands-
s. MóðurbróSir hans, jarlinn af
Athlone, er landsjjóri þar, og hefir
aSsetur sitt í Pretoríu.
Heitnsókiun. — Alment er álitiS,
og vafalaust með réttu, aS för prins-
ins til SuSur.Afríktt, sé fyrst og
fremst farin til þess aS hella olíu á
hafrótiS, sem þar er syðra meðal
hinn ýmsu þjóðflokka, en þó aðallega
milli hvítra manna og svertingjanna,
sem fyrir bjuggu í landinu.
AtvinnuspursmáliS. — JarSvegi og
loftslagi er þannig fariS í SuSur-
Afríku- aS ræktað land gefur tiltölu-
lega mjög litiS af sér. Af því leiðir
aS landslýðurinn þarf á sérstaklega
ódýrum vinnukrafti aS halda, og
hvítir bændur og námufélög hafa þvi
nær undantekningarlaust notaS Kín-
verja og Svertingja til allrar Hkam-
legrar vinnu, en hvita menn aðeins
sem umsjónarmenn.
En nú fjölgar innfæddum Svert-
ingjum miklu hraðar en hvítum
mönnum, sbr. manntaliS 1904 og 1921.
1904
1921
Hvítir
1,116,806
1-519,488
Vöxtur
402,682 1,350,074
En um leiS og höfSatala Svertingja
hefir aukist, hefir þekn og fariS
fram, sérstaklega í allri verklegri
þekkingu, síðan þeir hættu flotóks.
óeirSum og herferSum sin á milli. —
Þar af leiSir aS 'fjöldi þeirra er eins
hentugur til umsjónarmanna eins og
hvíti maSurinn, eða jafnvel hentugri-
og mörgum sinnum ódýrari. Þar til
kemur, aS Svertingjar eru, sem von.
legt er, afar óánægðir yfir hinum
gífurlega mismun á kaupi hvítra
manna og svartra, fyrir þaS aS leysa
af hendi samskonar verk. Nú er, þrátt
fvrir fjölgunina, ekki hægt aS fá
nægan vinnukraft meðal svertingja-
svo aS margir hvítir bændur, sem
ekki þykjast mega vinna erfiSis.
vinnu sjálfir, til þess aS láta ekki lit-
aSa menn missa fyrir sér virðingu
(kórvilla, sem er afar algeng og þýk-
ir sjálfsögS meðal allra nýlendu-
þjóða evrópískra, þó Frakkar fari
þar eityia skynsamlegast aS ráSi
sínu), verða aS ganga af jörðum
sínum. Þeir bændur, og svo þeir
hvítir menn, sem umsjónarmanna-
stöður hafa haft eða vonast eftir-
verða því aS hrekjast inn í borgina,
og mynda þar fátækraflokk meðal
hvítra manna, sem á mjög erfitt meS
aS hafa almennilega ofan af fyrir sér.
óróinn og hin mikla misklíS, sem
á sér stað þar sySra, orsákast þá af
þessu þrennu: 1) meiri eftirspurn
eftir ódýrum, lituSum vinnukrafti en
hægt er aS bæta úr; 2) litaðir menn,
sérstaklega innfæddir Svertingjar'
verSa æ óánægSari út af hinu háa
kaupi, sem hvítir menn fá, og yfir
því, aS í bæjum er sérstaklega hlynt
aS hvítum handverksmönnum (þaS er'
fínna í nýlendunum fyrir hvítan
mann, aS vinna aS “handverki”, en
aS vinna við akuryrkju eða náma.
gröft), sem á enga lund vinna verk
sitt betur en hinir; 3) óðum fjölg-
andi tala fátækra og atvinnulausra
hvítra manna.
ASskilnaðarstefnan: — Hertzog
hershöfðingi, sem nú er forsætisráS-
herra sambandsins- heldur fast fram
aSskilnaSarstefnunni innan sambands-
ins. Er þaS milkiS til sama stefna
og Botha og Smuts fylgdu á sínum
stjórnarárunj. En hún er í því fal-
in, aS aSskilja hvíta menn og svarta,
skifta þeim niSur, hverjum fyrir sig,
í mörg stór héruS, og láta þá sjá þar
um sig algerlega sjálfa. Er þetta
vafalaust eina skynsamlega úrlausn-
in nú, því óhugsandi er aS þeir
blandist saman til nokkurra muna, um
langt skeiS ennþá. Þegar þessi aS-
skilnaSur er svo aS fullu kominn á-
þá er tilætlunin aS gefa öllum inn-
fæddum mönnum ikosningarrétt, eins
og þeir nú hafa í Cape Town.
TmstreymiS og sk il naðarstcfnan.—
Tveir merkustu menn í SuSur-Afríku
eru Búarnir og yfirhershöfðingjarnir
tveir Jan Christian Smuts fyrv. for-
sætisráðherra, og James Barry Mun.
nik Hertzog núverandi forsætisráS-
herra.
Smuts varS fyrst frægur í Búa-
stríSinu, ðg síðar sem einn af helzttt
hvatamönnum aS því aS alþjóSa-
sambandið yrSi stofnað. Hann berst
nú fyrir þeirri skoðun, aS þaS sé
heppilegast fyrir SuSur.Afríku, aS
halda áfram aS vera í sambandi viS
brezka véldiS.
Tlertzog barSist líka á móti Eng-
lendingum í BúastríSinu, en gat sér
elkkert nafn þar. En þegar til friðar-
og sambandssamninganna kom 1902,
þá þótti bera jafnmikiS á honum og
þeim Botha og Smuts. Hann átti svo
samleiS meS þeim í 10 ár.
En áriS 1912 skildu leiðir. Herzog
tók þá upp aftur lýðveldisstefnuna-
og var hlutlaus 1914, þegar uppreisn-
iS varS i SuSur.Afríku 1914, út af
því, aS stjórnin ákvaS aS aðstoða
Englendinga í ófriðnum. En undir-
eins og friður var saminn 1918, gekk
5,409,092 hattn fram fýrir síkjöldu, og lýsti yfir
því, aS hann aðhyltist skilnaðarstefn-
una. Hélt hann þá hina nafnkunnu
“tvístreymisræðu” í Grahamstown,
en meS henni vildi hann hvetja SuS-
ur-Afríkubúa, hvort heldur þeir væru
af enskum eða hollenzkum ættum, til
þess aS hætta innbyrSis reipdrætti,
læra aS skoSa sig sem eina þjóS, Af-
tíkinga (Afrikanders, sem innfæddir
hvítir SuSur.Afrílkubúar oft kalla
sig). Hann komst þar meðal annars
svo aS orði:
“ÞjóSlífiS í SuSur-Afríku flýtur
aB ósi í tveim straumiðum. Hvor
straumurinn hefir sína eigin siSi,
tungumál, mikilmenni, afreksverk og
göfugmenni. Þetta er söguleg af-
leiSing, og ber engan aS áfellast fyr.
ir þaS, en heldur ekki fyrir það, að
kunna réttilega að meta ágæti hins.
Þegar vér erum orðnir svo þjóðlega
þroslkaðir, aS vér viðurkennum þessa
eiginleika jafnt hjá báðum, þá munu
bæði enskir menn og hollenzkir
segja: Mál þitt, hetjudáðir og mikil-
menni er okkar, af því aS viS erum
báSir Afríkingar.”
En margt skipast á 7, árum. Qg
eikki minst viS þaS aS fá völd í hend-
ur, og um leiS ábyrgðina, sem völd-
unum fylgir, á herSar. — Hertzog tók
viS völdum af Smuts í júnímánuði í
fyrra, meS tilstyrk verkamannaflokks-
' Svartir
4,059,018
U

VESTIGIA
(Eftir Bliss Carman, lárviðarskáid Canada)
Eg fór um troðnar leiðir lands
að leita guðs míns — skaparans;
ég fann hann ekki; en fjarri braut
mér fjóla brosti í hrjósturlaut —
þar fann ég óvænt fótspor hans.
Og gegnum loftsins bylgjur brauzt,
* um blámadjúpið skerjalaust,
að eyra mínu unaðshljóð,
þar aleinn þröstur söng sín ljóð —
þá heyrði ég drottins dýrðarraust.
Eg hugsi stóð — Eg heyrði og sá
guðs himnaríki jörðu á;
og laufin snerti léttur blær
við lækinn þar sem rósin grær —
þá drottins mund strauk mér um brá.
Mér skýrðist lögmál skaparans,
það skráðu fingur kvöldroðans,
er sólin kvaddi hvarf ég heim
með hjartað fult af ljóma þeim —
þá skein mér dýrðarskikkjan hans.
Eg fann mér kvikna brennheitt bál,
mig brýndi eitthvert huliðsmál
að lifa þar sem liðsþörf er;
af löngun þeirri skildist mér
að himinn guðs er sjálfs míns sál.‘
ins. En allir helztu menn þeirrar
hreyfingar í SuSur-Afríku eru af
brezkum ættum, og varS Hertzog því
aS * hverfa algerlega frá skilnaðar.
stefnunni, eSa missa fylgi verka-
manna og þá embættið um leiB. —
SíSan hefir hann i ræðum sínum lít-
iS um þau mál sagt, en alt þó heldur
í þá átt, aS hann væri horfinn frá
skilnaSarstefnurini.
Frakkland.
de Monzie, uppeldismála-
Laval, ráðíhlerra opinberra
RÁÐUNEYTIÐ.
Eins og áður er umgetiS gengu ó-
sköpin öll á viS ráSherraskiftin á
Frakklandi nýlega. Þingmenn flug-
ust á o. s. frv. Eri slikt er engin ný-
lunda i suðrænum löndum og gleym.
ist fljótt.
Briand. — Allir bjuggust viS, aS
Aristide Briand myndi talka aS sér
aS mynda ráSuneytiS nýja. Svo varB
þó ekki. Ekki samt vegna þess, aS
hann vildi ekki, heldur af því, aS
hann fékk ekki nægan stuðning til
þess frá jafnaðarmönum. Lét Dou-
mergue forseti sitja viS eina tilraun
Briands og baS fyrv. forsætisráð-
herra Paul Painlevé aS mynda ráSu.
neytiS. 'Tókst honum þaS, og einnig
aS fá bæði Briand og Caillaux til
þess aS vera í þvi. Briand tók að sér
utanrikismálin. Hann hefir sjö sinn-
um veriS forsæitisráSDierra Frakka,
er nánast meSalhófsmaSur í stjórn-
málum, og sennilegt þykir, að hann
muni halda sömu stefnu aS mestu
leyti og fyrirrennari hans Herriot
forsætisráSherra (sem fór meS utan-
rikismálin í sinni stjórnartíS). En þó
er búist viS aS hann muni verða tölu-
vert einbeittari en Herriot var, af þvi
aS hann hefir ekki í jafnmörg horn
aS Hta heimafyrir. — En þessir eru
ráSherrartjir:
Paul Painlevé, forsæþs- og her-
málaráSherra.
Jules Steeg, varaforsætis- og dóms-
málaráSherra. I
Aristide Briand, utanrikisráðh.
Joseph Caillaux, fjármálaráðh.
A. Schrameck, innanríkisráðherra.
F.mile Borel, flotamálaráðherra.
Charles Chaumet, verzlunarmála-
ráðherra.
André Hesse, nýlendumálaráSh.
Antoine Durafour, atvinnumála-
ráSherra.
Anatole
ráSherra.
Pierre
verka.
>,Jean Duran, landbúnaSarráðherra.
Louis Anterion, eftirlaunaráSherra.
UndirráSherrar:
Jammy Schmidt, yfir afturfengn-
um héruSum.
Jean Ossola) yfir hermálum.
Charles Danielou, yfir verzlunar.
flotanum.
Laurent-Eynac, yfir loftflotanum.
Yvon Delbos, yfir fögrum listum.
CAILLAUX.
ViS þessi ráSherraskifti rættist
þaS, senj lengi hefir verið spáS, og
fyr eða síSar hlaut aS ske, aS Caill-
aux tæíki aftur aS gefa sig við stjórn-
málum í Frakklandi. Þó voru margir
hissa á þvi, aS þeir Briand skyldu
strax verSa samferSa inn í ráðuneytiS,
því aS þaS var í stjórnartíS Briands
1916, aS hann lét ítölsku stjórnina
taka Caillaux fastan, af því aS hann
væri ríkinu hættulegur, sökum meS-
halds ViS ÞjóSverja. ÖldungaráSiS
franska dæmdi hann til útlegðar 1920,
en eins og Bkr. hefir getið um áður,
ógilti hæstiréttur öldungaráSsins þann
dóm í vetur. Hélt Caillaux þá tafar-
laust til Parísarborgar, til þess aS
koma þar ár sinni fyrir borS. Tókst
honum þaS svo vel, sem nú er rauni á
orSin, enda hefir hann veriS í mestu
áliti allra franskra fjármálamanna
síðustu árin, aS Loucheur jafnvel ekkix
undanteknum. — Lýsti hann því og
yfir, strax og hann kom til Parísar,
aS hann væri meSalhófsmaSur í hví-
vetna, en þaS er gamall siBur margra
franskra stjórnmálamanna, aS láta
berast 'upp í æðri sæti á öldum jafn-
aSarmenákunnar (t. d. Briand, Miller.
and o. fl.. Var mörgum forvitni á
aS vita, hvaS þessi mikli fjármálá-
maSur hugsaSi sér nú aS gera, til
þess aS létta af rikisfjárhirzlunni,
því 70 þúsund miljón franka skulda-
oki, er á herSum hennar hvílir. En
Caillaux hefir litiS um, þaS sagt enn-
þá, aSeins þaS, aS til engra örþrifa-
ráSa muni gripiS i hvoruga áttina,
fyrst um sinn aS minsta kosti.
----------------x-------------