Heimskringla - 22.07.1925, Page 3

WINNIPEG, 22. JÚLÍ, 1925.
HEIMSKRINGLA
S. BLAÐStt)A
Hvar sem þú kaup-
ir þaí og hvenær
sem þú kaupir það,
þá geturðu altaf og
algjörlega reitt þig á
Magic Baking
Powder
af því, að það inni-
heldur ekkert álún,
eÖa falsefni að nokk •
urri tegund.
BCIÐ TIL í CANADA
MACIC
BAKINC
POWDER
foata. Það brá svo við, að honum
foríSversnaði á eftir, sem annars er
sjaldgæft í ljósunum. Eftir nokkurn
tmia batnaSi þó aftur, og áleit eg
ei^gan vafa á, aS það hefSi veriS ljós
unum einum aS þakka. En máske
tnnnu aSrir segja, aS þar hafi FriS-
xik bætt úr skák.
Svo mikiS get eg ennfremur sagt,
eg veit ekki flugufót fyrir þeirri
sögu, sem sögS hefir veriS um sjúk-
f:ng, er eg átti aS hafa ákveSiS aS
tí ka fót af, þar eS drep var í fætin-
um meS holdfúa og mikilli fýlu. Þeg-
ar eg leysti af fætinum og ætlaSi aS
fara aS skera, fylgdi sögunni, aS
fóturinn hefSi veriS orSinn heill og
•enginn ódaunn lengur. Og þetta
■átli aS vera FriSrik aS þakka, sem
komiS hefSi og bundiS um fótinn um
ncttina og grætt hann algerlega. Eg
'kann svo ekki þessa sögu lengri, en
viidi óska, aS þeir vildu enn þraut-
revna krafta FriSriks, sem fyrir von-
forigSum verSa hjá okkur vesalings
lærðu læknunum. Og glaSur skal eg
verSa þegar eg stend frammi fyrir
kraftaverkinu, og verS aS segja líkt
og Bjarni Th., þegar hann heyrSi
’Gur.narshólma: “Eg held mér sé nú
foezt aS hætta aS yrkja."
Loks vil eg bæta því viS, aS mér
fmst þetta andlcga faraldur, huldu-
lækningaátrúnaSurinn vera tímans
tákn. í nokkur ár hefir veriS unniS
aS því af kappi, aS fylla fólkiS meS
■andatrú, meS þeirri fullyrSingu, aS
þar sé um raunvisindi aS ræSa.' En
grunnhyggria fólkiS er í meirihluta
ætíS. Og svo koma þessi stórmerki
ti! sögunnar og þau hljóta öll aS
-vera vissuleg sannindi. Fréttir fljúga
fram , og aftur, þar til þeir skárri
fara einnig aS trúa. Andlega smit-
ci:in þarf ekki nærri eins langan und-
irbúningstíma eins og mislingar. Qjg
dæmi veit eg til þess, aS svo smitaS-
Ir eru jafnvel góðir menn orSnir af
•Oxnafellstrúnni, aS þeir líkt og
sjúklingurinn, sem eg áSur mintist á,
•treysta því ekki eingöngu aS sækja
okkur Jónas Rafnar, heldur senda
fyrst eSa um leiS til Öxnafells.
“Löstur er synd, sem orSin er aS
drotnandi vana,” lærSum viS í kver-
'inu.
Hins vegar er eSlilegt, þegar svo er
kcmiS í þessu landi ,sem víSa ann-
ai sstaSar, aS flónin eru í þann veginn
aS ná völdunum, þá vaSi öll flónska
uppi, og alt eins viSvíkjandi lækning-
un, og heilbrigSismátum sem öSru.
Gieymist þá fljótt þaS litla nytsam-
ltga, sem viS læknarnir höfum verið
aS leitast viS aS kenna alþýSu í
læknisfræSi. Og má svo sennilega
fara aS hafa yfir gömlu latnesku
vísuna, sem skáld eitt kvaS á hnign-
unartíma Rómaveldis:
“Fingunt se medicos: quivis jdiota,
sacerdos,
judæus, monachus, histrio, rasor,
anus.”
' (Þ.e.: Allir getast læknar: sérhver
fábjáni, presturinn, gySingurinn,
tnunkurinn, hermikrákan, rakarinn og
kerlingarhróið.)
* * *
Farsóttir voru þessar helztar:
Hlaupabóla var alltíS fyrri árs-
heiminginn, en meinlaus.
Taugai>ciki kom fyrir í kaupstaSn-
um, en hvergi úti i sveit. Veikin kotn
upp í hótel “GoSafoss”. Sennilega
komin þangaS með einhverjum smit-
bera. Alts veiktust 14 og dóu 2 innan
héraSsins, en þar a auki sýktust 4
utanhéraðsmenn og fóru meS veikina
heim tit sín. Af þeim dó 1.
Til þess að stemma stigu fyrir veik-
inni var notuð varnarlyfsinnspýting
(tyfus vaccine). Tók þá fyrir veik-
ina, aS því undanskildu, aS ein
stúlka sýktist þrátt fyrir innspýting-
ur.a og var þaS af því aS stúlkan var
þegar orSin smituS og varnarlyfiS
kom of seint.
Skarlatssótt væg stakk sér niSur
á nokkrum heimilum.
Mislingar fluttust frá Reykjavík
sjóteiSis í júlí, en sjúklingarnir voru
einangraSir svo aS veikin breiddist
ekki út. Seinna um sumariS læddust
þeir inn í héraSiS og breiddust smám
saman um bæinn fram yfir áramót.
En út um sveitir bárust þeir ekki
vagna varasemi sveitabúa. Hins veg-
ar fluttust þeir héSan úr héraSinu
norSur í ReykdælahéraS. Atls bók-
færðum við læknar 47 sjúklinga, en
sjálfsagt veiktust fleiri. Eg reyndi
5 sinnum aS verja menn mislingum
meS því aS dæla inn í hold þeirra
blóSi, sem tekiS var úr öSrum. er ný-
lega var bötnuð veikin. 3 tóku misl-
ingana þrátt fyrir innspýtinguna, og
kendi eg því um, aS blóSiS væri of
litiS, sem tekiS var. En veikin varS
gteinilega vægari en alment gerðist.
Hinir tveir, sem ekki sýktust, hafa ef
til vill alls ekki smitast.
Kvcrkabólga sást alla mánuði árs-
ins nerna í mat. Einkum var hún tíS
í september og október.
Barnavciki væg, kom fyrir fjórum
siiinum.
Kveif, inflúensa og lungnabólga,—
í janúarmánuSi var lítiS um kvef í
héraSinu, en í febrúar kom frá Rvík
sl-.a-S kvefáótt, sem læknum bæjarins
kom strax saman um aS kalla inflú-
énzu. Veikin var snögg og næm, en
fjöldi heimila í sveitinn slapp viS
hana, meðfram fyrir sjálfráSar varn-
ir og fyrir sam^önguleysi. Þessi
bráSa sótt kulnaði fljótt, en eftir
þt ö magnaðist kvefsótt meS hverjum
mánuSi alt áriS, og stakk sér niSur
víðsvegar um sveitirnar. HvaS af
þessu kvefi var nú inflúenza og hvaS
ekki? Um þetta vorum viS læknar
í vafa. En á mörgum sveitaheimil-
utr. var háttalagiS afar líkt og urn
inflúenzu. Febrúarsóttin tók einkum
yngra fólkiS hér í bænum, en eftir-
tektarvert var aS nokkrir karlar yfir
sextugt, sem verið höfðu í sveit og
varist inflúenzu, fengtt þessa veiki,
og dóu suntir úr lungnabólgu, er á
eftir fylgdi.
Yfirleitt var lungnabólga þetta ár
meS tíðasta móti og af skæSasta tæi,
og hafa aldrei síðan eg kom til hér-
aösins dáiS jafnmargir úr henni og
á þessu ári (þ. e. 23'. I nokkrum
tilíellum líktist hún háttalagi því, er
tíökaSist í spönsku veikinni syðra.
Eg fyrir mitt leyti er farinn aS
halda, aS flestar okkar kvefsóttir séit
af sama toga spunnar og inflúenza,
aöeins sé um ntismunandi eitraða
sýkla eða misjafnt næmi fólksins
fyrir veikinfti aS ræSa, en sennilega
um sömu sýklategundir. Eg skal
játa aS þetta er aSeins hugboð mitt
og fullar sannanir vantar. F.n
revnslan hefir mér sýnst vera þessi:
Þegar hingaS berst inflúenzusótt frá
út'töndum, geisar hún nokkurn tíma
og tínir upp þá, sem hún nær til og
næmir eru fyrir henni. En fyrir
stt jálbygðina og varnir gegn veik-
inn: fer asinn af henni og hún verS-
ur vægari án þess aS detta úr sög-
ur.ni fyr en seint og síðarmeir. Svo
kemur þá og þá ný sending frá út-
lör.dum aftur, bráS sótt, sem geisar
aftur um stund og hjaðnar hægt og
hægt.
Svo sem kunnugt er, barst spánska
veikin ekki hingaS norSur haustiS
1918, vegna róttækra sóttvarna (þ. e.
algerðrar afkvtunar allra, er flutt
gætu veikina frá sýkta svæöinu, án
þess þó aS vöruflutningar væru bann
aSir).
Spánska veikin dó smám saman
út ,sem kallaS var, á SuSur- og
Vesturlandi, en þannig, aS hún
breyttist t meinlitla kvefsótt. Þegar
vér hófum fyrst samgöngu viS SuS-
urland eftir inflúenzubanniS í apríl
1919, fluttist hingaS norSur hiS svo-
nefnda barnakvef, sem mjög var ill-
raimt og Iýsti sér á sumum fullorðn-
um, er sýktust af því, öldungis eins
og Spánska veikin syðra. Þetta
kvef var aS mínum dónti, og margra
annara Iækna, barnainflúenza, þ. e.
spönsk veiki, sem var orSin þaS
vftkluS, aS hún vann yfirleitt aSeins
á börnum. v
SíSan 1919 hefir á ári Trverju geng
iS hér í bænum kvefpest, setn okkur
Akureyrarlæknunum hefir kotniS
saman utn aS kalla inflúensu. Hefir
hver þessara sótta komiS ýmist beint
f.'á útlöndum eða frá Reykjavík, og
fatið siSan um sveitirnar, en mis-
mtmandi mikiö végna varna, er heim-
ili^tg sveitafélög hafa beitt. í hverri
þessara farsótta ftöfum viS læknar
skrásett hvert árið frá 153 sjúkling-
utn tli 530 sjúklingum á stuttum tima
(mest í sóttinni 1921). Það er skoS
itn mín, aS þetta hafi alt veriö í raun
ir.ni Spánska veikin, en í vægari
mynd. Þessu leyfi eg mér aS halda
f:?.m, þó eg viti aS suntir starfsbræS-
ur mínir hér séu á annari skoðun.
Hins vegar get eg skírskotaS til
margra útlendra lækna, sem halda því
sama fram og eg, enda er þaS nokkuS
kunnugt orðiS, aS í hvert sinn er
veraldarsótt geisar yfir öll lönd, eins
o' inflúenzan spánska og síðasta
1918, þá konta eftirhreitur slíkrar al-
sóttar hver af annari í mörg ár á
eftir. Og þaS er kunnugt víSa um
lönd, aS enn stinga sér niöur inflú-
enzutilfelli hér og hvar með alveg
sómu skæSu einkennum og þeim, er
fylgdu Spönsku veikinni.
Einu inflúenzuvarnirnar, er ábyggi
lega dugðu hér á landi, NB. meSan
þcim var haldiS viS, voru áðurnefnd-
ar varnir NorSur- og Austurlands
1918. Af þvt þær voru nægilega rót-
tækar. Og þaS urSu þær fyrir þaS,
að ótti fólksins varS nógu mikill. All-
ar aðrar inflúenzuvarnir gegn út-
löndum, sem síSan var variS til af-
'armiklu fé úr ríkissjóði 1919—1922,
rcyndust kák eitt. Og sama hygg eg
aS segja megi um þær sóttvarnir
gegn útlendum skipum, sem á nokkr-
um höfnum eru viðhaföar. Þær eru
áteiðanlega kák eitt. Annaöhvort
vetSur aS gera þau lagafyrirmæli
róttækari eSa afnema þau.
Garnakvef stakk sér niöur ivíðs-
vegar um héraðiS flesta mánuSi árs-
irs, en var vægt.
Mænusóttin hófst í júnímánuöi og
var mjög tíS í júní og ágúst. Úr
því bar aðeins á stöku tilfellum. Veik
in hagaöi sér einkennilega og það
svo, að í fyrstu var erfitt aS átta
sig, hvaöa faraldur væri um aS ræða.
ÞaS byrjaSi þannig, aS víöa í bæn-
um fóru börn innan 10 ára aldurs, en
einkum þau yngri, aS veikjast snögg-
lega meS allháum hita, velgju og
uppsölu ,og bar venjulega ekki á öðr-
um einkennum en roða á góm og í
koki, og oft sást grá slæöa yfir
tnngukirtlum e,Sa gráir dílar á yfir-
borði þeirra. Flestum börnunum
batnaði fljótt, eSa eftir 1—2 sólar-
hringa. En sum börn voru lasin meS
hitaslæöing, en aS ööru leyti ein-
kennalaus í viku eöa meira en batn-
aSi svo. En inan um þessj algéngu
vægari tilfelli, eSa upp úr þeitn. bar
á reglulegri og oft banvænni mænu-
sctt, sem annaShvort svifti börnin
lífl meS andardráttarlömun, hjarta-
bilttn eSa olli máttleysi í vöövum aS
meira eða minan leyti. Og auk
barnanna fengu ýmsir fullorönir
veikina og urðu sumir þungt haldn-
ir, MeSgöngutími þessarar sóttar
virtist vera 3—5 dagar. Hér í bæn-
um varS veikin mjög almenn, en
strjálari út um sveitirnar. Alls hefi
eg bókfært 1 sjúkling, flesta á aldrin
un: 1—15 ára, sem fengu aflleysi í
vöSva að meira eða minna leyti, og
af þessutn dóu í héraöinu 18. En
tala þeirra, sem fengu hina vægari
og eftirkastalausu veiki, hefir siálf-
sr.gt nutniS hátt á annað hundraS
eöa meira.

Þegar ljóst var orðiS, hvíltkur vá
gestur var á ferSinni, varS veiki
þessi afarillræmd, enda ætíS óvíst utn
þó byrjunin sýndist væg, hvort ekkt
mvndi þyngja á ný og lötnunarein-
kenni koma i ljós.
Vafalaust hefir veikin borist til
lrndsins meS heilbrigöum smitber-
utn, enda kom þaS víSa í ljós í sveit-
utn, að hún barst til heimilanna meö
frísku ferSafóIki af sýktu svæSunum.
í eitt skifti fanst mér ástæSa til aS
halda, aS sjúklingur hefði gengiS
me'u sýkla í marga mánuði. Eftir
aS hafa fengiS vægu sóttina í júlí-
rnanuSi, bar ekki á neinu fyr en í
nóvember, þá kom hin skæSa veiki
skyndilega í ljós og leiddi til dauöa
á cSrum sólarhring.
Sanirœðissjúkdómar eru enn sjald
gæfir og getur ekki heitiS aS þeir
hafi náS fastri vist hér í héraSinu.
18 sjúklingar eru skráöir meS lek-
anda, mest ferðaíólk, þar af einn út-
lendingur. Sýfilis höfSu 3, þar af
einn útlendingur.
Holdsveiki. — Einn nýjan sjúkling
fann V. Steffensen læknir . ÞaS var
drengur 6 ára gamall. Var þegar
fluttur suöur á Laugarnesspítala.
KafSi smitast af móSur sinni, sem
flutt hafSi veriS suöur á sama spít-
ala fyrir þrem árum síSan og er þar
enn.
Krabbamein. — 6 sjúklingar vitj-
uSu læknis og var meinið skoriS úr
4 þeirra. ÞaS er trú manna, aS
ktabbameinum fjölgi, hér á landi sem
armarsstaSar um heirn. EitthvaS
kann aS vera hæft í því í sumum
lcndum framar öörum, en yfirleitt
hallast eg aS þeirri skoSun, aS
krabbameinum fjölgi einungis í
sr.ma hlutfalli og fólkinu fjölgar og
þaö verSur langlífara. Hér koma
ntargar blekkingar til greina. Fólk-
inu fjölgar og sjúkrahúsum fjölgar,
þar sem margir sjúklingar meS
ktabba koma saman og margt er
skráS, sem áSur lá milli hluta, lækn-
um fjölgar og þekkja nú sjúkdóminn
í mörgum, en áSur var honum ann-
aS nafn gefiS (æxli, meinlæti, sulla-
vcik’ o. fl.) Nú komast margir veikl-
aSir á legg og lifa til þess aldurs, aS
vtikjast úr krabbameinum, i staS þess
sem áSur var aS alt aS þriSjungur
batna dó á fyrsta ári þegar, og lifSi
þaö ekki aS taka nein veikindi
framar.
Stgr. Matthíasson.
FOR SBRVICE
aUALITY
and
LOW PRICES
UGHTSISG
6 REPAIR
328 B
Harcrave St.
PHONEi >’ 0704
f
♦!♦
f
JAFN |
ODYRT %
♦!♦
f
f
?
?
?
?
T
?
?
?
?
T
?
T
T
?
?
i :::
ÓKEYPIS INNLEIÐING A GASI í HÚS YÐAR.
Við höfum ágætt úrval af gaseldavélum, sem við
ábyrgjumst að þér verðið ánægðir með.
Gefið auga sýningu okkar á Gas.Vatnshitunar.
tækjum og öðru.
Winnipeg Electric Co.
ELECTRIC RAILWAY CHAMBERS (fyrsta gólfi.) •
PROF. SCOTT, N-8706.
Nýkomtan frft Jíew Yorlfc,
nýjuntu valsa, fox trot, o. a.
frv. KennluakelW kostar $3.
____280 Portage Avenue.
(Uppl yfir Lyceum).
HEALTH RESTORED
Lœknlngar án lyfja
Dr- S. O. Simpson N.D., D-O. D.O,
Chronic Diseases
Phone: N 7208
Suite 207 Somerset Blk.
WINNIPEG, — MAN.
Dr. M. Bú Halldorson
401 Boyd Bld*.
Skrtfstofusími: A 3674.
SLundar adrataklega lungnaajdk-
ddma.
BSr aS flnna & skrlfstofu kl. 1Z—11
f h. er 2—6 a. h.
HelmJll: 46 Alloway Ava.
Talsiml: Sh. 3.\6H,
TH. JOHNSON,
Ormakari og GulUmiSui
Selur giftlngaleyfisbráf.
Baratakt atnysll veltt pðntunum
o* vtScjeraum útan af landl.
364 Main St Phona A 4UT
~ f
Dubois Limited
EINA ISLENSKA LITUNAR-
HOSIÐ I BÆNUM.
Sími A 3763—276 Hargrav*
Alt verk fljótt og vet að hendi
leyat. Pöntunum utan af landl
sérstakur gaumur gefinn. Elni
staðurinn í bænum sem litar og
hreinsar hattfjaðrir.
Eigendur:
A. Goodman
R. Swaoson
Dubois Limited.
EF ÞIG VANTAR FLJÓTANN OG
GÓÐANN FLUTNING, SÍMAÐU
N 9532
r*. SOLVASON
859 Wellfngton Avo.
ÁRN I G. EGERTSSO N
íslenskur lögfræðingur,
hefir heimild til þess aS flytja mál
bæði í Mankoba og Saskatchewan.
Skrifstofa: WYNYARD, SASK.
W. j. Lindai J, H. Linda'
B. Stefánssou
Islenzkir lögfræðtngar
708—709 Great West
Permanent Building
356 MAIN STR.
Talsími A4963
Þetr hafa einnig skrifstofur a6
Lundar, Riverton, Gimli og Piney og
eru þar að hitta á eRirfylgjandi
timum:
Lundar: Annanhvern miðvikudag.
Riverton: Fyrsta fimtwdag í hverj-
un? rnánuBL
Gimli: Fyrsta Miðvikudag hvers
mánaðar.
Piney: ÞriBja föstuáag í mánuVi
hverjum.
Stefán Sölvason
Teacher oí Piano
Ste. 17 Emily Apts.
Ernily St. Winnipeg.
KING GEORGE HOTEL
Eina íslenzka hótelið í baenum.
(Á homi King og Alexander).
Th. Bjanasm
RáSsmaBur
BETRI GLERAUGTJ GEFA
SEARPARI SJÓN
Augnbukaar.
304 XNDKRTON BUTLDINQ
Portsgs ana Hnjriva — A <645
Lb—■ ■ 'I
Dr. B.*H. OLSON 216-220 Medlcal Arts Bldf. Cor. Graham and Kennedy Bt. Phone: A-7067 VitStalstfml: 11—12 oe 1—S.S0 Helmili: 921 Sherburn St. WINNIPEG, MAN.

DR. A. BLONDAL 818 Somerset Bldg. Talsíml N 6410 Stundar sérstaklegra kvensjúk- dóma og barna-sjúkdóma. AO hltta kt. 10—12 f. h. og 3—5 e. h. Hetmllt: 806 Victor St.—Siml A 8180 |

TALSfMI: A 1834 Dr. J. OLSON Tannlæknir Cor. Graham and Kennedy St- 216 Medical Arts Bldg. Heimasfmi: B 4894 WINNIPEG, MAN. |

T.l.lnli 1S8B8 DR. J. G. SNIDAL TANNLŒtKNIR S14 flom.r.rt Bl.ek Portart Ava. WINNIPRtí

dr. j. stefánsson 216 MEDICAL ART9 BLBS. Hornl Kennedy o* Grahaou Stand.r rln*»n*n anri.., rrrma-. ■ef- o( kverka-ajakdéM. 'B hltta frS kl. 11 111 U L k •f kl. 3 tl 3 e' k. Talalml A S52L >l.un<: I Rlver Ave. p, BBBl

DR.CE VROMAN Tannlaeknir Tennur yðar dregnar eða lag- aðar án aHra kvala- Talsími A 4171 505 Boyd Bldg. Winnipeg 1
——~
J. J. SWANSON & CO. Talsitni A 6340. 611 Paris Building. Eldaábyrgðarumboðsmenr Selja og annast fasteignir, Ét- | vega peningalán o. s. írv. ■
===^

Phonet A4462. — 675-7 Saraeat Are. Electric Repair Shop ó. SIGURDSSON, RASsmaBnr. Rafmagns-áhöld til sölu og viö þau gert Tinsmíði. Furnace.aðgerSir.

DA/NTRY’S DRUG STORE Meðala sérfræðingv. “Vörugæði og fljót afgreiísU” | eru einkunnarorS vor. Horni Sargent og Liptoa, Phone: Sherb. 1166.
L — s—1
MRS. SWAINSON 627 Sorgent Avt, foefir ávalt fyrirliggjandi úrvaW- birgðir af nýtírku kvenhöttum. Húu er eina íslenzka konan sesn Bllka verslun reknr í Wlnn1pB» Islendingar, iátitS Mr*. Swaln- son njóta viSskifta yðar.

A. S. BAFtDAL selur likklstur og annaat um tt- farlr. Allur útbúnaíur aá b.ftt Ennfremur selur hann allakonar mtnntevarða o( leratetna : t S4Í 8HERBROOKE ST. Phoaei N 6607 WINNIPES