Heimskringla - 19.08.1925, Qupperneq 2

2. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 19. ÁGÚST, 1925.
Hnausaför mín.
II. Áleiðis til Winnipcg.
Þau eru tildrög Hnausafarar minn-
ar, aö eg var kvaddur af Islendinga-
dagsnefndinni i norðurbygðum Nýja
Islands til þess aS flytja erindi á
þjó3(hátíðinni, semt haldin var á
Hnausum þriöja ágúst, Anno Domini
1925. Heiður sá, er mér var þannig
sýndur, álít eg vera á 5orð við að
vera kosinn á kirkjuþing, og jafn-
vel slaga hátt upp í þá æru, að vera
kallaður til Boston. Og þar sem eg
býst ekki við að ræðan, sem eg hélt
á Hnausum, komi á prent, finst mér
það skylda min gagnvart sjálfum mér
að lofa löndum minum alment, vest-
an hafs, að vita um þessa sæmd mina.
Og kemur þetta heim og saman við
það, sem mentaður kunningi minn
bar mér einu sinni á brýn: að eg
væri fram úr hófi hégómagjarn.
Léngi hefir mér fundist mergur
íslenzkrar þjóðrækni í Vesturheimi
fram yfir það, sem skáldið kvað um
hann fyrir mörgum árum. Vísan er
svona:
“Hér er Kolur
Frá Kóngó-dal
Sem eikarbolur
Úr bjarkasal;
Með nasir víðar
Og nefbein lágt;
Og tennur fríðar
Á tröllahátt;
Og varir fláar
Og viðan hvoft;
En kinnar bláar
Sem kólguloft;
Með ull á kolli,
En ekkert tog;
Sem sviðinn skolli
Við syndavog.”------------
Nú er skotið á fundi i klefanum
og Fantar kosinn fundirstjóri með
öllum greiddum atkvæðum. Kom þá
í ljós að ekkert borð var í fundar-
salnum. Var þá kallað á Kol, og
bætti hann brátt úr þessum vandræð-
um. Hann koril með gljáfjöll mikla
liggja í hnútum Ný-lslendinga; og
....... „ , . .... ' og glæsilega, og festi annan enda
þótti þvi tilhlyðilegt að fara í ollu , , . , ... ,
y • , * hennar í vegginn, af svo miklum hag-
sem við kom ferðmm, sem mest að, . . 6
, • „ le»k, að fundarmenn gatu nu. gefið
dæmi ættfeðra og frænda minna aust-
an hafsins. Mig rak minni til þess
að góður Islendingur fór ekki einn
síns liðs til veizlu eða annars mann-
fagnaðar. Byrjaði eg þvi á liðs-
söfnun, og gekk liðsbon mín vonum
fremur. Svo vel, að eg lagði af stað
máli sínu réttar áherzlur, og sakaði
ekki. En siðar meir var gljáfjölin
notuð sem matborð og slagharpa, og
lék Landan á hana áf hinni mestu
snild.
Helztu mál á dagskrá Voru þessi:
gauragangi. Varð þessi framkoma
Fantars svo illa ræmd, að jafnvel
Vantan ávítaði hann harðlega fyrir
að fremja þannig svefnspjöll. En nú
vorum við allir glaðvakandi^ og lá
ekkert annað fyrir en að komast í
fötin. Alt gekk vel þar til Landan
ætlaði að fara í sokkana. Kom þá
í ljós að skór hans og sokkaplögg
voru horfin. Nú var hafin leit um
klefann, en árangurslaust. Þá komu
þeir Vantan og Fantar sér saman um
að Landan hefði gengið i svefni um
nóttina og þeytt undirstöðuatriðum
sínum út um lestargluggann. Landan
varð æfur og uppvægur, sór og sárt
við lagði að hann hefði aldrei, svo
hann vissi til, gengið í svefni, hvorki
á sjó né landi. Snaraðist hann reiðu-
lega út úr klefadyrunum, fór til fund
ar við Kol og lofaði honum krónu
í Canadasilfri, ef hann fyndi fóta-
bragð sitt. Kolur féll á kné, þefaði
vandlega af fótum Landans, skreið svo
sem ólmur væri undir fletin og kom
brátt sigri hrósandi með hina týndu
gripi. Þá var sungið : “Upp, franska
þjóð”.. En þegar loftheflar Winni-
begborgar fóru að teygja sig upp úr
Sléttunni, sló öllu í dúnalogn. Fund-
um við þá sárt til þess, að við vor-
um enn háðir saltremmu og hörku
allra saltstólpa veraldarinnar.
(Meira.)
1 Andleg og líkamleg sparsemi, útburð-
við fjórða mann; og þotti mer það 8 y
all-gott, fyrir ekki meiri höfðingja j ir °S W-
I fyrstu gengu umræður allgreið-
er. eg get talist að vera. Eg leitaðist
• V. J. • t • r,„rr, rr,ir, lega. mun “tlu skifta almenn-
við að bryna fyrir hðsmonnum min- s _
. „ n, , . X U ,.r. A r, „ , A « , r* . • t r. “A , , -T « « rt rln f r>t fltl tl
. \ ing að hvaða niðurstöðu fundarmenn
komust i sparnaðar- og útburðarmál-
um, að til þess að rækja skyldur sin
ar vel og drengilega, ættu þeir um #
, , v unum. En mer fmst það skylda min
fram alt að vera goðir Islendingar. , ,
_ , . , •* ^íio 1 gagnvart londum minum her vestra,
Brugðust þeir vel við þessari mala- « s................
, - • • , -r „ •;„ _;x að beina huga þeirra að kyrmalinu
leitan minm, og hofu hmn nýja sm . 8 . , .
„ . , „ . . _*f„,„Sf_ 1 og þeirri stefnu, sem fundurmn tok í
með þvi að taka upp ny ættarnofn, s v
_ , . , , • . -r> þessu rnali. Fundaralyktanm var a
að dæmi frænda smna a Front. En v J t
þessi etu nöfn liðsmanna minna: ^essa le.ð, Þar sem kyrnar . Ame-
Vantan, Landan og Fantar. Kaus riku hfa- án efa- hald,R lífinu !
hver sina nafnbót. sér og rfldnu að Vestur-Islendingum, frá þv. þe.r
kostnaðarlausu. Finst mér hér sem sti^! fyrst á land 1 Nýia ís1andi- °S
oftar bóla á hagsýni Islendinga fram
yfir það sem alment gerist meðal ann-
ara þjóða manna. Því eins og allir
canadiskir borgarar vita, hafa þing-
ræðurnar í Ottawa, sem fjallað hafa
um nafnbætur, kostað ríkið allmik-
ið fé.. Þá gaf Vantan út þá skip-
an, að í þessari fyrirhuguðu ferð,
skyldi enginn mæla nema á
fram á niðurgang þeirra, sem nú á
sér stað á akurlendi Vestur-Canada,
álítur fundurinn það vel til fallið,
að Vestur-lslendingar taki upp fána
eða skjaldarmerki, með hvítri kú á
bláum grunni. Skal hvíti liturinn
tákna heiðjökla Islands, blái liturinn
blámann í Reykjavík, en kýrmynditr
islenzka ?næKS gjafmildi lands og stjórnai
Ameríku. Fundurinn álítur að
tungu. Þessu tókum við vel, en það
varð þó eftir samkomulagi okkar Þetta tiltaeki mætti veröa is1enzku
allra, að við mættum grípa til latínu ÞjóSarbrotunum e.ns og t.nspong er
og grísku, ef samræður okkar yrðu
mjög háfleygar. Okkur var það
Ijóst, eins og fleiri lærðum mönnum,
að hugurinn flýgur hærra á dauðri
tungu, en hinni, sem lifir. Einnig
höfðum við veitt því eftirtekt að
hver maður batnar stórum við það
að deyjjt; og við kunnum allir ís-
brotinni leirskál.. Svo ítarlega var
þetta mál rætt og af þeim sannfær-
ingarkrafti, að forseti misti alla
stjórn á fundarmönnum, og lentu þá
ræður þeirra út í ýms alvörumál og
aðra vitleysu. Til dæmis réðust nú
að mér þeir Vantan og Fantar, og
kendu mér um apa-uppþotið í Banda-
lenzka spakmælið: “Góður er hver rikjunpm. Báru það á mig, að með
genginn”. Annars er heimurinn fuli-
ur af þessari undraspeki.
Við leigðum okkur klefa í lest-
inni; og var hann svo rúmgóður, að
ef þrir okkar hnipruðu sig saman út
í horn, gat sá fjórði hæglega snúið
sér við. Nú vorum við komnir út
úr hinum syndumspilta heimi, sem
við ætluðum að yfirgefa um stund
og fela skaparanum á vald. Þetta
held eg að megi teljast talsverð hug-
prýði. Færri munu þeir vera, sem
voga á slíka hættu. Fleiri eru sann-
apadómum mínum í Heimskringlu
hefði eg komið af stað Dayton-far-
ganinu og öðru þvílíku. Hótuðu þeir
að koma öllu upp um mig og draga
mig fyrir lög og dóm. I fyrstu lét eg
hvergi bugast. Sagðist fá Clarence
Darrow eða Hjálmar Bergmann mér
ti! varnar. F.n þéir hótuðu því, að
ekki skyldi Clarence verja mig fyr
en hann væri búinn að koma manns-
viti inn í öll apahöfuð Bandarikjanna,
og Hjálmari skyldu þeir tefja svo
fyrir, að hann gæti ekki tekið mál
færðir um að þeir séu stoð og stytta að sér, fyr en Vestur-Islending-
allrar veraldar. Þeir eru jafnvel | ar hefðu með frjálsum samskotum
goldið Brandi lækni fyrir öll þau
mannslíf, sem hann hefir dregið úr
klóm dauðans, hlutfallslega við laun
Hjálmars, sem hann hlaut fyrir að
ná manni af gálganum, til þess hann
færi í svartholið. Þá féll mér allur
ketill í eld. Hvorugt þetta mundi ske
í minni tíð. Eftir þetta höfðu þeir
Vantan og Fantar mig á valdi sínu,
og fóru sínu fram í öllu, hvort sem
mér líkaði miður eða vel.
Þess skal getið, að á milli ræðu-
haldanna var sungið, og spilaði þá
Landari undir á slaghörpuna, og þar
eð lítið var talað af viti, sló söngur-
inn helgiblæ yfir alt saman, og minti
mann á hátíðamessu sanntrúaðra.
Þánnig leið dagur að kvöldi. En
þá gengirm við til rekkju. Þá sá eg
að Fantar hafði lesið Ferðapistla
Steingríms læknis, þv. hann tvílæsti
klefadyrunum, og laumaði buxunum
sínum undir koddann. Hefir að lík-
indum hugsað til hinna þrjátíu silfur
dala, sem Kolur sótti í vasa Stein-
grims. Að minsta kosti var Fantar
•kominn á kreik eldsnemma, og mátti
enginn sofa fyrir málæði hans og
hræddir um að mannfélagsskipunin
hrynji til grunna, ef breytt er út af
þvi sem þeir hafa lært og þannig gert
að lifsskoðun sinni. Menn sem standa
fastast á þessum sínum algilda
sannleik, eru vitaskuld þeir, sem
sækja lifsspeki sína lengst aftur í
aldirnar; og þeir hafa mikið til
síns máls. Þeir hafa litið til baka,
eins og Mrs. Lot, og orðið að salt-
stólpum; og þeir eru alt af að lita
til baka, til þess að remma og herða
saltið. Á þessum saltstólpum hvílir
svo mannfélagið í dag — því ríki
þeirra er af þessum heimi.--------
Við vorum komnir inn í klefann,
og út úr heiminum, en hann hélt á-
fram eins og ekkert markvert hefði
skeð, og snerist í kringum sjálfan
sig eins og snarvitlaust dansfífl. Eitt
höfðum við þó til marks um það, að
við værum enn á jörðu hér. En það
var Kolur, lestarstjórinn. Ást hans
og aðrar dygðir keyptum við strax
tim hæl fyrir eina krónu í Canada-
silfri; og mér finst hann e/ga skilið,
að hans sé hér getið. Veit eg ekki
ti! að bætt verði lýsing hans í neinu
Örbirgð og æfintýri.l
Ritstjóra Vesturlands henti það
hér á dögunum, sern mjög er í frá-
söguí færandi. Hann birti íhugunar-
verða grein i blaði sínu.
Kennir hann í dæmiáögu og segir
frá þv», að tveir menn hafi komið á
fátækt heimili. Við þekkjum þetta
heimili. Húsakynnin svo, sem verst
má verða. Konan sjúk og rúmliggj-
andi. Börnin umhirðulaus, klæðlitil
og köld, soltin og vesöl. Fyrri gest-
urinn fær fólkið til að gleyma hörm-
ungum sínum með því að segja þvi
fögur æfintýri, og er dýrlegur í aug-
um ritstjórans. En síðari gesturinn
tekur að ræða við það orsakir ör-
birgðarinnar og líklega afleiðingar
hennar. Hann sýnir þeim fram á, að
hún sé mönnunum að kenna, það sé
á þeirra færi að reisa rönd við henni,
og að jafnvel sé hægt að útrýma
henni alveg úr veröldinni. Og hann
þegir máske ekki heldur yfir því, á
•hvern hátt þetta fólk í vesaldómi sín-
um geti lagt því mikla málefni lið-
sinni. Hann hefir vakið fólkið til
unihugsunar um kjör sín og sinna
líka, í stað þess að hinn gesturinn
svæfði það. Og ritstjórinn er sann-
færður að hann hafi skilið við það
hálfu óánægðara og vesalla en áður
og orðar það svo, að hann hafi sáð
illgresi í hjörtu þess. Honum finst
ekki að hann þurfi að eyða neinum
orðum að því að sýna, hvílikt bölvað
óræsti maðurinn getur hafa verið.
Nú er ekki svo að skilja að þessi
dæmisaga feli' í sér neina nýja kenn-
ingu.
Núverandi þjóðskipulag er beinlín-
is grundvallað á örbirgð almennings,
og því sagði Anatole France að það
hvíldi á þolinmæði öreiganna. Bili
þolinmæðin, riðar þjóðskipulagið, og
bresti hún rambar það um koll.
En þrautaráðið til að halda við
þolinmæði öreiganna er einmitt það,
að svæfa þá með æfintýrum. Hefir
það lengi verið mjög tíðkað, en þó
aldrei meira en nú, og mest í þeim
löndum, þar sem auðvaldsþróunin er
komin lengst.
Þykir auðvaldinu því fé vel var-
ið, sem fer til þessara svæfinga, og
sparar ekkert til.
Til þess heldur það úti blöðum i
þúsunda tali. Þykja þau mikilvirk,
en þó ekki svo, að nóg sé. Og í til-
bót er þá skólunum misbeitt, visindin
fölsuð, kirkjan saurguð og guðsorð
afbakað.
Er farið kænlega að öllu og þykir
mikið undir þvi komið, að ekki sjáist
•hver tilgangurinn ef.
Fyrir því er dæmisaga ritstjóra
Vesturlands svo merkilega opin. Hún
ber vott um þá barnalegu einfeldni,
sem áreiðanlega er ekki til hjá starfs
bræðrum hans annarsstaðar í tempr-
uðu beltunum. Hann hefir engin um-
svif, gengur inn i hreysið til fátæk-
Iingsins, sem liggur andvaka, kaldur,
svangur, sjúkur af áhyggjum og ó-
rór í huga, sezt á rekkjustokkinn og
segir: “Nú ætla eg að lulla við þig
bí, bi og blaka.’’
En þú öreigi, sem auðvaldið bíar
við og segir æfintýri. Ef til vill tekst
þvi að svæfa þig svo, að þú gleymir
örbirgðinni, einkum ef það lætur
brennivin í pela þinn, sem það er víst
til, ef þú borgar fyrir það. Og á
þeim útgjöldum hefir örbirgðin æfin-
lega ráð, sem kunnugt er.
En þó að þú gleymir örbirgðinni,
gleymir örbirgðin ekki þér. Meðan
auðvaldið syngur við þig barnagæl-
urnar og segir þér æfintýrin, slítur
hún og úttaugar sjálfum þér löngu
fyrir tímann, og þá ekki siður kon-
unni þinni, sem er orðin heilsulaus
og farlama á þeim árum, sem hún
gæti verið eins* og blómarós, ef hún
ætti við sómasamleg kjör að búa.
örbirgðin fóstrar börnin þín í sólar-
lausum og lloftlausum, köldum og
rökum herbergiskytrum. Hún þrífur
þau, fæðir þau og klæðir. Og hún
kennir þeim fræðin. Hún sparar
ekki barnagullin: Ný kvefsótt á
hverjum mánuði^ taugaveiki jþegar
við henni er tekið, beinkröm og
berklaveiki. Hversu ánæjgðlur sem
þú ert í örbirgð þinni og vesaldæmi,
missir þú tvö börn fyrir hvert eitt,
sem sá missir, er við góð efni býr.
En dauðinn er ekki verstur. Hitt er
verra fyrir þann, sem opin augu
hefir, að horfa fram á hverskonar
líkamlega og andlega örbirgðarúr
kynjun afkomenda sinna, sem enginn
sér fyrir endann á.
Örbirgðin er sannarlega trygg sín-
um. Hún firtist ekki þó að henni
sé glp’mt.
Orð Jesú Krists fara einna verst
í þessum æfintýrum auðvaldsins.
Ritstjóri Vesturlands vitnar í um
mæli hans um að maðurinn lifi ekki
á einu saman brauði, og vill láta fá-
tæklingana seðja sig á þeim, þegar
sulturinn nagar þá.
En Jesús Kjistur fór ekki niður í
kjallaraíbúð í Jerúsalem, til þess að
segja þetta spakmæli við foreldra
hungraðra barna, biðjandi grátandi
um brauð, sem ekki Var til. Hann
sallaði því á voldugan höfðingja, sem
hafði ráð á öllum ríkjum veraldar-
innar og þeirra dýrð, sjálfan djöful-
inn. Og sá herjans kapítalisti hafði
sannarlega gott af að heyra það.
Jesús Kristur var harðorður við
ríka menn, svo að enginn hefir ver-
ið eins. Hann sýndi þeim fram á
með ógleymanlegum orðum, hver and-
leg hætta stafar af auðsöfnun.
En hann var jafn mildur við fá-
tæklingana og hann var strangur við
hina, og skildi vel líkamlegar þarfir
þeirra. Hann setti bænina um dag-
legt brauð í mitfc faðirvorið, og hon-
um datt ekki i hug að misbjóða
mönnum með því að kenna þeim
svöngum andleg sannindi, heldur gaf
hann þeim fyrst vel að borða. Og
þó var hann skemtilegur kennari og
gat sagt falleg æfintýri.
og jöfnuður býr”, þar sem örbirgðin
með öllum 'sinum andlstyggiJegu
fylgifiskum, sem jafnvel góðir menn
nú á dögum eru orðnir svo vanir,
að þeim finst ekkert til um, lítur út
eins og hræðilegur, ótrúlegur, fjar-
lægur draumur. Og þeir trúa þvi, að
að þessu megi vinna, með því að
sameina á hinn fegursta og kristileg-
asta hátt, sjálfsagða umhyggju fyrir
eiginni velferð, ástvina vorra og ó-
trúar að menn megni ekki að kefja
borinna afkomenda, umhyggjunni
fyrir velferð meðbræðra vorra, svo
að enginn sé undanskilinn.
Þeir sem vinna í anda jafnaðar
stefnunnar, vilja láta gera bræðra-
lagshugsjón kristindómsins að virki-
Ieika, gagnstætt þeim sem kókettera
við hann í kirkjunni á sunnudögum,
en vilja láta beita til þess frjálsri
samkepni alla virka daga vikunnar,
að svívirða hana í verki.
Trú jafnaðarmanna er studd rökum
visinda og andagiftar óteljandi spek-
inga. *
Hún er studd af stórmerkjum.
Ekki einn, heldur þúsundir post-
ula hennar hefir Aíammon tekið upp
á ofurhátt fjall, og freistað þeirra
með öllum ríkjum veraldarinnra og
þeirra dýrð. Ekki einn, heldur þús-
undir hafa svarað: Vík frá mér,
Satan!
Þúsundir hafa innsiglað hana með
blóði sínu.
Ef það sannar uppruna nokkurrar
trúar að menn megni ekki að kefja
hana, þá fer að verða vandalaust að
sjá, hvar trú þessi á sér rætur. Svo
mikið hefir verið reynt til að út-
rýma henni, og svo litinn árangur hef
ír það borið.
Góðir menn sem boða jafnaðar-
stefnuna, eru fyltir anda kristin-
dómsins út í yztu æsar.
Þeir eru gagnteknir af heilagri
bræði til þess andkristilega þjóð-
skipulags, sem vígt er Mammoni of-
an frá og niður í gegn. Má vera, að
þeir í orðasennu við formælendur
þess, gæti þess ekki æfinlega nógu
vel, að láta það koma skýrt fram, að
það eru málefnin, sem þeir eru að
deila á, en ekki mennirnir, að þeir
eru þrælar skipulagsins, eins og við
öll, að meira eða minna leyti, og þess
vegna ekki sjálfráðir gerða sinna,
eða vita ekki hvað þeir eru að gera.
Þeir eru fullir af miskunnsemi og
meðaumkvun með fátækum og bág-
stöddum. Má vera að þeim missýn-
ist stundum um þá, og þá einkum um
áhangendur sína, og gæti þess ekki
æfinlega nógu vel, að ekki munu all-
ir þeir sem segja: Herra, herra!
En báðar þessar yfirsjónir eru
mannlegar.
Þvi er oft núið jafnaðarmönnum
um nasir, að ekki metti þeir fátæk-
linjfcma, sem þeir beri svo mjög fyr-
ir brjósti.
Þó að allir jafnaðarmenn í veröld-
inni legðu saman, eiga þeir ekki
nema fimm brauð og tvo fiska. En
þeir kunna ekki það kraftaverk, að
metta með þvi þúsundir, einu sinni.
Og þó að þeir kynnu það, hverju
væri þá veröldin nær?
En jafnaðarmenn trúa á krafta-
verk.
Þeir trúa þvi, að sjálfur almenn-
ingur geti, ef hann er vakinn til með
vitundar um köllun sina, stofnsett
nýjan heim, “þar sem sannleiki rikir
Satt er það hjá ritstjóra Vestur-
lands, að boðun þessarar trúar er
ekkert svefnlyf handa öreigunum.
En i hinu fer hann vilt, að þeir sem
taka hana, séu hálfu vansælli á eft-
ir.
Auk alls þess árangurs, sem hún
hefir borið i bættum kjörum fátæku
stéttanna, hefir hún orðið þúsundum
snauðra heimila stórkostlegt ríki-
dæmi, það rikidænii, að eiga göfuga
hugsjón til að lifa fyrir. Miljónum
vonlausra manna hefir hún gefið nýja
von. Jafnvel þeir, sem hennar vegna
hafa bætt óteljandi píslum við fyrri
eymd sina, hafa samt verið sælli á
eftir.
Hún hefir enn á ný margsannað
djöflinum, að víst er það satt, að
maðurinn lifir ekki á eínu saman
brauði.
Þessi trú jafnaðarmanna er stór-
fenglegt æfintýri,
Hún er æfintýri öreiganna.
Það er eina æfintýrið, sem ekki er
siðlaust að bera á borð fyrir þá, i
likamlegum þrengingum þeirra.
Sr. Guðm. Guðmundsson
frá Gufudal.
—Skutull.
Goðorð Eiríks mist.
Dunar Þór, af vitsins vök
veltur sjór að eyra,
skáldsins óra tívatök
taka upp fjórum meira.
H- * *
Gleipni smíðar hyggjan hög —
hróður víða þorinn;
Sleipni riður láðið, lög,
leiftur prýða sporin.
* * *
Runnar stundir eru út,
alt er bundið dróma;
skáld þó fundinn skynji knút
sker ei sundur “Gordons hnút”.
Sá er stelur, fangið fól,
fram það selur ekki;
timans véla tannhjól
tyggja í mél þinn réttarstól.
Leita og finna stemdan stig
stáli og báli varinn,
þó heljar sinna hepnist víg,
hann er að vinna fyrir gýg.
Sig á telur traustum stól —
tæpt er skeljar þolið —
alt má fela undir stól
inn í véla dimmum hól.
Hvitum hrannir klæðast serk,
kunnáttan ei breytir,
trölla og manna týhraust verk
timinn sannar voru sterk.
J. G. G.
Albert Indriði Jónsson.
Fæddur 16. sept. 1855.
Dáinn 9. júni, 1925.
“Þá vorltS aftur vitjar lands,
þú vit5kvæmt dáins saknar,
er sóley grær á svertSi hans,
en sjálfur hann ei vaknar.
En þó hann vanti á vorsins hól
og vin sinn blóm ei finni,
hann lifir þó und þinni sól
í þökk og kæru minni.”
(Stgr. Thorsteinsson.)
Um þessar mundir er verið aö und-
irbúa stórkostlegt hátíðarhald, til
minningar um fimtíu ára dvöl Is-
lendinga vestan hafs. Á slíkum tíma-
mótum hvarflar hlýr hugur núlifandi
manna, til hinna mörgu, sem hlut
hafa átt. í baráttu landnemanna hér
vestra, bæði til þeirra sem enn eru
á lífi, — en einnig til hinna mörgu
sem gengnir eru til hinztu hvíldar,
— þreyttir eftir dagsverk, sem var vel
af hendi leyst. Þessi tímamót eru
vel til þess fallin, að minnast þeirra,
sem fallið hafa í val. Eftirfylgjandi
orð eru helguð minningu manns úr
þeim hópi; hafði hann unnið lengi og
vel, og er nú nýlega lagstur til
hvíldar í faðmi foldar.
Indriði Albert Jónsson var fæddur
16. september 1855, í Hörgsdal í Mý-
vatnssveit í Þingeyjarsýslu. Faðir
hans var Jón Jónsson bóndi í Hörgs-
dal, látinn i Öclda í Árnssbygð, 1908.
Kona Jóns, en móðir , Alberts, var
Margrét Ingiriður, dóttir Árna Ind-
riðasonar, bónda í Hálsgerði í Köldu
kinn, og konu hans Hjelgu Sörens-
dóttur. Albert var elztur af fimm
systkinum, sem öll eru á lífi. Eru
þau: Elin Melsted, kona Jóns Mel-
steds, búsett í Winnipeg, (Jón ér ■
bróðir Bjargar ekkju Alberts heit-
ins); Sigurjón bóndi í Odda, kvænt-
ur Guðrúnu systur Sveins Thorvald-
sonar; Árni, búsettur í Winnipeg,
starfandi í stjórnarþjónustu, kvænt-
ur; Herdís, kona Ólafs bónda Ólafs-
sonar, í grend við Hnausa, Man.
Albert heitinn ólst upp í Hörgsdal,
hjá foreldrum sínum, til þroskaald-
urs, en var í vinnumensku um nokkur
ár. Þar á meðal var hann í Hóls-
seli á Hólsfjöllum í þrjú ár. Tuttugu
og sjö ára að aldri lívæntist hann
eftirlifandi ekkju sinni, Björgu dótt-
ur Jónasar Jónssonar, á Kráku-^
bakka í Mývatnssveit, og konu hans
Ingibjargar Sigurðardóttur. gr ætt
hennar einnig úr Mývatnssveit. Þau
reistu bú á Islandi, en til Ameríku
fluttu þau frá Hrappsstaðaseli í
Ljípsavatnsherippi, árið| 1889. Þau
settust strax að á Mel í Árnesbygð,
en þar hafði Jón faðir Alberts numið
sér land í byrjun landnáms á þessum
stöðvum. Full þrjátíu og sex ár
bjuggu þau Albert og Björg á Mel.
Má því telja þau í hópi landnema,
þótt ekki kæmu þau á allra fyrstu
landnámsárum. Lengi voru vist kjör
landnemanna, bæði í Nýja Islandi
og víðar, mjög þröng. Framtíðin var
ískyggileg og óviss, og margir leit-
uðu burt, og reyndu hamingju sína á
fjarlægum stöðum. Albert heitinn
var í hópi þeirra, sem aldrei fóru.
Lengi vel var víst þröngt um fjár-
hag, því börnin voru mörg, — en
hagurinn fór smám saman batnandi.
— FFeimilið á Mel var í þjóðbraut.
Aðalbraut bygðarinnar lá með garði
fram. Minnast margir þeirra tima
með þakklæti. Fúsleiki til að greiða
fyrir gestum og gangandi einkendi
heimilið. Barátta við andstæð kjör
er ætið eldraun, en hún hreinsar og
fágar gullið í sálum manna. Samúð
manna með kjörum bræðra sinná var
vist á háu stigi á þessum erfiðleika-
árum. Albert heitinn var óþreytandi
að hjálpa þeim, sem bágt áttu. Eink-
um var hans oft leitað í sjúkdómstil-
fellum; var hann sérstaklega hepp-
inn og laghentur til hjálpar mönnum
málleysingjum. Oft vakti hann yfir
sjúkum. Margar endurminningar
um það eru geymdar í sálum sam-
ferðamanna hans. Hann var rikur
af góðum íslenzkum einkennum. Lítt
kunnugir menn báru nærri ósjálfrátt
traust til hans. Yfirlætislaus festa
einkendi framkomu hans alla. Hann
hafði verið gleðimaður á yngri ár-
um, en alvaran óx með reynslu fjölg-
andi ára. Eg hygg að hann hafi í
ríkum mæli átt þá afstöðu í skoðun-
um, sem er of sjaldfundin, sem sé:
frjálslyndi, í hóf stilt af djúpri lotn-
ingu fyrir því sem heilagt var, og
vel hafði reynst, — jafnt í trúar-
brögðum sem öðrum málum. Hann
var trúr þeim skilningi, sem hann
hafði í æsku öðlast í trúarbrögðum.
i