Heimskringla - 26.08.1925, Blaðsíða 4

4. BLAÐSlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 26. ÁGÚST, 1925:
111 111.
^mmskringlsi
< StofnaTS 1886)
Keanr flt A hverjam mlflTlknierL
EIGENDURi
VIKING PRESS, LTD.
8S3 ee 855 SARGENT AVE., WINNIPEG.
Talelmli N-0537
VerB blaSslns er 13.00 árgangurlnn borg-
Ut fyrirfram. Allar borganlr sendist
THE VIKING PRESS LTD.
6IGFÚS HALLDÓRS írá Höfnum
Rltstjórl.
JAKOB F. KRISTJÁNSSON,
Ráðsmaður.
Ut«inA*krift til bla9«In«i
THB VIKIXG PRESS, Ltd., Box 8105
UtnnáMkrlft tll rltxtjöranwt
EDITOR HEIMSKKIXíiLA, Box 8105
WINNIPEG, MAN.
“Helmskrlngrla ls pobllshed by
The VlklnK Pre*« Ltd.
and prlnted by
CITY PRINTIIfG A PUBLISHING CO.
853-855 Sarjgent Ave., Wlnnlpec, Mam.
Telephone: N 6537
WINNIPEG, MAN., 26. ÁGÚST, 1925.
Kveðja frá stjórn og
þjóð Islands
Flutt af Einari H. Kvaran á 50 ára landnáms-
hátíð Islendinga t Vestur-Canada,
að Gimli 22. ágúst '1925.
Eitt atriði í sálarlifi Vestur-íslendinga stend-
ur mér sérstaklega í minni frá þeim tíma, þegar
eg átti hér heima.
Það eru vonirnar.
Eg minnist þess, aö á fyrsta Islendingadegin-
um sagöi einn ræöumanna sögu af ungum hjón-
um, nýkomnum til þessa lands. Þau voru bláfá-
taek, allslaus. Þeim sýndist ekki aö jafnaöi sitt
hvoru; þeim kom vel saman. En alvarlega varð
þeim sundurorða einu sinni út af því, hvernig
þau ættu að fara með þann auð, sem í vændum
væri.
Eg geri ráð fyrir að^þau hafi verið gott sýn-
ishorn af Vestur-Islendingum þá. Mestöll gæði
lífsins voru ófengin. En þau blöstu við hug-
skotssjónum manna. Vor æskunnar var í hug-
um nianna — jafnvel þó að sumir þeirra væru
farnir að eldast. Vonirnar voru í loftinu eins
og sólskinið.
Þið vitið öll, að nú er íslenzk þjóð í þessari
heimsálfu að minsta kostin komin af fyrsta
æskuskeiðinu. Auðvitað eru 50 ár ekki langur
timi í sögu þjóðanna. En á þessari hálfu öld,
sem liðin er síðan er íslendingar settust fyrst að
t þessu landi, hafa þeir náð sér svo mikilli fót-
festu, að nú horfir að minsta kosti alt annan veg
við en fyrir 30 árum, þegar eg fluttist héðan.
Eg hefi nú verið hjá ykkur um 8 mánuði. Eg
hefi reynt eftir föngum að kynrla mér breyting-
arnar — ekki eingöngu til þess að fræðast sjálf-
ur, heldur líka í því skyni, að geta frætt menn
heima á Islandi, a. m. k. munnlega, ef mér auðn-
ast það ekki með öðrum hætti.
öll slík vitneskja er þar mjög kærkomin. Ekki
eingöngu vegna þess, að svo margir menn þar
eiga hér vestra þá, sem þeim eru hjartfólgnastir,
foreldra sína og börn sín, systkini sín, frændur
og alúðarvini. Við eruni sjálfir heima yngsta
þjóðin í heiminum, að undanteknum Vestur-
heimsmönnum. Við erum svo ung þjóð, að við
vitum nákvæmlega um uppruna okkar sem þjóð-
ar, vitum hvernig við höfum orði5 þjóð, sem
engin Norðurálfuþjóð önnur getur sagt um sig.
Byrjunartími þjóðarinnar, með hans striti og
stórvirkjum, hans vitsmunum og vangæzlu, hans
göfugmensku og grályndi, er svo lifandi í hug-
um manna, að það er nærri því eins og hann
hefði yfir oss liðið í gær. Svo að það er ekk-
ert undarlegt, að það sé okkur hið mesta hugð-
arefni, að íslenzkir menn fara aftur að leggja
út í samskonar æfintýri, eins og forfeður okkar
lögðu út í fyrir 1000 árum, og nema nýtt land.
Svo ung þj\íð erum við heima, að i ýmsum
efnum má segja, að nú fyrst séum við að byggja
okkar land. Það er ekki langt síðan, að við
fengum verulegan skilning á þvi, hvað úr okk-
ar landi má gera, og það er vafasamt, hvort við
höfum það enn. En áreiðanlega er sá skilningur
að aukast.
Svo ung þjóð erum við, að við höfum í raun
og veru ekki átt þess neinn kost að fá að vita,
hvað í okkur sjálfum býr. Lífskjörin hafa fram
að síðustu timum verið svo einföld og svo háð
einangruninni, að við höfum ekki getað vitað,
fyr en nýlega, hvað úr okkur yrði, ef alt þetta
ætti að breytast. Við höfum alt af vi^að það, að
bókamenn vorum við. En þeir voru æði margir,
sem héldu, að við værum líklegast litið annað, og
að þau hyggindi, sem í hag koma, brysti okkur
svo tilfinnanlega, að í samkepni við aðrar þjóð-
ir hlytum við að verða undir, ef til þeirrar sam-
kepni kæmi í alvöru.
Það er eðlilegt, að okkur gæti ekki staðið á
sama um það, hver reynd yrði á þeim íslenzkum
æfintýramönnum, sem legðu út i það að keppa
við sjálfan Bretann.
Eg get ekki talið það upp hér alt, sem eg tel
mig hafa orðið vísari. Það yrði of langt mál.
Eg get aðeins vikið að örfáum atriðum, sem
mér virðast merkileg.
Eg ætla þá að fara aftan að siðunum og byrja
á því, sem eg veit ekkert um. Eg veit ekki, hvort
þið eruð ríkir eða ekki. Eg hefi ekki átt þess
neinn kost að rannsaka ykkar bankaviðskifti. Qg
eg verð að gera þá játningu — þó að hún kunni
að þykja kynleg í þessu dollara-landi, — að
mér hefir ekki leikið sérstök forvitni á því at-
riði. En hitt hefir mér ekki getað dulist, það
hefir hvarvetna við mér blasað, að þó að ný-
byggjaraöldin sé ekki alveg undir lok liðin, þá
lifið þið hér svo veglegu menningarlífi, að flest-
ar þjóðir myndu hafa ástæðu til þess að öfunda
ykkur af þvi.
Eg hefi m. a. ofurlítið verið að reyna að
skygnast inn í það, hvað verður af ykkar menta-
mönnum. Engum getur dulist það, að afskap-
legt kapp hafa Vestur-Islendingar á það lagt, að
koma börnum sínum til menta. Við þessa eftir-
grenslan hefi eg komist að því, að a. m. k. 19
Vestur-Islendingar hafa orðið háskólakennarar
hér og í Bandaríkjunum. Eg skal minnast á tvö
dæmi þess, hvernig þessi renn hafa reynst. Af
þessum mönnum varð einn síðar einn af frægustu
landkönnuðum veraldarinnar, þeirra sem nú eru
uppi. Annar þeirra skilst mér sé með merk-
. ustu náttúrufræðingum álfunnar, og hafi hafnað
stórmannlegu launatilboði, til þess að helga
krafta sina og uppgötvanir þeirri visindastofn-
nn, sem hann starfar við, háskólanum í Sask-
atoon.
Eg hefi Hka verið fræddur um það, að íslenzk-
ir læknar og tannlæknar, sem hér hafa starfað,
hafi verið um 40, prestar yfir 40, og lögmenn
a. m. k. yfir 30. Eg veit, að mjög margir af
þessum mönnum ykkar, sem komist hafa í virðu-
legar stöður, hafa unnið mikið gagn og þjóð
sinni og sjálfum sér sæmd. En eg
get ekki bundist þess, að minnast sérstaklega á
lögmanninn, sem leggur út í það að lögsækja
eitt ríkið í Bandaríkjunum fyrir óhæfilega með-
ferð á umkomulausum dreng, fær sökudólgun-
um refsað og gefur tilefni til breytingar á lög-
gjöf Bandaríkjanna í mannúðaráttina. Þrek-
virkin eru auðvitað mörg, sem eftir Vestur-
Islendinga ligg'ja, og sjaldnast verða þau borin
saman hvert við annað. Mér finst þetta með
þeim glæsilegustu.
Þér hafið komið upp hér vestra einum ráð-
herra, einum yfirdómara og 3 bókavörðum við
hin miklu söfn í þessari heimsálfu. Og eftir
því sem eg hefi komist næst, hafið þið sent 18
Julltrúa á löggjafarþing rikja og fylkja. Eg hefi
alveg gefist upp við að koma tölu á þann sæg
Islendinga, sem hafa orðið forstöðumenn og
kennarar við gagnfræðaskólana, sem þið nefnið
“High Schools’’.
Það hefir verið örðugra fyrir mig að fá nokk-
urt yfirlit yfir hluttöku landa minna hér í hinu
eiginlega framkvæmda og kaupsýslulífi. Þar
er um svo mhrga að tefla. En ekki er óeðlilegt
að minnast þess hér, að tvo iðnrekendur í veru-
lega stórum stíl eigið þið suður í Chicago, og
eins hins, sem mér er sérstakl. minnisstætt, af því
að eg hefi verið að ferðast um Canada, að í W’in-
nipeg er byggingamaður íslenzkur, er hefir viðs-
vegar um V.-Canada, alla leið vestur að Kyrra-
hafi, látið eftir sig þau stórvirki menningarinn-
ar, sem margar ókomnar aldir væntanlega horfa
á með aðdáun.
Þetta er alt glæsilegt. Það er dásamlegt fagn-
aðarefni, hvað íslendingum hefir yfirleitt farnast
vel í þessari heimsálfu. Það er ekki fyrir það,
að þeir stæðu vel að vígi. Þeir komu allslausir.
Þeir áttu engan að, sem tæki þá að sér og bæri
þá fram til sæmdar og sigurs. Enginn hefir
haldið verndarhendi yfir þeim, nema guð al-
máttugur og þeir sjálfir. Ekki var meiru tylt
undir þá í byrjuninni, en að þeir urðu sjálfir að
sjá um alla mentun barna sinna — í Nýja ís-
landi, í Winnipeg og í Dakota. Út í þá sálma
þarf eg ekki að fara, þvi að um örðugleika
frumbyggjanna hefir þegar verið talað í dag.
En þess langar mig til að láta getið, að mér
þykir ekki mest vert um það i sambandi við
Vestur-Islendinga, sem eg hefi nú minst á —
þó að mér þyki afar-mikils um það vert. Mér
þykir ekki mest vert um aíburðamennina, né
hina sýnilegu velgengni. Mér þykir mest vert
tim það stórkostlega manngildi, sem allir virðast
kannast við, að komið hafi fram hjá öllum þorra
Islendinga í þessari heimsálfu, hvort sem þeim
hefir auðnast að hafa sig áfram til velgengni og
metorða eða ekki. Því fer svo fjarri, að þeir
auki hóp vandræðamannanna í þessu landi, að
yfirleitt virðast þeir ekki mega vamm sitt vita.
Eg verð að kannast við það, að síðan teg kom
til þessa lands, hefi eg lesið blöðin með hryll-
ingi. Þessi gegndarlausi sægur af stórglæpum,
sem alt af er verið að skýra frá, var fyrir mig
eins og einhver helvízk opinberun. Mér finst
menn vera orðnir þessu svo vanir, að þeir kippi
sér ekkert upp við það, ypti öxlum við því. En
>egar það fréttist, að Islendingur sé sakaður
um glæp, sem annara þjóða menn hér eru alt af
að fremja, þá er því ekki tekið kunnuglega. Það
var eins og öll íslenzka þjóðin vestan hafs yrði
lostin af skelfingu. Og fórnfýsinni, sem þá kom
í Ijós, á tiltölulega fáeinum dögum, gleymi eg
aldrei. Guði sé lof fyrir það, að Islendingar í
Dessu landi finna langflestir ekki aðeins til þess,
að þeir eru niðjar víkinga og landnámsmanna,
heldur líka til guðsættarinnar í sjálfum sér og
skyldunnar að lifa samkvæmt þeirri ættgfgi.
Hjáttvirta samkoma! Eg stend hér í dag sem
fulltrúi stjórnarinnar á íslandi. Það er sam-
kvæmt hennar tilmælum og umboði, að eg.á-
varpa ykkur á þessari hátíð ykkar. Fyrir hennar
hönd og íslenzkrar þjóðar á íslandi ber eg fram
þá ósk, að bræðrabandið milli hennar og þeirra
manna, sem hér verða af islenzku bergi brotnir,
megi aldrei slitna. Öruggasta ráðið til þess er
vafalaust það, áð ykkur auðnist að geyma tungu
feðra ykkar innan um það mikla nýja, sem þið
eignist í þessari heimsálfu. Eg hygg, að enn
haldið þið sæmilega í horfinu í því efni. Eg
held, að enn megi segja, að meirihlutinn — þótt
ekki sé það alt — af því sem bezt er hugsað og
talað hér, þar sem íslenzkir menn eru einir að
verki, sé hugsað og talað á íslenzku. Einhvern
veginn finst mér, að það muni fremur vera úr-
gangs-hugsanirnar og úrgangs-talið, sem fer
fram á ensku. Eg held ekki, að ort væri svo
mikið af fallegum kvæðum hér og annar eins
óhemju sægur af dásamlega smellnum lausavis-
um eins og eg hefi heyrt, ef íslenzkan væri ekki
enn nokkuð föst í ykkur. En hvað sem lxður
íslenzkri tungu í þessari heimsálfu, þá má kær-
leikurinn milli bræðranna austan hafs og vestan
aldrei deyja.
Eyrir hönd íslenzkrar stjórnar og þjóðar
þakka eg Vestur-íslendingum fyrir alla þá sæmd,
sem þeir hafa gert kynstofni vorum með fram-
komu sinni í þessari heimsálfu, við- hverja örð-
ugleika, sem þeir hafa átt að etja. Og eg þakka
þá ekki síður fyrir það, af hve mikilli göfug-
mensku og ástríki þeir hafa styrkt bræðralandið.
Og fyrir hönd stjórnarinnar á Is’andi og ís-
lenzkrar þjóðar þar árna eg ykkur allrar bless-
unar á óförnum leiðum.
Minni Inndnámsmannanna
Raða flutt á 50 ára landnámshátíð tslendinga í
Vestur-Canada, að Gimli 22 .ágúst, 1925.
Af séra B. B. Jónss'yni.
Inngangs-orð.
Það hefir kotnið fyrir mig stöku sinnum á æf-
inni, að mér hefir farið eins og Móse, er hann
stóð við eldinn hjá fjallinu Hóreb. Mér hefir
fundist að eg ætti að draga skó af 'fótum mér,
af því að eg stæði á heilagri jörð. Og sjaldan hefi
eg fremur verið gagntekinn af þeirri tilfinningu
en einmitt nú, er eg stend upp á fimtiu ára land-
námshátíð Islendinga i Vesturheimi, og á að
leiðbeina hugsunum og tilfinningum mannfjöld-
ans, sent hér er saman koniinn, að þeim helgi-
dónii, er geymir mínningu feðra vorra, landnáms
mannanna. Sjálfur er eg barn landnámsins, og
í blóð mitt hafa runnið bæði þrautir þess og sig-
urvinningar. En ekki einungis í nafni sjálfs
min, heldur og fyrir hönd allra sona og allra
dætra þeirra, lýsi eg blessun í dag yfir minningu
íslenzku fruntbyggjanna.
Tildrög vesturfcrða.
Þegar um og eftir árið 1870 hófust ferðir ís-
lendinga vestur um haf. Fyrstir vesturfarar voru
ungir menn, — fáeinir unglingar á tvítugsaldri,
ungir tslenzkir fullhugar með framsóknar- og
írelsisþrá i brjósti . Árin þau, árin næstu á und-
an 1874, hafði hjarta íslenzkrar æsku vérið
Iostið helgum sprota. Frelsisbaráttá þjóðarinn-
ar á þeim árum kveikti eld í sálum ungra manna.
Sú eldkveikja varð til þess, að framsóknarafl
sálnanna leitaði út, hvar sem farvegur fanst.
Einn sá farvegur, er sálin ung og nývöknuð
fann, var út í heiminn, — út þangað, sem alt
var nýtt og stórt og frjálst. Þau hin sömu árin
var að sjá sem sólin hefði numið staðar uppi
yfir Vesturheimi, og allar þjóðir í Norðurálfu
horfðu þangað ýmist undrunar- eða vonar-
augum. Frændþjóðir Islendinga á Norðurlönd-
um streymdu vestur um haf. Undursamleg tið-
indi bárust aftur að vestan, landlýsingar og ferða
sögur. Hljómar þessir heyrðust til íslands. —
Æskuna þar fór að dreyma fagra drauma um
undralandið á Vesturvegi. Að þeir hljómar hafi
fengið hergmál í hjörtum íslenzkra ttnglinga, má
meðal annars marka af því, að mörgum árum áð-
ur en nokkur íslenzkur maður fluttj til Ame-
ríktt, kvað íslenzkur ttnglingur norður á Hóls-
fjöllum ódauðlegt ljóð ttm draumaland sitt úti
í vestrinu:
“Þars Mississippi megin-djúp fram brunar
í myrkum. skógi og vekur strauma-nið.’’
Örfáir ungir Islendingar fóru vestur um haf
árið 1870. Árin næstu á eftir fóru fleiri, bæði
til Canada og Bandarikja. Sumir þeirra ungu
manna urðu síðar þeir leiðtogar íslenzkra inn-
flytjenda og félagslífsins hér, að nöfn þeirra
munu ávalt lifa. Einstaka þeirra manna er enn
á Hfi. Flestir eru farnir nú til nýs landnáms
hinsvegar við hafið, er skilur tímann og eilífð-
ina, — nú alveg nýskeð einn þeirra, einhver hinn
einkennilegasti Vestur-Islendingur, sem eg hefi
þekt, Benedikt læknir Einarsson, viðurkendur ein
hver fremsti skurðlæknir í Chicago.
. Af þeim ungu mönnum, sem fyrst komu vest-
.ur, leitaði einstaka maður aftur heim til ætt-
jarðarinnar, eftir að hafa aflað sér mentunar
og frama í landi hér. Varð einn þeirra merkur
embættismaður á Islandi, séra Árni Jónsson á
Skútustöðum. Minnist eg hans hér, því eg ætla,
að einatt hafi hreyft sér í brjóstum
hinna, eins og hans, sá kærleikur til
Islands, serrt lýsir sjálfum sér í þess-
ari vísu, er Árni Jónsson kvað, þeg-
ar hann á heimleiðinni sá Island rísa
úr hafi:
“Gleði mín og gæfu þin
gylfi stýrir hæða, —
Sárin þín og sárin min
saman skulu blæða.”
Frá þessum fáu’mönnum, sem fyrst-
ir sigldu um haf vestur, bárust bréf
til ættingja og vina heima. Fór
hvert orð, sem að vestan kom, sem
eldur í sinu um sveitirnar. Þúsundir
manna fóru að hugsa og tala um að
flytja til Vesturheims. Árferði á ís-
landi á þessum árum var afar erfitt,
— einkum norðan og austan lands.
Margir bændur sáu ekki fram á ann-
að en æfilangt stríð við örbirgð og
eymd. Það var fyrir sig að þola það
sjálfur; en að hugsa til þess að
sönui bágindin, nema verri væru,
lægju og fyrir börnunum, — það var
óbærilegt. Að yfirgefa ættjörðina,
átthagana, hæinn sinna; skilja við það
eina, sem maður þekti í veröldinni,
kveðja vini sína og ættingja, — það
var hart aðgöngu. Alt hið gamla varð
manni nú svo átakanlega kært, þegar
farið var að hugsa um að skilja við
það. En eitt var allra kærast: börn-
in. Því göfugri sem foreldrar eru,
þvi fúsari eru þeir að fórna sjálfum
sér fyrir börn sin. Eg sé þau i
anda. Það eru hjón, sem enn eru ung,
þó erfiðið hafi þegar rist rúnir sín-
ar bæði á hönd og ásjónu. Erfiði
dagsins er lokið. Litlu börnin eru
sofnuð. I rökkrinu sitja þau hlið
við hlið. Mega þau hugsa til þess?
Hafa þau þor til þess? Er nokkuð
vit í því ? En guð komi til! Ef
ekki á annað en svéitin að liggja
fyrir börnununi! Það eru sagðir svo
góðir landkostir vestra; ótal tæki-
færi; aðrir komast þar í góð efni;
börnin fá mentun; þar eru allir
frjálsir, allir jafnir. Já, við siculum
fara í guðs nafni. Við skulum fara.
og fyrir alt sent við eigum, fyrir alt
sem við erum og fyrir alt sem við
orkum, kaupa nýtt land og nýja frani
tíð handa börnuntim okkar.
Og sagan gerist á mörgtlm bæ.
Hún gerist á þeim bæjum ntörgum,
þar sem bóndinn á í brjósti þor og
þreklyndi frægr.v forfeðra; en hún
gerist einkum á bæjunum þeim, þar
sem húsfreyjan hefir til brunns að
bera yfirhurða sálargöfgi. Á hæj-
unum þeim gerist sagan sú, að á-
kveðið er að halda á hafið og leita
gæfunnar í nýjum heimi. Eg held
að islenzkti konurnar, sent fluttu fyrst
tii Ameríku, séu einna mestu hetj-
urnar í íslendingasögum hinum
nýjú.
Útflutningaskipið liggur á höfn-
inni. Út eftir dalnum ríða hópar
fólks með aleigu sína á fáum
hestum. Alt hafði orðið að selja í
fargjaldið. Hvað sárt var að sjá af
mörgum hlutnum. Svo hafði verið
kvatt. Þær kveðjur eru of við-
kvæmar, til þess að þeint megi lýsa.
Úr öllum áttum streymir fólkið til
skips. Nú skiftir tala útflytjenda
hundruðunt. En hvað skipið fer
hratt I Má ekki draga nokkur augna-
blik enn að láta landið hverfa? Út
við borðstokk stendur vesturfarinn
íslenzki. Sólargeislarnir hinztu varpa
roða á tinda fjallanna. Hefði þá
margur getað sagt, er hæsta þúfa ís-
lands hvarf, að hann vissi ei
“hvort að földu hana sjón
haf eða tárin mín.”
Aðkoman.
Hér verður ekki rakin slóð inn-
flytjendanna íslenzku vestur um
landið nýja, né numið staðar í for-
dyrum þeim, þar sem smáhópar áttu
stundardvöl, þar til komið var í
landnám það, er staðið hefir nú um
50 ár. Það landnám hófst á bletti
þeim, sem hér stöndum vér á í dag.
I sama mund hófst bygð íslendinga
í Minnesota, og stendur þar nú t dag
einhver hin blómlegasta bygð, sem
ÍSlenidilhgar eiga. Með Nýja ís-
landi bygðist og Winnipeg íslenzkum
mönnum. En í þann tíð var Winni-
peg nokkurskonar hjáleiga Nýja ís-
lands og undirborg Gimlibæjar, að
því er til íslendinga kasta kom. Nýja
ísland er móðir islenzkra nýlenda í
Vesturheimi. Flestar aðrar bygðir
eiga rót sína að rekja til Nýja ís-
lands. I Nýja íslandi eiga allir Vest
ur-Islendingar fimtugsafmæli á þessuc
ári.
Sumarið’ 1875 hefst landnám í Nýja
Islandi. — Landkönnunarmennirnir
koma þar, sem nú er Gimli, í júlí-
mánuði. Tveir þeirra sitja hátíð
þessa sem aðal-heiðursgestir: $ig-
tryggur Jónasson og Einar Jónasson.
Hinir þrír, Skapti Arason, Kristján
Jónsson og Sigurður Kristofersson,
hvíla i vigðri mold i bygð þeirri, sem
er önnur elzta dóttir Nýja íslands:
Argylebygð. Hafi andi Ingólfs Arn-
arsonar svifið yfir sínu forna land-
námi á þúsund ára afmæli Islands,
eins og skáldið kvað, þá er ekkí
ólíklegt að andi þessara og annara
göfugra landnámsmanna svífi yfir
bygðuin vorum í dag og hvetji oss
en sem áður fyr fram til dáða og
drengskapar.
21. október 1875 steig fyrsti hóp-
ur innflytjenda á land á Viðitanganuní
við Gimli, um 250 manns. Það var
siðasta sumardag. Frá þeim degi
telst saga Nýja íslands. Það er saga
striðs og þrauta árin fyrstu mörg,
árin þau, er vér nú einkum minnumst.
Hópur þessi hinn fyrsti hélt ekki
að sér höndurn, er til nýlendunnar var
komið. Lif allra var undir því kom-
ið, að koma sér upp skýlum. Me5
skógarexi í hendi, sem sumir kunnu
varla Iagið á, gengu karlmenn í skóg-
inn og feldu trén. Bjálkakofarnir ris«
einn eftir annan. Fyrsta húsið var
hús Friðjóns Friðrikssonar, \ þess
manns er fyrir vitsmuna saktr ög
mannkosta skipar jafnan eitt önd-
ve^issætið í sögu Vestur-íslendinga.
Veturinn kom fyr en varði og var
harður og langur. Þó liðu landnáms-
menn ekki inikinn skort þann vetur,
og var það því að þakka, að Can-
adastjórn hafði séð þeim fyrir nokkr-
ttm yistum, fyrsr milligöngu hins
göfuga og ógleyntanlega vinar ís-
lendinga, John Taylors, sem með Is-
lendingum fylgdist frá Ontario og
var um hríð umlxjðsmaður stjórnar-
innar. Nöfn landnámsmannanna frá
1875 geymir saga vor ávalt, og minn-
ing þeirra munu nið^ar þeirra
blessa alla daga-.
Næsta sumar, 1876, kom “stóri
hópurinn” og nú beint frá Islandi, er*
fyrsti hópurinn kom frá Ontario og
stóð að því leyti betur að vígi, a5
þar höfðu menn lært bæði vinnuhrögS
og siði þessa lands að einhverju leyti.
Nú hættust við tólf hundruð manns,
— í Norðlendingahópnum 800 og í>
Austfirðingahópnum 400. Þetta fólk
kom sömu leið vestur í landið serr»
fyrsti hópurinn, með járnbraut a'5
Fisher’s Landing og þaðan eftir
Rauðá til Winnipeg á stórum bátum,
sem voru sem kassar í lagi og vorti
ýmist dregnir áfram af gilfuskipi,
eða á taugum, er karlmenn, sém á
landi gengu, toguðu, en straumþungi1
fljótsins ýtti á eftir. í Winnipeg
skiftist fólk eftir fjölskyldum. Fékk
hver fjölskyida “dall” að flytjast á
til nýlendunnar. Það var mikil
“dalla”-þröng á ánni dagana þá, og'
Indíánar á árbökkunum horfðu undr-
andi á. Þeir höfðu aldrei fyr en þá
séð norræn víkingaför.
1 einum þessum “dalli”, sem öldurrr
ar skoluðu að landi hér á Gimli í
myrkri kvöld eitt í júlímánuði þetta
ár, var eg sjálfur, þá barn að aldrf.
Þar og þá opnast augu mín fyrir
fyrstu endurminningu frá æskuárun-
um. Og af því eg hygg að aðkoma
margra hafi verið svipuð því, sem
var þeirra, er voru í mínum “dalli’%
vil eg segja lítið eitt frá henni.
Þegar út úr ósnum kom, var hvast
á vatninu og förin því tafsöm. “Dall-
urinn’’ var þungur undir árum, seni
faðir minn og unglingspiltur, sem
með honum var, reru. Regnskúr skall
á og allir urðu holdvotir. Eitt barniö
var mikið veikt. Það þoldi ekki
volkið. Þar úti á vatninu dó það.
Þá var lagt að landi suður þar, sem
nú er Kjalvik, til að hvíla sig. Þar
stigu foreldrar minir fyrst á land
— með lík í fanginu.
En nú minnist eg atviks, sem eg
verð að skýra frá, því í því atviki
bregður upp mynd af sjálfri sál ný-
lendunnar. I fjörunni skamt það-
an, sem við höfðum lent, sáum vi5
kofa. Það var heimili eins land-
nemans frá árinu á undan. Og ekki
vorum við fýr sezt í fjörunni, en vi5
sáum konu koma frá kofanum og'
stefna til okkar. Hún har fötu i
hendi sér. Hún var að færa okk-
ur mjólk, blessuð konan. Hún hafði
séð til okkar og farið nærri um þarf-
ir okkar. Ó, sit mjólk ! Eg held hún