Heimskringla - 02.09.1925, Blaðsíða 1

VERÐLAVN CEFIN FYRIR
COUPONS OG UMBÚÐIR
ROYAU,
CROWN
— SendltS eftir vertSlista til —
ROYAL CROWN SOAP LTD.(
654 Main Street Winnipew.
VERÐLAUJT GEFIJi FYRIR
COUPOJÍS OG UHBCÐIR
ROYAU,
CROWN
— SenditS eftlr vertSlista til —
ROYAL CROWN SOAP LTD.
654 Main Street Winnipeg. '
XXXIX. ÁRGANGUR.
WENXIPEG, MAXTTOBA, MH)YI KUDAGIXN 2. SEPTEMBER 1925.
NÚMER 49
0)4
'CAN
i
a mmo-mmmo-^^-omm-t^-mam-om^mom
Frá Ottawa er simaS 1. sept., að
nú sé afráðið að ganga til kosninga
í haust. Er talið að King forsætis-
ráðherra muni gera þetta heyrum-
kunnugt í ræðu, er hann heldur að
Richmond Park, Toronto, nú á laug-
ardaginn. Sagt er að forsætisráð-
herrann muni ekki nú þegar ákveða
kosningadaginn, heldur aðeins full-
vissa kjósendur um, að atkvæða
þeirra verði leitað einhverntíma á
næstu mánuðum. •
Nú er rifrildið um Backus-Sea-
nian pappirsmylnuna komið í al-
gleyming. Bæjarstjórnin hér, sem
fylgt hefir Webb borgarstjóra að
málum, þykist nú hafa uppgötvað, ag
aðalástæða þeirra félaga fyrir bygg-
ingu mylnunnar sé sú, að þeir ætli
sér að ná haldi á fossum þeim í Win-
nipegfljóti, sem nefndir eru “Systurn-
ar sjö” (The Seven Sisters). Telja
þeir slíkt bráðhættulegt fyrir Winni-
pegborg, er eigi megi missa úr hönd-
tim sér yfirráðin yfir þessari afl-
stöð, og leggja nú fast að Ottawa-
stjórninni, að hafa að engu bænir
þeirra í fyrri. viku, og fortölur Webbs
borgarstjóra. Webb telur þetta að-
-dróttun eina, en bæjarstjórnin vill
ekki láta sannfærast. Þar að auki er
nú borgarstjórinn í Dauphin, Mr.
Palmer, farinn til Ottawa, til þess að
.mótmæla sem öflugast því, að myln-
an verði reist í Winnipeg. Er hér nú
slunginn nýr þáttur í þenna vandræða
vef og óvist hvernig fara muni.
A D A |
komst á kjöl og hélt sér þar i meira
en 40. klukkustundir i hvassviðri og
öldugangi. Er það þrekvirki með af-
brigðum af svo gömlum manni. Rak
hann að landi nálægt Grand Beach,
aðfram kominn og meðvitundarlaus-
an, á mánudaginn. Hrestist hann
þá svo, að hann raknaði við í sól-
skininu, og klöngraðist yfir grynn-
ingar og flesjar, 8 mílur til Grand
Beach. Varð honum ekki meint af
þessari svaðilför, og sýnir það, að
“ennþá lifir andinn- sami”, og að
ekki er kulnað með öllu norrænt vík-
ingablóð.
Hið 10. árlega lömannaþing í
Canada var haldið 26.—28. ágúst hér
i Winnipeg (Forseti lögmannafélags-
ins (Canadian Bar Association), Sir
ir lögfr. sátu þingið, er vér vitum:
urkosinn. Mun hann hafa verið að-
alstofnandi félagsins. Þessir islenzk-
ir lögmenn sátu þingið, er vér vitum:
próf. J. Thorson, Hon. Th. H. John-
son, Hjálmar Bergman, E. G. Bald-
winson, Bj. Stefánsson, W. J. Lín-
dal, Marínó Hannesson og J. Christo-
I>her5on.
Það sorglega slys varð hér i gær-
morgun, að C. P. R. lestin frá Bran-
don rann á bíl Mr. Peter Muir, sem
stöðvast hafði á leið yfir brautar-
teinana. I þilnum voru Muir-hjónin
og hlutu bæði bráðan bana. Þau voru
á leið til Yorkton í orlof sitt. Mr.
Muir er mörgum íslendingum kunn-
uir. Hann var einn af ráðsmönnum
J. McDiarmid Co. Ltd., bygginga-
félagsins mikla, og því félagi Mr.
Th. Borgfjörð byggingameistara. —
Tvær dætur og einn sonur lifa for-
•eldrana.
Annað hörmulegt slys varð á
Winnipegvatni á laugardaginn. —
Hvolfdi seg’lbátnum “Thor”, er kom
írá Winnipeg Beach, nálægt Elks
Islánd. Druknuðu tveir menn þegar,
báðir ósyndir, S. Oberg, sænkur
rnaður, 29 ára, og B. Anderson, ís-
lenzkur maðtir frá Winnipeg Beach
35 ára. Skipstjórinn, Bergström
sænksur maður, 70 ára að aldri
Nú hafa loks tekist samningar með
bæjarstjórninni og Hudsons Bay fé-
laginu, um að Ieggja hið mikla “Mall’
stræti. Ætlar félagið að reisa stór-
hýsi mikið, sölubúð, á lóðum sínum,
er að þessu fyrirhugaða breiðstræti
liggja. Nú stendur aðeins á því, að
komast að samningum við Mr. Alex
MacDonald, sem er annar aðallóða-
eigandinn á þessu svæði. Er talið
vist að samningar náist við hann, og
verður þá eigi langt að bíða frekari
framkvæmda.
Eftir þvi sem Mr. A. Johannessen.
frá Osló, matvælanefndarmaður
norsku stjórnarinnar, segir, er mjög
sennilegt að Noregur muni leita
hveitikaupa í Canada. Norska stjórn
in hefir enn alla umsjón með korn-
kattpum fyrir landið, síðan á ófrið-
arárunum. Mr. Johannessen er á ferð
hér um þessar mundir í kornkaupa-
erindum.
Samkvæmt þvi er Lundúnablaðið
“The Daily Express”, skýrir frá, er
mjög fast lagt að brezku stjórninni,
að skipa Beatty lávarð og aðmirál í
sæti Byng lávarðar, þegar rikisstjórn-
artími hans er á enda. Fáist hann
ekki, þá er talið að lagt mttni verða
að Haig marskálki, er nýlega var á
ferð hér vestra.
IQi r \ 1
STJORNMALi FRÁ Ý MSU M AFRETT LÖN DU M. IR. |
Bretaveldi.
INDLAND.
Fo'ringi Swarajmanna (heimastjórn
armanna) C. R. Das, er fyrir nokkru
látinn, og var Pundit Motilal Nehru
kosinn foringi'flokksins að Das látn-
um. Mahatma Gandhi mun ennþá
vinna með heimastjórnarmönnum,
þótt hann eigi ekki samleið fneð þeim
að öllu leyti.
Frakkland.
Marokkóstríðið stendur enn yfir.
Hafa Spánverjar nú að nokkru leyti
gengið í lið með Frökkum. Hefir
Abd-el-Krim, foringi Rifverja, til-
I^rnt, að hann sé fús til friðarsamn-
inga, ef Rif sé viðurkent sjálfstætt
og fullvalda ríki. Þessu hafa Frakk-
ar algerlega neitað. Hafa þeir fjölg-
að liði sínu syðra og gengið betur
um hríð. Er Pétain marskálkur þar,
að segja fyrir um atlöguna.
Svíþjóð.
I sænsku blaði frá 15. f. m. er þess
getið, að stofnað sé sænskt-islenzkt
félag í Stokkhólmi. Tilgangurinn sá
að efla viðkynningu meðal þjóðanna.
Hinn góðkunni íslandsvinur Ragpi-
ar Lundborg, var kosinn formaður
félagsins. Aðrir stjórnarnefndar-
menn eru Emil Walter sendisveitar-
ritari, sá er hér var í fyrravor, frú
Emy Lundborg, kona Ragnars Lund-
borg, Ekgren ritstjóri Aftonbladet,
Asmundur Sveinsson myndhöggvari,
Stig Zetterlund liðsforingi og cand.
phil. Viggo Zadig, er heima á ís
landi dvaldi um skeið fyrir nokkrum
árum.
Heiðursfélagar voru þessir kosnir:
A. Berencreutz kammerherra, Jón
Magnússon forsætisráðherra, Bjarni
Jónsson frá Vogi og Matthías Þórð-
arson þjóðminjavörður.
Kirkjumál. — Allsherjar kirkju
þingl hefir staðið yfir í Stokkhólmi
nýlega og þangað streymt menn frá
cllum þjóðlönduríi. Er talið að þetta
muni ef til vill vera langmerkasta
kirkjuþing í lúterskum sið á síðari
timum. Enda er erkibiskup Svíþjóð-
ar, dr. Nathanel Söderblom, talinn
einn hinn merkilegasti kirkjtthöfð-
ingi, er nú er uppi.
Noregur.
14. ágúst lýsti Johan Ludvig Mo-
winckel, forsætisráðherra Norðmanna
yfir ?vi, að Norðmenn köstuðu eign
sinni á Svalbarða, samkvæmt al-
þjóðarétti og samþyktum. Sama dag
dró Paal O. Berg, dómsmálaráðherra,
fána Noregs að stangarhúni, í Að-
komuvík (Advent Bay) á Svalbarða.
Svalbarðaeyjar eru niargar og fund
ust af víkingum á 12. öld, að menn
fyrst vita. Nú eru þær kallaðar
Spitzbergen, en svo nefndi eyjarnar
hollenzkur maður, er þangað sigldi
seinna á öldum til hvalveiða. Eyjarn-
ar eru allstórar og liggja frá 76°30"
og 80°40" norðttrbreiddar og milli 9.
og 22. lengdarbaugs austur frá
Greenwich.
Þar eru auðæfi mikil fólgin í jörðu,
og vita menn bezt um marmara og
kol. Er mikill kolagröftur þar, stund-
aður af ýmstim þjóðum. Svalbarði
hefir lengi verið þrætuepli ýmsra
þlóða, og voru Rússar sérstaklega á-
gengir á rikisstjórnarárum Czarsins.
Hollendingar gerðu einnig tilkall til
landsins, af þvi að þeir hefðu fundið
það aftur á miðöldunttm, og þá stund
að þar hvalveiðar, og pftir að hval-
veiðarnar hófust þar aftur 1905, létu
'fleiri ríki á sér skilja, að þau ættu
tilkall til landsins.
Loks var ráðið fram úr þessu að
fullu 1920, er yfirherráðið (Supreme
War Council) í París ákvað að láta
eyjarnar af hendi við Norðmenn. —
Skrifuðu Bandaríkin, Stórbretaland,
Erakkland, ítalia, Niðttrlönd, Noreg-
ttr, Sviþjóð og Japan ttndir samning
þess efnis. En nú fvrst hafa Norð-
menn fest sér landið með lögum.
Kv eðj usamsæti
var þeim hjónum frú Gíslínu og Ein-
ari H. Kvaran haldið á mánudags-
kvöldið 31. ágúst í Goodtemplarahús-
inu. Þjóðræknisfélagið, íslendinga-
dagsnefndin, Jóns Sigurðssonar fé-
lagið, þjóðræknisdeildin “Frón” og
Goodtemplarafélögin gengust fyrir
samkomunni. Um 300 manns voru
samankofhnir, af öllum stéttum og
flokkum. Ræðuhöld, söngur og hljóð
færasláttur fóru fram i efrí sal húss-
ins. Samkomttnni stýrði séra Jónas
A. Sigurðsson frá Churchbridge, er
setti samkomuna með þvi að ávarpa
heiðursgestina. Aðrir ræðumenn
voru Stephen Thorson, séra Rögnv.
Pétursson og séra Rúnólfur Mar-
teinsson. Tvísöngva sungu Mrs. B.
H. Olson og Paul Bardal og Mrs. P.
S. Dalman og Gisli Jónsson. Mrs.
Alex Johnson söng einsöng, Miss.
Ásta Hermannsson lék á fiðlu og Mr.
C F. Dalman lék á cello.
Mr. Sigfús Halldórs frá Höfnum
flutti síðan heiðursgestunum ávarp
það, er prentað er á öðrum stað hér
í blaðinu, samið af séra Rögnv. Pét-
urssyni, en skrautritað af mikilli list
af Fr. Swanson, og afhenti þeim
pyngju, er í voru 250 gulldalir, sem
þakklætis- og viðurkenningargjöf frá
áheyrendum og ýmsum mönnum. —
Þá flutti Mr. Einar H. Kvaran þá
skilnaðarræðu, er birt er hér á öðrum
stað. Mun flutningur þeirrar ræðu
seint úr minni líða þeim er heyrðu.
Því næst bað forseti þingheim að
setjast að veitingum, er konur úr
Jóns Sigurðssonar félaginu höfðu
framreitt í neðri sal hússins. Voru
þá enn nokkur ræðuhöld, og töluðu
þar Mr. A. S. Bardal, Mr. Einar P.
Jónsson, Hjálmar lögmaður Berg-
mann, Mr. Árni Eggertsson og dr.
'M. B. Halldórsson.
Að þvi búnu gengu menn fyrir
heiðursgestina, þökkuðu þeim kom-
una hingað vestur, og óskuðu þeirn
fararheilla. Og áreiðanlega hefði
margur viljað gefa mikið til, að
þurfa ekki að kveðja. — Þessi átta
mánaða dvöl þeirra hjóna hér vestra
virðist sem örskotsstund, þegar yfir
er litið. Um það tjáir ekki að fást,
aðeins að þakka.
Þau hjón fara í dag kl. 10 f.h. á-
leiðis til Quebec frá C. P. R. stöð-
inni. Frá Quebec fara þau 4. þ. m.
og þá beint til London. Þar hygst
Mr. Kvaran að dvelja um vikutima
í ýmsum erindum, og halda þau hjón
að þvi búnu heint til Islands.
Minnisvarðahugmynd Fred’s Swanson.
Jóhannes Jósefsson.
Leiksýning Jóhannesar Jósefssonar
og þeirra félaga hans á Orpheum
leikhúsinu vikuna sem leið, var lang-
bezta atriðið á skemtiskránni.
Fimni Jóhannesar og snarræði er
frábær. Enginn, sem ekki hefir séð
hann, getur gert sér nokkra hugmynd
um, hvað maðurinn er fljótur í hreyf-
ingum. Augað getur varla, og stund-
um alls ekki, gripið hvað fram fer,
hvers vegna hnífarnir hrjóta úr
höndum mótstöðumannanna, skamm-
byssurnar ntissa miðið og öxarnar
kastast aftur fyrir þá, sem vilja belta
þeim, eða hvers vegna þeir, setn vilja,
handsama hann, grípa í tómt, og
liggja flatir á gólfinu, eða hver ofan j
á öðrum.
Maður gæti gert sér góða hugmynd 1
um vopnfimi Gunnars á Hlíðarenda,
með því að ímynda sér sverð hans
og skjöld í höndum Jóhannesar.
Ef maður staldraði við í fordyrum
leikhússins fáeinar minútur eftir sýn-
ingttna, gat maður auðveldlega fengið
að heyra álit hérlendra manna á
landanum — “Fjandinn sjálfur! —
ekki vildi eg lenda í handalögmáli
við hann — fljótur eins og elding”
— og þess konar heyrðist alt í kring-
um mann..
Héðan fór Jóhannes vestur til Cal-
gary. Þaðan er ferðinni Tieitið til
Vancouver og síðan suður ströndina
til Seattle, Portland, San Francisco,
Los Angeles, og víðar þar sem ís-
lendingar eru, og ættu þeir ekki að
ntissa af sýningum hans.
¥ * *
Jóhannes Jósefsson hefir margoft
sýnt, að hann ber velferð íslenzkrar
þjóðrækni fyrir brjósti. Má t. d.
benda á hið höfðinglega tilboð hans,
að gefa hundrað dollara á ári í næstu
tiu ár til verðlauna fyrir kappglím-
ur, sem háðar verði í sambandi \úð
þjóðræknisþingið.
Fyrsti árangur þess tilboðs var
stofnun glimufélagsins “Sleipnir”, er
glífuna sýndi á Islendingadaginn
hér í Winnipeg. Undir verndarvæng
Jóhannesar efndi þetta félag til
kvöldskemtunar í Goodtemplarahús-
inu á fimtudaginn 27. ágúst. Var
sérlega vel til þeirrar skemtunar
vandað, enda var það mál margra
að ánægjulegri kvöldskemtun hefðu
þeiri eigi lengi setið. Henni stýrði
ritstjóri Heimskringlu, Sigfús Hall-
Hér sést efri parturinn af minnisvarða þeim, um landnám Islendinga
í Vestur-Can&4a, er Iistamaðurinn Fr. Swanson hefir gert uppkast að, og
iagt fvrir minnisvarðanefndina. Neðst er vanaleg steinvarða,' en stuðla-
bjarg ofan á (auðvitað steypt), og í það greypt málmplata með áletran og
skjaldarmerkjum. Er þar efst vísundurinn, en ártölin til hvorrar handar.
Þá fálkinn íslenzki (Falco islandicus) markaður á skjöld, en mösurlauf-
sveigur um skjöldinn. Þá kemur áletran, sú er nefndinni þykir viðeigandi.
Þess skal getið, að þetta er aðeins lauslegt riss, af frumhugmyndinni,
og alls óvíst, að listamaðurinn og nefndin láti smærri atriði haldast svo.
En þ'í er þetta sýnt hér, að stuðlabergs-hugmyndin er frumleg, fögur og
ram-íslenzk, og því sérlega vel fallin til þess að móta þenna minnisvarða
landnemanna. Vonum vér að henni verði haldið, hvað sem sniærri atriðum
lxður. Og fullvissir erum vér þess, að þeim dugnaðarmönnum, sem í nefnd-
ínm eru, verði sem leikur einn að koma minnisvarðanum upp, svo að hann
megi afhjúpa 21. október, þann dag er landnemar stigu fyrst fæti á land.
Auðvitað verða undirtektir að verða góðar, en ef ^vo verður ekki, þá erum
vér ílla sviknir af þeim anda, er kom í ljós 22. ágúst.
dórs frá Höfnum. Séra Jónas A.
Sigurðsson frá Churchbridge flutti
ræðu, er hann sagði vera sundurlaus-
ar hugsanir, en reyndist að vera vel
orðað erindi, fidt af viturlegum at-
hugasemdum og kjarnyrðuni, er fram
í sótti, og ein hin ágætasta hvöt til
varðveizlu íslenzkunni.
Ungur maður, Haraldur Svein-
björnsson, skýrði því næst og sýndi
leikfimiskerfi Niels Bukh, sem á ör-
fáum árum befir aflað höfundinum
heimsfrægðar. Hr. Sveinbjörnsson
fór fyrir þrem áruni til Ollerup á
Fjóni, en þar kennir Bukh. Nam Sv.
þar leikfimi i 2 ár, ásamt Jóni Þor-
steinssyni, er stóð fyrir Noregsför
íslenzku glímumannanna, er svo mik-
ið hefir verið getið um i Heimskr.
Að loknu námi fékk SveinbjörnsSon
stöðu við miðskóla í þorpinu Dan-
nebrog í Nebraska. Búa þar Danir,
sem nafnið bendir til. Er hr. Svein-
björnsson ráðinn þar næsta vetur, en
er í kynnisferð hér nyrðra sem
stendur.
Engum, er sáu þessar líkamsæfing-
ar, getur blandast hugur um ágæti
Bukh-kerfisins, sem hann nefnir
sjálfur “primitiv gymnastik”, og
mætti nefna frumþjálfun á_Jslenzku.
Vöðvabolurinn, sem menn fá við þess
ar æfingar er aðdáanlegur, stæltur og
mjúkur í senn. Kerfið mýkir stælta
vöðva og stutta, en stælir urn leið
langa vöðva og lina. En líklega
lærast æfingar tæplega nema með
munnlegri tilsögn, svo vel sé.
Iþróttakappinn Erank Fredrick-
son ávarpaði fólkið; hr. Einar P.
Jónsson las upp “Svartaskóla’’ Ein-
ars Benediktssonar, og Sleipnismenn
glímdu. Nú var ekki um kappglimu
að ræða, enda glímdu piltarnir tölu-
vert betur en á Islendingadaginn.
Glímuskjálftinn var ekki eins mik-
ill.
Hániark hreysti, er eggjun ungviði,
en frægð er fólkshvöt, til framaverka.’
Svo að segja með þetta spakmæli
á vörunum, varpaði Jóhannes Jósefs-
son hinn frækni sér upp á pallinn,
og ávarpaði fólkið. Erindið, sem
hann flutti, var meitlað mál; bundið
Ijóð, í óbundinni ræðu, á gullaldar-
islenzku. Því þótt mörgum brjóst-
veilum þyki það kynlegt um íþrótta-
mann, þá hefir Jóhannes ágætlega
skynbæran heila, og meira að segja
notar hann til þess að framleiða hugs
anir með honum. Því miður er ekki
hægt að segja það sama um ýmsa
þá, sem gera það að lífsstarfi sinu,
að móta trú og skoðanir sjálfra sinna
og annara manna.
Dynjandi lófaklapp heilsaði Jóhann
esi og þakkaði honum erindið. Það
jókst um allan helming er þau hjón
leiddu fram dætur sinar, Heklu og
Sögu, 14 og 12 ára gamlar stúlkur
í öllum öllum yndisleik frumvaxta en
fullþroska ungmeyja. Þær sýndu,
með aðstoð föður sins, daglegar lík-
amsiðkanir, með svo miklum fegurð-
arþokka, að þær heilluðu hugi og
hjörtu áhorfenda, kvenna jafnt sem
karla(. Og niður ætljxði húsið, eT
forseti skemtifundarins, að loknum
æfingum, leiddi þau hjón, Jóhannes
og Karólinu, ásamt dætrum þeirra
frarn á sviðið, að þingheimur mætti
standa upp og fagna þeim.
* * * '
Þau hjónin héldu áleiðis til Kyrra-
hafsstrandar á laugardagskvöldið
var. Fjöldi vina og kunningja —
flest ungt fólk, eins og þau hjón
sjálf — fylgdi þeim á stöðina, og bað
þau vel að lifa og fljótt aftur koma.