Heimskringla - 16.09.1925, Blaðsíða 3

WINNIPEG 16. SEPT. 1925.
HEIMSKRINGLA
S. BLAÐSlÐA
ROYAL
YEAST
CAKES
GERIR
AFBRAGÐS
HEIMATÍL-
BÚIÐ
BRAUÐ.

Hermann Jónasson.
“Melnleg örlög margan hrjá
mann og ræna dögum.
Sá er jafnan endir á
íslendingasögum.”
l>«»rMteinn ErllnKNNon.
Skömrau eftir miöbik síöustu aldar
fæddist norður í Báröardal, aö kalla
'i jaörinum á Ódáðahrauni, lokkbjart-
ur sveinn, sem skírður var Hermann.
Flest var honum vel gefið, svo úr
hefði mátt spinna dýrmætan mann.
En nornirnar lögðu honum mishæð-
cttan æfiveg, sneru honum andstæðum
slungna örlögþáttu, báru honum
fári blandinn mjöð. Hann varð ‘hras-
andi ágætismaður, konungur og
þræll, illum harðstjóra kúguð kempa.
Hann beið sama undarlega hlutskift-
ið, sem hlotnast hefir sunram hinum
beztu íslendingum. 1 sjálfs sín efn-
um varð hann, í óeiginlegri merk-
ingu, á marga lund gjaldþrota mað-
ur, en gróðrar- og gróðamaður fyrir
hönd þjóðar sinnar og ættlands. Á-
vextir af æfistarfi hans eru sýnileg-
ir sem steinn á leiði eða hrísla á
hól. Fór þó fjarri, að honum yrði
úr sér, sem vænta hefði mátt af yfir-
burðum hans, rithöfundhæfileikum,
stjórnar- og skipulagsgáfu, andlegri
frjósenii og verklegri framtaksSemi.
Sveinninn úr Bárðardal var einn
kotungssonur íslenzkra æfintýra, er
með afrekum sinum vann sér
konungdóm. En æfintýrin þegja um,
að slíkum köpputn auðnast sjaldan að
njóta lerigi brúðar og ríkis. Brátt
fékk kaldrifjuð skapastjúpa ráðið
þeim bana. Afdalabarnið Htermann
beið samskonar dýradóm. Hann varð
að vísu langlífur að áratölu. En
hann varð i öðrum skilningi skamm-
lifur. Hann naut sin skamma hríð
fullkomlega i hásæti og stjórn. Hann
fékk einskonar siðferðilegt áfall. Það
var sem ekki væri einleikið unt hann.
Var engu líkara en hann hefði orðið
fyrir álögum. Honum var brugðið
— eða hann varð að bregðast — í
annarlegan ham, er hann mátti löng-
um í vera, þó að stundum væri hon-
um leyft að birtast i ásköpuðu gervi.
Engin kóngsdóttir .leysti hann tir á-
lögum. Hann losnaði ekki úr þeim
fyr en á efri dögum lífs sins. En sú
var bót i máli, að honum fór í trölla-
ham sínum sem mörgum konungssyni
eða margri kóngsdóttur fór í álög-
um æfintýranna. I álagaham sirium
gátu þau leiðbeint þeim og liðsint,
er stödd voru í sömu nauðum, og for-
dæðuskapur mannlegs lifs hafði
breytt í ýmiskonar dýra- og ófreskju-
líki.
* l
I.
Hiermann var af ágætu foreldri
kominn. Móðir hans hét Sigríffur
Jónsdóttir. Sonur hennar frá Þing-
eyrum kvað hana verið hafa ein-
hverja hina bezt gefnu konu, er hann
hefði kynst. Faðir hans, Jðnas Hall-
grimsson, trésmiður, fór til Braziliu
1863. í “Norðanfara” 1864—65 er
prentað frá honum bréf til Einars Ás
Siundssonar i Nesi, dagsett í Dona
Francisca 1864. Bréfið ber þess
vitni, að verið hefir hann athugull
og andlega sinnaður, vandaður og
hlýr i þeli. Orðfærið minnir allmjög
á rithátt sonarins. Hann ritar lip-
urt og liðlega, segir skvrt frá þvi, er
bar fyrir mjög skoðandi augu ís-
lenzka afdalamannsins á för í fjar-
lægan heim og í öllu utanverðu harla
trábreyttan þvi, er gat að líta uppi
undir óbygðum Norðurlands. Hann
ægir af sér sögu, er sýnir, að Her-
mann hefir ekki átt langt að sækja
grandvarleik og grómlaust geð. Hann
báð kaupmann einn láns til að byrja
búskap í "Brazilíu : “Eg sagði hon- !
um,’’ ritar'hann, “að ef eg dæi áður J
en eg fengi rikulega uppskeru af |
jörð minni, fengi hann ekki hið I
minsta aftur af láninu. Hann sagð- j
ist þvi heldur skyldu lána mér, og
svona hefði enginn sagt við sig fyrri/
Eru slíkar aðferðir jafn sjaldgæfar
og þær eru vel fallnar til að afla sér
viturra manna trausts. En fáum var
betur treystandi til að leita sér á sömu
lund lána heldur en sypi þessa Bra-
zilíufara, Hermanni Jónassyni frá
Þingeyrum.
Hermann átti bróður sem Hall-
gríniur hét. Hann lézt í Hólaskóla
sumarið 1882. Hafði hann þá tim
vorið lokið burtfararprófi á Möðru-
völlum. Segir Þorvaldur Thorodd-
sen, er var kennari hans þar, að
hann hafi verið “ntjög vel greindur
maður og hafði áhuga á náttúrufræð
um”, og er slíkt sízt ofmælt. Það
sésf á lýsingu á eldgosinu á Mývatns-
öræfum 1875, er Hallgrimur hefir
santið og Þorvaldur birtir i “Ferða-
bók” sinni. Er fágætt að jafnung-
ur maður hafi svo afburðagóð tök á
lýsingum og rnáli, sem Hallgrímur
hefir haft á fyrra ári Möðruvalla-
vistar sinnar.
Hermann Jónasson fæddist í Viði-
keri 22. október 1858. Hann gat
tekig undir orð Fornólfs, að
“móðurhöndin mjúk og hlý,
mönnum öllum kærri,”
hefði löngunt verið fjarri sér á
bernsku- og æskuárum. En eigi
varð hann af slíku kaldlvndur, sem
oft hefir þótt raun á verða um slíka
útilegumenn. Á fjórða ári var hon-
um boðið — eða komið — til fóst-
urs að móðursystur sinnar á Mýri,
og þar ólst hann upp. Sú jörð er nú
fremsta býli í Bárðardal, og þaðan er
nú oftast lagt upp suður á Sprengi-
sand. En á uppvaxtarárum Her-
manns voru bygðar jarðir þar fyrir
framan, t. d. Mjóadalur. I .æsku
Hermanns átti þar heima um hríð vel
gefinn unglingur, Stephán G. Steph-
ánsson skáld. Mannsefni hafa á þeim
árum alist upp við rætur meginheiða
og mesta brunahrauns lands vors.
Náttúran hefir stofnað þar furðu-
góðan skóla handa slíkum mönnum.
Hún er þar fjölbreytt, sterk og tign-
arleg sem heilög skjaldmær. Hraun
og heiðar, gil og gljúfur, víðátta og
vetrarhríðar eru hershöfðingjar, sem
hlýða rerður, kennarar, ^sem aga
gæta, temja skvnsamlegar heldur en
tekst í flestum skólastofum. Þau
knýja til karlmensku, aðgæzlu og leik
fimi, líkamlegrar og andlegrar, er
seinna fyrnist og^gagnar flestum í-
þróttum betur í klungrum og kletta-
göngum lífsins.
Bernskit og æsku Hermanns má
kynnast í “Draumum’ og “Dulrún-
um”. Hann var ærslabelgur, httg-
i kvæminn og framkvæniinn að
J sama skapi, gjarn á, að bralla
j margt og kanna margt. Hann
1 ritar: “Margsinnis skildi eg ekkert
| í því hvernig vér fleyttumst lifandi
1 af, þegar vér gerðum verstu asna-
[ strikin.”-----“Ætíð þegar færi gaf,
; asnaðist eg eins og angurgapi aftur
j og frani og upp og niður björgin, ef
! eg sá nokkra leið til að komast það-
an,” segir hann annarsstaðar. Hann
kannar, hvort vaða megi óstæð
straumvötn. En hann fékk líka að
kenna á refsingum og aga lífsins.
Harin var mesti hrakfallabálkur. Á
rekinu 8 til 15 ára rotast hann þris-
FOR SF.RVICE
aCALITY
nnd
LOW IMIICES
L.IGHTNING
0 REPAIR
. 328 B
Hnrgrrnve St.
PHONE: N »T04
var. “Þetta hafið þið af andskot-
ans ólátunum,” sagði fóstri hans er
hann raknaði úr þriðja rotinu.
Hermann reyndi víst snemma
spjótalögin. Sannast hér, að “snemma
beygist krókurinn til þess, er verða
vill.” Það sannast á fleiri vegu í
sögu hans.
Nokkur ár var hann í vinnumensku.
1875—77 er hann vinnumaður í
Garði við Mývatn, 1877—78 í Haga-
nesi, 1878—79 á Kálfaströnd. Vist-
arárið 1879—80 er hann til heimilis
á Mýri, hvort sem hann hefir verið
þar í vinnumensku sem á hinum bæj-
unum eða ekki (“Dulrúnir’ bls. 55
—58, 192). Þessi vistaskifti virðast
forlagaboði. Hann varð hvergi mosa-
vaxinn, hvorki í stað né stöðu, um
æfina. Auðskilið er, að djarfur ung-
lingur með glöggu dómaraauga sé
áraburð þess hins vitra manns og
víðfróða, Einars Ásmundssonar í
Nesi. Gerðist hann forstöðumaður
í skóla þeim, er hann hafði þá ný- í
stofnað í Hléskógum. “Eg var svo
heppinn að krækja í Hermann, og
likar mér mjög vel við hann,” ritar
Einar Benedikt á Auðnum 18. des.
1887. “Yfir höfuð held eg gott lag
sé á skólanum,” bætir hann við.
Vorið 1888 varð 'Hermann, tæp-
lega þrítugur, bústjóri og skólastjóri
á Hólum í Hjaltadal. Harm sagði
mér, að hlotið hefði hann skólastjórn |
af því, að ritgerðir sínar og blaða-
greinar hefðu áunnið sér álit.
Lífið hló við þessum unga efnis-
PROF. scon, N-8706.
tVýkomlnn frfl Ken York.
nýjuntu vnlnn, fox trot, o. a.
frv. Kenaluakelð kontar $.%.
____BO Portage Avenue.
(Uppl yfir Lyceum).
manni. Séra Matthías lýsir því
skemtilega, hve mjög hann hafi
íundið til sín, er hann Var seztur að
búi og riki í hinum forntigna og svip
. i
ekki lengi í sömu vist. Hermann tigna Oddastað. En þá mátti honum
hefir og, ef til vill, þarfnast hér til-1 ekki síður finnast til sín, búnaðar-
breytingarj sem hann síðar þarfnað
ist örvandi drykkja.
Haustið 1881 stundar hann sjó-
róðra á Seyðisfirði. En óholl* hefir
sú sjómenska verið. Þar bvrjaði hann
busl í straumvatni, er honum revnd-
ist viðsjálla en Mjóadalsá og Skjálf-
andafljót. Það var venja á Seyðisr
skólastjóranum, er á örfáum árum
hafði, af eigin-dáðum og námgirni,
sveiflað sér úr vinnumensku upp i
stjórnar- og leiðtogasess á hinu
forna setri biskupanna og “hæsta
höfuðstað’’ Norðurlands.
Slikt er samt ávalt aukaatriði. Mik-
ils virði var hitt, að hér fór gagn-
' HEALTH RESTORED
Lœknlniax á n lyfj$
Dr- S. G. Simpson N.D., D.O. D,0,
Chronic Diseases
Phone: N 7208
Suite 207 Somerset Blk.
WINNIPEG, — MAN.
öðru þótti óvirðing. (Frá þessum sið
! hefir sagt mér skilríkur maður, Ste-
Hermann.)
Árin 1882—84 var hann í Hóla-
skóla. En eigi nægði honum ment-
unin þaðan. Hann dvaldist 1—2 ár
erlendis við framhaldsnám. Þar
kyntist hann ýmsum mentamönnum,
er síðar urðu merkir, t. d. Þorsteini
Erlingssyni, Páli Briem o. fl. Mat
Þorsteinn hann mikils og var hlýtt
til hans. Þá er hann kom heim, hóí
hann útgáfu “Búnaðarritsins”, er
hann hleypti af stokkuntim 1887.
Áður' en eg skil.við æsku hans og
náinsár, þykir mér til fallið að greina
rækilegar frá einkennum hans og við-
leitni á þessu skeiði.
Skilorður Bárðdælingur, er var
honum ungum samtíða, kveðttr hann
lesið hafa hverja bók, er hann mátti
hönd á festa. Merkilegra er samt
annað í fari hans. Það er lag hans
á að skapa sér andleg viðfangsefni
úr því, sem hann á að vinna, að gera
sér vinnuna aS list. Má sjá merki
þess í fyrstu árgöngum “Búnaðar-
ritsins, einkum á 'ritgerð hans “Um
hundahald”, í 5. árg. 1891. Skemti-
leg er frásögn hans af því, hversu
hann á vinnumannsárum sínum í
Mývatnssveit vandi hvolpinn Garnt.
Sýndi hann þar þolinmæði, næma
eftirtekt og hugkvæmni, enda varð á-
rangurinn furðulega góður. Hermann
er eigi einn til frásagnar unt íþrótt-
ir og kunnustu seppa. Stefán skóg-
arvörður Kristjánsson segist hafa
vitað Garm bezt vaninn hund. Her-
mann hefir verið hneigður fyrir að
gera tilraunir um fleira heldur en
það, hvort vaða niætti óstæðar ár.
Hann var vísindalega sinnaður. Hann
var með þeim ágætum borinn, að
hann varð alt að vinna með viti.
mann þarfnaðist stöðunnar.
Alt fór honum og, að skilorðra
sögn, vel úr hendi, sem síðar
verður^ að vikið. Hann gerðist hér-
aðshöfðingi í fágætlega góðri merk-
ingu þess orðs.
En þá er gæfan fer hæst er ógæf-
an næst. Það væri hræsni að þegja
um það, er alþjóð veit, að Hermann
gerðist á Hólum ratinalega mjöðgjarn
Þessi ráðsvinni héraðshöldur, er öðr-
um stjórnaði manna bezt, gat nú eigi
altaf stjórnað sjálfum sér. Ókunnugt |
er mér, að hverju slikt hefir stuðlað j
að brottför hans þaðan. Mér þykir )
sennilegt, að einhvern þátt hafi átt |
þar í, að hann fýsti að breyta til. !
Ágreiníngur við skólanefnd mun |
nokkru hafa valdið. “Hann þoldi J
heldur ekki þrengsli,” ritar mér gáf-
aður rnaður, vinur hans, alþm. Þór-
arinn Jónsson á Hjaltabakka, er mér
hefir, ásamt frændkonú Hermanns,
ungfrú Unni Vilhjálmsdóttur frá
Heiði á Langanesi, veitt drýgsta
hjálp við samning þesshrar ófull-
komnu ritgerðar, og eg kann þeim
báðum beztu þakkir fyrir. Þórarinn
bætir við: “Og væri hann iipaður í j
framkvæmd sinni af íhlutunarsemi j
skammsýnna vandlætara, þá var j
starfi hans lokið. Mun þvílíkt hafa i
stvtt veru hans á Hólum.” En hvað |
sem líðtir tildrögum og ástæðum til J
flutnings hans frá Hólum, þykist eg J
vita til víss af orðum hans við mig, J
að lengi hafi hann séð eftir að hverfa j
þaðan frá stað og stöðu.
Frá líólum fluttist hann að Þing-
eyrum 1896. En þetta garnla höfuð-
ból HúnaþÍngs reyndist honum litil
heillajörð. Þar beið hann á marga
Svo hefir sagt mér kona, er nteð lund skipbrot. Veiðiskap, vökum og
honum - var við heyskap sumarið vosbúð á Þingeyrum var og sízt lagið
1917, að mjög hafi honum verið ant að bæta breyskleik hans og veikleik.
um> að gengið væri með hagsýni og Nú kom i ljós, að hann var einn
lagvirkni að hverjtt verki. , þeirra, er betur vann og dugði öðr-
Árið 1887 réðst Hermann undir* (Frh. á 7. bls.)
JAFN |
ODYRT |
t
t
ICAS OC BAFMAGN
I
?
?
t
ÓKEYPIS INNLEIÐING Á GASI f HÚS YÐAR.
Við höfum ágætt úrval af gaseldavélum, sem við
ábyrgjumst að þér verðið ánægðir með.
Gefið auga sýningu okkar á Gas.Vatnshitunar.
tækjum og öðru.
Winnipeg Eleetric Co.
ELECTRIC RAILWAY CHAMBERS (fyrsta gólfi.) •
?
t
t
t
t
♦!♦
^^♦♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦♦♦♦J^
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bldc.
Skrlfstofuslml: A 2674.
Slundar sérstaklega lungsasjflk-
44ma.
Kr aV flnna fl skrlfstofu kl. 1S—M |
f k. o$ 2—6 •. k.
Helmilt: 46 Alloway Are.
Talslml: Sh. 3161.
firði, að hver maður drakk i róðri i kvæmilega á. Hermann fékk færi á j
þriggjapela flösku brennivíns. Að nevta orku og þekkingar í þarfir j
TH. JOHNSON,
Ormakari og Gullkmiftui
Selui |lftlnialeyfisbr«.
Barstakt athy$U vsltt pöntunum
o$ ▼I«$]ðrSum fltan af landl.
364 Main St Phono A 4MT
áhugaefná sinna og þjóðar. Landinu j
veittist kostur á að njóta áhuga og (
| fán Kristjánsson skógarvörður á hæfileika Hermanns, og það á létt- ^
j Vöglum í Fnjóskadal. Honum sagði' asta og frjóasta skeiði aldurs. Etað-
! an þarfnaðist Hermanns, og Her-1
Dubois Limited
EINA ISLENSKA LITUNAR-
HÚSIÐ í BÆNUM.
Simi A 3763—276 Hargravt
Alt verk fljótt og vei að hendi
leyst Pöntunum utan af landi
sérstakur gaumur gefinn. Eini
staðurinn 1 bænum sem litar 01
hreinsar hattfjaðrir.
Eigendur:
A. Goodman
R. Swanson
Dubois Limited.
EF 1>IG VANTAE FLJÓTANN OG
GÓÐANN FLUTNING, SÍMAÐU
N 9532 -m
r. SOLVASON
859 Wellington Avo.
ÁRN I G. EGBRTSSON
íslemkur lögfrœðingur,
hefir heimild til þess að flytja mál
bæði i Mankoba og Saskatchewan.
Skrifstofa: WYNYARD, SASK.
W. i. Lindal J. H. Lmda’
B. Stefánssou
lelenzkir lögfraeðingar
708—709 Great West
Permanent Building
356 MAXN STR.
Talaími A4963
Þeir hafa einnig skrifstofur aB
Lundar, Riverton, Gimli og Piney og
eru þar að hitta á e.ftirfylgjandi
tímum:
Lundar: Annanhvern miðvikudag.
Riverton: Fyr9ta fimtxdag í hrerj-
un> mánuBL
Gimli: Fyrsta Miðvikudag hvers
mánaSar.
Piney: Þritfja föstudag i mVnuSi
hverjum.
Stefán Sölvason
Teacher oí Piano
Ste. 17 Emily Apts.
Emily St. Winnipeg.
KING GE0RGE H0TEL
Eina íslenzka hóteliS í beeuuan.
(Á homi King og Alexander).
Th. Bjaraa$M v -
RiSanaBttr
BETRI GLERAUGU GEFA
SKARPARI SJON
Keller 1 Stall
Aufnldekaar.
304 ENDERTOH BUILDHfG
Portago ano Hatgrava. — A (445
Lb —■ =3
Dr. B. H. OLSON 216-220 Medical Arts Bld*. Cor. Graham and Kennady Bt. Phone: A-7067 VIt5talstlml: 11—12 o* 1 6.20 Helmill: 921 Sherburn St. WINNIPEG, MAN.

DR. A. BLOXDAL 818 Somerset Bld$. Talslml N 6410 Stundar sérstakle$a kvensjflk- dóma og barna-sjúkdðma. AS hltta H kl. 10—12 f. h. og 3—5 e. h. Heimili: 806 Vlctor St.—Síml A 8160 I

TALSÍMI: A 1834 Dr. J. OLSON Tannlæknlr Uor. Graham and Kennedy St. | 216 Medlcal Arts Bldg. Helmaslml: B 4894 WINNIPBG, MAN.

Talafmli tnu dr. j. g. SNIDAL TANNLtKKNIR 614 Someraet Bleck Portagt Aru. WINNIPBo

dr. j. stefánsson «« MEDICAL ART9 BLB6. Hornl Kennedy og Grihán. Staadas elarðnra ■■(11-, •yraa-, ■•*“ ®* kverka-ajflkdéna. v» kltta frfl kL 11 «U U t k L •« kl. I tl 6 w k. Talelml A 353L rtcimii 1 Rlver At«. W. flflfli |

DR. C H- VROMAN Tannlaeknir Tennur ySar dregnar eíSa lag> aðar án aHra kvala. Talsími A 4171 Boyd Bldg. Winnipeg
- =áí
J. J. SWANS0N & C0. Tairíf.M A 6340. 611 Paris BuiJding. Ektaáby r g15 a ru mboB smeap Sdja og annast fasteignir, ht- 1 vega peningalán o. s. frv.
~ — ■ ■ — M
Phonei A4462. - 675-7 Sar.ent Av. Electric Repair Shop O. SIGFRÐSSeN, HAflemaffur. Rafmagns-áhöld til sölu og við þau gerL Tinsmíði. Furnace.aðgerðir.

DAINTRY’S DRUG STORE Meíala sérfræðbgv. "Vörugaeði og fljót afgreiísk" em einkunnarorS vor. Horni Sargent og Lipten. Phone: Sherb. 1166.
= =1
MRS. SWAINSON 627 Sargent Avt. hefir ávalt fyrirliggjandi úrvaifl- birgðir af nýtízku kvenhöttum. Hún er eina íslenzka konan aem l •llka rerslun rekur í WtaMp—. Islendingar, kátiS Mr». Swaln- eon njóta vlðskifta yðar.

A. S. BARDAL eelar ltkklstur og nnnast um flt- farlr. Allur útbúnaSur »fl bertt Ennfremur selur hann allskoaflý minnUvarha og legstelna i i 842 SHERBROOKB ST. Pkonei N 6607 WINNIPM