Heimskringla - 10.03.1926, Blaðsíða 2

2. BLAÐSIÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 10. MARZ, 1926

Ræða Henri Bourassa.
(Flutt 29. jan. 1926.)
(Niðurl.)
AS eins eitt atriSi vildi eg minnast
á í sambandi viS fjárhag og hags-
munastefnu Canada. Eg er hissa
á því, aS í þessum umræSum hefir
ekki veriS talaS um ívilnunina. viS
Breta, hver áhrif hún hefir á iSn-
aS vorn. Eg heíi aS minsta kosti
ekki orSiS þess var. Hæstv. foring:
andstæSinga. hefir lýst yfir því, aS
aS hvaS sem conservative þingmönn-
um frá Quebec kunni aS finnast um
forystu hans og stefnuskrá yfir-
leitt, þá standi þeir þó sem einn
maSur um tollmálin, ásamt hinum
konserativunum. ÞaS er óhugs-
andi aS hæstv. þingm. hafi lesiö út-
drátt úr ræSum, sem haldnar voru í
því fylki um kosningarnar, og á eg
þar ekki viS Mr. Patenaude og hina
svokölluSu óháSu fylgismenn hans,
heldur viS conservative þingmanninn,
sem auSsýndi háttv. foringja and-
stæSinga fullkomna" hollnustu. Eg
á viS Mr. Monty, sem var starfs-
bróSir hans um skamma stund, í
stjórninni 1921, og sem hauS sig
fram til þings i Montreal-kjördæminu
þar sem eg á heima, Laurier-Outre-
mont. I öllum kosningaræSunum
réSist Mr. Monty á brezku ívilnun-
ina, og kvaS hana aSalorsökina í iSn-
aSarsamkepninni í Quebec, og lof-
aSist hátíSlega til aS- fá hana af-
numda, ef conservatívi flokkurinn
kæmist til valda. Eru allir con-
servatívir þingmenn samhuga um
þaS? Alit mitt um þetta. er öllum
ljóst. Eg greiddi atkvæSi meS
fyrstu brezku ívilnúninni 1897, en
þegar fangamark drotnunarstefnunn-
ar brezku var á hana sett áriS 1900
og 1901, þá svall mitt brezka blóS t
æSum mér. Eg sagSi þá, og end-
urtek þaS nú: ÞaS er barna-
skapur, aS vera viökvæmari í þess-
um efnum en Bretar eru. Hvert
áriö á fætur öSru er sagt viS okkur:
BíSiS þiS svolítiö; Bretar ætla nú
aö ívilna okkur meS hveiti og ýnts^r
aSrar afurSir. En sú ívilnun kom
aldrei, nema í þaö skifti er blásiS
var í lúSra fyrir því, aS nú ætti aS
ívilna oss meS þurkaSar perur. Jú,
sú ívilnun kom og fór, en alt aö þessu
hafa hinir stefnuföstu og skynsömu
Bretar greint í sundur viökvæmistil-
finningu og viSskiítabagna.S. Allan
þennan tíma hefi eg veriS á sömu
skoöun og eg er nú, aS í þessum efn-
um ættum vér aS aShyllast þjóö-
stefnuna, sem Sir John Mcdonald
skýröi fyrir 25 árum á þessa leiS.
Látum Breta sjá um sig og sjáum
vér um oss.
Eg er ekki andstæöur allri íviln-
un; en hana á aS hugsa, beita
henni og laga hana. eftir því hvernig
viöskifta- og verzlunarsakir standa
í Canada , og samkvæmt þörfum
landsmanna. Eg hefi rætt um þetta
viS viöskiftamenn í Toronto og
Montreal, menn sem fylgja conserva-
tíva flokknum og hæstv. leiötoga
hans aö málum. Allir hafa þeir
sagt mér — og nú á eg aöallega viö
ullariönaSinn og stígvéla- og skó-
framleiöslu, sem varSa Quebecfylki
svo miklu, eins og allir vita —:
"‘Vér kvörtum ekki undan tollinum
sjálfum yfirleitt; þaS er brezka í-
vilnunin og afleiöingar hennar nú, er
standa. oss fyrir þrifum; afleiöing-
arnar eru þær, nú eftir ófriöinn, aö
brezktir vörumiöla.r leita til Frakk-
lands, Belgíu og Þýzkalands, fá
vöruna geröa þar og merkta brezku
vörumerki; geröa í löndum þa.r sem
lággengi er, skipa henni svo til Eng-
lands, og þaöan eru þessar svoköll-
uSu brezku vörur sendar til Can-
ada.”
Látum oss afnema þessa. brezku í-
vilnun, eSa aS minsta kosti vera
eins skynsamir eins og Astralíumenn,
sem krefjast þess aS 75% af verS-
mæti vörunnar sé runniö frá brezku
rekstursfé og brezkum iönaöi, þegar
flutningsgjald og vörumiSílsþóknun
er undanskilin. Látum brezka í-
vilnun aö eins ná til brezkrar vöru,
en ekki til vöru, sem framleidd er i
Þýzkalandi, Belgiu, eöa Frakklandi,
og gengur undir fölsku nafni, sem
“Itrezk vara”. Um þetta. eru allir
iönrekendur i Quebec sammála, þeir
sem eg hefi átt tal viö síöustu fimm
árin. og kusu flestir þeirra frambjóö-
endur hæstv. þm. (Mr. Meighen).
En þeir eru allir áhyggjufullir út a.f
afleiöingum þessa.rar brezku íviln-
unar, sem undir hræsnisblæju veitir
brezkum vörumiSÍum verSlaun fyrir
aö senda þessar vörur í þá hluta
samveldisins, sem bygSir eru auötrúa
nýlendingufn, sem gleypa viö öllu,
ef á. þaö eru merkt oröin “Gert á
Englandi.”
Eg hefi skýrt þetta- svo, aö menn
sjá, aö málsgreinin, sem fjallar um
verzlun vora viö aSra hluta sam-
veldisins, ætti að hlita éama skiln-
ingi. AuSvitaö er þaö sjálfsagt,
herra forseti, aö vér verzlum við
England meöan vér höfum hagnað
af því. En vissulega hefir ekki
andi bre^ks sjálfstæðis, framtakssemi
og hagsýnisstefnu, úrkynjast svo á
meðal vor, aö vér hirðum ekki um
aS vej-zla viS þær þjóSir sem hag-
kvæmast er aS skifta viS. zEskjum
vér ekki a.S ávinna oss viröingu
sannra stjórnmálamanna brezkra. og
sannra brezkra viSskiftarrianna? Fær-
um þeim þá heim sanninn um það,
að vér séum eins hagsýnir og skarp-
skygnir viö a.S líta eftir vorum hag,
eins og þeir eftir sínum. Herra
forseti, þegar vér lýstum brezku í-
vilnuninni í garS meö öllu þessu há-
stilta fimbulfambi um aS halda verzl-
tininni innan vébanda samveldisins,
sökum ástarinnar er vér bærunt til
fánans, þá geröum vér sjálfa oss aS
athlægi í augum hvers nýtilegs þegns
í brezka veldinu. Eg átti ta.l viS
Astralíumann í London. Hann
spuröi mig hvernig á því stæöi, “aö
þiS í Canada, þar sem þó aö eins
helmingurinn er af brezku bergi
brotinn, virðist eða látist vera miklu
brezkari heldur en viS i Astralíu, sem
erum þó algjörlega brezkir?” “Af
þvi,” svaraöi eg, “aö margir Can-
ada-Frakkar ímynda sér aS þeim
beri aS Uúta höföi, af því aö þeir
eru franskir, og margir Canada-
Englendingar halda aö þeir veröi aö
vera sérstaklega konunghollir, til
þess aS ganga á undan Frökkum
meö fagurt eftirdæmi.” Arang-
urinn er sá, aö vér höfum í sífellu
veriS aö riSa þann hræsnisvef, sem
helzt er útlit fyrir aS ætli aS gjör-
eyöileggja alla þjóöernis tilfinningu
í landinu.
Um crinadiskar hafnir, herra for-
seti, er eg algjörlega sammála hæstv.
foringja andstæðinga, séu ræöur
hans rétt hafðar eftir honum; ann-
ars er eg farinn aö hvekkjast dálítiö
á því aS vitna í ræöur hans. En meS
því að minn ágæti — má eg segja á-
gæti ? — vinur, aöalritstjóri Mont-
raal Gazette er hér, þá býst eg viö,
a.S hann geti ábyrgst þaö, aö* rétt
hafi veriö fariö meS ræSu hæstv.
foringja andstæðinga, sem prentuö
er í M.Gazette 24. sept 1925, i 2.
dálki á 9. blaSsiöu.
“Eg vil láta brezku ívilnunina. ná
"til þeirrar vöru aö eins, sem kemur
“inn í landiS um canadiskar hafnir,
"sagöi Mr. Meighen. Hann var
“mjög ákveöinn, er hann fullyrti aö
“brezk vara ætti enga ívilnun skiliS,
“nema hún kæmi um canadiskar
“hafnir.”
Tvent ber til þess, herra forseti, aS
eg vona aS þetta sé rétt eftir haft.
I fyrsta lagi er þaS sönnun þess, aS
starf vort i tíu ár, aS reyn.a. aS sann-
'færa almenning hefir ekki veriö meö
öllu árangurslaust. Takist oss 'aö
gera foringja andstæöinga að full-
komnum þjóðerniskappa, þá gæti
þaS leitt til mikilla áhrifa. um örlög
Jæssa lands. Ö(hnur ástæöan er sú,
að eg barSist fyrir þessu sama, meS
þvinær nákvæmlega sömu orðum —
ó, 'herra forseti, hve fleyg eru ekki
árin! — fyrir nákvæmlega 25 árum
siSan i vor, þegar fjárlögin voru til
umræSu, eftir aö Mr. Fielding hafSi
farið til London og tilkynt Bretanum,
aS ef hann ekki skifti um skoöun, ef
hann ekki borgaði oss ivilnun vora í
líkri mynt, þá myndi Canáda rísa í
allri sinni tign og lýsa yfir þvi að
vér hopuöum ekki frá víggirðingum
vorum. AS visu risum vér í allri
vorri tign, en þar viS sat; vér Hfcfum
ekkert aöhafst í tuttugu og fimm ár.
Eg ætla ekki að fjölyrða um það,
aS nota canadiskar hafnir. Eg
læt það eftir þeim sem bezt vita. F.g
vil aS eins leyfa mér að benda á þaö,
aö ef hægt er aö flytja canadiska
framleiöslu um canadiska vegi á
vatni eða á lar.di, í canadiskar hafn-
ir, þá er sjálfsagt að gera það.
Mætti eg henda á þaö, í samræmi við
þaS ^sem eg heyrði skarpan viöskifta-
mann segja um kol, til dæmis, — að
hugsanlegt væri aS fara meS hinar
Iöngu kornvagnalestir til hafnar í
Nova Scotia og Nevv Brunswick og
flytja svo þaöan kolavagna., aftan í
tómum kornvögnum, hlaöna kolum
frá austurhluta Nov,a Scotia og Cape
Breton. MeS þessu móti væri
hugsanlegt að færa niður flutnings-
gjöldin, og lækka veröiS á strand-
fylkjakolunum í Montreal og Tor-
onto. Eg veit ekki hvert þetta. er
framkvæmanlegt; eg skýt því til
þeirra sem bezt vita.
Mér þótti mjög fróðlegt, hér um
daginn, aS heyra háttv. þm. frá
Brandon segja um kornflutningana,
aS hann gæti ómögulega skilið
hvernig á þvi stæði aö enn hefði
ekkert korn úr vesturfylkjunum
veriS sent meö járnbrautum til sjá-
var. Eg vejjt ekki hvert mér finst
eg a.ftur vera svo ellihniginn, eöa aö
eg sé barnungur. Þegar verið er að
ræöa um Grand Trunk Pacific samn-
inginn hér, þá er þaö eitt af megin-
atriöum i málafærslu þeirra er hon-
um vóru fylgjandi viS þingiö og
járnbrautarráSið, aS meS því a.ö
verja nægum peningum til þess aS
leggja þenna National Transcontin-
ental, og með ’því aS dr.aga úr mis-
hæðum og krókum, þá væri ekki ein-
ungis mögulegt, heldur beinn hagn-
aður fyrir járnbrautina, aS flytja
korn beint frá Alberta, Saskatchewan
og Manitoba til hafnanna í Montre-
al, Quebec, St. John og Halifax
Þetta var ein aðalástæSan, sem rétt-
lætti tvílagningu frá Levis til Monc-
ton. MaSur sem sérfróður var í
þessum efnum, Mr. J. G. Scott, frá
Quebec, ritaöi hvert bréfiö á fætur
öSru i blöðin, til þess aS taka af
allan efa um þ.a.S aS að Nationa!
Transcontinenta.l brautin, myndi
verða ein af mestu kornflutninga-
brautum veraldarinnar. Hæstv.
þm. (Mr. Meighen) spurði um dag—
inn, i sambandi við innflytjenda-
stefnuna: "Hvar eru innflytjend-
urnir?” Nú spyr eg, ásamt hr. þm.
frá Brandon: “hvar eru vagna.rnir
sem flytja korniS frá vesturfylkjun-
um ?” Hver er ástæöan, aS allur
þessi vitnisburður sérfræðinganna en
ekki leiknxa.nnanna, allar þessar full-
yröingar þáverandi stjórnar og járn-
brautarráöherrans fyrst og fremst,
allar þessar sérfræðiskýrslur, seúi
lagSar voru fyrir járnbrautarráðiS,
skuli hafa veriS gjörSar algjörléga
fyrir gýg? HvaSa stjórnmála-
eða hagsmunaáhrif hafa hér verið
aS verki, sem komiö hafa í veg
fyrir það, aS nokkurntíma hefir ver-
iS gerð tilraun til þess að flytja
korniS að vestan til Quebec á sumr-
um og Strandhafnanna- á vetrum?
Ef það er ófnögulegt, þá er bezt aö
segja þaS og sanna það, svo aö vér
getum þó aö minsta kosti fengiS enn
eina sönnun þess, aS þessi svokölIuSu
sérfræöingaálit sem hvetja til þess
aS ráöast í meiri háttar fyrirtæki,
eru ekki ávalt bygS á jafn traustum
grundvelli staSreyndar og hagsýni,
eins og oss einföldum og fákunnandi
leikmönnum er talin trú um.
Þá komum vér að Hudsonsflóa
brautinni. Eg heyrði mikiS um
það mál og kyntist því þegar eg átti
sæti hér á þingi, en'sérstaklega þeg-
ar eg heimsótti vesturfylkin fyrir
12 árum síöan, í þfiöja sinn ^S eg
held. Mér viröist heppilegast aS
við legSum allan sannleikann á borS-
ið fyrir þingið og canadisku þjóS-
ina. AS leggja brautina til enda-
stöðvar viS Hudsonflóann, ætti aldr-
ei aS verSa aS pólitisku atriSi. Mark-
miðið hefir ávalt veriS, aS opm
nýja bráut fyrié hveitiútflutninginn
til Englands um uppskerutimann áS-
ur en siglingaleiðin lokast, og með
því létta. á stórvatnaflutningun-
um. Þetta var ástæðan fyrir 25
árum síðan; þaS er ástæðan fyrir 12
árum siSan og það ætti að vera á-
stæðan nú, ef vér værum ekki hrædd-
ir við að láta þjóðina vita aS vér er-
um þar að leggja i fyrirtæki, sem enn
hefir ekki verið ákveSiö kvaS kosta
mundi, en sem sennileg.a. fer með
$50,000,000. Mér skilst að sigl-
ingar um flóann séu sæmiiega auð-
veldar eftir þeim vitnisburði sem eg
hefi lesiS ,og viðað aS mér síðustu.
20 árin. Alt kemur undir sigling-
unum uni sundiö. ÞaS er fpll-
sannaS aö þriggja mánaða sigling um
sundið er möguleg, og að þar a.f
leiðandi gætu bændurnir í vestur-
fylkjunum komið t. d. 100,000,000
mælum af hveiti á Norðurálfumark-
aöinn áður en tekur fyfir St. Law-
rance leiöina, en nú veröa þeir aö
bíða í hálft ár til þess aö framleið-
endur, kornkaupmenn eða samlögin
fái fult ahdvirði þeirra, og þess vegna
ættum vér aö vera svo djarfir að
segja, aö vér ráðumst í þessi út-
gjöld.' Látum oss játa aS þaS
borgi sig aö vesturfylkjabúar finni
það aö vér hér eystra lítum eftir
hagsmunum þeirra, ekki til þess aö
vernda þá, heldur fremur til þess aS,
hjálpa þeitn til þess aS efla Canada;
láta þá finna, aS tilraunir þeirra til
þess aS yfirstíga. erfiðleikana sem
náttúran bakar þeim, eins og hr. þm.
frá Brandon (Mr. Forke) komst að
orði á dögunum, eigi vísan víSfeSm-
an skilning og djarfmannlega að-
stoS hér eystra. Látum oss eigi
fela þá stefnu undir svolítilli nátt-
húfu — hugniyndina um að leggja
járnbraut um 100 milur vegar tili
þess að menn setjist aS við strendur
Hudsonflóans og St. Janies flóans,
sem nú eru ja'fnvel ekki byggilegir
villimönnum. Mér eru staöhættir
þar nokkuS kunnir. Eg þekki vel
trúbaSa, sem ihafa ferðast fram og
áftur um þessar stöövar í 25 ár, og
öllum kemur saman um þaS — verzl-
unarstjórum Hudsonflóa félagsins,
trúboSum og eftirlitsmönnum Iffdí-
ána, að þessar, slóðir séu ekki byggi-
legar bólfestumönnum. Vitanlega
getur bólfesta átt sér staö í noröur-
hluta Manitobafylkis og þeim hluta
af Keewatin, sem Manitoba fékk í
sinn hlut, en hún getur ekki átt sér
staö við strendur Hudsonflóans eða
St. James flóann. ÞaS ber engin-
nauösyn til þess aS leggja þangaS
járnbraut og byggja þar höfn nema
vér göngustum djarflega við þvi,
svo canadiska þjóöin skilji þaS, að
nauðsyn ber til þess að ljúka við
sjávarleiöina eins og járnbrautar-
leiöina. Mætti eg þess vegna
stinga þv.í aS stjórninni að viða aS
sér gögnum; sem eg hefi hvergi orS-
iö var viö, mér til stórfurðu? Fyrir
ári síöan var eg í Winnipeg, og átti
tal við viðskiftamenn, bændur, fram-
sóknarflokksmenn, liberala og con-
servatíva og eg sagði viS þá: “Þér
hafiS hér á næstu grösum fulltrúa
eins félags — eSa þér getiS náS til
aöalstöðvanna í London — sem
hefir siglt um Hudsonflóann í mein
en tvö hundruð ár. Vitanlega
hlýtur Hudson’s Bay félagið aS
hafa siglinga skilríki í fórum sínum.
ÞaS hlýtur aS vera hægt aS komast
aS því, hvenær sjóleiðin hefir opnast
á 'hverju ári; hvenær hún lokast um
miðsumar af ísreki aö austan eSa
vestan; hvenær hún opnist aftur. Öll
þessi atriði væri auSvelt að skýra
meS ábyggilegri skýrslu síSustu
151—20 áranna, aö undanteknu máskc
einu ári eöa svo, þegar sjóleiöin
kann að lokast klgjörlega. En yf-
irleitt er auövelt aö ná í sannanir
fyrir því hvert þessa sjóleið er hægt
aS nota til kornflutninga aS vestan.”
Mér var ómögulegt aö ná í einn ein-
asta mann, sem heföi séS nokkur
slík skilríki hjá Hudson’s Bay félag-
inu. En vissulega gæti stjórnin
trygt sér aSgang aö þeim. áSur en
hún ber fram lagafrumvarp sitt um
þetta mál.
En ef þaS er ætlun vor að dylja
hiS rétta markmið þessa stórkostlega
fyrirtækis undir því yfirskini aS
verið sé aö byggja þessar 100 mílur
af járnbraut til þess að staðfesta ný-
lendinga, þá rekur stjórnin sig á
annað úrlausnarefni. Hv. þm. fri
Peace River (Mr. Kennedy) talaSi
máli þess héraðs sem hefir sent hann
hingaö, á mjög viðeigandi hátt. Hv.
vinir minir, þm. frá Ghikoutimi (Mr.
Dubuc) og frá Lake St. John, Mr.
Sylvestre, hafa ekki að eins fullan
rétt, heldur er þaS bersýnileg skylda
þeirra, að sýna þinginu fram á það,
að það ber brýnustu nauðsyn til
þess aS leggja hringbraut meöfram
ströndum Lake St. John til þess að
efla landnám og létta undir með bú-
skapnum i þeim héruðum. Sömu-
leiöis er það skylda mín, að sýna
þinginu fram á þaS, að það ætti aS
lengja járnbrautarspottann milli
Montreal ogj Mont Laurier til norð-
urs, svo að canadiskar fjölskyldur,
sem nú eru að flytja þúsundum sam-
an tili ^Bandarikjanna sökum land-
þrengsla gæti tekiö sér bólfestu þar.
MeS öðrum orSum: ef þér ekki lítið
á Hudsonflóabrautina, sem stórkost-
legt fyrirtæki, sem ráðist er i til þess
að flytja. hveiti yfir AtlanzhafiS,
þá verSið þér aS líta á hana sem
einn liS í þeirri stefnu, er leggur
járnbrautir til eflingar landnámi, ekki
einungis i Manitoba eða Saskatche-
wan, heldur qg um alt Canada. Eu
svo læt eg aþð stjórninni eftir, og
dómgreind hennar, aS taka þann
kostinn sem hún álítur heppilegastan
fyrir Canada í heild sinni. Eg áskil
mér auSvitað fullkominn rétt til
þess aö leggja rninn dóm á gerðir
hennar í því efni, er þær koma í
Ijós.
Eg ætla mér ekki að tala. um rétt-
indi Strandfylkjanna í kvöld. Eg
vil að eins gera, þá athugasemd aS
mér finst ekki taliö um konunglega
nefnd láta sérlega vel í eyrum. Það
er ef til vill af því, að konungurinn
er höfuS stjórnar vorrar, en mér
viröist aö það myndi vera í einu
hagkvæmara, fljótlegra og ódýrara,
aö fela þinginu þessa rannsókn.
HvaS gæti veriö því til fyrirstö'ðu að
skipa sérstaka þingnefnd til þess aö
rannsaka málið, og væri sú nefnd
skipuð þm. frá strandfylkjunum aS
nokkru leyti, en aðrir nefndarmenn
væru úr ihinum fylkjunum. Þegar
Nova Scotia fylkinu er ant um eitt-
hvert málefni þá ætti oss að vera
ant um þaö líka. Þeir er,u Canada-
menn alveg eins og viS. Þeirra hér-
að er oss alveg eins kært og Quebec
eða British Columbia eru kær íbú-
um þeirra, fylkja. Þeirra málefni
er partur af málefnum þjóðarinnar.
Af öllu hjarta langar mig til þess að
fá aS taka þátt í áhyggjum þeirfa,
og þó a.S eg ekki kæri mig um að
í státa með konunglegri nefnd, þá
er eg albúinn að taka tillit til þeirrar
niðurstöSu sem þingnefnd kemst aö
i þessu máli. Sú nefnd á aö finna.
að máli menn úr strandfylkjunum,
sem eru fulltrúar fiskiveiðanna,; full-
trúa iönaSarins, sem tollverndunin
■hefir eySilagt samkvæmt vitnisburði
Mr. McCurdy; fulltrúar verkamanna,
bænda og eplaræktarmanna í fylkinu.
Eg held aS meö því væri langt um
auðveldara að ná markmiSinu á þann
'hátt, sem leiddi alt ksýra.ra í Ijós
fyrir oss, fulltrúum þjóðarinnar,
svo aS vér ættum langtum hægra
með aö skýra fyrir kjósendum vorum
í Quebec, British Columbia og ann-
arsstaöar hvað helzt vakir fyrir
fylkisbúum í Nova Scotia. Eg
segi fyrir mig, aS eg er reiöubúinn
áð sýna kjósendum mínum þá hlið
þessara mála, sem varSa þjóSar-
heildina, eftir því sem komið hefir á
daginn í þessum frjósömu héruðum
í Austur-Canada, alveg til jafns við
þau mál er sérstaklega varöa vestur-
fylkin.
HvaS viðvíkur þeim kafla hásæt-
isræSunnar, sem fjallar um “nátt-
úruauSæfi Albertafylkis,” þá vildi
eg spyrja stjórnina, þótt eg ekki
endilega heimti svar í dag: Hvers
vegna aðeins Alberta? Hversvegna.
ekki Manitoha, Saskatchewan'? Hér
liggur það sama til grundvallar; á
sama stefna aS ráða. Hæstv foringi
andstæöinga sajgði hér á dögunum, að
það hefði \AriS hiS mesta glappa-
skot, að láta ekki fylkin fá umráð
þessara náttúruauöæfa í hendur,
strax frá upphafi. Þessi ummæli
vekja margvíslegar athugasemdir og
flóknar. Eg ætla mér ekki aS
rekja þær í kvöld, en þaS er skylda
mín aö skýra stjórninni frá því, að
þegar Saskatchewan og Alberta-
fylkin fengu viSurkenninga.rskjöl
sin í hendur, áriS 1905, frá þessu
þingi, sem þá deildi þeim rétti, sem
þvi hafði í grundvallarlögunum ver-
ið veittur af parlgmenti samveldisins,
þegar Hudson’s ,Bay félagið lét þessi
héröð af hendi^ þá var um þetta rætt
bæði ljóst og leynt. AS einum
manni undanteknum hygg eg að eg
sé eini maðurinn, sent enn er á lífi
hér í þinginu, sem er vitni að þeim
umræðufundum, sem leiddu til þess^
aS ákveSið var að sambandsstjórnin
skyldi fara nieð þessi náttúruauðæfi,
af ýmsum ástæðum; meSal annars
þeirri, að þær ættu aS vera trygg-
ing fyrir leifunum af skólaréttindum
kaþólsku og frönsku minnihlútanna
í þessum fylkjum. Mér er ekki í
hug að koma þinginu í opna skjöldu,
og er heldur engin ánægja að því að
■^ekja tipp þessi mál fyrir þinginu.
En eg væri aS bregöast skyldu minni,
herra forseti, eg væri að ganga. á
bak hátíðlegu loforði mínu þá, að ef
nokkur breyting yrðt' gerö á efni
þessara samninga, að þá skyldi eg
vitna um þá — eg segi, að eg væri
aö bregöast skyldu ntinni, ef eg krefð
ist þess ekki nú, aö frá siSferöis-
ábyrgöinni, sem þessir samningar
höfðu í för með sér, væri nú ekkt
vikið hætishót. I sannleika! eg
stenst það ekki aS nokkur stafur af
þessum skilmálum sé afmáður, án
þess eg ekki geri heyrttm kunnugt
hvaS satt er í þessu máli, og bendi
á hvern þátt eg sjálfur átti i þessuni
skilmálunt, og hvers vegna. Aður en
nokkuS verður afráSið um þetta mál,
þá verður aS ganga hreinskilnislega
frá því. hvaö gera skuli, viðvíkjandi
þeirri siSferSisábyrgö, er menn tóktt
sér á heröar, þegar ttm þessa skil-
mála var samið. Eg fer ekkt
fleiri orðum um þetta aö sinni.
Um breytingartillögu hæstv. for-
ingja andstæöinga (Mr. Meighen)
held eg ekki að eg hafi miklu viS að
bæta, það sem eg þegar hefi sagt.
Eg mætti þó máske taka þaö fram,
án þess aö nokkru leyti aS vilja
kasta rýrS á tillögu hæstv. þm., að
mér finst hann halda sér þar tölu-
vert í skefjum, eftir orrahrtSina síS-
ustu 2—3 mánuðina, og meS hliö-
sjón af ræ'ðunum, sem hann hefir *
haldiö undanfariS, ekki |tð eins hér
í þinginu, heldur og annkrsstaöar. T
þrjá mánuði gafst landinu á að
líta gríðarlegt fjall, af röksemda-
færslum, þar sem hver hátolla fæð-
ingarhriSin rak aðra. Sérstaklega /
í Quebec var aö verki glóandi eld-
fjall, er spúði hinum hörðustu átöl-
urn í áttina til Kingstjórnarinnar,
af þvi að hún heföi ofurselt sig fram
sóknarflokknum, til stórhnekkis fyr-
ir iönaðinn í Quebec. Jæja, þegar eg
las nú breytingartillöguna, þá fanst
mér aö eftir þessa tröllslegu jóösótt,
þá hefði fjallið einungis oröiS létt-
ara að veimiltítulegri, halakliptri
mús. En máske felst eitthvaö
meira í þessu, og sannarlega langar
mig til jjess að verSa þess vísari, ef
mögulegt er.
Hæstv. foringi anstæðinga talar
um “þetta ginnungagap atvinnuleys-
ins”, í landinu. En hvorki hann,
né nokkur annar hv. þm., sem sat
hér á þingi 1914—1917, og frá 1917
—1921, má ganga fram hjá því, sem
auSvitað er, aS aöalorsök atvinnu-
leysisins í Canada, er aS kenna
þeirri stefnu sem viS tókum á ófrið-
arárunum. Þúsundir ungra manna
voru teknar í herinn, viljugir, nauð-
ugir, og aðrar þúsundir voru dregn-
ar úr sveitunum inn í borgir og bæi,
til þess aö vinna í vopnasmiSjunum.
AfleiSingin er sú að nú gengur borg-
asýki yfir landiS, bein afleiSing
þessarar stefnu. ÞaS er stað-
reynd um allan heim, að þegar
búiS er að rifa. sveitamanninn upp
meS rótum og koma hönum niöur
í bæjunum, þá er ákaflega erfitt a5
fá hann til þess aS hverfa aftur aS
sinni fornu iöju. Hann hefir
breytt um IifnaSarhætti, og þótt
hann jhafi ekki algjörlega fest rætur
í borgarlifinvi, þá er hann losnaSur
úr þeim jarðvegi Sem hann var gróð-
ursettur í, og hefir þá oft samlag-
ast löstum og yfirborðstilveru borg-
arbúans, og hefir ekki nægilegt
mótstööuafl, félagslega eða andlega,
til þess aS veita áhrifum borgarinnar
mótstöðu. Þetta er afar erfitt viS-
fangs, ekki sizt þar sem eins hagar
til og hér meS oss. Eg hefi sann-
færst um þaS af eigin reynslu, og
þeim athugunum, sem gerðar hafa
verið í öðrum löndum, aS engin lög,
engin stjórnmálastefna geti til fulls
ráSið fram úr þeim vandræðum, sem
vér eigum nú viö aS búa. Eg á-
lít aS þaö eina, sem vér getum gert
í þessu efni, er aö reyna aö koma
málum vorum í þaö horf, aS í hug-
um, fólksins endurfæðist sú sann-
færing, að j það borgi sig, að hverfa
aftur út í sveitina, eða aö sitja. þar
kyr, eins og hr. þm. frá Brandon
(Mr. Forke) skýrði svo ljóst fyrir
oss um daginn.
Hvað viðvikur vernd á landbún-
a'ðar afurðum, þá hafa hv. þm.
skýrt þaS mál betur en eg get gert
m4r von úm aS gera. En mig
langar til þess að minnast á eitt at-
riði í ræöu hæstv. foringja andstæS-
inga, er hann vék aö vernd þeirri
er ávaxtabændur og garðyrkjumenn
nytu. Hann sagði að vér leyfðum
útlendum afurðum inn í landið,
hindrunarlaust, í þrjá mánuði, eða
þar um bil, og svo þegar neytendur
hefðu “fengið nægju sína,” þá væri
úti um alla. möguleika fyrir cana-
diskum ávaxtabændum. Mér er
ekki nákvæmlega kunnugt um það