Heimskringla - 02.06.1926, Qupperneq 5

WINNIPEG, 2. JÚNÍ 1926.
HEIMSKRINGLA
6. BLAÐSÍÐA.
Þ J E R SE M NOTIÐ
. TIMBUR
K A U P I Ð A F
The Empire Sash and Door
COMPANY LIMITED
Birgðir: Henry Ave. East. Phone A 6356
Skrifstofa: 5. Cólfi, Bank of Hamilton
VERÐ % GÆÐI ÁNÆGJA.
mæli löggjafarþings vors, og um feröum og þvíl., eins verbúðalífinu,
leitS hins íslenzka ríkis, en sá at-
burlöur væri svo merkilegur, þS!
engin þjóð með lífsmarki léti slíkt
ónotaö.
Þögnin sem hefir veriö um þetta
mál, bendir til þess, aö mönnum sé
þaö ekki ljóst, hve mikiö vandamál
aö undirbúningurinn er, og jafn-
framt hve mikiö velti á því, að af-
mælishátíðin verði okk^ur til sóma,
en ekki til skammar. — Alþingi
hefir gert ráðstafanir til þess, aö
saga þess yröi rituð. Skipuð hefir
verið Þingvallanefnd. — Þá er upp-*
talið það, sem gert hefir verið.
1 Lesbók Morgunblaðsin.s hefir
málinu verið hreyft, og gerð þakk-
arverð tilraun til að auka eftirtekt
á málinu. En hér má ekki slá
vandlcgri íhugun á Jrcst, flaustra
undirbúningnum af, og dæma síðan
eftir á, hvernig fariö hefir. Hér má
enginn harnalegur mctnaður um
frumkvæði komast að.
Mest er um vert, að menn komi
sér saman um markmiðið, velji síðan
og hafni tillögum um undirbúning.
Vék ræðumaður siðan að tillög-
um þeim, er honum hefði hug-
kvæmst.
ÞjóðháUðin 1930 verður dóms-
dagur þjóðar vorrar,
hvort sem við viljum eða viljum
það ekki. Fulltrúar koma hingað
frá erlendum þjóðum. — Þeir dæma
sína dóma.
En rétt er, að við notum þetta
tækifæri til þess að prófa sjálfa
okkur, til þess að komast að raun
um, hverir við höfum verið, og
hverir við erum. Þetta markmiö
verðum við að hafa hugfast, og get-
um síðan áttað okkur á, hvernig þvi
markmiði bezt verði náð.
<Semja þarf vandað rit um land og
þjóð, likt og Norðmenn og Sviar
sömdu fyrir aldamótasýninguna. i
Paris. Rit þetta verður að vera á
erlendu máli, helzt ensku. Þar þarf
að vera gagnorð og nákvæm lýs-
ing á náttúru landsins, veðráttu,
jarðmyndun, dýra og jurtalífi o. fl.
yfirliti yfir sögu vora, — lýsing á
atvinnuvegum o. m. m. fl. — Rit
þetta verða þeir menn að semja, 'er
við eigum hæfasta í hverri grein.
Þarf það a.ð vera ljóst yfirlit. Er
augiljóst, að það er ekkert áhlaupa-
verk að semja slikt rit.
Um sumt af þvi, Sem lýsa. þarf í
riti þessu, hefir alls ekkert verið rit-
að áðurj t. d. um listskurð vorn, um
gull- og silfursmíði um tréskurð o.
m. fl. I ritinu þarf að vera fjöldi
ágætra mynda. ^
Alþingi hefir byrjað á því að
hugsa um, að ritið yrði sa.ga þings-
ins. Það eitt er meÖ öllu ófull-
nægjandi til þess að gefa yfirlit yf-
ir menningu vora. Alþingissagan
verður rituð á islenzku, og verður
þvi lesin af fáum útlendingum.,
Annað, sem gera þarf er kvik-
mynd af náttúru lands vors og þjóð-
Ufi voru. Verður hún að vera
svo vönduð, að hún jafnist á við
beztu kvikmyndir. 'fGat ræðumaður
í þessu sambandi um kvikmynd Lofts
Guðmundssonar, er væri á margan
hátt gölluð, sem eðlilegt er, með
, frummyndasmíði tins og han.a).
Reglan sú þarf að vera við mynda-
töku þessa, að sýna. hið bezta í
hverri grein. T. d. i öllum vinnu-
brögðum. Urvalsverkafólk í öllum
greinum þarf að sýna vinnubrögð
þjóðarinnar. Gætu ungmenn.a.félög-
in annast um það, að gret>slast eft-
ir, hvar hægt væri að finna beztu
menn í hverri grein.
Sýna þarf t. d. fullkomnustu
vinnubrögð á fyrirmyndarbúum og
fyrirmyndarskipum, svo og allskon-
ar íþróttir o. m. m. fl.
Auk þess þyrfti að sýna á mynd
þessari ýrriislegt af því, sem er að
hverfa eðaTer þegar horfið úr þjóð-
lifinu, svo sem ýmislegt úr búskap
í fornum' stíl, með fráfærum, grasa-
eins og það var. Sýna þarf sveita-
bæi, eins og þeir eru nú þjóðlegast.
ir, og eins verbúöir, eins og þær
voru. Mætti t. d. reisa slika verbúð
fyrir myndina, í Þorlákshöfn, eing og
þeim er lýst í hinni alkunnu Eim-
reiðargrein eftir Odd Oddson. —
Mintist ræöumaður á margt annað,
sem sýna þyrfti á þessari mynd.
En þareð myndin sýnir að eins úr-
val og fyrirmyndir i hverri'grein, a
hún að verða einskonar skóli fyriv
almenning hér á landi i ýmsum
verklegum greinum, a.uk þess sem
hún kynnir þjóð vora út um heiminn.
Mynd, sem þessi,- fæli í sér hvöt til
allra, að vera ekki lakari en myndin
sýnir.
Kostnaðurinn viö myndatokuna
ætti að fást endurgreiddur með því,
að selja. sýningarréttinn.
Þá er næsta mál á dagskrá, hin
almcnna sýning 1930. Tilhögun
ýmsra deilda hennar annast ýms fé-
lög, t. d. BúnaðarféLag Islands ann-
ast um búnaðarsýninguna. Fisklfé-
lagiö um fiskisýninguna. Heimilis-
iðnaðarfélagið annast um heimilis-
iðnaðinn o. s. frv. (Lagði ræðumað-
ur sérstaka áherslu á heimilisiðnað-
arsýninguna, og þann hluta sýning-
arinnar, seut kvenþjóðin annaðist).
Þar á að vera matsölustaður, þa.r
sem framreiddir verða allir íslenzk-
ir matarréttir meðal annars úr ís-
lenzkum grasnytjum.
Gefa þarf út matreiðslubók í sam-
bandi við sýningu þessa og matsölu-
staðinn. Sýndi ræðum. fram á,
hve afar mikla hagfræðilega þýð-
ingu það hefir, að þjóðin eigi hent-
ugar og praktiskar matreiðslubæk-
ur. '
Hvar á sýningin að vera f
Ræöumaöur leit svo á, að eigi geti
verið um annan stað að ræða en
Reykjavik, því sýningarhald á Þing-
völlum yröi alt of erfitt.
Mintist hann því næst á tillögu þá
hér i þlaðinu fyrir skömmu, að bygð-
ir yrðu sérstakir sýningarskálar.
En þetta. telu G. F. of íburðar-
mikið, og rétt að nota það fé, sem
færi til skálagerðar til einhvers
annars, er nauðsynlegra væri. Hon-
um fórust orð á þessa leið:—
Þessi sýning okka.r 1930 verður
ekki annað en smákríli, sbr. vi^ al-
mennar sýningar meðal erlendra
þj óða.
Til þess að sýningin fái stórfeld-
an heilda.rsvip, þyrfti að byggja
skála fj’rir fleiri hundruö þúsund
krónur. Vel gæti svo farið, að
örðugt yrði að fá vinnuafl til þeirra
bygginga, en þær síðan lítils virði.
— Hagkvænxara yrði að hafa sýn-
inguna í húsum þeim, sem /til eru i
'bænum, —: barnaskólahúsunum
tveim, Iðnskóla, Kennaraskóla, e.‘ t.
v. Stúdentagarði og víðar.
Ef sýningin yrði á mörgum stöö-
um, og hver deild út af fyrir sig, þá
munu sýningargestir skoða hverja
deild grandgæfilegar, en ef öllu
yrði safnaö saman á einn stað.
Með þessu þrennu, sem getið hefir
verið um, yfirlitsritinu, kvikmynd-
innj og sýningunni — gerir þjóðin
upp reikning sinn, og eru þessi und-^
irbúningsverk sjálfstæð, hvernig sem
fer um sjálf hátíðahöldin.
Móttaka gesta.
Gert er ráð fyrir, að fleiri ferða-
menn komi hingað 1930 en nokkru
sinni áður. Von er á, aö bygt
verði hér veglegt gistihús fyrir
þenna tíma, án styrks frá hinu op-
inbera. En húsrúm gistihúsa mun
hrökkva skamt. Búast má við, ajj
allir húsráðendur í bænum verði að
þrengja að sér. Innléndir gestir
sjá sér að sjálfsögðu fyrir verustað,
og eins munu Vestúr-Islendingar, er
hingað koma, geta fengið sér hér
húsrúm hjá vinum ®g vandamönn-
um. Þá rná og búast við, að fa.r-
þegjaskip hafi hér viðdvöl, meðan á
aðal hátíðahöldunum stendur, og
gestir geta bjargast við að hafa
næturstað á skipum úti.
A Þingz'öllum
má búast við að verði 10—20 þús.
manns saman komnir. Hinir út-
lendu gestir, sem veröa hér sem full-
trúar erlendra. þjóöa, verða að hafa
þar húsrúm á opinberu gistihúsi. En
sjá verður þeim útlendingum fyrir
tjöldum, sem eigi fá þar húsrúm.
Allir innlendir gestir eigá að sjá
sér fvrir verustað á Þingvöllum.
Væri heppilegast, að hver sýsla og
kaupstaður fengju þar sitt afmark-
aða svæði til þess að reisa þar tjöld
eða búðir. Og hefðu þeir um-
sjónarmenn, er sæju um að halda
reglu, hver á sínu svæði.
Annars er of snemt ákveða um
tilhögun sjálfra hátíðahaldanna. Að
sjálfsögöu þarf ljóð að yrkja, söng-
flokka að æfa og þvíuml., og er
nauðsynlegt að veita þeim styrk til
þess, er geti gefið sig við slíkum
undirbúningi. —
Ef þjóðleikhús verður komið hér
upp 1930 þarf að sýna þar nýjaty
söguleik o. m. m. fl. kemur hér til
greina. öllum mun koma saman um,
að þegar um hátíöahöld er a.ð ræða,
sem þessi, verður eingöngu að velja
menn eftir hæfileikum þeirra í hverri
grein.
Ræðumaður skifti þessu alþingis-
hátíðarmáli í þrjá flokka:
I 1. flokki er Alþingissagan, ritið
um land og þjóð, kvikmyndin og
sýningin.
I 2. flokki bygginga.rnar. Um
þær sér Hingvallanefnd, sú, sem
skipuð er.
I 3. flokki eru hátíðahöldin sjálf.
Ræöum. leggur til, að skipuð verði
nefnd 3 mahna, er tæki 1. flokk að
sér. Yrði nefndin þrískift, einn tæki
að sér að sjá um ritið um land og
þjóð, anna.r tæki kvikmyndina að
sér, og þriðji umsjón með undir-
búningi sýningarinnar.
Þingvallanefndin sæi um þau
mannvirki, er gera þyrfti.
Þá jáði og skipuð sérstök nefnd
til þess að undirbúa og hafa. um-
sjón með hátíðahöldunum, en allar
þessar þrjár nefndirsynnu saman, —
væru raunaf ein þrískift nefnd.
Taldi ræðum. ekkert fráleitara en
það, að alþingjishátíSin 1930 yrði
innihaldslaust veisluglingur, og munu
allir landsmenn ljúka upp einum
munni um, að slíkt væri hin mesta
óhæfa.
Að endingu sýndi ræðum.' fra.m á,
hve mikla þýðingu það hefði fyrir
þjóðina, að hún gengi hér að verki
með samstiltunf kröftum, til drengi-
legrar aflraunar, til þess að sýna. alt
hið bezta, sem þjóðin gæti. Þá sæist
og í hverju okkur væri helzt áfátt.
Þó mikið væri aðhafst með þjóð
vorri, þá vantaði tilfinna.nlega vinnu-
gleðina, en hún kæmi þegar kraftar
sameinuðust í því að ná hinu setta
marki, að gera. alþingisafmælið sem
veglegast.
—Lesb. Morgunbl.
Skemtilegar tilviljanir.
Eftir dr. Hclga Pjcturss.
I.
! “Nokkur atriði úr utanför
minni” heitir mjög fróðleg ritgerð
eftir Einar H. Kvaran í Morgni síð-
asta (VI, 2.). Segir þar, s. 161:
Þann 27. sept. síðastliðinn ritar Con-
an Doyle í eitt af Lundúna blöðun-
um: “Síðasti mánuðurinn hefir
verið merkilegasta tímabilið í sögu
spirítismans. H.ann hefir eignast
þúsundir af nýjum fylgismönnum, og
eftir því, sem eg lít á, hefir hann
eflst meira þenna mánuð en á und-
anförnum 10 árum —”
V
Þetta þótti mér gott að lesa. Eg
hefi nefnilega gefið í skyn, bæði á
íslenzku og öðrum málum, að það
mundi verða mikill ávinningur fyrir
spíritista, aft gefa gaum kenningum
rhinum. Menn munu því geta skil-
ið, að mér þykir það ekki lítið
skemtileg tilviljun, að fyrsta mán-
uðinn eftir a.ð farið er að minnast á
kenningar þessar á Englandi, fer
eins og þarna segir. Fyrsta greinin
í Light, 22. ágúst s.I., er um Nýal
(Light er vikublað, sem kemur út í
Lundúnum og skáldið David Gow
stýrir af mikilli snild.) 'Er í grein
þessari sagt frá rækilegri og merki-
legri ritgerð um Nýal, eftir Arnold
Wall, prófessor í enskri bókmenta-
sögu við háskólann í Christchurch
á Nýja Sjálandi. Ritgerðin er
prentuð í stórblaðinu The Press, og
heitir: A Thinker in Thule (islenzk-
ur heimspekingur). Hefir prófessor
Wall notað íslenzku kunnáttu sína
vel og giftusamlega og mjög virðist
mér það eftirtektavert, að fyrsta
rækilega útlenda ritgerðin um Nýal,
skuli koma í því landi,^em talið er
vera mesta' framfa.ralandiö á jörðu
hér. Ekki er þó enn alt sagt, sem
sögulegt er i máli þessu. A undan
greininni sem Light flytur um Nýal,
hefir höfundurinn sett vísu þessa:
No shadow but its sister light
Not far away must burn
No weary night, buf morning
bright
Shall follow in its turn.
Þarna er að því vikið, að eftir
þrautanótt komi bjartur morgun, og
verður því ekki neitað, að einnig
þetta er skemtileg tilviljun, þar sem
verið er að ræða um verk manns sem
síðastliöin 12 ár — svo að eg nefni
að eins erfiðasta kaflann á ekki
góðri ævi — hefir orðið að fara a
mis við meir en 20000 nauðsynlegar
svefnstundir.
I öðrum blöðum af Light, eftir að
minst hefir verið þar á Nýal, eru
þessar fyrirsagnir The Radio mind
and Huma.n Wireless (maðurinn sem
þráðlaus stöð), og þarf va.rla að
segja þeim sem lesið hafa Nýal, að
mér hafa fallið þær fyrirsagnir vel
í geð. I Light, 28. nóv., er grein
eftir mig, með fyrirsögninni Sleep,
dreams and the after-life (svefn
draumar og lífið eftir dauðann).
— Hefi eg þá gert nokkra grein
fyrir kenningum mínum, bæði í
ensku tíma.riti og þýzku, báðum í
fyrstu röð þess kyns blaða.'
II.
Miklu seinna hefir máli þessu mið-
að áfram en þurft hefði, og kemur
það að nokkru leyti af því, að þó
að ekki skorti áhug.a, þá vinst a!t
seint, þegar að miklum hluta eru
pindingar í hvíldar stað. En þó
er dráttur þessi meir öðrum að
kenna en mér. Því að þrátt fyrir
alt, hefi eg sagt það sem nauðsyn-
legt var að segja.
Vinir minir sumir virðast hræddir
um að enn kunni að líða tugir ára,
áður máli fiessu fári að verða sig-
urs auðið. En sú hræðsla er á-
stæðulaus. Þeg^- á næstu árum
munu verða miklar breytinga.r til
batnaðar. Alt er nú að verða auð-
veldana. í þessum efnum en verið hef-
ir. Þegar sýnt Jiefir verið fram á,
eins og ítalskur prófesson kvað hafa
gert, að mannsheilinn sé öflug þráð-
k.us sendi- og móttökustöð, . þá
verður óumflýjanlegt að láta ^sér
hugkvæmast, að samband við þess-
konar þráðlausa.r stöðv* á öðrum
stjörnum geti átt sér stað, og meira
þarf ekki til þess að menn uppgötvi,
•að slikt samband á sér stað i raun og
veru. Og þegar ráð eru fundin til
að láta menn sjá það sem fram fer á
St. James Private Continuation School
and Business College
Portage Ave., Cor. Parkznezv St., St. James, Winnipeg.
Auk vanalegra námsgreina veitum við einstaklega góða til-
sögn í enskri tungu, málfræði og bókmentum, með þeim til-
gangi að gjöra mögulegt fyrir þá sem frá öðrum þjóðum
koma að láta í ljós beztu hugsanir sínar á fósturmáli sínu
Enskunni, eins vel og innfæddir geta gjört.
Þeir, sem standast inntöku prófið, sem er ekki enfitt, geta
byrjaö strax.
Skrifið, eða sækið persónulega um inngöngu frá klukkati
8—10 að kvöldinu. Gjald frá $5.00 á mánuði og hærra.
Einnig má fá upplýsingar þessu viðkomandi hjá Mr. H.
Eliasson, og er þeim sem tamari er íslenzkan, bent á að snúa
sér til hans. Simanúmer N-6537 eða A-8020.
Sími N 8603
Andrew’s Tailor Shop
Föt búin til eftir máli. — Hreinsun og pressun
Verk sótt og sent heim.
ANDREW KAVALEC
346 Ellice Ave., Winnipeg
fjarlægum stöðum, þá fer að verða
auðveldara að koma fram þeirri upp-
götvun, að draumalífið byggist, að
miklu leyti, á nokkurskonar þráð-
lausum myndasýningum.
Frægur verkfræðingur danskur,
sem mintist á það, hversu furðulega
tnargar uppgötvanir . hefðu verið
gérðar á fyrsta fjórðungi þessarar
aldar, kvaðst ætla að næstu 25 árin
mundu varla geta orðið eins frjó i
þeim efnum. . En þau niunu verða
margfalt frjórri. Þegar þessi,. ó-
þroslcaða lífstöð sem jörð vor er,
fer, fyrir bætta samstillingu, sakir
fenginnar þekkingar á aðalatriðum,
að komast í betra samband við full-
komnari lífstöðvar, þá munu verða
meiri framfarir á einum áratug, en
á hundruðum ára áður. Vér förum
i þá að sjá leið til að útrýma a'llri
eymd og vesöld af jörðu hér. Og
sérstaklega er gott að hugsa til þess,
að læknarnir munu læra að nota
þannig lífgeislanina, að engin verð-
ur sú veiki og þjáning, sem þeu
geti ekki ráðið við.
Á nýárinu 1926.
—Lesb. Morgunbl.
Hveitisamlagið.
Það er yðar eigin fyrirtœki.
“The Western Producer”, dags.
þann 20. maí, skorar á bændur að
ganga í Samlagið, og segir í því
sambandi frá bónda, sem ekki var
meðlimur, en sem kom á skrifstofu
blaðsins nýlega. Þessi bóndi sagð-
•is.t ekkert hafa út á Samlagið að
setja, en sagðist hafa selt uppskeru
sína i fyrra fvrir svolítið hærra verð
en Samlagið hefði borgað. Hann
gekk inn á að hann hefði getað selt
uppskeru sína á góðu verði, þó að
hann hefði selt á þeim tíma árs sem
verð vnjulega fellur mjög mikið,
þegar mest af hveitinu er borið á
markaðinn. Kann viðurkendi einn-
ig að hann hefði ekki getað gert
þetta áður en samlagð tók til starfa.
Einhverntíma segist hann ef til vill
ganga í Samlagið.
Hér er maður, sem skilur, að hin
reglubundna sala Samlagsins hefir
komið í veg fyrir að verðið falli
mjög mikið á haustin. Jafnvel þeir,
sem ekki tilheyra Samlaginu, hagnast
þess vegna beinlinis fyrir starfsemi
þess; en þessi bóndi, og það eru vafa
laust margir, sem eins er ástatt fyrir,
geta ekki skilið að með þvi að standa
fyrir utan Samlagið, eru þeir að
verða einu hættulegu óvinirnir, sem
það á. Það er sjálfum þeim fyrir
beztu að gerast meðlimir og að veita
því þann stuðning, sem þeir geta.
Gamalt máltæki segir, að maður
sakn.i ekki vatnsins fyr en brunnur-
inn sé orðinn þur. I Bandaríkjunum
var tóbakssamlag, sem stprfaði á
því svæði, sem framleiðir dökt tó-
bak. Árið 1922 voru tveir þriðju af
framleiðslunni bundnir við samlagið
með samningum. Af ýmsurn ástæð-
um, ekki sízt vegna starfsemi einka-
kaupmanna á móti því, héldu bænd-
urnir ekki trygð við það. 1925 af-
réði stjórnin að höndla. ekki þessa árs
uppskeru. Verðið féll ta.farlaust, og
fáum vikum eftir að þetta var opin-
berað, var verðið fallið svo, að það
var komið 40% lægra en það var
meðan samlagið starfaði.
Það er enginn vafi á, að Tóbaks-
samlagið hélt verðinu stöðugu þtssi
þrjú ár, sem það starfaði. Bændurnir
skilja það nú. Bæði þeir, sem yfir-
gáfu samlagið, og þeir sem aldrei til
heyrðu því, heimta nú að það taki
aftur til starfa, og kaupmenn og aðr-
ir, sem sjá að velgengni þeirra er
komin undir velgengni bændanna, eru
einnig a.ð vinna að endurreisn þess.
Báðar þessar sögur sýna fyllilega,
að samlögin eru bændanna eigin fyr-
irtæki, en ekki góðgerðastofnanir, er
þeir viðhalda til arðs fyrir enhverja
aðra. Velgengni hveitisamlaganna í
Canada stafar af því, að canadiskir
bændur í þúsunda tali skilja þetta,
og vinna a.f dáð og dug að þroskun
þeirra og velferðarmálum.
Lesendur eru mintir á, að þeim
stendur til boða að senda spurningar
um Hveitisamlagið, starf þess og
tilhögun, til blaðsins, og verður þeim
þá svarað í þessum dálk.
SKEMTIFERDIR
FARBRÉF TIL SÖLU
15. MAÍ
tll
30. SEPT*
AUSTDR-C AN 4DA
MfiÐ JÁRXBRAUT EBA JÁRNBRAUT OG SKIPI
KYRR AHAFSSTRANDAR
ÞRÍHYRMNGSLEIÐJN — — ALASKA
JASPER NATI0NAI PARK
■ ■■ >..- MT. ROBSON PARK ----
GILDA TIL HEIM-
FERÐAR
tll 31. OKTÖBER
1026
Skemtifer'Sir undir umsjá leiðsögumanna.
eru þirRilegar fyrír
KENNARA, LÆKNA, LÖGMENN,
KAUPSÍSLUMENN og KVENFÖLK
FerTHr I Jftll tll
Stórbretalands og Meginlandsins
PRINCE EDWARD ISLAND
KYRRHAFSSTRANDAR
Skemtanlr á merkum stöt5um á leit51nni.
.... BEINAR FERÐIR FRA VESTUR-CANADA TIL _
Eucharistic Congress, Chicago
20.—24* JfiNl, 1926.
FinnlD, o«: fftl5 fullar iipplýslngar
hjfl einhverjnm umboiismannl
CANADIAN NATIONAL RAILAVAYS
e?Sa akrifiö.
W. J. RUINLAN,
District Passen«:er Agrent
Winnipew, Mnn