Heimskringla - 23.06.1926, Blaðsíða 4

4. BLAÐSTÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 23. JÚNÍ, 1926.
Hcimakrin0la
(Stofnu^ 1S86)
Kemur ttt á hverjum mlttvikudosrl.
EIGEXDCK:
VIKING PRESS, LTD.
8S3 o* 855 8ARGENT AVE., WINNIPEG.
Taldfml: N-flS37
Ver« bla?5sins er $3.00 Irgrangurinn borg-
lst fyrirfram. Allar borganir sendist
THE VIKING PREBS LTD.'
SIGFÚS HALLDÓRS frá Höfnum
Ritstjórl.
JAKOB F. KRISTJÁNSSON,
Ráðsmaður.
UtnnfiNlirfft tll blnlfninfii
rHE VIKIJÍO PHESS, ntd., Box 810
UtanftNferlft tll rltNtjöranMt
EDITOR IIEIM8KRIIVGI.A. Ilox 3105
WUIIVIPEG, MAN.
"Heimskrlngla ls pnbllshed by
The Vlklne Preaa Ltd.
and printed by
CITY PRINTING «fc PUBI.ISHING CO.
853-8N5 Sareent Af(, Wlnnlpew, Maa.
Telepbonet N 6537
WINNIPEG, MAN., 23. JÚNÍ 1926.
Enn um Björgvins-
málið.
XJndirrituð nefnd, er frumkvæði átti
að því, að samskot skyldu hafin meðal
fólks vors hér í álfu, í þeim tilgangl að
afla hr. Björgvin Guðmundssyni frekari
mentunar í hljómlist, finnur sér skylt, að
skýra vitund frá gangi málsins á ný.
Að því hefir verið vikið áður í viku-
hlöðunum íslenzku, að svo fremi að
nægilegt fé safnist í tæka tíð, myndi
Björgvin verða sendur á hljómlistarskóla
þann í Lundúnum, er Royal Collage of
Music nefnist. Hefir stofnun sú þegar
getið sér hið mesta frægðarorð, og hafa
þaðan útskrifast ýmsir hinna allra merk-
ustu sönglagahöfunda samtíðarinnar,
svo sem Coleridge, Taylor, Stanford,
Vaughn Williams, Chas. Wood og margiv
fleiri. Eins og gefur að skilja, er við
skóla þenna aðeins úrvalskennurum á að
skipa, og þarf því eigi að efa, að Björgvin
myndi verða þar aðnjótandi þeirrar full-
komnustu fræðslu, sem völ er á. Geta
má þess og, að þrátt fyrir ágæta kenslu-
krafta og annan aðbúnað, er kenslan þar
þó að mun ódýrari, en við margar aðrar
stofnanir slíkrar tegundar.
Fé það, sem inn er komið í sjóðinn,
nemur talsvert á tólfta hundrað dala. En
til þess að nefndinni reynist kleift að
skera úr, hvort nokkuð verði af utanför
Björgvins eða eigi, þarf hún að fá að
minsta kosti níu hundruð dali í viðbót,
fyrir 1. ágúst næstkomandi, og ber hún
það traust til glöggskygni og góðvildar
almennings, að marki þessu verði auð-
veldlega náð.
Nefndin er innilega þakklát öllum
þeim, er þegar hafa látið eitthvað af
hendi rakna til þess nauðsynja fyrirtæk-
is, hvort heldur sem um stórar eða smá-
ar upphæðir var að ræða. En á hinu er
henni engin launung, að hún hefir sætt
talsverðum vonbrigðum í sambandi við
hinar smærri upphæðir, að þær skuli
ekki hafa orðið fleiri fram að þessu, —
undirtektirnar almennari, því að komið
fyllir mælirinn. Leyfir hún sér því að
skora á almenning af nýju, að senda inn
tillög sín við aljra fyrstu hentugleika, og
skiijast eigi við málið fyr en yfir lýkur.
Néfdnin gengur þess eigi dulinL að
raddir hafa komið fram, er dregið hafa
í éfa, að rétt væri frá öllu hermt, að því
er viðkæmi hæfileikum Björgvins, hvort
eigi hefði hlaðið verið á hann qflofi og
þar fram eftir götunum. Bezta svarið
er að sjálfsögðu að finna í verkum Björg-
vins sjálfs. Þeir sem hejTðu helgikant-
ötuna “Til komi þitt ríki”, eru auðvitað
ekki í nokkrum minsta vafa um hæfi-
leika Björgvins, sem tónskálds. En svo
eru þeir líka margir, sem eigi urðu þeirr
ar ánægju aðnjótandi, að hlýða á það
fagra verk. Og frá sjónarmiði slíkra
manna gæti málið horft nokkuð öðru-
vísi við. En til þess að taka af öll tví-
mæli, sneri nefndin sér til eins hins lærð-
asta söngfræðings hér í borg, jafnvel í
öllu landinu, og Teitaði óhlutdrægs álits
hans, um hæfileika Björgvins Gudmunds-
sonar, og leyfir hún sér hér með að leggja
það fram fyrir almenning orði til orðs,
eins og henni barst það í hendur:
“Mr. Bjorgvin Gudmundsson’s gift and
achievements as a composer presented
themselves in a striking way to my notice
during the past winter when I attended
a performanoe of ihis sacred cantata
“Thy Kingdom Come” at the First Luth-
eran Church in this city. Since that time
I haves had further opportunities of be-
coming familiar with Mr. Gudrmmdsson’g
writings as well as his interests and
methods of work.
Bearing in mind that Mr. Gudmunds-
son is self-taught and that up till now his
main professional work has not been mus-
ical, his compositions.I think.give evidence
of very remarkable creative talent. Al-
though those are chiefly in the form of
vocal music, they comprise a wide field,
including oratorio, sactred and secular
choruses, part-songs, solos, duets and
trios etc, and arrangements of Icelandic
folk-songs and church chorals.
The style of expression in the music,
especially in the sacred choruses is ro-
bust, and solid,, marked by depth of feel-
ing, a sure knowledge of vocal effect, a
sympathetic response to the serious and
devote atmosphere of ^he composer’s
native Lutheran chorale melodies, a’nd
a genuine Handelian aptness in setting
his text through the varied and force-
ful media of the cantata style — the
formal chorus, the dramatic chorus, the
recitative, solo, quartet and instrumental
interlude.
Knowing as I do that to Mr. Gudmunds
son’s already mature and characteristic
musical ideas along these lines and his
fluency in self-expression are coupled
powerful enthusiasm, rare industry and
keen re-action to the national and re-
ligious ideals of the Icelandic communi-
ty in this country, I feel quite certain
that if an extended period of study cov-
ering a wide field of practical and theo-
retical music could be provided for him
in an environment where a contact with
the best music of all periods could he
made, Mr. Gudmundsson oan be relied
1 upon to produce results of quite except-
ional interest as a composer, teacher and
community leader in music.
A. H. Egerton.”
Ofangreint bréf skýrir sig sjálft. Fell-
ur innihald þess í öllum meginatriðum,
nákvæmlega saman við skoðun nefndar-
innar á hljómlistargáfu Björgvins, sem
og þeirra annara íslendinga, er veizt hef
ir sú ánægja að kynnast hinu hljómauð-
uga sálarlífi hans.
Höfundur bréfs þess, er hér um ræðir,
er Mr. Arthur H. Egérton, einn af hin-
um langfrægustu organleikurum í Can-
ada, og djúplærður maður á öllum svið-
um tónfræðinnar. Er hann útskrifaður
með lofi af Royal College of Music í Lund
únum, — þeirri sömu stofnun, sem ætl-
ast er til að Björgvin stundi nám við.
Dvaldi hann auk þess langvistum við
framhaldsnám í Þýzkalandi og á Frakk-
landi. Fram hjá áliti slíks manns, er því
ekki auðvelt að ganga, athugunarlaust.
í hinu fámenna þjóðlífi voru, hefir
margt ágætis mannsefnið orðið úti, —
látið lífið á öræfum afskiftaleysisins. Er
eigi tími til kominn, að tjaldið falli í fulln
aðarlok slíks harmsöguþáttar? Að Björg-
vin Guðmundsson sé efni í stórmerkan
hljómfræðing Og söngskáld, verður nú
tæpast lengur dregið í efa. Eigum vér
ekki að verða samtaka um að greiða hon-
um veg? — Hérna er hendin!
Winnipeg 21. júní 1926.
J. P. Pálsson.
Einar P. Jónsson.
Fr. A. Friðriksson.
S. K. Hall.
Baldur H. Olson.
M. B. Halldórsson.
Paul Bardal.
Sigffús Halldórs frá Höfnum
Leikmannamessan.
Síðan Leikmannafélag Sambandssafn-
aðar var stofnað, hefir það á hverju ári
tekið að sér að sjá um eina messugerð
í Sambandskirkjunni. Rekur lesenduma
vafalaust minni til leikmannamessunn-
ar í fyrra, er Einar H. Kvaran flutti ræð-
una.
Á sunnudaginn var tók leikmannafé-
iagið að sér messuna. Stýrði Þorvaldur j
Pétursson, M. A., méssugerðinni. Gat
hann þess að skáldið Stephan G. Steph-
ansson hefði góðfúslega lofað aðstoð j
sinni. Síðan flutti Staphan G. ávarpið.
sem hér er prentað síðar, og dr. M. B.
Halldórsson ræðuna, sem hér er einn-
ig prentuð, eftir ósk margra áheyrenda. j
Þegar messunni var lokið bað safn- j
aðarforseti hljóðs Stephani G. Stephans-
syni, er flutti afbragðskvæði nýtt, er hann
nefnir “Erfðir”. Yrkisefnið • er sótt í !
Grettlu, stórkostlegustu harmsögu ís-
ienzkra bókmenta, eins og Stephan
komst að orði. Fór hann nokkrum orð-
um um efnið, áður en hann las kvæðið.
Heimskringla getur því miður ekki lofað
lesendum sínum að sjá kvæðið, því það
var áður lofað “Sögu” Þorsteins skálds
Þorsteinssonar. En eins og þeir geta j
sannfærst um er “Sögu” kaupa, hefir
Stephan gefið þar á skartgripasafn ís- 1
lenzkra bókmenta, stóran og fagran gim-
stein, tekinn úr þeim æðum námanna,
sem dylja fjórsjóði sína fyrir augum vor-
um, hversdagsmannanna, en verða að
ljúka þeim upp fyrir skygnum skáldaug-
unl. Enginn liefir fundið stærri fjársjóði,
né grey.pt þá fegur, en Stephan G. Steph-
ansson. En það er alt önnur saga, eins
og Kipling segir.
Ávarp Stephans G. Stephanssonar.
Herra forseti!
Háttvirti söfnuður!
Eg stend hér upp, ekki til þess að tala
vel né lengi, til þess skortir mig orku, þó
yrkis-efnin séu næg. Það sem rekur mig
á fætur, er heldur hitt, hversu vel eg
kann við mig í hópi þeirra manna, sem
þola það, að sjá þann “ganga fyrir alt-
ari”, sem oftar flytur afneitanir en játn-
ingar eintómar. Fyrir það frjálslyndi
þakka eg ykkur, í mínu nafni fyrst og
fremst, og ef til vill í Bessaleyfi ein-
hverra “annara heiðingja”.
Þó tek eg hér til máls í því skyni, að
játa það, að fyrir löngu fanst mér það
sýnilegt, að flokkur ykkar Sambands-
manna sé sá flokkur, er reisa muni þá
kastala, er kirkjur kallast, sem víðastar
verði milli veggja og hæstar til hvolfs.
Með þeirri yfirlýsingu minni á eg ekki
við fetatal í múrum né máttarviðum, né
við ljóma listasmíðanna, né tign turn-
anna, heldur hefi eg í huga það útsýni
og innsýni, sem blasir við frá kirkju-
gólfinu, þann óðalsrétt allra manna til
“fyrirheitna landsins”, sem að blánar
fyrir í fjarsýn framtíðarinnar, því þó
við aldrei þangað náum, við, sem erum
enn uppi, er þó hver sá “útvaldur”, sem
auðnast hefir að eiga einhverja samleið
um “eyðimörkina”, með þeim þessum,
er leita “landsins helga”, landsins handa
frjálsara fólki og farsælla, en því sem
uppi gæti alist í ríki Faraós. Allir þeir,
sem það hafa reynt, verða sjálfum sér
þögult vitni þess, að hafa orðið mörgum
mönnum heilladrýgri, fyrir það lán, að
leggja nokkuð á sig, 1 til að bjarga því
bezta, sem í þeim sjálfum bjó, og að öll-
um kurlum til grafar bornum, sé það að
síðustu sælan nóg, að hafa fengið að sjá
| álengdar fegurð “fyrirheitna landsins”,
án þess að þurfa að lifa og líða alla ó-
gerða sögu eftirkomenda sinna, hallær-
anna og ósigranna, sem hljóta að ganga
um garða, jafnvel í “fyrirheitna land-
inu”.
Hverjar eilífðir, sem fyrir okkur kunna
að liggja, verður sá fögnuöurinn sífelt
nægur og mestur, að hafa séð inn í
“fyrirheitna landið”, með vorbjörtum
eigin-augum dáða og drengskapar. Á
því hvílir mikilmenska mannanna.
Svo þakka eg ykkur þolinmæðina, við
að veita orðum mínum gpða áheyrn —
orðum, sem eru bæði óljós og illa flutt.
Vaxi ykkur viljaþrek, auðna og ás-
megin!
RæSa dr. M. B. Halldórssonar.
Heimskinginn segir í hjarta sínu:
“Þar er enginn guik”
Eftir því sem eg eldist, reyni fleira og
andlega vpx fiskur um hrygg, því ljósara
er mér, hvað miklir gallagripir vér menn-
imir erum; hvað skammsýnin er ógur-
leg, lyvað stundarhagnaðurinn er enda-
laust látinn ^tja í fyrirrúmi; hvað mönn-
um er gjarnt að hópa sig saman og elta
Júdasa sína, eins og kvikfé í sláturrétt-
um; hve ill mögulegt það er að kenna
jafnvel hálærðum mönnum að leggja
saman tvo og tvo, ef tveir og tveir heita.
einhverju nýju nafni; hve nasasjónin er
endalaust tekin fyrir algera þekkingu.
Enginn munur gerður á líkindum og
sannindum. Hvernig mikilsverð sann-
indi, hversu einföld sem þau eru, verða
oft að bíða eftir nýrri kynslóð til að fá
viðurkenningu; meðan fólk gleypir hverja
soðbollafroðuna af annari. í einu orði
sagt, hvað Heimskan er voldug drotning
í hugum margra manna.
Fjarri fer því að þetta hafi gert mig
að mannhatara. Þvert á móti, hefir það
vakið hjá mér samúð og meðaumkvun.
Því eg hefi lært að skilja, hvað illa af-
stöðu mannkynið hefir ávalt haft; hvað
mikið það hefir átt við að stríða, og hví-
líkt ódæma þrekvirki það er, að taka
það eins og það var í byrjun. Jarðbundið
og fávíst fram úr öllu hófi, fult af hleypi-
dómum og allskyns villu, grimmúðugt og
í baráttu við grimma náttúru; og hefja
það upp til þess að verða það hámark
sköpunarinnar, sem því er ætlað að
verða. Það hámark, að fyrir vitsmuni
manna, víðsýni og kærleika, verði friður
og eining varanlega stofnsett á jarðríki.
En ekki get eg að því gert, að alveg
ógnar mér blindnin og barnaskapurinn.
Og fá dæmi veit eg átakanlegri í því til-
liti, en þegar vesalings rétttrú-
aðar manneskjur, með hatur í
huga, eins og því miður of
margar persónur hafa, til allra
er aðra skoðun hafa; svo mikla
þröngsýni, að þær hafa ekki
snefil af hugmynd um, að önn-
ur hlið sé til en þeirra eigin;
og svo mikinn smásálarskap,
að undrum sætir; samt telja
sér og öðrum trú um, að þegar
dauðann ber að höndum, verði
englar guðs til taks, að bera
þær í örmum sér upp að há-
sæti drottins, og gefa þeim þar
hvít klæði, hörpu og kórónu
lífsins (hvað sem það nú þýð-
ir), alt fyrir friðþægingu ann-
arar veru. Ef fjögra ára barn
heimtaði háskólanafnbót. væri
miklu meira vit í því. En þó
er þetta guðlegur vísdómur hjá
því andlega svartnætti, er lýsir
sér í guðsafneituninni.
Hvernig það er mögulegt að
komast til vits og ára, með
augu sem sjá, eyru sem heyra,
nasir sem lykta, tungu með
smekk og tilfinningar í öllum
limum; sjá furðuverk sólarupp-
kqmunnar á hverjum morgni,
sem engin Vísindi leyfa sér að
ábyrgjast, en kemur þó með
þeirri reglusemi, að ekki mun-
ar einum hundraðasta parti úr
sekúndu á þúsund árum; sjá
manninn í tunglinu horfa glott-
andi yfir öll ærslin jarðarbarn-
anna; og sjá miljónir stjarn-
anna, sem allar eru sólir, hver
með sitt sólkerfi; vaða snjó á
vetrum, þar sem engin tvö
hinna ótölulegu triljóna snjó-
kornanna eru aiveg eins; anda
að sér á sumrum ilmi jurta og
blóma, sem kemur af dýrum
olíutegundum, sem á einhvern
undursamiegan hátt eru mynd
aðar úr jarðveginum; sjá fyrir
augunum hinar óteljandi teg-
undir lífsins, ailar fagrar og
fullkomnar á einhvern íhátt; og
halda þó að alt hafi orðið til af
hendingu, og að engin skynsemi
sé til meiri en vor eigin, er mér
svo gersamlega óskiljanlegt, að
DODD’S nýrnapillur eru bezta
nýrnameðalið. Lækna og gigt,
bakverki, hjartabilun, þvag-
teppu, og önnur veikindi, sem
stafa frá nýrunum. — Dodd’s
Kidney Pills kosta 50c askjan,
eða 6 öskjur fyrir $2.50, og fást
hjá öllum lyfsögum, eða fr&
The Dodds Medicine Co., Ltd.
Toronto, Ontario.
verður guðshugmyndin andlegri
og göfugri. Gamlir þjóðhöfð-
ingjar og forfeður eru dýrkaðir,
eins hetjur og aðrir afburða-
menn. Þetta fer fram um marg
ar aldir; en á endanum koma
andans menn meðal hinna ymsu
þjóða, sem vaxa upp úr trú
sinni, eins og Þorkell Máni og;
Þorsteinn Ingimundarson á
meðal vorrar þjóðar, sem fara
að ímynda sér guð sem skap-
ara alls heimins og höfund
ailra hluta. Og í því tilliti
verða Gyðingar lang-fyrstir..
Gyðingar fengu hugmyndina
um guð sinn, Jahve, mjög
snemma á öldum. En, eins og
við var að búast, var hún nokk-
uð ófullkomin og viðvaningsleg
í byrjuninni. Hann er almátt-
ugur skapari himins og jarðar,
en býsna eru honum mislagðar
hendur. Sú skyssa verður
honum á að gleyma að skapa
konuna; og þegar honum dett-
ur hún í hug, er sköpunargáf-
an öll horfin, svo hann tekur
það fangaráð, að gera hana úr
einu rifi mannsins. En þá nær
engin orð, sem eg þekki, kom-' hann sér aftur og skapar nýtt
ast nokkursstaðar nærri því að
lýsa undrun minni. Það sýnist
að vera einhver viss tegund af
brjálsemi, því að öðru leyti eru
þessir menn ekki heimskari en
fólk er flest.
Guðshugmyndin er mannin-
um gefin einhverntíma á fram-
þróun hans. En hvenær, vit-
um vér ekki, því engin þjóð-
flokkur hefir ennþá fundist, er
enga hugmynd hefir um guð.
, jafnvel þó einn eða tveir hafi
ekki haft neina vitneskju um
annað líf. En’ hvað snemma
þessi hugmynd byrjar, sést bezt
á því, að þó menn hafi fund-
ist, sem aðeins gátu talið úpp
að fimm, sem er tala fingranna
á annari hendinni; þó þeir hafi
enga hugsun haft nema þær
alira einföldustu, og tungu,
sem aðeins átti fáein orð; hafa
þeir þó aliir haft hugmynd um
einhverja meiri og æðri veru,
sem hjálpað gæti þeim í barátt-
unni fyrir tilverunni. Robert
Ingersoll sneri við setningunni
um að maðurinn væri skapað-
rif,* eins og vér allir getum borið
vitni um, með því að telja í
okkur rifin. Hann er grimm-
ur og hefnigjarn, en bóngóður
og alþýðlegur. Kemur niður á
jörðina og skeggræðir við
menn. Glímir við Jakob heila
nótt, og er þá svo illvígur, að
hann setur mjöðm Jakobs úr
liði, en ekki nógu mikill lækn-
ir til að koma henni í liðinn
aftur. Sköpunarverk sitt lýk-
ur hann við á sex dögum, og
hvílir sig þá. En furðumikill
siðferðiskraftur fylgdi þessari
guðshugmynd, þó hún sé að
sumu leyti barnaleg. Hin tíu
lagaboðorð Mósesar standa enn
í dag óhögguð, og sýnir það
bezt, hve göfugan uppruna þau
áttu.
Og nú eignast Gyðingar hvert
andans mikilmennið á fætur
öðru, sem við einu nafni nefn-
um spámenn. Þeir eru allir
iangt á undan samtíð sinni, og
eru því flestir líflátnir. En þeir
smábæta guðshugmyndina. Guð
verður mildari og betri, fer að
ur í guðs mynd, og sagði að; verða ant um menn, sem eru
guð væri skapaður í mannsins j börnin hans. Honum er treyst-
mynd, og fékk líka mikla ó- anúi og hann er sannsögulli.
þökk fyrir. En þetta er dag-1 Hann er alstaðar nálægur, og
satt. Fram eftir öllum öldum jhjálplegur þeim, er á hann trúa.
gerðu allir menn þá hluti að (Og að endingu kemur Meistar-
guði, sem voru þeim til mestr- inn mikli og boðar kærieika
ar hjálpar. Persar og aðrir og frið öllum mönnum. Hann er
Suður-Asíumenn, og einnig' ekki bundinn við stað eða
margir Indíánaflokkar, dýrkuðu , tíma. Allir menn á öllum tím-
sólina, sem vermdi þá á morgn - Jum eru jafnt börn guðs, og eiga
ana, eftir að þeir höfðu skolfið Því ætíð að lifa saman í ein-
alla nóttína, og var það sízt,mgu, friði og kærleika. Traust-
mót von. Hinir herskáu for- j ið á guði er nú orðið óbifan-
feður vorir, löngu áður en þeir .legt. Guð sér alú, veit alt, er
fóru að dýrka Þór og óðinn. | aistaðar nálægur og stjórnar
dýrkuðu geirinn, sverðið, og;öliu. “Jafnvel öil yðar höfuð-
hlaut því allur sá stóri kyn- hár eru talin,” segir hann. öll-
flokkur nafnið Germanir eða um er óhætt, bæði í þessum
Geirmenn. Egyptar fundu hvað Þeimi og öðrum, því í húsi föð-
uxinn var þeim afarnauðsyn- J nr hans eru margar vistarverur,
legur við akuryrkjuna, og því j er nienn fara til eftir dauðann,
tignuðu þeir nautið. Svonajtil að öðlast meiri fulikomnun
mætti lengi telja upp, en hér .'og þekkingu. Jesús er iangt á
er fljótt yfir sögu farið. En 'undan, ekki einungis þeirri tíð,
smám saman, eftir þ\u aem er hann lifir á, heldur og einn-
menn vilkast og menningin vex, vorum tfma. Hann er því