Heimskringla - 23.06.1926, Blaðsíða 2

2 BLAÐSIÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 23! JÚNÍ, 1926.
Tvær mæðgur
Jóhanna SígurSsson Leask.
Fædd 13. desember 1888.
Dáin 18. apríl 1926.
Hún var fædd í bænum Sayreville,
N. J. Foreldrar hennar voru þau
hjónin Teitur SigurtSsson og GuS-
rún Þorsteinsdóttir. Teitur var ætt-
aöur frá Deildará í Múlasveit í
BartSastrandarsýslu, en Gubrún úr
Borgarfjarðarsýslu. Fluttust þau frá
Islandi surúarib 1888. Ari sítSar flutt-
ust þa.u til Winnipeg, Man. Þar ólst
Jóhann sál. upp hjá þeim, unz hún
var 14—15 ára. Þurfti hún þá aS
fara at> vinna fyrir sér öðru hverju
upp frá því, af þeim ástæSum að
hún var elzta barn fátækra foreldra.
Gat hún því eigi notiC þeirrar ment-
unar, sem hún heföi getaö tekiS á
móti, því að hún var vel greind og
bókhneigS. Hún vann því snemma
algenga vinnu og kom sér alstaö-
ar sérlega vel, og kom ávalt í ljós
trúmenska ,hennar og skyldurækm
og sýndi hún hana í ríkum mæli ti!
foreldra sinna og yngri systkina, sem
voru 8, en eru nú aöeins 2 á $fi: Ole
Emil, búsettur viö Sturgis, Sask, og
Helga Boyle, sem nú dvelur hjá
bróSur sínum.
ÁriS 1913 giftist hún eftirlifandi
manni sínum, George Lejsk. Settust
þau aS í Selkirk, Man., og var heim-
ili þeirra þar ávalt síöan. Þau eign
uSust sex börn, sem öll eru á lífi og
í æsku, þaS elzta á tólfta ári, en
þaS yngsta ársgamalt. Og er nú
litli hópurinn sviftur sinni góSu og
umhyggjusömu móSur, sem ávalt
var sístarfandi fyrir velferS þeirra
og heimilis síns.
Jóhanna sál. vaf stór og myndar-
leg kona, og bauS af sér góSan
þokka, hvar sem hún kom fram. Hún
var mjög stilt og lundgóö og sérlega
fátöluö, einkanlega um annara hagi,
og var því vinsæl og vel liöin hvar-
vetna.
Hennar er mjög saknaS af vinum
og vandamönnum, og sár mun harm-
ur sá hafa veriS hinum aldurhnignu
foreldrum.
En hin lasburöa móöir þurfti ekki
lengi afi syrgja, því hún var borin
til grafar rúmum mánuöi siöar. En
hinn margreyndi faöir huggast nú
aöeins viö vonina og trúna á síöari
samfundi ástvinanna mörgu, sem
undan eru gengnir.
Jóhanna sál. lézt á sjúkrahúsinu i
Selkirk. Lá hún aöeins 5 daga viö
miklar þjáningar. JarSarförin fór
fram frá ensku kirkjunni í Selkirk,
aS viöstöddu mörgu fólki ensku og
íslenzku. Hún var lögö til hvilda
í Mapleton grafreitnum. Athöfnina
framkvæmdi Rev. Swallwel!.
Á sumardaginn fyrsta var henní
fylgt til grafar, og sárt var aö sjá
hana hverfa i burtu á bezta aldurs-
skeiöi, því þaö sýndist vera svo mik
iö verk eftir handa henni aö vinna
hér; þvi hver getur eins og hún
ræktaö og hlúö aö smáblómunum,
sem hún gróSursetti hér á vordög-
um æfi sinnar í hinum hrjóstruga
mannlífs-akri, svo þa.S öölist hinn
réttmæta þroska, sem þeim tilheyr-
ir á vormorgni æskunnar, og öllurti
árstíSum lífs þeirra.
Svo veröi nú hin líknandi hönd
mannkærleikans sterk til aö taka
viö því verki, sem hún varS a.S hætta
viö.
BlessuS sé minning hennar.
en- alsælufriöinn mun finna
þinn friSelskur andi.
* * v
Ef liföirSu ljósvana daga,
eg leyfi mér þannig
aö birta þitt bænarkvak hinsta,
eg biöja skal meS þér:
aö Ijóssins og lífgjafinn mikli
nú láti æ skína
lífbjarma bjartari og hlýrri
á börnin þín smáu.
Vinkona hinnar látnu.
Guðrún Þorsteinsdóttir
Sigurðsson.
22. sept. 1858 — 17. maí 1926.
Þú hrieigst, þegar hálfnuS var leiöin
um haröfenni lífsins.
Þú hneigst, því aö harönaöi óöum
aö höggva til spora.
Þú sýndir þitt íslenzka eöli
í arfgengnum þrótti,
aö sigra eða falla til foldar,
en frá aldrei víkja.
Eg þekti þig unga, þá æskan
þig umfaSma réöi.
Eg þekti þig *ppvaxna ungmey
í árdagsins blóma.
Eg kyntist þér konu og móöur,
í kærleika stóra,
og húsfreyju hægláta og prúöa.
og heimilisprýSi.
Á öllúm þeim æfinnar sviSum
eg unni þér jafnan.
Þú vékst ei til vinstri né hægri
af velsæmisspori.
Eg kveiö þig, nú hvílistu, góSa,
í kyrSinni miklu;
Þess var getiö hér í blaSinu, aö
andast heföi á sjúkrahúsi bæjarins.
nú fyrir nokkru síöan, húsfreyja
GuSrún Þorsteinsdóttir SigurSsson
Hún var hnigin aS aldri' og búin aö
vera heilsubiluö um nokkurn tíma,
áöur en dauöann bar aö höndum.
GuSrún sál. var fædd aö Höll i
Þverárhlig í Mvrasýslu 22. septem-
ber 1858. Foreldrar hennar vöru
þau hjón, Þorsteinn Kjartansson og
Jóhanna Einarsdóttir, er síSast bjuggu
á Haugum í Stafholtstungum. A
þriöja. ári misti GuSrún föSur sinn.
Fór þá Jóhanna móSir hennar sem
vinnukona til heiöurshjónanna Ey-
steins Halldórssonar og HallgerSar
Jónsdóttur á Arnbjarnarlæk- í Mýra-
sýslu, og fylgdist dóttir henna.r meö
henni. HöfSu ■'þau hjón þá þegar
tekiS þrjú munaöarlaus börn til
fósturs, auk Guörúnar, er þau ólu
upp. Hjá þeim var Jóhanna í 12 á
en tók þá aö sér ráöskonustörf þar
í sveitinni. ‘Varö þá dóttir hennar
eftir hjá fósturforeldrunum, og fór
þaSan ekki fyr en hún var um tví-
tugt. Fór hún þá til móöur sinnar,
er var búandi í Hreöavatnsseli í
NorSurárdal í Borgarfjaröarsýslu. —
Frá henni vistaöist hún til séra. Þór-
arins prófasts BöSvarssonar í Vatns-
firöi, og var þar í 2 ár, og giftist
þaSan 1885 Teiti SigurSssyni SigurSs
sonar fra Deildará í Múlasveit í
Baröastrandarsýslu. Bjuggu þau um
tíma á IsafirSi og stundaSi hann þar
sjó. ÁriS 1888 fluttu þau til Vestur
heims, fyrst til Newark og Sayre-
villé, N. J., og þaöan eftir rúmt ár
til Winnipeg. Hér bjuggu þau um
nokkur ar, en færöu sig þá vestur
ÁlftavatnsbygS og þaöan til Sel-
kirk. í Selkirk bjugu þau góöu búi
um allmörg ár. Hpimiliö var gest-
risiö og gjöfult, og Guörún sál.
haföi yndi af aö bjóSa vini sína á-
valt velkomna.
Þau Guörún og Teitur eignuöust
8 börn. Þrjú mistu þau á æskuskeiöi,
eitt heima á ættjörSinni, en tvo
drengi hér, Gest og Helga. Er ófriö-
urinn miklr hófst, áttu þau heima í
Selkirk. Þrir synir þeirra gengu
)á í Canadaherinn, einn eftir ann-
an, og var þaö foreldrunum eigi lít-
iö kvíöa- og áhyggjuefni. Fyrstur
innritaÖist Kristján GuSmundur,
ágúst 1914. HafSi hann veriö i
fóstri hjá þeim hjónum Jóhanni og
Guörúnu Þorlei^son í Yorkton,
Sask., frá því hann var á þriöja ári.
Næstur var Aöalsteinn Janus, sem
innritaSist í apríl 1915, og féll í or-
ustunni viö Somme 26. sept. 1916.
Þriöji ÖIi Emil, er gekk í herinn i
febrúar 1917.
Er stríöinu la.uk, fluttust þau hjón
frá Selkirk og vestur til Sturgis
Sask., sumariö 1919. HafSi sonum
>eirra tveimur, er til baka komu úr
hernum, veriö úthlutaö þar land af
stjórninni. Þar hafa þa.u búiö síö-
an. Voriö 1923 andaSist Kristján
sonur þeirra; beið hann bana af bif-
reiöarslysi, er vildi til skamt frá
bænum Yorkton. Um slys þetta var
getiö í blööunum. Tvær dætur eign-
uöust þau, Helgu og Jóhönnu. And-
aöist Jóhanna réttum mánuöi á und-
an móSur sinni. Var hún gift hér-
lendum manni, er heitir Leask, og
bjuggu þau viÖ Selkirk. Helga er-
gift manni af enskum ættum, er heit-
ir Boyle, og hefir hún búiö undan-
fariö í borginni Detroit í Michigan.
Af átta börnum eru því aöeins 2 á
lífi.
GuSrún heitin var mjög tápmikil
kona, trygglynd og vinföst. Hún var
vel skýr og sérstaklega bókhneigö
kona. Lengstaf átti hún viö þröng-
an efnahag að búa, og naut sín því
slður en skyldi. Vinj átti húrt ekki
marga, en hinir fáu reyndust henni
sannir og1 staðfastir fram til hins
síðasta.
urforeldra hennar, meöan þeirra naut j svo ákveSnar og birtast á þann hátt,
viS, og dætur þeirra tvær, frá Sól- aö ekki er auðvelt að leiöa, þær hjá
veigu Hannesson og frú ÞorgerSi, sér. Til þess aö koma í veg fyrir
Magnúgson, er verið hafa henni alla
leiöina til enda, hinir umhyggjusöm-
ustu og einlægustu vinir. GuSrún
sál. var góS- móöir. ‘Fyrir börn sín
og heimili lagöi hún glöö alt í söl-
urnar meðan heilsan leyfSi. SíSari
ár tók heilsu hennar mjög aS hnigna,
og fyrir hálfu þriöja ári síSan fékk
hún aökenningu af slagi. Lá hún þá
um all-langan tima hér á sjúkrahúsi J bæði
bæjarins. Til nokkurrár heilsu komst
hún aftur, en var þó óhraust. ViS
byrjun maimánaöar síSastliöinn, kem
ur hún til bæjarins og legst banaleg-
una. Tóku þau hana þá heim til
sín hjónin fru Þorgerður æskuvin-
kona hennar, og Jón Magnússon,
og lá hún þar i húsi þeirra fram til
þess 16., aS hún var flutt á almenna.
sjúkrahúsiil og þar andaSist þún
þann 17. s. m.
Otför hennar fór fram frá útfar-
arstofu A. S. BardaJs., og var húr.
jarösunginn af séra' Rögnv. Péturs-
syni 24. s. m., aö viðstöddum mörg-
um ættingjum og venslafólki.
Tvö systkini Guðrúnar sál, eru á
lífi, Ingveldur kona Finns Stefáns-
sonar hér í bæ, »og Þorsteinn, er
heima á vestur í Blaine, Wash.
upplausn og tortímingu, hafa þjóS-
irnar stofnaS með sér allsherjar
bandaJag. MeS því hyggjast þær aS
varöveita friðinn og tryggja siðgæS-
iS í viöskiftum þjóöa, betur en áður
hefir
fyrir máttugar og frumlegar tónsmíö
ar sínar, eru allir úr Borderland-
héruöunum, þar sem fólkiö er álíka
sjálfstætt og •, mér liggur við að
segja, uppivöðslusamt eins og hinir
harögeSja landnámsmenn, sem stofn-
uöu íslenzka þjóSveldiö. SagnfræS-
ingurinn George Pratt Insh, sem aö
bera mál þjóðarinnar. Þó aS sú
tunga væri germönsk, var hún kölluS
skozka, en nútíöar-enska er aðallega
tunga sú, sem töluð var í miö- og
suSur-héruðum hins forfta engil-
sa.xneska konuungsríkis, og eftir því
fsem árin liðu og þjóSirnar tvær
greindust nánar að ættareinkennum,
þekst. En isamfara þessari vísu er fæddur í Glasgow, er ættaður ! greindust tungurnar einnig hvor fra
/v, • . I 7 — — — - — — _.V ! ' ýen A -L! - v •
frá Aberdeenshire í norðaustur-
Skotlandi, þar sem folkiö er því nær
hrein-norrænt. Hinn heimsfrægi rit-
skyrandi Edwin Muir, er borinn ocr
GuSrún sál. va.r víðsýn kona og
frjálslynd í skoðunum, en trúhrieigð
mjöíT. Hún haföi mjög einlæga og
örugga trú á framhaldi lífsins, og
hreyfingu er uppi önnur, sem virðist
ganga í gagnstæða átt. Sú leita.st
viö að vekja þjóðernistilfinninguna,
stjórnmálum og öörum menn-
ingarmálum. ÞaS er þjóðernisstefna
nútímans. Islenzkir lesendur munu
bezt skilja þessar stefnur meS því
a.S leita þeirra í menningarlífi sinn-
ar eigin þjóðar.
Eftir aS Island HafSi um langt
skeiö verið háS Norömönnum og síð
an' Dönum, sem hvorttveggja eru
þjóðir af sama kynstofni og Islend-
ingar, lýsti þaö yfir full-veldi sínu, - - r
meS sambandslögunum frá 1918. En ! V‘ö’ eg er fæddur í héraðinu Ren-
um sama leyti hefir Snæbjörn Jóns- j af hreinum ‘rskum ættum. Má
son veriö að halda því fram i nokkr i Sja af því’ sem að ofan er\sagt, aö
um ritgeröum, sem mér hafa borist ,lre7flng|n er staðbundiö upp-
í hendur, aS Islendingum bæri að j Þot hálfþroskaSra skóladrengja.
treysta sambandiS við brezlca. heims-
menningu og nota ensku fremur en
dönsku í viöskiftum sínum viö um-
heiminn. BæSi sjónarmiðin
annar:.
•Þaö er þessi skozka tunga, sem
viö ætlumst til að fái afi njóta sín
barnfæddur í forn-norrænu nýlend-1 !!ffr en 1 mUnnÍ bændanna skozku.
unni á Hjaltlandi, þó að hann eigi ^ . ef mor&um tamara a» Ut*
nú heima á Suöur-Englandi og htefi I hu^sanir okkar 1 ]JÓs á þeirri tungu
dvaliö mörg ár í Vínarborg. Robert C” enskunnl’ sem -vlS notum 1 skól-
Frederick Pollock, sem er að endur- T ^ ™
skapa skozka leikritagerS, er Hrá I ekk' fal’ aS skozkan verSi kePP'-
Levendal á takmörkum hin, keltneska 1=^ teljum 35
Nhrðnr-SWIsm,^ _ v skozka ÞjoSifi bui yfir hugsjónum
Nhröur-Skotlands. Og eigi eg aS
nefna sjálfan mig í sambandi viö ný-
skozku hreyfinguna, get eg bætt þvi
eru
heilbrigS, og því fer fjarri, aö þeim
felist nokkrar ósamrýmanlegar and-
stæður. Sannleikurinn er sá, a,S sú
alþjóöasamúð er hrorki heilbrigS,
mannleg, né þess verS, aö henni sé
gaumur gefinn, sem ekki gVundvall-
Nýskozka hreyfingin er annað
og meira en uppreisn gegn i-
haldi og fornmenjadýrkun Vict-
oríu-tímabilsins. — Væri hún aS-
eins mótmæli gegn daufingjahætti
fyrri tíma, mundi okkur nægja að
taka. þátt1 í hreyfingum þeim hinum
nýju, sem uppi eru meðal yngri
mentamanna í Lundúnum. Nýskozka
J ° ..... gl UliUVd.lI- I , . ,
kvaddi vmi og ættingja meö þeirri.ast á skynsamlegri og einlægri virð- i hreyfm&in a að vlsu sammerkt við
xrictsii -v X L ••ti r. ■ .. . . ° I oAeoo m J«- _ .. .11 « - •
vissu, aS þa.u ættu öll eftir aö sjást og
finnast síöar.
Vinkona liinnar látnu.
Bókmentavakningin
skozka.
(Höfundur greinar þeirrar, er hér
fer á eftir, er ekki ókunnur lesend-
um Eimreiöarinnar, en þó þykir eftir
atvikum hlýöa aS geta hans hér sér-
staklega meö nokkrum orðum. Hann
er fæddur 1891 og ólst upp í þorpi
einu skamt fra Glasgow. Foreldrar
hans voru snauðir, en þó tókst hon-
um að afla sér ágætrar mentunar, og
nú er hann kennari viS IatínuskóLa. í
Glasgow. Hanri nam íslenzku fil-
sagnarlaust og hefir hin síSari
lagt töluveröa stund á bókmentir okk
ar. en þó einkum sögu landsins, og
nú er hann aö rita viöskiftasögu Is-
lendinga og Breta. 'Fyrstu greinar
hans um íslenzk efni, birtust í skozku
mánaðarblaöi, “Liberty”, áriö 1921,
og sama. ár kom út bæklingur hans,
"The Independence of Iceland". —
Síðustu fjögur árin hfir hann tví-
mælalaust ritaö meira um íslenzk
efni en nokkur annar maður erlend-
ur. Auk þess hefir hann haldiS fyr-
irlestra um Island, t. d. 18. febrúar
þ. á. í “Philological Society’* í Edin-
1 burgh, og voru þá liðin rétt 35 ár
frá því að félagiö hafði síSast fyrir-
lestur um Island. Greinar hans hafa
birzt 1 yrnsurn blööum og tímaritum
skozkum, og eru allar á einn veg
meö þaö, aö einlæg vinátta í okkar
garö andar úr hverri línu. Alt, sem
Alexander McGiII ritar, er þrungiö
af mælsku, enda er hún einkenni
írskra rithöfunda. fremur en nokk-
urra annara; en orðsnild og mælsku
1 er erfitt að halda, þegar þýtt er á
annaö mál, og í þýðingum verSa því
rit slikra höfunda. gjarnast ekki nema
svipur hjá sjón.
Bókmentavakningin í Skotlandi er
mjög merkilegt mál, sem dregið hef-
ir aS sér athygli viðsvegar um heim.
Er ekki enn unt aö segjar hversu víö-
tæk áhrif vakningin kunni aö hafa.
Fyrir margar hluta sakir er sérstök
ástæða fyrir oss I*Iendinga aö gefa
þessu máli gaum, og fyrir því hefir
ingu fyrir því, sem þjóSIegt er. Mér
ber aö lifa Iífi minu, elska ættingja
mina og átthaga, en jafnframt ber
mér. aS umgangast nágranna mína
meö vinsemd. , Mér ber meö öörum
orðum aS vera góöur borgari. Þess
vegna er Þjóðbandalagiö miklu rétt-
látara og heilbrigöa.ra þjóöskipulag
en rómverska ríkið forna, þar sem J
alt snerist um einn miödepil. Þegar
skyldar þjóðir eru reyrðar járnviðj-
um gerráörar miöstjórnar, er banda-
lagiö ekki heilbrigt. Gott dæmi þess
er þjóöasamsteypan á Balkanskag-
anum. Sama má segja um sam-
steypur þær frá 1707 og 1801, er
geröu Skotland, England og Irland
að einni ríkisheild; árangurinn hefir
aldrei orðið sá er skyldi. Irska þjóS
in er serstakur kvnstofn og unni
aldrei sambandinu. Astæðan fyrir
því, aS Irar losnuöu loks úr sam-
bandinu viö Breta, var sú, aö þess-
ar þjóöir eiga ekkert sameiginlegt,
sem máli skiftir. Þaö sem kallað er
Bretland, er ekki heldur ein heild,
þvi a.S Skotar og Englendingar eru
enn gerólikir, bæöi aS því er snertir
trúarskoðanir, sögulega þróun alla
og stjórnmálaskoðanir. Skotar eru
Kalvínstrúarmenn, og alment frjáls-
lyndir i stjórnmálum. Englendingar
iðka. ennþá forna helgisiði og trúar-
játningar kaþójskif kirkjunnar, þó
aö þeir viöurkenni ekki yfirráö páfa,
og i stjórnmálunum eru þeir eins
breytilegir og ensk veðrátta.
aSrar nýjar andlegar hreyfinga.r .
óánægju með heföbundna hætti i
bókmentum, trúarbrögöum og þjóö-
félagsmálum, en hefir þaö fram yfir,
að hún er þrungin máttugri þjóðern-
istilfinningu. Þessi þjóðernistilfinn-
og siðvenjum, er aöeins fái lífsgildi.
séu þær túlkaðar á hennar tungu.
Ensk menning, bæöi léleg og góö,
hefir verið aö sundra skozkri þjóð-
arsál um langt skeiö. Þess vegna
viljum viö hreinsa og vernda móður-
máliö, svo aS þær bókmentir, sem til
uröu á gullöld Skotlands, gleymist
ekki a.S fullu. Af því aS enskan er
menningarmál brezka rikisins, lesum
viö Shakespeare, Milton, Tennyson
o. s. frv. Viö lesum þá vegna þess
góða skerfs, s«n þeir hafa lagt til
heimsbókmentanna. En viö fullyrö-
um, aö menning okkar eigin litlu'
þjóöa.r geti lika haft sína þýöingu
fyrir mannkynið. Bezta útgáfan af
ritum Vilhjálms Dunbar, mesta skálds
sem uppi var á Skotlandi á sjálfs-
stjornartimabilinu, er verk þýzks
fraÉðimanns, dr. J, Schippers. En
Dunbar er lítt þektur höfundur á
Skotlandi, og Ijóö hans eru ekki
lærö í skozkum skólum, þó aö hálf-
ing einkennir alt okkar starf, ogl^T ská,dskaPur eftir menn eins
tækin, sem viö nntnm t;i w „*\°S BufnS se Iesmn Þar °S lærður
sem viö notum til þess aö I 7 , . " par <
hrcvflnmino .• emS og he,loS fræðl- ^að er áform
tækin,
efla hreyfinguna, eru leiklistin
skáldskapurinn, bæði i bundnu máli
og óbundnu, ritskýringar, þjóðfræði
og sögulegar rannsóknir. Margt þa.rf
að rannsaka ofan i kjölinn, og þó viS
getum ekki dáðst aö samtíöinni, þeg-
ar við berum hana saman viö horfna
frægð þjóSarinnar, fögnum viö fram
tíðinni vonglaöir og hrifnir. Viö
erum ungir og óhræddr.
Ensk tunga, sem hefir veriö gerö
að skyldunamsgrein í skólum margra
hinna yngstu ríkja, drotnar eins og
íia.röstjóri yfir hugsun smáþjóSanná
innan brezka ríkisins. A Irlandi
eru menn þó miklu betur settir í þess
Ef til vill kemur mönnum á meg-
inlandi Evrópu þjóðernisvakning vor
kynlega fyrir sjónir, en viö höfum
fyllri ástæðu til aö deila viö
grannana fyrir sunnan okkur heldur
en Norðmenn og Danir, eöa Spán-
verjar og Portúgalsmenn, hafa til
aö deila hvorir viö aöra. Það er al-
gengur misskilningur, jafnvel meöal
Skota sjálfra, að móSurmáliö í lág-
löndunum og suðurhéruðutn Skotlands
se ekkert annaS en ensk mállýzka og
eigi sér engan rétt til aö vera sér-
stakt ritmál. Skotar voru uppruna-
lega hreinkeltneskur þjóöflokkur, en v
sú grein kynflokks þessa, sem sat í
landinu, þegar Rómverjar komu
þangaS, voru kallaSir Piktar, þ. e.
hinir lituöu. StöSugt samband var
viS Irland frá vesturströnd Skot-
Iands, og var því tiltölulega auðvelt
fyrir Skota frá Irlandi aö setjast aö
fjölmennir á eyjunum og í Argyle-
héraöi. AriS 844 komust báöir þjóS-
flokkarniri undir sama konung
en við arineldana heima, þar sem
hjörtun leggja tungunni til hugsan-
irnar, notum viö arö og orðatiltæki,
Eimreiöin lengi haft hug á því aö 'T *** 4
koma þjóöinni i kynni viö þaS. - í Tk T f l’7 u
Hennj er þvi gleðiefni aö hafa nú I x u x /7 • Um
feno-iö pinn „r "’\c C i aðarheruðum landsins. Þaö er eft-
rengið einn af sjalfum forgonaru-'
írtektarvert, aö í hopi þeirra ungu
um efnum en viS herna á Skotlandi, J bygðu þá tvo þriöju hluta landsins.
þv! írskar bókmentir eru miklu sjálf 11 dalnum meðfram ánni Clyde námu
stæöari en skozþar. Hvort sem þaö j Bretar land, vegna þess aö Germanir
telst heimska eöa hyggindi, erum j frá norSvesturhluta Þýzkalands lögöu
viö að reyna a.ö foröast enska ánauö j England undir sig og ráku þá norður
í andlegum^ efnum. ViS dáumst aö j á bóginn. Bretar voru einnig kelt-
því fagra í enskum bókmentum og1 neskir og blönduöust þeim sem fyrir
enskri leiklist, en. viS getum ekki til-|Voru, án þess til styrjalda kæmi. En
einkað okkur þá list, sem ekki túlkar j i suöausturhéruSunum, norSurhluta
okkar þjóðlegu viöfangsefni. Ensk- j Noröymbralands, sem var sérstakt
ar bokmentir eru aö visu á málj, sem konungsríki, sátu Englar. Malcolm
við notum öll viö opinber tækifæri, II. braut þessi lönd undir sig áriö
okkar, sem störfum aö endurvakn-
ingunni skozku, aS fara lengra aftur
í tíma.nn en til Burns, leita alla leið
til Dunbars, því í ljóöum hans finn-
um viö mál þjóöarinnar eins og þaS
var áöur en hrörnunin tók aö gera
vart viö sig. Islendingar munu seint
fara aS ta.ka rit annara Noröurlanda-
þjóSa, eins og t. d. rit Adams Oohl-
enschlegeís, fram yfir rit Matthiasar
Jochumssonar, eöa meta meira létt-
mctis-gleðileik danskan en meistara-
verk Jóhanns Sigurjónssonar. A
sama hátt er sízt ástæöa fyrir Skota
na 1 aö lesa Wordsworth og Tennyson, en
hundsa sín eigin skáld.
Ef til vill er hentast aö halda
stjórnmálunum fyrst um sinn utan
við verksviS okkar. Meö þvi sýnum
viö samlöndum okkar, að þjóðernis-
tilfinningin er alt annaS og meira en
matarpólitík. Það væri alls ekki
fullnægjandi fyrir okkur, a.ö löggjaf-
arstarfið, aS því er Skotland snertir,
ieri flutt frá Lundúnum til Edin-
borgar, ef sama þjóöernisdeyföin
drotnaði eftir sem áöur. Samtök
okkar ættu sér fullkominn tilverurétt,
þótt viö hefSum fengiö þjóöþing í
Edinborg, ef þjóöin heldur áfram aö
ta.ka .Jélegar dagblaöa-bókmentir frá
Lundúnum fram yfir sín eigin gull-
aldarrit. Stjórnmálamennirnir þjóö-
ræknu reyna aö reisa þjóSIíkamann
skozka frá dauöum, en við reynum
mönnunum til þess a.ð skýra frá því.
Vítalaust mun aö geta þess hér, að
nafniö TÍugh M’Diarmid er gervi-
nafn, en meöan því er haldiö strang-
lega leyndu á Bretlandi, hver sá er,
sem þannig nefnir sig, væri þaö ekki
sæmandi, að Eimreiðin Ijósti nafn-
inu upp.)
* * *
Nú á trmum eru uppi tvær stefn-
manna, sem eru aS koma á stað bylt-
ingu og þjóðlegri endurvakningu i
skozkri menningu, skuli ekki einn
einasti vera ættaöur frá Glasgow, þó
aS þar se aSalaðsetur byltingarinnar.
LeiStoginn okkar, Christopher Mur-
ray Grieve, sem mótaö hefir stefnu-
skrá okkar og lífsskoöun, Hugh
M’Diarmid, sem ort hefir ljóö á al-
, þýSumálinu skozka, og tónskáldið
ur, jafrtt í stjórnmálum sem öðrum George Scott, sem er öllu þektari á
1018, og náöi þá konungsríkið Skot-
land alla leiö frá Pentla.ndsfirSi, að
núverandi landamærum Skotlands og
Englands, þó aS þaö væri ekki enn-
þá ein samstæð heild. ÞaS tók lang-
an tíma aö bræða svo dreifða kyn-
flokka í eina þjóö, og þó aö lands-
menn tækju fljótt að skoöa sig sem
eina þjóöarheild, töluðu þeir þó
lengi vel ekki sömu tungu. Tunga
Engla, sem köluð er skozka, var aS-
eins töluð í suöaustur-héruöunum
umhverfis Edinborg. Alstaöar ann-
arsstaðar í landinu voru talaðar kelt-
neskar mállýzkur, nema á norðaustur
ströndinni. Þa.r höföu norrænir
menn stofnaö margar nýlendur og
töluöu auövitaö norrænu. Af stjórn-
arfarslegum ástæöum var tunga Engla
. . , - _ , ------------- w.iu pcxiari a ariarsiegum astæoum var tunga Engl;
Ma þar e.nkum nefna fost- mennmgarmalum. Þessar stefnur eru meginlandi Evrópu en á Skotlandi úr suðaustur-þéruðumrtft hiö opin
aS endurlífga þjóðarsálina.
I fyrsta lagi verSum við aö kenna
þjóðinni aö hugsa á skozku. En er
þaö nóg1? ÞaS rná gera ráS fyrir,
að þetta hefði í för meö sér þjóö-
rembing og ofstopa, hatur og fyrir-
litningu til nágrannaþjóöarinnar, óg
jafnvel styrjöld. En alt slíkt væri
hættulegt og þin versta heimska. —
ÞaS væri afsakanlegt, hefði skozka
þjóöin veriö kúguö og ofsótt líkt
og íra.r. En Skotland hefir blómgast
síSan þaö tengdist Englandi, þó aö
sú blómgun hafi orðiS á kostnaö
þjóöernisins. Englendingar hafa
gert Skotum margan grikkinn, en
þjóðin skilur naumast þýðingu þess.
Skota.r vita ekki, aö á tímabilinu
frá þvf aö enska og skozka krúnan
sameinuðust áriö 1603 og þangaö til
aö skozka þingið rann saman við
þaS enska. áriö 1707, geröu Englend-
itigar alt til aS koma í veg fyrir, aö
Skotar stofnuöu nýlendur í öörum
heimsálfum. Englendingar tóku und-
ir sig öll réttindi Indlands-félagsins
og gáfu út hin illræmdu siglingalög
frá 1651, sem hvorttveggja haföi í
för með sér tiöa.r óeirðir milli verzí-
unarflotanna á höfum úti. Þegar
sambandslögin komust áriö 1706 voru
Englendingar aö búa sig út í stríö.