Heimskringla - 30.06.1926, Qupperneq 5

WINNIPEG ví) JÚNÍ, 1926.
HEIMSKRINGLA
6. BLAÐSlÐA.
Þ J E R SE M NOTIÐ
TIMBUR
KAU PIÐ A F
The Empire Sash and Door
COMPANY LIMITED
Birgðir: Henry Ave. East. Phone A 6356
Skrifstofa: 5. Gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ GÆÐI ÁNÆGJA.
r
cosoooðo&soosooscccooososcoecoeoðcosoooðOQeoocosoec
Við lestur Völuspár.
• —
Hver óf þína dulþáttu, djúpa Ijóð
og djarfasta flugið var hlutað að knýja?
Með hjartaslög, andvörp frá heilli þjóð
þú heillar oss, tónmörg.sem úthafsins gígja..
Hans nafn er oss tapað, en tónaval
og töfrarnir máttugu sálu hans geyma,
og hjartans, sem moldin í fyrnsku fal,
þess finnum vér ylinn í hendingum streyma.
Vér auðgumst af kynning við anda þá, |
sem efst hafa flogið og dýpst hafa litið,
þó grafið sé nafnið í gleymsku sjá,
ei glatast fær snildin né spaklega vitið.
Richard Beck.
soosooceccoocsoososoeocccðoosoðceoccosososcosccososoo:
í ófriðnum þeim megin. Kvikmynda
dómarar þaf neituöu myndinni sýn-
ingarleyfis, sögöu aö hún væri ‘‘ekk-
ert annaö en stórýkt, móðgandi fylg-
isöflun af hálfu Bandaríkjanna’’.
Var þessu vel tekiö í Astralíu og á
Bretlandi, og mintust menn þess, að
eintmgis einn af hverjum sjötíu, er
féllu í ófriönum mikla, var Banda-
ríkjamaður. —
Hin Þýzka æskuhreifing ™r f'r" E“e" ““5 vi,di
J ® þess æska en — sjalfa sig.
Frakkland.
1 CAN
I
? ^mommmom^omimo-^mo-mmmo'mm
KOSNINGARNAR I ALBERTA
_ Á mánudaginn fóru fram fylkis-
kosningar í Alberta. Eru ekki öll
kurl komin nákvæmlega til grafar, er
blaðið fer til prentunar. En fullvíst
er, að Brownlee-stjórnin og bænda-
flokkurinn hefir unnið stórsigur, svo
að þeir eru jafnvel sterkari á þingi
en áður. Foringjar bændaflokksins,
liberala og conservatíva, J. E. Brown-
lee forsætisráðherra, J. T. Shaw og
A. A. Gilliwray, náðu allir kosn-
ingu. Viö síðustu þingslit var styrk-
ur flokkanna á þingi sem hér segir:
Bændur 40; liberalar 10; verkamenn
1; óháðir 3; auð sæti 6. Nú lítur út
fyrir, að þingið verðL skipað sem
hét segir: Bændur 42; liberalar 9;
conservatívar 5; verkamenn 2; óháð-
ir verkamenn 1.
Rektor háskólans hér, Dr. J. A.
McLean, gerði heyrumkunnugt á
föstudaginn var, að einum háskóla-
nema hér í Manitoba mvndi haf.i
hepnast að framleiða hveititegund,
AD A
É
•o-^^mommmo-^mmommmoi^momKmia
er eigi getur smitast af riði. Kvaðst
hann ekki hafa leyfi til að nefna
nein nöfn í þessu sambandi, en þess
mætti geta að þetta væri árangurinn
af 5 ára tilraunum. Mr. McLean
gat um þetta í ræðu, er hann hélt
fyrir stúdentum nútimans, og var
sú ræða því nær ómengað lof um
þá, og stalfk mjög í stúf við hinn
sifelda Jeremíasargrát eldri kynslóð-
arinnar, sem jafnan telur æskulýðn-
um alt til foráttu, og telur hann vera
á glötunarvegi og vitisslóðum stadd-
an. — Reynist þessi nýja hveititeg-
und eftir vonum, er það ómæld bless-
un fyrir bændur og þjóðfélag. —
Dómur féll í gær i máli Joseph X.
Hearst, hins illræmda söngútgáfu-
prakkara, fvrverandi formanrú Hearst
Music Publishing Co.. Voru átta
kæruatriði færð á móti honum, og
fann kviðdómurinn haftn sekan um
hvert þeirra. Var hann dæmdur í 7
ára betrunarhússvist að Stony Moun-
tain.
Erlendar Fréttir.
Bandaríkin.
Öldungarýiðsmannsútnefningin í
Pennsylvaniariki hefir valdið hinu
mesta hneyksli. Þrir voru í kjöri,
Vare, Pepper og Pinchot. Varð Vare
hlutskarpastur. AS kosningunum
loknum kom fram kæra um að fé
hefði verið borið i kosningarnar
meira en-góðu hófi gegndi. Var skip-
uð sérstök nefnd til að rannsaka
þetta, og var James A. Reed, öld-
ungaráðsmaður frá Missouri,, for-
maður hennar. Kom þá upp úr kaf-
inu, að í kosningaróðurinn höfðu
gengið $195,000 til fylgis við Pin-
chot; $670,000 til fylgis við Vare,
og $1,620,000 til fvlgis við Pepper.
Auðvitað neita þeir allir harðlega,
að um mútur eða nokkuð þesskonar
hafi verið að ræða. Hafi féð'ein-
ungis gengið til auglysinga, “gæzlu-
manna” og því um líks. — En svo
mikla og almenan gremju hefir þessi
fjáraustur vakið, að talið er liklegt,
að Vare fái ekki að taka sæti í öld-
ungaráðinu í haust, og að minsta
kosti vist, að reynt verður að hindra
það. —
Bvetaveldi.
VERKFALLIÐ.
Námumennirnir brezku,' rúmlega
ein milj. manna, eru enn. ekki gengn-
ir að vinnu. Með mikilli eftirvænt-
wins forsætisráðherra í þinginu, um
það, hverrar löggjafar menn mættif
vænta til þess að binda enda á verk-
fallið. Var ekkert á ræðunni að
græða i þá átt er til kom. Lagði
hann aðeins til að v^rkamenn gengju
að átta stunda vinnudegi fyrst um
sinn, máske alt að þrem árum. —
Taldi hann þá að hægt væri að koma
lagi á kolanámið á meðan. Voru
almenn vonbrigði yfir ræðunni, og
námumenn mjög beiskir, sem von
var. Ramsay Macdonald kvað þessa
ræðu hafa verið svo óheppilega sem
hugsast gæti. Yrði hún til þess eins
að stæla verkfallsmenn til að halda
áfram verkfallinu til hins ítrasta.
A. J. Cook ÍCook “keisari”) sagði
rétt á eftir í opinberri ræðu: “Þú
segir, »Mr. Baldwin, að þér sé alls
ekki í hug, að þrengja að lífsskilyrð-
um námumanna. Þú lýgur, Baldwin.”
— Ekki hefir samt frézt, að Bald-
win, né heldur þeir flokksmenn hans,
sém bráðgeðjaðri eru, hafi skorað
á menn að drekkja Cook i Temsá. —
Jafnaðarmenn báru fram van-
traustsyfirlýsingu á hendur stjórn-
arinnar,- út af þessari ræðu, og var
hún feld með 299 atkvæðum gegn'
138.
ASTRALIA.
.1 Melbourne átti nýlega að sýna
ameriska kvikmynd, gerð eftir stríð-
inu, er nefnist “The Big Parade”.
Sjást þar ekki aðrir en amerískir her
menn, og lítur helzt svo út, eftir
Þar heldur frankinn áfram að falla
í verði jafnt og þétt. Er nú $1.00
virSi 37 franka. Briand forsætisráS-
herra tók fyrir nokkru M. Peret i
ráðuneyti sitt, sem fjármálaráð-
herra, og gerSu menn sér miklar von-
ir um hann. En það kom fyrir ekki,
og hélt frankinn áfram niður á við»
Sagði Peret af sér nýlega, og treyst-
ist Briand þá ekki lengur aS halda
áfram. Var þá leitaS til Herriot, er
var forsætisráSherra í fyrra, en hon-
uni tókst ekki aS mynda ráðuneyti.
LeitaSi Doumergue forseti þá aftur til
Briands, og tókst honum loks að
mynda ráðuneyti, með Cailláux sem
fjármálaráðherra, en honum var hent
út í fyrra, eftir tilraunina að semja
við Bandaríkin um það, er Frakkar
skttlda þeim. En fyr en þjóSin sam-
þykkir að láta skatta sig svo um
mtmi, eru Htil likindi til að nokkur
maður fái reist við frankann.
Eftir Reinh. Prinz. -
(Tekið úr Isafold.)
(Höf. greinar þessarar, Reinh.
Prinz stud. Mag., er Þjóðverji. Hefir
hann dvaliS hér á landi i nærfelt 3
ár. Hann hefir stundaS norrænunám
hér við háskólann. Hefir hann ferð-
ast fótgangandi um landiö þvert og
endilangt, margsinnis um sumar sveit
ir, og lent í ýmiskonar svaSilförum.
Er þaS eigi ofmælt, að leitun mun á
þeim Islendingi, er hefir vilja og
kjark á við Prinz, til þéss að kynn-
ast landi og þjóð, og afla sér and-
legrar og líkamlegrar heilsubótar
með útivist og erfiSum landferða-
lögum.
I augum Islendinga er Prinz ó-
venjulegur maSur. • Af hátterni hans
og lífsskoSun mættu Islendingar
Freisi og andleg tilvera æskunn-
ar? Skyldu ungir menn nokkurn-
tínia hafa háft eigin hvöt og ástæðu
til þess að hugsa um slíkt? ESa eru
þetta ekkert nema eintóm stóryrSi?
Til hvers eru þá skólar, til hvers er
alt þetta kostnaSarmikla uppeldis-
kerfi? Til hvers hefir þá altáf ver-
ið reynt aS ala unga fólkiS upp meS
góöum fyrirmyndum og eftir góSum
lífsreglum eldra fólksins og aS greiða
ungum mönnum göturnar, sem liggja
um lífiS? Hlýtur þaS ekki að vera
unun fyrir ungan mann, að géta tek-
iS við löðurarfi sínum, til þess að
beita honum og til þess aS bæta
hinum ungu ikröftum sínhm við
hann? Jú — víst er það I En þegar
þessi arfur virSist vera fúinrí? Þegar
hinn voldugi straumur framþróun-
arin-nar, sem aldir og kynslóðir eru
argt læra. Því naumast mun það j tengdar saman meS, verður að stöðu -
ótrúlegt, að uppeldisskoðanirnar, aS
minsta kosti meöíerð þeirra, skuli
hafa verið svo blind og rangsnúin,
að þær vildu gera þroskaða mann-
eskju úr unglingi, með því að neita
eSlilegustu kröfum og viðkvæmustu
hvötum æskunnar. —
Skólastefnan rönff; vekur andúð
œskumanna í skólunum.
Margt af því, sem hann varð að
læra, var andlegt fæði, sem hann gat
aldrei melt. Það er synd að pínu
strák milli 10 og 15 ára, sem á þess-
um árum er hinn mesti veruleika-
maSur (realist), meS öllum niöguleg-
um “abstraktum” heitum og hug-
myndum, sem hann aldrei getur skil-
ið sér til gagns eða gama-ns. ÞaS er
svo rangsriúið og þýðir ekkert að
prédika gullaldarkenniijgu Grikkja og
Rómverja fyrir ungum mönnum á
milli 15 og 20 ára, sem á þeim árum
eru mestu “rómantíkarar”, fullir af
pappírsbúka stofulofts-uppeldi hePPi- p0”Í ? iÞegar }*ínvél „ img'T menn’! draumum, lífsgátum, æfintýralöng-
i un og ólgandi hræringum kynþrosk-
■ (
legt til langframa, sem nú er víSa sem varla eru fárn.ir aS hugsa, finna 1
Þýzkaland.
Atkk-aéSagreiöslan um það, hvort
ríkiö skyldi gera upptækar eigur
konungsættanna á Þýzkalandi, endur-
gjaldslaust, fór svo, að aöeins 35%
af kjósendum greiddu atkvæði með
þvi, eða 14,889.703 manns. 542,311
atkvæSi voru greidd á móti, en 60%
af kjósendum sátu heima. Missir rík
ið því þarna laglegan spón úr ask-
inum sínum, af því að 20,000,000 at-
kvæði þurfti til þess að eignirnar
yrðu gerðar upptækar, en þær eru
virtar á 5,000,000,000 gullmörk
”($1,191,000,000'.
ingu biðu menn greipargerðar Bald-myndinni, sem ekki hafi aðrir veriS
Pólland.
Pólskur yfirhershöfðingi er nefnd-
ur Szeptycki (þótt ótrúlegt sé!). —
Hann er nafnkendur fyrir dólgshátt.
Reyndi hann að neyða Pilsudski mar
skálk til hólmgöngu fyrir tveimur
árum, en marskálkurinn vísaöi hon-
um á dyr með fyrirlitnineu.
Um daginn tókst honum að neyða
Skrzynski greifa. fyrv. utanríkisráð-
herra, til hólmgöngu, meS því að
abbast nægilega upp á hann. Hólm-
gangan var háð með skammbyssum.
Þau eru hólmgöngulög í Póllandi, að
sá sem skorað er á, skýtur fyrst og
stendur hinn kyr fyrir skotinu á
meðan. Yfirhershöfðinginn skaut
fyrst og reyndi að drepa greifann,
en misti hans. Alexander Skrzynski
greifi er jötunn að vexti og af-
bragðs i hróttamaSur: sérstaklega er
hann nafnfræg skvtta. er aldrei miss-
ir marks. Glotti hann um tönn, er
yfirhershöfðinginn misti marksins.
Buðu hólmgönguvottariur ntii ekki
fé við lífi hershöfðingjans. Eh í
stað þess að skjóta, varpaði greifinn
skammbyssunni til hólmgönguvotts
síns með þessum orðum :
“Eg ætla ekki að skjóta. Ef ein-
hverjir af þeim herrum, sem hér erti
viðstaddir, álita nauðsynlegt að svi-
virða mig frekar. þá skal eg gefa
þeim tækifæri til að skjóta mig.
(Með þvi að skora hann á hólm).
Eg ætla mér ekki að nota þessa ó-
fullnægjandi og villimannlegu aðferð
til þess að binda enda á þrætu, sem
eg hefi veriö neyddur út 5. Eg von-
aði að eg hefði unnið Póllandi nægi-
lega, til þess að enginn Pólverji,
mvndi sækjast eftir lifi minu. Nú er
búið að skjóta á míg, þótt það mis-'
hepnaðist. Hefði- eg skotið, hefði
eg ekki mist marksins. En fvrir mitt
leyti fær mig enginn til þess að
skjóta annan Pólverja.”
Siðan gekk greifinn 5 burtu án
þess að kas/a kveðju !á yfirhershöfð-
ingjann, er stóð snevptur eftir.
efst á baugi á landi hér.)
Það er ekkert nýtt, og þykir mjög
eSlilegt, aS æskulýSurinn sé yfirleitt
altaf hinn brautrySjandi kraftur allra
umbóta og uppreisna með hverri
þjóS. En hin þýzka æskuhreyfing,
sem eg ætla nú að segja dálítiS frá,
er að öllu leyti svo sérstök og ein-
kennileg, og hefir fengiS svo mikla
þýðingu, að hún virSist vera einhyer
hinn merkilegasti viðburður í hinu
viðburÖarika félagslífi þessgrar þjóð-
ar.
Æskuhreyfing og frœkorn.
Sérhver maður, sem nú kemur frá
öörum löndum til Þýzkalands, ti!
þess að kynna sér þjóðina dálitiö
nánar, hlýtur að taka eftir þvi, að
andi og lifsháttur þýzka æskulýösins
er viðast hvar sérkennilegur og í
öllu frábrugðinn þvi ástandi, er átti
sér staö fyrir 15 til 20 árurri síöan.
En það eru ávextir og afleiðingar
til þess, að andrúmsloftiö t kringum1 . ,, • , , - „
, | ans. Þar er ekki nokkur jarðvegur
þa hefir í ser eitthvaö kæfandi? Þeg- ... . , . v
ö fyrir ro og samræmi og hina guödom
ar ungrr menn, sem kenna hjá sér ólg , , , ,
,, , * , legu hatign griskra hofa og andiita.
andi lifsþra og lifsþrott, fá alt íL , . .... , . , v
, , En þessi vismdi og þessi hfsskoðun
einu ur djupi frumlegra tilfinninga , .v , . , v , ,, TT.
% > j var markmið hins læröa skola. Hinn
storkandi fyrirhtnmgu a öllum þeim! . v. , , . .v .
B ganili skoli virðist hafa verið bhnd-
monnum og stofnunum, sem segjast . . , , , . ,
7 ur fyrir þessum þroskastigum æsk-
sinna uppeldi og velgengni þeirra ? i
Hvað þá ? Æsjcan fer aldrei aS
hreyfa sig að ástæöulausu í
unnar. Samræmi milli andlegs og
i likamlegs starfs, sem aldrei er mik-
llpp ! ilvægara atriði en einmitt á þessum
reisnarskynr. En þegar svona stend-
, . i árum, stóð mjög völtum fótum; af-
ur a, þegar einhver ósköp ætla á ein-1 .-v , ’ ,
” r j stoðu milli kennara og nemenda var
hvern hatt að kreppa að réttindum v v , v , . , .
,, i sv° varið, að það var undanteknmg,
æskunnar (og þessi réttindi eru lög- . . , , . , , ,
, , , , & | ef vmskapur milli þeirra gat att ser
mal natturunnar), þá ris hún upp og . v x t. ,
r t'e & sta5_ a þann hatt var unglingurmn
reymr að verja sig, sé annars nokk-
uð variS í þá kynslóð, sem fyrir þv:
veröur.
Hreyfingin er að inssu leyti upp-
reisn gegn nútíðarheimilum og
skólafyrirkomulagi.
Æskuhreyfingin þýzka l^efir oft
veriö kölluð uppreisn á móti skóla
og heimili. Þessi skýring hefir vald
þessarar æskuhreyfingar. Það er j ig margskonar misskilningi — en þó
ekki ofmælt, þótt sagt se, að hún hefir hún mikinn rétt á sér.
hefir skapað nýjan stíl í æskulífinu
meðal allrar þjóöarinnar. Ennfrem-
Boðskapur skóla á þeim tíma
hljóðaði þannig: Eg vil ryðja ykkur
ur er hú” ei” af þeim áhrifamestu „rautina) sem Hggur út .lífiíS; eg
uppsprettum nýs menningarstraums, j vil vopna ykkur fyrir þ4 miklu bar.
sem á þessum árum virðist ryðja sér 4ttU) sem hefst 4 þröskuldi lifsins.
braut i Þýzkalandi. Æskuhreyfingin Þetta virgist vera gott og blessag.
fdur 5 seE frækorn nýs anda á öllum en bægi er þag) aS þessum skóla tókst
svæðum lífsin.s. En fvrir æskuna ekki ag uppfylla eigin kröfur sinar,
sjálfa er hún búin að vinna einhvern og einnig mælir þag 4 móti hverri
hmn mesta sigur: æskuhreyfingin tilfinningu un.gs manns og þar meS
hefm barist fyrir og um leiö sann- ollum rétti nattúrunnar) aS þetta svo.
rændur ómetanlegum tima og margt
drepiö, eða að minsta kosti skemt í
honum af þvi, sem skólinn einmitt
hefði þurft aS hirða og lífga, eins
og sól elur blóm. Er þaS Undarlegt,
aS sú kynslóð hefir hatað skólaaa
af öllu hjarta?
Andrúmsloft heimila cr askunni ó-
hentugt; uppcldið fjötrar, og við
það leita æskumenn 'hinna óhentug-
ustu staða.
En það, sem okkur þótti óþolandi
við skólana, kom oft ekki síður í
Ijós á heimili foreldranná. Eg gæti
bent á það, aS þetta vandamál hefir
jafnvel fundiS sterkt bergmál í bók-
mentum okkar, þar eð nokkur af
beztu leikritaskáldúm okkar hafa
skapaö ágæt Ieikrit úr því efni. En
þaS er ennþá minna gaman að skýra
frá þvi, fyrir bváða misskilningi og
kvölum æskulýSur heillar kynslóðar
að gildi nýs æskulífs, er okkur virð- kallaöa líf skyldi ekki hefjast fyr en hefir orðið fyrir í samlifi viS for-
\ era göfugra, stórfenglegra, frjó- einhversstaSar hinumegin við stú-
samara og fegurra að öllu leyti en J dentspróf. Eins og æskan sjálf væri
liferni hinnar fyrri kynslóöar. ^ ekkert nema þrældómur einskonar
i undirbúnings undir annað líf, þar sem
Æskan fer aldrei að hreyfa sig að menn fvrst f4 ag njóta' allra nautna
ástæðulausu í uppreisnarskyni. | og skapandi kraftar mannsandans. _
ILnm þykir andrúmsloft uppcldis- Þag skiIur enginn ungur maður, sem
fengið hefir í vöggugjöf dálitiö fjör,
stofnana kæfandi,
Æskuhreyfingin þýzka á ekkert
skylt við neina nýja stefnu í stjórn-
málum, bókmentum eða öðrum list-
um, eSa einhverju því um líku. Hún
nær dýpra. Hún hefir veriö barátta
gáfur og hæfileika, að þetta timabil
æsku hans skuli ekki vera eins full-
koniiö og í sjálfu sér eins sjálfstæS-
ur hlekkur í keðju lífsins, eins og'
hin skeiðin á þessari leið yfir jörð-
fyrir frelsi og andlegri tilveru æsk- ina’ Nn orðið þykir okkur þegar
eldra, sem vitanlega vildu þaS bezta,
en gerðu það, sem varð að valda
skilnaöi og sorg. UppeldisskoSuniit
var hin sama og t skólunum, eins og
von er, þar eð andrúmsloft hvers
timabils er ein óbrotin heild. Skóli
eða kirkja, heimili eða leikhús — i
öllum þessum stofnunum er andinn
sá sami. En markmið þessa anda,
sem réö vélamenningunni, var “quan-
titas’’ efnishyggja. Einkenni hans
eru altaf skortur á hverri frumlegri
tilfinningu fyrir fegurð, fyrir lög-
(Frh. á 8. bls.)
SKEMTIFERDIR
FARDRÉF TIL SÖLU
15. MAI
«11
30. SEPT*
ADSTDR-CAN4DA
MEÐ JARVBRAIT EÐA JARXBRAXJT OG SKIPI
KYRRAHAFSSTRANDAR
ÞRIHYRVINGSI-EIÐfX — — ALASKA
JASPER NATIONAl PARK
_______ MT. ROBSOX PARK — ~-r ■
GILDA TIL HEIM-
FEHÐAR
tll 31. OKT6BER
1926
Skemtiferðir undir umsjá leiðsögumanna.
*ru lnrKlleicar fyrlr
KENNARA, LÆKNA, LBGIIENK,
KAtlPStSLCHENN «g KVENFÖLK
FerStr I Jfllf tll v
Stórbretalands og Meginlandsins
PRINCE EDWARD ISLAND
IiYRRHAFSSTRANDAR
Skemtanir á merkum stötium á lelölnni.
-- beinar ferðie fra VESTUR-CANADA tid _
Eucharistic Congress, Chicago
20.—24- JCNt, 1020.
FlnuIB, og MIB fnllnr uppIýnlnKnr
hjfl elnliverjum umboBsmnnnl
CANADIAN NATIONAL RAILWAYJ
eBa skrlfiB.
W. J. QUINLAN,
Dlstrlct Po.senger Agent
Wlnnipeg, Mnu