Heimskringla - 07.07.1926, Síða 7

WINNIPEG, 7. JÚLÍ 1926.
HEIMSKRINGLA
7.BLAÐS1ÐA.
(Frh. frá 3. bls.)
þaö starf vestra heldur en hér.
Liggja til þess þær tvær aðalástæð-
ur, aö vestanblöðin flytja miklu
meira lesmál, en nokkurt vikublað á
Islandi hefir nokkru sinni gert, og
því hefir verið þar rúm fyrir veiga-
miklar ritgerðir; en hin ástæðan er
sú, aS ritstjórarnir hafa þar staSið
í miklu nánara sambandi viS þær
pólitískar og andlegar stefnur, sem
yfirleitt hafa skift mönnum i flokka
á síSari áratugum í heimi hvitra
manna.
Islenzku blöSin í Vesturheimi hafa
frá öndverSu látiB mál íslenzkrar
þjóSrækni mikið til sín taka. Þau
hafa lagt kapp á aS gefa fólki kost
á aö fylgjast meS því, setn hugsaö
er og rætt á Islandi. Þau hafa
stutt a'f mikilli atorku hverja þá
fjársöfnun, sem efnt hefir veriö til
í því skyni aS styrkja fyrirtæki eSa
menn á Islandi (sbr. alt þaS fé, sem
hingaö hefir verið sent í tilefni af
mannsköBum). Og þá hafa þau látiS
sér ant um alla viöleitni til þess aS
efla alt félagslíf, sem til menningar
hefir horft, meSal Vestur-Islendinga
sjálfra.
Eins og ræSur aö líkum, þá hafa
vestur-íslenzku blööin veriö mjög
misjafnlega úr garöi gerð á ýmsum
tímum, jafnháum aldri og þau hafa
náö. Þau mega teljast mjög læsi-
leg núna. Heimskringla undir rit-
stjórn Sigfúsar Halldórs frá Höfn-
um, er tvímælalaust éins vel ritaS
og nokkurt vikublað, er nú er útgef-
iö á íslenzku.
Starf Þjó'Srœknisfctagsins.
Síðasta ársþing.
Sérstök tímamót í sögu þjóSræknis
starfsemi Vestur-Islendinga hefjast
meö stofrlun ÞjóSræknisfélagsins. —
ÞaS er nú sjö ára gamalt, og vex meS
ári hverju aS áhrifum. Mér gefst
ekki neinn kostur á aö rekja starfs-
sögu þess aö þessu sinni. En eg
hygg, aö mönnum muni þykja fróS-
leikur í aö fregna um,%viö hvaSa mál
félagiS er aS fást núna. Hiö ár-
lega þing þess var haldiö í lok fe-
brúarmánaöar í Winnipeg, og mun
hafa veriS fjölsóttara heldur en
nokkuru sinni áöur. Því miöur hefi
eg ekki haft neinar greinilegar fregn
ir af störfum þess; en hins vegar
er mér kunnugt um, hvaöa mál stjórn.
félagsins haföi í hyggju aö leggja
fyrir þingiö, og geri eg ráS fyrir aö
afgreiSsla ' þeirra mála hafi orSið
aöalstarf þess. A nokkur þeirra mála
ætla eg aS drepa.
Islcnzka viðurkcnd scm kenslugrein
í Miðskólum Manitoba, við hlið
frönsku, þýzku og latínu.
Þau merkiistíðindi hafa gérst í
sögu Islendifiga í Manifoba á þessu
ári, ag nefnd manna úr Þjóöræknis-
félaginu hefir tekist aö fá því fram-
gengt viö mentamálaráSuneyti fylk-
isins, aö íslenzk tunga hefir veriS
viSurkend sem kenslugrein í miö-
skólum fylkisins. Er svo háttaS
tungumálakenslu þar í landi, aS
nemendur geta valiö um, hver tvö
útlend tungumáí af þremur þeir
kjósi aö velja til ■ náms, tungur þess-
ar eru franska, þýzka og latína. MeS
þeirri breytingu, sem nú veröur kom-
iö á, verSa málin fjögur, sem wr má
velja. Islenzkan bæzt i hópinn.
Þeir, sem kunnu^ir eru högum þar
vestrá, geta gert sér í hugarlund, aö
þaö hefir ekki veriö áhlaupaverk aö
fá þessu framgengt. Stjórn Canada
og fylkisstjórnirnar allar leggja hið
mesta kapp á aö bræða saman öl)
þau þjóöarbrot, sem landiS byggja
— öll þjóöræknisstarfsemi flokka
þessara er litin hornauga. Og hið
mesta kapp er lagt á aö útrýma öll-
um þessurn erlendu tungum og inn-
ræta landnemum, aö þeir séu íyrst
og fremst Canadamenn. KveSitr svo
ramt aS þessari viSleitni, að börnum
er viða bannaS aS tala annaö mál en
ensku í frítímum sínum viö skólana,
enda þótt þeim kunni aö vera önnur
tunga miklu tamari. Þetta er mjög
skiljanlegt mál. Þarn^ er smám sam-
an aS myndast nýtt þjóöerni, sprottig
upp, úr þarlendum jarSvegi, meö nýj-
um lífsskilningi og viöhorfum á hlut-
um. Alt, sem tefur fyrir þeirri fram-
þróun, er taliS skaölegt jyrir cana-
diskar hugsjónir. — ASkomumenn-
irir lita hins vegar svo á, aS þeirra
áöalverkefni eigi aS vera aö móta
hina nýju þjóS meS því, sem bezt er
í þeirra eigin arfi. AS rninsta kosti
er þetta skilningur hinna beztu og
þjóöræknustu Islendinga. Þeir vilja
varast að einangra sig frá þarlendu
þjóSIífi, og telja þaö geta fárið satn-
an, aS vera þjóöhollir, canadiskir
borgarar, og jafnframt góöir Islend-
ingar. Beinasta leiöin aö hvoru-
tveggja þesu marki er í þeirra aug-
um sú, aS gefa þarlendum mentamönn
um kost á aS kynnast þeim norræna
arfi, sem oröiS liefir hlutverk Is-
lendinga aS varSveita.
Hvort sem skilningur mentamála-
ráðuneytisins á þessu máli hefir ver-
iS sá sami og þeirra manna, sem mál-
iö fluttu fyrir henni, þá er þa'ö víst,
aS þeim hefir tekist aS sannfæra það
um, aS íslenzkan ætti erindi í skóla
fylkisins. Eg var viöstaddur fund-
inn, sem nefndin frá ÞjóSræknisfé-
laginu átti meS mentamálanefndinni,
og get um það boriö, að Islending-
arnir fluttu mál sitt meS lægni og
vitsmunum. Þeir, sem gæddir eru
nokkru ímyndunarafli, unu geta lát-
iö sér hugkvæmast, aö sé vel áhald
iö, þá muni þetta skifta nokkru máli
fyrir íslenzka menningu, er fram líöa
stundir. — Máliö kemur Islendingum
á Islandi mjög mikiö viS.
Sala á islenzkum bókum vcstra get-
ur greitt að mun fyrir íslenzkri.
bókaútgáfu.
Þess hefir áöur verið getið í Morg
unblaöinu, aö Þjóðræknisfélagiö hafi
beitt sér fyrir aS koma betra skipu-
lagi á sölu íslenzkra bóka í Vestur-
heimi, en veriS hefir aS undanförnu.
ÞaS fór um bóksöluna, eins og svo
mörg önnur viðskifti á ófriSarártin-
um, aS hún lagöist aS miklu leyti
niSur. Alntenningi er ef til vi’l
ekki kunnugt um þaS, en íslenzkum
bóksölunt er vel kunnugt, aö þe:ta
skiftir 'fekki litlu máli fyrir bókaút-
gáfu hér á landi. Hafa þeir sjálfir
sagt mér, að fjórSi hluti, og jafn-
vel þriöji hluti íslenzkra’bóka, hafi aö
jafnaði verið seldur vestan hafs fyr
á árum. ÞjóSræknisfélagiS hefir
þegar gert nokkrar ráöstafanir til
þess aS afla íslenzkum bókum þess
markaös aS nýju. — Naumast getur
veriö til of mikils mælst, þó stungiS
sé upp á því viS íslenzk blöS og tíma-
rit, aö þau launuSu þær tilraunir
meS því, aS geta þó um þær bækur,
sem Islendingar rita og gefa út í
Vesturheimi.. Hygg eg aS þaS
bindindi sé bezt haldiS á Islandi, að
gæta þess, aS enginn maöur liér á
landi fái vitneskju um, aö til séu rit-
höfundar meðal Islendinga í Ame-
ríku.
Hin Þýska æskuhreyfing
Eftir Reinh. Prinz.
(Tekiö eftir MorgunblaSinu.)
Fyrsta hreyfingin í skólum.
| Ungir menn hvcrfa frá götum og
kaffihúsum og sœkja sér áneegju úti
í friðsœlli náttúrunni.
Þegar á fyrstu árunum eftir alda-
ótin, haföi þaS fariö aS kvisast, aí
nokkrir háskólastúdentar og skóla-
höfSu lært, er uppaldir voru á Is-
landi.
— Stjórn ÞjóSræknisfélagsins hef-
ir komiS auga á, hve hér er um mik-
ilsverða leið aS ræða til eflingar mál
um sínum, og mér er kunnugt um, að
hún ætlaöi aS vekja athygli þingsins
á þessu, og fá þaö til þess aS styðja
starf í þessa átt.
En í sambandi viS þetta vildi eg
geta annars. MaSur er nefndur
Björgvin Guðmundsson. Hann hefirmotm’ haföi þaS fariö aö kvisast^aS
vakiS athygli á sér nokkuö sem tóiv
skáld. MeSal annars hefir hamr Piltar einhversstaSar nálægt Berlm,
samiö religiösa kantötu, sem fræSi-, hefSu vakiö meö Þvi- aö se^a
.menn Ijúka lofsoröi á. Kantata þessi si& úr öllunl skólafélogum td þess að
var sungin af íslenzku blönduðu kóri taka UPP alt a®ra sihi en Þá tihh
í Winnipeg í vetur. AfleiSingin af uöust- Menn höf5u heyrt orö eins
hljómleikum þessi er sú, að söng- “byltingamenn” þó aö þetta v.rt-
fólkiS og ÞjÓSræknisfélag|iS' háfa ist vera alveS laust V1® stJórnmah
tekiö höndum saman til þess aö safna ! Þar S611?11 sóSur 11111 ÞaS’ aS Þesslr
fé til námskostnaSar fyrir mann' Piltar legðu altaf út 1 ferSaló& emS
þenna. Er fyrirhugaö aö revna að flakkararnir í m.Saldasogum; aö
safna svo miklu fé, aS nemi 2500 Þeim Þótti sómi að klæSa sl& ems
dollara stvrk í þrjú ár. Gera blööin íátækir flækingar, og aö st.nga sem
sér góða von um aS þetta takist. Þeir, mest 1 stúf viö allan Þann h^óma
sem þekkja mann'þenna, gera sér og spjátur og alla þá t.lgerö, sem al-
eigi síður vonir um þann sóma, er staSar hieykti sel a götum, í kaffi-
þjóö hans megi af honum hljóta, ef húsum> 1 skólunl °& samkvæmum,
Þannig viröist þaö hafa verið um
langan tíma — þangaS til æskan
loksins einnig játaði eSli sitt af öllu
hjarta, þangaö til hún sannaöi það,
aS hún gat framkvæmt þrá og drauma
sína, ef hún bara vildi.
“Farfuglarnir’ fyrstu.
Karl Fischer.
Hinir fyrstu “farfuglar”, eins og
þessir ungu tnenn kölluðu sig, fóru
fram úr öllu hófi. En þaS fylgir
upphafi allra uppreisna, sem nokkuö
er varið í. Þessir smáhópar af ung-
um mönnum, sem fyrstir fóru að
flækjast uni Þýzkaland, slógu fyrst
eldi í æskufólkið. ÞaS glóöi nokk-
urn tíma í leyni. En þegar eftir
nokkur ár, fór aS loga um endilangt
Þýzkaland. Þessi eldur ruddi sér
slíku er faliö. Þeir fyltu heil tímarit,
sem þeir sjálfir gáfu út, meö mynd-
um og ritgerðum. Þeim þótti það
yndi að baSa allsnakinn líkamann i
sjó og i sólu og vindi, og aS æfa og
reyna ungu kraftana: aö klífa hæstu
tinda og s'ynda breiðustu ár. Þeir
leituöu æfintýra, þar sem þau bíSa —
á ferðalögum um fjöll og firnindi og
ókunnar borgir. Þeir drukku í sig
hiS mikla, vilta, margbrotna líf þar
úti, og urðu guösfegnir aS hafa
kynst mörgu öðru en aöeins þeim
smávægilega hégóma og þeirri aum-
ingjalegu nægjusemi götulífs og
kaffihúsa.
Er þag undarlegt, þó aS æska, sem
haföi fundiS sjálfa sig, væri gagn-
tekin og jafnvel töfruð af því, að
byrja á nýju, margfalt skemtilegra
braut eins og hann fyndi alstaöar til- i 0g dýpra lífi þar, sem alt nýtt, frum-
búna íkveikju. ÞaS var eins og ilegt líf hefir uppruna sinn: í skauti
ÞaS var sagt aö þessir ungu menn,
sem flestir voru synir velstaddra og
velmetinna borgara, flæktust altaf á
sunnudögum, og ekki síöur á næturn-
ar, um skóga og f jöll; að þeir væru
útbúnir eins og zigöjnar meS fiðlu
og eldhúsketil 5 balcpokatnim; aö
hann fái notiS gáfna sinna.
Þjóðrceknisfélagið eetlar að launa
' skrifara sinn.
Nokkurn vott þess, hversu stór-
huga þjóSræknisfélagið er um efling (
hugsjóna sinna, er sú tillaga, sem
mér var kunnugt um að forseti fér Þeir kringltm hál eins °S Indi’
lagsins ætlaði aö flytja á þinginu, |ánar 1 aS Þeir matreiddu sJálfir róf'
að efna til sérstakrar stööu eða em- ur °í? allskonar villimannaæt. e.ns og
bættis fyrir starfsskrifara fvrir fé. í verstu útilegumenn. - ÞaS heyrö.st
lagiö. - Skvldi vera valinn til bess1 Jafnvel sa#> aS Þeir tilheJrSu ein'
starfs maður, er heföi mentun og!hverju le>’nifélagi, sem hefð. ver.ð
hæíileika til þes^ aS taka aS sér for- hannaS viS nokkra skóla> Þar senl
ystu í öllum þjóöræknismálum Is- Þessir Piltar hefSu re>nt aS 1?reiSa út-
ícndinP-a vestra. MeSal annars skvldi skoSanir slnar I Þvi aS kennúrum og
lendinga vestra. MeSal annars skykli
hann ílytja erindi ,meðal Islendinga
um mál þau, er hann teldi þá varSa
sein þjóðflokk, en sérstaklega flvtj
I
Þjóðrcpknisfélagið annast um
kenslu í íslenzku.
Af öllum þeim tilraunum, sem
ÞjóðræknisfélagiS hefir gert,
foreldrum þótti þaö alvfg ófyrirgef-
anlegt og hættulegt á alla vegu, aS
láta pilta eina fara út á frídögum til
erindí á þarlendum mentastofnunun. Þess aS ferSast 11111 ókunnug svæði,
um sland og Islendinga, um bók- eSa tif Þess als skemta sér einhvers-
mentir vorar og þjóöræknismál. Og i staSar lan^ ^PP1 1 sveit Þetta var
i óllu skýldi hann vera málsvari lS-;uPPreisn a moti ollum gÓSum siSum>
J og dæmalaus skömm fyrir hiö velsiö-
I aSa borgaralega líferni. Þess vegna
: varö aS banna þetta og aö drepa þaS
þúsundir af unglingshjörtum hefði
beðiö efti,r þessu meðvitundarlaus.
I skógum og á fjöllum — helzt altaf
sem lengst frá ölborSum. oddborgara
og fangelsúm stórborga — streymdi
æskulýöurinn saman á fund. Það
var eins og eitt segulafl drægi þá alla
aS sér. Hver virtist þekkja annan,
og þótt hann hefði aldrei séS hann
áður. ÞaS var eins og þeir allir
bæru merki á enni — ósjáanlegt fyr-
ir hina, sem þeir meövitandi skildu
sig frá. Svo sterk var sú þrá og sá
vilji, sem knúði þetta áíram. Hreyf-
ing, sem var eins frumleg og nátt-
úran sjálf, var komin af staS. Hinir
fyrstu “farfuglar”, og meðal þeirra
sérstaklega háskólastúdent nokkur,
sem hét Karl Fischer, höföu brugS-
ið upp fyrir æskunni hinni stórkost-
legu, töfrandi hugmynd um nýtt æsku
lif, sem átti aö veita alt, sem æska
náttúrunnar?
(Niöurl.)
Fyrsti Íslendingur
sem situr lóggjafarþing Canada
..... heiðraður að maklegleikum.
I ”The Daily Mail and Empire”,
sem gefiö er út í Toronto, Ont., 10.
júni, stendur meðal annars um
ræðuhöld sem haldin voru með og
móti Hudsons Bay brautinni:
“Among the best arguments in fa-
vor of the project, was that of
the member for Selkirk, Man. Col.
Hannesson is a prominent Winnipeg
lawyer of Icelandic birth* He serv-
ed overseas and is recognized as one
of the brightest minds in the pres-
ent parliament.”* Þetta stendur nú í
einu útbreiddasta dagblaöi Austur-
Iendinga meSal þarlendra þjóSa.
Engin tök eru á því, rúmsins
vegna, að gera þess alls grein, er i
hugmynd þessari felst. En þeir sem. 1 hyi‘jun-
skilja, aö viðskifti vor — efnaleg og Hreyfingin magnast.
andleg - hjjóte aö aukast í fram-| £n æskan varg sterkari. Þag sem
var álitin frekja og stráksskapur,
j kom af nagandi neyS og frumlegum
ífsvilja. ÞaS voru djörf orö og á-
tíöinni i vesturátt, en minka í austur-
átt, munu líka skilja, aö hér er veriö
að mæla meS því, aö Vestur-Islend-
ingar levsi verk af hendi, undirbúi , . . „ ,,.
. . . .. byrgöarþung, sem ungir menn ræddu
jaröveg, sem Austur-I^endingar eiga þar á milH sill( þegar þeir lágu krin
| um brennandi bál úti i næturdimmum
; skógi. En þessi orö komu úr djúpi
1 hjartans ósjálfrátt: “ViS erum ungir
að sá í og hljóta uppskeru af.
Félagsheimili í Winnipeg.
AS síöustu skal eg geta þess um; og ekkert vald í heiminum skal ræna
ÞjóSræknisfélagiS, aS til mála hefir okkur æskunni. Látum feður vora
komiS, aö reisa á.næstu árum veg- fara i kirkju á sunnudögum, ti| þess
legt félagsheimili í Winnipeg, sem aö þeir geti syndgað þeim mun meira
yröi miðstöS fyrir alt islenzkt fé- á virku dögunum — viö gerura þaS
til! lagslíf : Þar yrSi tekiö á móti gestum, ekki. Látum kennara okkar fara
stuSnings hugsjónum sínum, hefir °PnaSur lestrarsalur, búiö i haginn meö andlegan arf eins og hundamat
þag látiö sér annast um aö efla þjóð I f>’rir 'Þtottamenn, og aðrar þær og meö okkur sjalfa e.ns og mjol-
ræknisvitund hinnar yngri kynslóðar. | ráðstafanir gerðar, sem unt væri til poka — viö ne.tum þv.. Latum aöra
þess, aö íslendingar héldu sem fast- unglinga herma eftir þeim fuliorSnu,
ást hópinn, veittu hverjir öörum sætta sig viS úreltar kenningar, tóm-
stúöning i lífsbaráttunni og vernduöu leika götulífs óg svíkja þannig sjálfa
hugarþel sitt til alls' þess, er ber á sér sig — vi® fýrirlítum þaö. Þegar
innsigli landsins, er ól feður þeirra. j uppeldið bregst, þá finnum viS til
þrair: frelsi, sjalfstæSi, felagsskao , . ,
..... , Canada um fyrsta Islending, sem sit-
og romant.k í sinm sterkustu og eðli- .... „ , ____ .
, i ur loggjafarþing CanadaþjoSarimi-
legustu mynd. Romantik — þetta ÉV, f ,
.., , ,, < ar. Oft hofum viS Islendingar matt
tofra-afl! Skyldi Karl Fischer og , . . ,
, , „ vera stolt.r af okkar mestu og beztu
fyrstu felaga hans hafa grunað ,
....... „ .., ' . , . hæfileikamonnum, sem a einn eöur
sjalfa, hvaða tofrasprota þeir be.ttu , , , , , . .
, , . . . , . , . annan hatt skara fram ur bæöi her i
— þegar þeir reistu fvrir ollum þeim ,,, „
,,, , , j alfu og annarsstaSar. En að minu
lifsþrungnu æskusalum hina roman- , ,,
ahti hafa fair af okkar stjornmala-
tisku hugmvnd feröal.fsins ? FerSa- .
, .„ . , i monnum orS.S fyr.r jafnmiklum
lagiö — þar var seinasta uppfylling . , , , ..........
„ , , , . heiöri, eða hvaö þá meiri, hér í
allra oska! Þar var frelsi, otak- , , ; .........
,,. landi, og það af ensku mælandi mal-
markaS frelsi. Þvi að þar var ekki
, .„ , , * , . ,. , gagni í austurhluta þessa lands, þar
farið i ferðalag ems og gamlir borg- v , . ,
v, , . ,,, „ . sem Islendingar mjog fair eöa engir
arar gera — annaShvort í bil eSa ,
... . v , . , .. . v hfa, og þar af Ieiðandi ekki eins vel
jarnbraut; með fyrirfram pontuð- , , . , „ .
,, ...... þektir a meSal frettaritara og blaöa-
um hótel plassum , og eftir þeim . v ,
, ., , , „ , ., i manna, eins og Islendingar eru orön-
þæg.legu t.lsognum í feröabokum og . . , , _
, “ , . . , . ir her . vesturfylkjunum. Og ann-
leiöar v.sum. Þar var tekmn bak- „
, . „ . , .. , ao það, að þetta umgetna blaö, er
poki. og alt sem menn þuffa til þess , ,, „ .
, ... , , ... strangt motstoSumalgagn Hudsons-
Þar var eldhusket.il . °
I Winnipeg eru tveir menn launaðir
allan veturinn til þess aS veita til-
sögn í íslenzku öllum þeim börnum,
er hana vilja þiggja. Þessir kennar-
ar ganga á milli heimilanna og kenna
þar. Auk þess koma öll börnin sam-
an á laugardögum í húsnæði, er fé-
lagið leigir. Kensla þessi er veitt
ókeypis með öllu. Monnum er það
ljóst, að sá keniur tíminn, aö íslenzk-
an hættir aS verða daglegt mál
manna, — en, hins er vænst, aS ekki
sé ógerlegt að veita öllum unglingum
þá fræðslu, aö þeir geti haft not
íslenzkra bóka og lært að eta þær.
Islenzkur söngur.
önnur leið, sem í sömu átt stefn-
ir, er aS vekja ást íslenzkra barna og
unglinga á íslenzku máli og ljóöum
með söngkenslu. Brynjólfur Þor-
láksson, fyrrúm organisti viS dóm-
kirkjuna í Reykjavík, hefir unniö
núkiS verk á síöari tímum, meS því
aö safna saman börnum í helztu ís-
Ienzku bygSum, og kenna þeim ís-
lenzka söngva. Er orö á þvi gert,
hversu mikla ánægju allir hhitaöeig-
endur — börn og fullorSnir — hafa
af þessu hlptiS. Til dæmis er mér
það minnisstætt, hvílikan fögnuö þaS
vakti á hinni veglegu hálfrar aldar
landnámshátíð, er haldin var aS
Gimli síðastliöiö sumar, þegar menn
fengu tækifæri til þess aö hlusta á
afarstóran jhóp prúð(búinna ibarna
(þau voru öll eins klædd) syngja þar
á skærri íslenzku söngva, er allir
Því að enn er þaö svo, að þCir geta nógra krafta og nægilegrar sam-
margir tekið undir meS vitringnum, vizku til að stjórna sjálfum okkur,
pndir Klettafjöllum: j til þess aS ráða sjálfir lífsháttum
j okkar.” Þetta voru hugsjónirnar,
“Til tramandi landa eg bróðurhug sem vöktu fyrir þessum ungu mönn-
ber,
þar brestur á viðkvœmnin ein.”
En viSkvæmnin fyrir Islandi er líka
, um og sem ólguðu í tilfinningum
j þeirra, þótt þær kæmi ekki undireins
og ekki altaf í Ijós í eins skýrum,
storkandi orðurn. Þessi æska vildi
mikil hjá sumum. Ef hún væri eng- . j . . .
1 , ekekrt néma að fa aö hfa æsku sinm;
.n, þá myndi maSur ekki horfa þar , . , ,,
... , , . . en fyr.r hvern sem ekki er tildurrota
a íslenzk bokasofn, sem fullkomnar. . , , , v '
og tizkuleppnr, gild.r þaS sama, og
eru en ef til vill nokkurra einstakra
manna, ' sem þettá land byggja. Ef
viðkvæmnin. væri engin, mundi mað-
ur ekki hitta menn, sem benda á
hnattlíkan og spyrja, hvort maöur
sjái ekki, aö eyjan milli Noregs og
Grænlands sé hjarta jaröarinnar. Ef
viSkvæmnin væri engin, þá myndi v . ,,. . . ,
, , ' aöeins lata sig dreyma um?
maSur ekki komast í þa raun, að
aö liggja úti.
haföur i bakpokanum og fiðla eöa
guitar ofan á katlinum. Þar var tek-
iö kort og áttaviti og fötin voru
höfð eins létt og þægileg og unt er.
Þar voru þær dýrmætu stundir, sem
fimVn—sex félagar sátu yfir kortum
og nutu þess út í æsar, aö hugsa um
tilætla^ ferðalag. Og loksins var
hann kominn — hátíöisdagurinn'
mikli, þegar skólanum var lokið og
lagt var af staö í mikla sumarferða-*
lagiS. Fjórar og fimm vikur og
stundum lengur voru þeir úti á flæk-
ingi; þeir gátu fariö mjög víða, þvi
aS það var ódýrt aS ferðast gangandi
me'ð tjald og bakpoka, meS því móti
að matreiða sjálfir úti á viðavangi.
Hin frjálsmannlega útivera.
Hið listrœna og hið karímannlega.
hlusta á kvæði, sem þrungin eru af
þeirri tilfinningu, að Islendingum séu
ætluS veglegustu verkefnfn, er nokk-
ur þjóð gæti leyst af hendi. Því víst
er þaS ráun. ÞaS er raun vegna þess,
aö það er augljóst, aS sterkasta trú-
in á Island og Islendinga er i Ame-
ríku, en ekki á Islandi. Og þaS er
rangt hjá skáldinu, sem heldur, aö
þaS sé nokkuS annaS en trúin, sem
sé afl þeirra hluta, er gera skal.
aö lifa sterku, éðlilegu lífi. ÞaS er
eöli æskunnar, að hún hatar í hjarta
sínu alt, sem úrelt er eöa tilgert eða
Ijótt; aS hún elskar alt, sem er fjör
og æfintýri og frumleg, eSlileg hreyf-
ing blómgast og hrærist í. Eru þetta
aðeins Ioftkastalar, sem menn mega
Eru
æfintýrin, sem búa .hinumegin viö
fjöllin, er sá félagsskapur ungra
monna, sem er kröfumeiri og tign-
ari og djarfari en þaö, aS stelast
stundum saman á Ieynilega drykkju-
fundi — er alt þetta aðeins skýja-
borg, sem má lesa um í bókum og
heyra um í skólabekkjum, og sem.
ungir menn aðeins mega þrá en ekki
njóta, á meöan þeir eiga altaf að
ganga sömu götuna milli skóla, hein.
ilis og kirkju, þangað til “staðan”
tekur viS og hinn glóandi neisti í sál-
um manna er farinn að slokna? —
Og þaS var gaman — ósegjanlega
gaman! Þar var enginn pabbi og
engin mamma og enginn skóli — en
þar var félagsskapur, sem allir áttu
aS haga sér eftir og hverjum þótti
sómi aö þjóna. Þar var sjálfsupp-
eldi, sem var stundum býsna strangt
og kröfumikið — en þaö herti hug-
ann. Þar var engin fyrirliggjandi
“lifsreynsla” — en þar var hætta;
sem maður varS að standast.
Þar var aflraun, sem var gaman
aö finna til. Þar var lifandi fróð-
leikur, hvar sem maður leit i kring-
um sig; og þar var æfintýri og ferða
gleðskapur, sem töfraði hjartaS. A
meðan uppeldisfræSingar sátu á
mollulegum fundum og ræddu um
uppeldismál, voru ungu mennirnir úti
og eignuöust margt af því sjálfir,
sem kennarar brutu heilann um að
færa í kenslukerfi. Þá voru “far-
fuglarnir úti aö kynna sér á eigin
spýtur átthaga sína og líf náttúrunn-
ar. Þeir læröu aö taka lika á hrífu
og ljá, eöa sátu viö gamlar kirkjur.
kastala, einkennilega brunna, .hús,
og tneðal kynlegra manna, og teikn-
uSu eSa reyndu aö færa í letur öll
þau sérkenni og þá fegurS, sem i
brautarinnar; þó getur þaS ekki ann-
aö en viöurkent ræðu hr. Hannes-
sonar sem beztu ræöuna, sem hald-
in hafi verið bæði fyrir og móti
málinu. Og Hannesson er Islend-
ingur, fæddur fram í einum afskekt-
um fjalldal á Islandi. Þþkk og
heiður þér, Hannesson.
Eg skrifa ekki þessi orð fyrir’ þaS
að eg sé flokksmaður hr. Hannes-
sonar. Nei, heldur þvert á móti, en
eg get æflnlega látiS menn njóta
sannmælis, þótt þeir segi ekki já
og amen viS öllu, sem eg hugsa eöa
segi. Nei, eg skrifa þessar linur
til þess að sem flestir Islendingar
geti séö meS eigin augum, hvað sagt
hefir veriö um hr. Hannesson. Og
annar tilgangur minn meS þesu var
sá, að vita hvort ekki væri hægt
aS koma einhverjum færum manni
í Winnipeg (t. d. B. L. Baldwinsonl
til 'þess aS fá þessa umgetnu ræöu
hr. Hannessonar og prenta hana svo
í íslenzku blöðunum i Winnipeg, eins
og gert var meö hina góSu jómfrú-
ræðu hr. Hannessonar í þinginu í
vetur sem leið. ‘Þaö myndi gleðja
bæöi mig og marga aðra, því margir
munu gleðjast yfir því, að hr. Hann-
esson skarar fram úr 244 sambræðr-
um sinum í Ottawaþinginu, og vit-
um viö þó aö þar eru margir mikil-
hæfir ræSu- og stjórnmálamenn.
AS endingu vona eg aS hr. Hann-
esson eigi eftir aö halda margar á-
hrifamiklar og nytsamar ræöur i
þarfir lands og þjóðar. Og von-
andi er þaö aS Islendingar, sem lifa
í kjördæmi hr. Hannessonar, minn-
ist framkomu hans í málum þjóö-
arinnar, en ekki hvaSa stjórnmála-
flokki hann tilheyrir, næst þegar
kjósa þarf á löggjafarþing þjóðar-
innar. Lengi lifi íslenzkt dreng-
lyndi og skörugsskapur!
Jón Jónsson.
frá Piney.
*) AuSkent af greinarhöf.