Heimskringla - 28.07.1926, Blaðsíða 2

Z BLAÐSIÐA.
HEIMSKRIN GLA
WINNIPEG 28. JÚLÍ 1926.
Sveinn Magnússon.
25 sept. 1854 — 22 maí 1926.
Þess var getií í blöðunum fyrir
nokkru síðan, aö andast heföi að
Friðrik Svarfdal látinn.
13. júní s.l. andaöist að heimili
sínu við Wynyardpósthús í Sask-
atchewan, Canada, Friðrik Þorsteins-
son Svarfdal, úr innvortis krabba-
meini.
Friðrik var fæddur 6. júní 1853,
í Háagerði á Upsaströnd i Svarfaðar-
dal, og var því réttra 73 ára gamall,
þegar dauðann bar aö höndum.
Foreldrar hans voru þau hjónin
Þorsteinn smiður Þorsteinsson frá
• Upsum, er dó hálfniræður í Winni-
peg, haustið 1913, og Jórunn Thor-
j arensen, dóttir Bjarna stúdents og
bónda á Stóra-Asi, sonar Friðriks
prests og prófasts á Breiðabólsstað.
Lézt Jórunn um sextugt í Svarfaðar-
dal. *
15. júlí 1878 kvæntist Friðrik ung-
frú Olínu Kristinu Arnadóttur frá
Hamri í sömu sveit, sem lifir mann
sirrn. Varg þeim hjónum níu barna'
dó suður í Bandaríkjum. Er nú sár
sorg kveðin að ekkjunni öldnu, sem
á fárra mánaða millibili hefir mist
dóttur sina og eiginmann. Og þótt
tápið, þrekið, kjarkurinn og lund-
festan séu meiri en hverrar meðal-
konu, er það nú að fullu reynt i
krossskóla lífsins.
Friður sé með Friðriki Þorsteins-
^vni Svarfdal.
—Þ.—
Freyja Svarfdal Hodge.
F. 27. marz 1890.—D. 13. marz 1926.
, , ,T,. T ; auðið, og eru aðeins þrjú þeirra á'
heimili sinu við Arnes í Nyja Is-1,,.. . v
c . ,nfi: Ingibjörg, Anna og Arni. Eina
landi bondinn Sveinn Magnusson, • , . °
, j ■ • tt 1 1 dottur ,atti Friðrik áður en hann
laugardaginn 22. mai. Hann var vel ,
kvæntist Olinu, Jorunni að nafni,
ekki sem vísindalega bók, eða að hún
segi frá hlutunum eins og þeir gerð-
ust. "Það vaéri vitfirring,” s^gir
hann, "sem enginn mentaður eða
viti borinn maður gæti látið sér um
munn fara.” Fyrir sjónum hans,
er það guðdómlegur andi, sém starf-
ar frá upphafi veraldar, og fram-
kvæmir og viðheldur sköpunarverk-
inu.
Margir menn kunna nú að segja
"nei’’ við þessu. Hvað ertu að bulla
vinur minn? Evolution gengur þegj
andi fram, það þarf enginn að
stjórna henni. En þá halda þeir því
fram i mótsetningu við ritninguna,
hina innblásnu bók. Þefr segja það,
þvert á móti öllu sem þeir vita, þvert
á 'móti þeirra eigin skynsemi; þeir
halda þvi fram sem sönnu, sem er al-
gerlega ósatt. En ef að þeir segðu,
að Evolution. væri aðferð drottins
að skapa, þá færu þeir með sann-
indi.
Þetta er ^lt saman þroskun. Hlut-
þektur þar innan sveitar, því hann
hafði búið þar lengi, og þótti í öllu
hinn bezti drengur.
Sveinn heitinn var fæddur á Síðu
í Refasveit t Húnavatnssýslu 25.
september 1854. Faðir hans var
sem var alin upp af þeim hjónum.
Eiga öll börnin heima að Wynyard,
á heimili tengdabróðir síns og syst-
ur sinnar, Kristjáns og Onnu Berg-
þórsson, þar sem þau sem þau hjón-
,, , , , ,. , . , i in hafa dvalið í hlýjum höndum síð-
Magnus bondt a Stðu Sveinsson a . .
,r, , .. . ,v. „ , asthðm ar.
Myrum t somu sveit, en moðtr Groa I
Jónsdóttir *frá Marbæli í Skagafjarð-1 Tvö systkini átti FriSrik á lifi-
arsyslu. Var hún ekkja er húA gift-1 A,systnr «r Freyja heitir, frá Hamri
ist Magnúsi, og átti einn son af |1 Svarfaðardal, er lengi stundaði lækn
fyrra hjónabandi, skáldið Sigurð J. lngar eítir lát Arna ,æknis á Hamri’
Jóhannesson, er andaðist í Winnipeg
fyrir tæpum fjórum árum síðan
(13. jan. 1923.)
Þau Magnús og Gróa eignuðust 5
sonu; önduðust tveir heima á ætt-
föður Antons bróður ölínu, sem hún
er gift, og hálfbróðir, Þorstein, Þ.
Þorsteinsson, sem ■ dvalið hefir í
Winnipeg síðastliðin 25 ár.
♦
Til Ameríku fluttist Friðrik árið
jörðinni, en þrir fluttu hingað vest- 1889. Átti hann heima í Norður-
ur; þeir sem önduðust heima, hétu Dakota í níu ár og önnur níu í Win-
Júlíus og Þórarinn; en hinir, sem nipeg, en flutti sig vestur í Vatna-
vestur fluttu: Jóhannes, Sveinri ogjbygðir 1908, og hefir búið og dvalið
Oddbjörn, og var hann yngstur. skamt frá Wynyard síðan.
Flutti hann vestur snemma á árum,
settist að í Winnipeg og fíXTr búið þar
síðan. Til hans fluttist Jóhannes
og andáðist hjá honum nokkru
seinna. Var hann elztur bræðranna.
Þann 25. október 1885 kvongaðist
Síðasta ár æfinnar þjáðist Friðrik
mjög af meltingarleysi, sem stöðugt
ágerðist þrátt fyrir allar lækninga-
leitanir, unz hann lagðist rúmfastur
síðustu þrjá mánuðina, sem hann
lifði, og dó úr meinsemd þeirri, sem
Sveinn og gekk að eiga Guðrúnu v;g krabba er kend, eftir miklar
Sigurðardóttur frá Gautsdal i Laxár-^ þjáningar og sjúkdómsiþreytu, en í
dal í Húnavatnssýslu. Byrjuðu þau kærleikshöndum konu sinnar og
búskap fyrst í Manaskál þar í sýsl- ^ barna, sem alt vildu fyrir hann gera
unni, en fluttu sig svo að Balaskarði. | 0g reyndu að létta stríðið og lýsa
Aldamótaárið brugðu þau búi og Upp þjna löngu dauðanótt banaleg-
fluttu til Vesturheims; voru þá flest-, Un.nar.
ir nákomnir ættingjar hans, er á j Jart5arför hans fór ffam fr4 heim.
fifi voru, fluttir vestur. Fyrsta árið. iHnu 16. júní> og var hann sungmn
dvöldu þau í Winnipeg, en færðu tj) moIdar af séra FrjSrik A Frie_
sig því næst of.m til Nýja Islands, ^ rjhssyni) j fjölskyldureitnum í Wyn-
festu sér land i Arnesbygðinni og, yard-kirkjugarði, við hlið dótttir
hafa búið þar síðan. , s;nnari sem var jjfs og ]j6jn ynch
Tvo sonu eignuðust þ3u, et ^áðir1 hans og eftjriæt;.
eru til heimilis í Arnesbygð, og eru
fulltíða menn. Hinn eldri er Björn
kaupmaður og póstafgreiðslumaður i
Árnesi, kvongaður Kristjönu Sigurð-
ardóttur Sigurbjörnssonar, er fyrst-
ur bygði í Arnesi; og Magnús, er
heima hefir dvalið hjá foreldrunum
fram til þessa.
Það var eins með Friðrik Svarfdal
og surna aðra íslendinga, sem; fluzt
hafa fullorðnir til Ameríku. Hann
misti meira en hann græddi. Hann
er liðlega hálf-fertugur, þegar hann
flytur vestur um haf. Ollum þrótt-
mestu atorkuárunum er heima eytt,
en eftir það verður mörgum ofraun,
úm heimi, að farsæld og fjárafli verði
í rikara mæli en heima var,
Sveinn heitinn var hmn mesti íðju- . ,
, , lað byrja lifið að nyju svo vel í nyj-
maður alla æfi, vandvirkur og verk- _x e , , ___x.
hagur. Ráðdeild og hagsýni fylgdu
verkum hans, svo að þau báru heim-
ili hans og ættingjum blessun í skauti.! FriSrik var friöur maSur sýnum
Heilsuhraustur var hann lengstrar 1 lagi, bæði upp á aS sjá og
æfi, og ekki fyr en á þessu vori fór eft,r aS hta- á >’n&rl árum’ hlnn
hann að finna til bilunar, svo hann niannvænlegasti. Naut hann trausts
hefði orð á því. Gat hann þá um virðingar heima í opinberum
að hann fyndi til þreytu, og öðru- trúnaðarstoðum í Eyjafjarðarsýslu,
hvoru til magnleysis. Það var kvöld- Þar ^em hann var meðal annars for-
boðinn i sÖHífvari, sáttanefndarmaður og
Föstudaginn 21. maí var hann aS | hreppstjóri, þar sem hann skildi aðra
visu mjög máttfarinn, og þó eigi' aSrir ski,du hann- Fn hér á máF
venju framar. Gekk hann til rekkju ,ausl útlendmgurinn ekk! allskostar
um kvöldið með sama hætti og ver-|vök Hann mokar t!1 eSa
ið hafði. Um miðnæturskeiðið tók i vlnstri eftir >vi sem honum er sa^
honum að þyngja og fyrir dagrenn-1 Daglaunamaðuririn sér að visu alls-
ingu var hann andaður. Kveðjuna nægtir (lands.ns blasa mót. sýn, en
hinstu bar því skjótan að, en þó svo, hann ber ekki úr hýtum Sæði Þeirra
að það var bæði honum og ættingj- ,afi sama skaP!’ Setur sjaldnast
i- c •_ ._; i notið hæfileika sinna til fulls.
um hans fyrir beztu, þvi
Friðrik átti viðkvæma og bráða
Evolution og sköpun.
Eftir Sir Oliver Lodge.
"þrautin að þurfa að flytja,
þeim er eftir sitja”,
lund, en fúsa til sátta, og fann til
með öllu, sem bágt átti. Hann var
minkar sizt við það, þótt banasóttin1 greindur maður og hugsaði mikið.
sé löng og dauðastriðið þungt. | Bókhneigður var hann i bezta lagi,
Jarðarför Sveins heitins fór fram og þau hjón bæði, og las mikið alla
frá kirkju Sambandssafnaðar í Ar-
nesi þriðjudaginn 25. maí. Ræðuna
æfi. Hann var trúaður vel, en batt
sig meira við andann en bókstaf-
flutti séra Rögnv. Pétursson. Til >nn.
hvildar var hann lagður í grafreit
Árnesbygðar. Flestir sveitungar
hans auk nákomnustu ættingjanna,
fylgdu honum til grafar.
I hinin nýju bók sinni, “Evolution
and Creation”, sýnir Sir Oliver
Lodge, að mannkyn jarðarinnar «é
enn í bernsku sinni, og heldur þvi
fram að það fari batnandi og muni
halda áfram að þroskast meira og
meira.
Hann hugsar hugsanir víkinganna,
en talar tungumáli einfeldninganna,
hefir verið sagt um hann. Hann er
yfir 70 ára að aldri, og hinar seinni
eða seinustu bækur hans, sem út eru
komnar, hafa verið svo vinsælar, að
þær hafa náð 6. og jafnvel 9. út-
gáfu, svo sem bókin "Ether and
Reality” og "The Making of Man”.
Qg nú kemur þriðja bókin, "Evolu-
tion and Creation”, sem óefað mun
fljúga út, sem hinar, því enginn ef-
ar það, að Sir Oliver Lodge er fær-
astur maður að rita þær. Hann er
bæði eðlisfræðingur orðlagður og
uppfyndingamaður í vísindum.
Hann kallar bók sína “Evolution
aúd Creation”, á íslenzku "Breyti-
þróun og sköpun”, og sýnir fram
á að sköpunin taki við af breytiþró-
uninni og þannig sé heimurinn allur
skapaður, og alt sem á jörðinni lifir
og hrærist. Þetta fari einlægt sam-
an, og sköpunin taki við þár sem
breytiþróunin endar, svo að hver
viti borinn maður getur séð þetta
og skilið.
En hvað líður þá fyrstu bókinni,
og einVum fyrstu kapítulunum í
Seint á síðastliðnum vetri, varð
Friðrik og Olína fyrir þeim miklaj
harmi, að sjá á bak yngstu dóttur
sinni, Antoniu Freyju Hodge, sem Qljver þannig: Hann skoðar þá bókjannars, að tala við menn, sem töluðu
! ritningunni, er hún segir frá sköp-
un heimsins? En því svarar1 Sir
| Síðan þeir voru uppi, visindamenn-
irnir Darwin og Huxley, hefir margt
verið sagt og skrifað um uppruna
lifsins. Hinir vísindalegu material-
istar, sem hvergi geta séð merki vits-
muna i alheiminum, eru að reyna að
koma oss til að trúa því, að hið
fyrsta frumefni ha?i, af eigin krafti
eða sjálfsdáðum, framleitt hið dul-
arfulla afl, sem vér köllum lif. Lifið
skapaðist þarna af engu, það vildi
svona til. Electronin rákust þarna á
af tilviljun, og þá var alt búið. Þá
byrjaði sköpunin. Og frá þessari sköp
un á jörðinni eða í moldinni, mynd-
aðist svo alt, sem lifir og lífsanda
dregur á jörðu þessari.
En hvað mig snertir, þá þarf
miklu meiri frú eða trúgirni, til að
trúa þessu, heldur en að trúa því,
að hinn alvitri, almáttugi skapari
hafi sfigt “verði líf”, og það varð.
Sir Oliver segir, að lifið hafi kom-
ið utan að frá. Og enginn maður
getur, nú sem stendur, skýrt það
Vwindalega, hvernig það í fyrstu
kom á jörðina. En það er hér og
hefir óefað bvrjað á lægstu tröppu.
I fyrstu var það aðeins ein cella
(fruma). ■ En frumur þessar gátu
timgast hver við aðra, og þannig gat
það haldið áfram og aukist, þegar
aldir liðu. Sumar af þessum lifandi
frumum, vorti hreyfingarlausar á
sama stað, fastar þar á einn eður
annan hátt, en tóku við næringu
sinni með straumi, sem bar hana til
þeirra, t. d. í á eða læk, og tóku þær
þá næringu af sumu, sem að þeim
barst, en létu hitt, sem þær höfðu
ekki not af, fara fram hjá sér. Aft-
ur voru aðrar frumur (cells) á hreyf
ingu, og fóru að leyta sér að fæðu.
Þær komust oft í háska, og hjá þeim
fór að þroskast tilfinningin, að þær
þvrftti að gæta sín og verja sig og
leita eftir fæðu, og þannig fóru hin
fyrstu skilningarvit að eflast smátt
og smátt.
Fyrsti hópurinn hefir verið for-
feður eða formæður garðávaxta, hinn
næsti hefir veriö forfeður dýranna,
og þegar aldir liðu þá smáfjölgaði
þeim, unz gróður allur og dýrarikift
niyndaði?t á jörðinni.
I kapítulanum'um Evolution eða
myndun og þroskun mannsins, .held-
ur Sir Oliver fram kenningu Henry
Drummonds, sem stundum hefir ver-
ið kölluðl hin kristna kenning um
Evolution. Hann heldur því fram,
að maðurinn hafi þroskast smátt og
smátt, og á meðan hafi sálin hjá
þeim verið að smáþroskast, þó að
seint og hægt gengi. Loks fór hann
að læra að kynnast lífinu, skepnun-
um, læra að bjarga sér fyrir óarga-
dýrum, læra að lifa og halda við
lifi sínu, og einlægt varð þekkingin
meiri og meiri, þó ósköp miðaði hon-
um hægt framan af. Loksins fór
hann að geta talað, og voru það þó
aðeins hljóð í fyrstu. Svp komu list-
ir margskonar; hann lærði að bjarga
sér betur og betur. En margar,
margar aldir voru þó liðnar frá þvi,
að hann fyrst fór að gægjast fram
úr skógunum.
Þá fór hann að nientast, að klæð-
ast, að búa sér til vopn og verkfæri,
að fræðast og kynnast öðrum mann-
flokkum, að ráfa frá einum ftað 'til
Antonía Freyja Friðriksdóttir, var
fædd 27. marz 1890, að Mountain í
Norður-Dákota í 'Bandaríkjunum.
Foreldrar henar voru Friðrik Þor-
steinsson Svarfdal og Ölína Kristín
Arnadóttir Svarfdal. Með foreldr-
um sínum fluttist hún i æsku ti!
Winnipeg, og var hjá þeim þar til
hún giftist eftirlifandi rnanni sínum, j irnir, skepnurnar, mennirnir, verða |
Charles Clinton Hodge, Bandaríkja-1 ehki til alt í einu, heljur smátt og
manni, í október 1910. Voru þair smátt. Þetta gengur alt saman hægt
búsett í Canada, þar til þau fluttu og hægt, og stig fyrir stig.
sig til bæjarins Woukegan í Ilíinois
í Bandaríkjunum, árið 1922, og
bjuggu þar þangað til Freyja lézt
úr lungnabólgu að heimili sínu, 13.
marz 1926, tæpra 36 ára að aldri.
Tvö 5örn eignuðust þau hjótiin,
pilt og stúlku, sem heita .Karl Clin-
ton og Sadie Alda.
Jarðarför Freyju vaf mjög fjöl-
menn og kistan þakin blómsveigum.
Var það síðasti vinavotturinn, sem
samferðafólkið gat veitt henni fyrir
hugljúfa viðkynningu, í þgssi fjögur
ár, sem hún hafði með því dvalið.
Freyja var skýr og skemtileg kona,
Ör í lund og hreinskilin og . sagði
meiningu sina við hvern sem í hlut
átti. Hún vildi öllum hjálpa og alla
gleðja, og lét engan syrijandi frá sér
fara, sem hún gat rétt hjálparhönd.
I dómum sínum um aðra var hún ó-
vanalega mild, og bar i bædfiáka
fyrir þá, sem í var hnýtt, og fann
þar ótal afsakanir, sem aðrir sáu
fáar, og tók æfinlega málstað lítil-
magnans.
Hún var framúrskarandi frjálslynd
i öllum mannfélagsmálum, og sá þar
dýpra en fjöldinn, sem aldrei kemst
niður fyrir yfirborðið.
Með Freyju er göfug sál svifin
frá mannheimum. Hún er ei aðeins
harmdauði eiginmanni og ungum
börnum, aldinni móður og systkin-
um sínum, heldur og öllum, sem
hana þektu og kyntust henni.
—Þ.—
á öðrum tungum en hann, að læra
siði og trúarbrögð annara þjóða, því
margir voru mannflokkarnir á jörð-
inni. Og ekki voru allir synir Ad-
ams og Evu, sem talin eru forfeður
Gyðinga. Því að margir voru
flokkarnir, sumir svartir, sumir gul-
ir, sumir hvitir, sumir bardagamenn,
sumir hjarðmenn, sumir bændur,
sumir þrælar.
Og enn þann dag í dag er mann-
kynið langar leiðir frá fullkomnun
sinni. Mynd og útlit mannsins kann
að breytast, en áreiðanlega á andi og
sál og þeícking mannsins eftir að
breytast. Það gengur hægt, ofur-
hægt að þroska sálina og vitið, svo
að nokkru nemi, og þá óefað seinna
að þroska og fullkomna sálu manns-
ins. Við og við sjáum wír einn og
einn mann, sem þannig þroskast, en
þeir eru fáir, altof fáir, enda gerist
það ekki á einum eða tveimur manns
öldrum. Það þarf að komast i kyn-
ið. Og þegar vér kynnumst þessum
mönnum, þá eru þeir sjálfir óánægð-
ir, hvað þeir eru skamt komnir. Og
nú er meginhluti mannkynsins langar,
langar leiðir á eftir þeim, sem
fremstir eru, svo það munar, ekki
dögum, heldur árum og öldum. Það
'er svo skamt síðan mannkynið reis
upp á jörðu þessnri og fór að hugsa
og skilja og þekkja hlutina og sjálfa
sig pg heiminn umhverfis. Það er
líklegt, að það eigi eftir að lifa
miljónir ára á jörðu þessari. Mönn-
um hefir tj^Jist svo til, að sólin verði
búin að tapa aðeins einum hundr-
aðasta parti af birtu sinni á 150,000
miljón árum (eitt hundrað og fimtíu
þúsund miljón árum). Og ef að jörð-
in getur dugað allan þann tíma, þá
getur maðurinn þroskast og fullkomn
ast og vaxið að viti og þekkingu
allan þenna tíma. Þá megum vér
segja, að vér vitum ekki nú, hvað
vér, eða réttara sagt afkomendur
vorir eiga eftir að verða, nema það
það að þeir verði óumræðilega full-
komnari og vitrari en vér erum nú.
Og oss eru lagðir taumarnir i hend-
ur. Þetta er og verður alt undir
sjálfum oss kOmið, hvort vér nenn-
um að leggja oSs fram til að þrosk-
ast og vitkast, að fræðast. Þá fyrst
fá afkomendur vorir að sjá nýja
heima og nýjar jarðir í skauti og
undir verndarhendi föður vors, sem
stýrir og heldtir við þessum ljóm-
andi, skínandi herskörum himnanna,
með allar þeirra sveitir og skynjandi
verur.
M. J. Skaþtason þýddi.
Bréf til Hkr.
531 W. 122nd St., New York
22. júlí 1926.
Herra ritstjóri!
Hafig þér lesið "Skallagrim” eftir
Richard W. Saunders?
Vegna þess að þér flytjið lesend-
um yðar hróSandi ritgerð um þessa
viðurstygð (Hkr. 14. júlí 1926),
neyðist eg til að trúa þvi helzt, að
þér hafið ekki séð ófreskjuna.
Sá sem sendir yður þessar linur ger
eyddi heilli klukkustund, einn góð-
an veðurdag fyrir nokkrum mánuðum
síðan, við að lesa þenna skrípaleik
eftir Mr. Saunders.
Þér hafið varið nokkru á þriðja
dálk af rúmi í blaðinu, tiT þess að
skýra frá uppruna og hæfileikum
Mr. S. — sem í sjálfu sér er þarfa-
verk, vegna þess að hann mun efa-
laust eiga að koma fram sem nokk-
urskonar “Islands-kempa” — en er
það ekki viðsjárvert að leggja svo-
feldan ritdóm á verk hans, sem virð-
ist verá innifólginn í því er þér segið
um "Skallagrim” hans? Mér finst
svo vera.
I Yiiðurlagi greinar yðar um þetta
efni stendur t. d.: “Höfundur
Skallagríms er ekkert að flýta sér”
(hann er nokkuð fyrirferðarmikill
til hraðferða.—C.C.P.) ”að gera
hann kunnugan á Broadway, en þeg-
ar hann gerir innreið sína þangað,
er það hugmynd Mr. Saunders, að
láta hana vera sem allra veglegasta;
og þótt Skallagrímur og samtíðar-
menn hans tali 20. aldar mál, jafn-
vel amerískt "slang”, flytur hann
samt með sér anda sögualdarinnar”.
Þetta og annað því um líkt, ef því
væri ekki mótmælt, gæti valdið hin-
um skaðvænlegasta misskilningi.
Það sem Mr. Saunders hefir sér-
• staklega meðferðis, er alt annað en
“andi sögualdarinnar”. Það sem kem
ur upp á teningnum hjá honum í
meðferðinni á “Skallagrími”, er
jafnvel það gagnstæða. Þar finst
enginn keimur af smekkvísi, né fæst
þar að líta nokkurt örmul af dreng-
lyndi, þótt leitað væri með sjónauka;.
en þar úir og grúir af lausung, gorti,
botnlausri grimd, prettvísi, hegóma
og óumræðilegum vitlevsum, sem eg
nenni ekki að tæta við. Þér hafið
sjálfur, herra ritstjóri, bent á sumar
af þessum vitleysum, svo sem það
að umskapa og afskræma norræn
landslög; að láta Skallagrím, Egil
og Þórólf vera bræður; og láta þá.
tala Broadway-iskar mállýzkur.
Þó er að minnast þess að Mr..
Saunders er vorkunnar von; e f til
vill er tilgangur hans í sjálfs sín
augum hinn bezti. Hann vill upp-
hefð vora og kann enga betri aðferð
en þenna sauruga klunnagang. Þetta
er hans daglega brauð; því eíns ©g
þér greinið frá er hann viðriðinn
Famous Playcrs Lasky, sem er vit-
anlega þungami^jan í Gyðinga-kvik-
myndaiðninni. Sá sem á annað borð
þekkir nokkuð til þessarar óþverra
útvarps-stofnunar, getur ekki verið í
vafa um, að hún á ekkert sammerkt|
við "anda sögualdarinnar”, eða ann-
að andlegt.
Það er sem sé ekki frá gyðing-
legri leiklist, eða nokkru þessháttar,
að þjóðmenningu vorri sé sæmdar
að vænta. Það verður að koma, og
kemur lika, úr annari átt. Percy
Aldridge Grainger sagir í Tímariti
Þjóðræknisfélags Islendinga (1920) r
“Eg vil láta skipa íslenzkri tungu og
bókmentum sæti við hverja einustu
mentastofnun í hinum enskumælandi
heimi, og vil láta hana sitja i fyrir-
rúmi fyrir hinum “dauðu” tungu-
málum, svo sem grisku og latínu, og
hinum nýju málum, svo sem þýzku,
frönsku, itölsku, spönsku o. s. frv.”
Þessi boðska’pur Graingers, studdur
óýggjandi rökum, hljómar brátt um
heim allan, hvar sem ensk tunga eða
norræna er töluð, og hann verður
að áhrifsorðum.
Sanpleikurinn er sá að latneskt
grand opcra er “gjaldþrota”, en Gyð-
inga "jazz”-meistarar hafa þegar
sundurtætt allra annara þjóða söng,
en hvorttveggja þykjast hólpin til
bráðabyrgða, er þeir hafa uppgötvað
hina tæru og óspiltu íslenzku sagna-
og sönglist, sem þau búast nú við að
færa sér i nyt á sinn. eigindómleg3
hátt; og er "Skallagrímur” Mr. Saun-
ders sýnishorn af því hvernig það
á að verkast, hvort sem er á lifandi
leiksviðum eða kvikmyndum. Þjóð
vor ber þunga ábyrgð á því, að varð-
veita óspiltan arf sinn hinb fræga
og dýrmæta, ag svo stöddu. Hugs-
andi er að nota megi kvikmyndir jafnt
og lifenda leiksvið til útbreiðslu þekk
ingar á íslenzkum bókmentum; en
hitt er fjarri sanni, að Mr. Saunders
eigi það í fórum sínum að útlista
anda sögualdarinnar, eða ið hús-
bændur hans myndu leyfa honum þaS
ef svo væri.
Einlæglega yðar,
Carl C. Peterson.
¥
*
Aths.:
Svo klaufalega hefir tekist til, í
prófarkalestri, aö láðst hefir að láta
nafn höfundar, Miss Thorstínu Jack-
son, fylgja greininni um Mr. Richard
W. Saunders, er út kom í Hkr. 14. þ.
m. Biður ritstjóri Heimskringlu höf-
undinn velvirðingar á þessari yfir-
isjón., sem hreint ekki var ásetnings-
synd.
Það er því eðlilegt, að Mr. Carl
C. Peterson stílaði bréf sitt beint
til ritstjórans. En um leið mætti
skýra frá því að ritstjóri Hjeims-
kringlu hefir aldrei “Skallagrim”
séð; hafði aldrei séð eða heyrt um
nafn höfundarins, Mr. Saunders, fyr
en grein Miss Jackson barst blaðinu
til birtingar. — Ritstj.
Ræða.
flutt í Þingvallanýlcndu 17. júní 1926
af Halldóri B. Johnson.
(Hkr. hefir verið beðin að birta
þessa ræðu, og láta þess getið, að
hér sé hún óbreytt, eins og hún hafi
verið flutt.)