Heimskringla - 28.07.1926, Blaðsíða 1

XL. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN, 28. JÚLÍ, 1926.
NÚMER 43c~

Stephan G. Stephansson er j
nú á förum heim aftur, eftir
tveggja mánaða dvöl hér í bæn-
um. Þjóðræknisfélagið hefir
ákveðið að halda honum kveðju
mót að skilnaði miðvikudags-
kvöldið 4. ágúst næstkomandi.
Skáldið verður ávarpað af for-
seta félagsins, séra Jónasi A.
Sigurðssyni, og ritstjórum blað-
anna, Jóni J. Bíldfell og Sig-
fúsi Haildórs frá Höfnum. —
Kvæði flytja Þ. Þ. Þorsteinsson
o. fl. Þá verður og skemt með
söng og hljóðfæraslætti. Að
ræðum loknum fara fram veit-
íngar.
Samsætið verður haldið í
fundarsal Sambandskirkju, cor.
Sargent og Banning og byrjar
kl. 8 e. h. lnngangur 50 cent.
All ir velkomnir Sökum þess,
að þeir sem standa fyrir veit-
ingum verða að fá að vita ná-
kvæmlega, fyrir hvað marga
þarf að leggja á borð, verða
þeir sem ætla sér að taka þátt
í samsætinu að festa sér að-
göngumiða ekki síðar en kl.
6 á þriðjudagskvöld. Aðgöngu-
miðar verða til sölu hjá Thom-
as Jewelry Co., O. S. Thorgeirs-
syni, West End Food Market
og Wevel Cafe á Sargent AVe.
í umboði Þjóðrækriááfélags-
íns.
Stjórnarnefndin.
Þá er nú kosningahríSin byrjuS í
alvöru. A þriöjudaginn í fyrri viku
hóf núverandi forsætisráSherra,
Arthur Meighen atlöguna í Ottawa
af hálfu consérvatíva, og fyrv. for-
sætisráöherra MacKenzie King svar-
aSi frá sama staS á föstudagskvöldiS
var. BáSar ræSurnar voru svo
langar, aS ómögulegt er aS birta þær
allar hér. En útdráttur skal gerSur
eftir föngum, svo aS aSalatriSin
komi í ljós.
I kveðiu-skyni.
— Garðar 24. júlí, 1926. —
Þag er sumra manna sögn, aS þaS
séu til lögmál, sem þeir nefna sköp
hendinganna, og sem er í því faliS,
aS jafnvel þeir viSburSir í æfi okkar
sem ekki verSa til róta raktir, eigi sér :
þó til upptaka jafn röm rök eins og'
hinir, sem okkur virSist aS liggi i ^
augunt uppi) af hverju aS sé afleiS-j
ing — þaö er aS segja, engin tilvilj-
un- sé til: alt sé af einhverju sprott-
iS. Þetta hefir mér fundist fyr.
Þetta finst mér hér í kvöld. Hefir
ætíS fundist þaS, þegar vinir mínir
hafa slegiS upp fvrir ntér veizlu.
Mér hefir aldrei þótt eg eiga þaS aS
þeim, sökum minna sjálfs dáSa, en
samt hefi eg veriS þess fullviss, aS
ekki væri þaS aS orsakalausu, en vit-
aS hvaS olli, sem sé: trygS og vel-
vilji vina og frænda, meS öSrum
orSum: góðgirni okkar mannanna.
Mannanna, sem mér finst aS viS eig-
um alt gott aS þakka, sem meS visstt
verSur vitaS — þrátt fyrir annaS
alt. ÞaS er sú trúa mín, sem hefir
gert mér lífiS glaSvært og heim-
inn hlýjan. Trú, sem hefir flevtt
mér yfir flest, og myndi eins hafa
öllum gert, sem staSiS hefSu í mtn-
um sporum, trúin tnín á mennina.
Svo loks er þaS allra þakka-vert, aS
hafa hlotnast þaS happ, aS fá lengi
aS lifa. IS eina endurgjald, sent eg
hefi aS greiSa, er ánægja mín viS líf-
iS og ntennina yfir höfuS, og henni
valdiS þiS, og aSrir ykkar líkar.
“Fögur er foldin, HeiSur er guSs
hintinn,” kvaS skáldiS danska; aS
vísu er svo, en í mínum huga eru j
mennirnir fegurstir og heiSastir, og
mests um verSif.
AS vísu verS eg að biöja ykkur,
“aS vera sæl”, innan stundar, en
korni ntér þá klökkvi í brjóst viS aS-
skilnaSinn í svip, víkur hann von
bráSara, fyrir enduróm söngvarans,
er svó kvaS til \tinar síns, á efri árum
þeirra beggja:
"ViS eigum eftir enn um margt aS
þrátta
Og eiga saman margan glaSan dag—
Og þegar loks er tími til aS hátta,
Þá tölum viS um fagurt sólarlag.”
Eg þakka ykkur öllum, en heima-
fólki og húsbændunum hérna fyrst
og fremst, fyrir trygSina ykkar, og
fyrir kveldiö í kveld!
Stephan G—.
Ræða Mr. Meighens.
Mr. Meighen byrjaSi á því aS
þakka áheyrendum fyrir aö fagna
svo vel Mr. Patenaude, sem þá haföi
nýlega talaS, og óska flokki sínum
og sér til hamingju meS slíkan liös-
ntann. Líkum oröum fór hann um
Gideon Robertson öldungaráösmann,
fyrv. atvinnumálaráöherra sinn, er
hann kvaöst hyggja aö nyti mestrar
hylli allra manna meöal verkamanna
í Canada.
Mr. Meighen minti á aö Mr. King
hefSi setiö 4 ár aS völdum viS siS-
ustu kosningar, og allan þann tíma
rétt aöeins haft algeröan meirihluta
í þinginu á móti bændaflokknum og
50 conservatívum. Þrátt fyrir þenna
meirihluta hefSi Mr. King mjög
litlu til leiöar komiS. Tollapólitík-
in veriö dutlungafull og óstööug,
valdiö viSskiftaruglingi og in.nflutn-
ingsteppu; hrætt stóreignamenn frá
því aS ieggja fé í fyrirtæki og knúö
hundruS þúsunda landsmanna af
landi burt.
Mr. King hefSi því næst leitaö til
kjósenda, til þess aS styrkja aSstöSu
sína í þinginu. Kunnugt væri um
afdri'fin. Liberalar heföu náö , 101
þingsæti aöeins, en conservatívar 118,
af 245. Þrátt fyrir kosningabeituna,
aö hann gæti ekki haldiS áfram land-
inu í hag, nema- meö sterkari meiri-
hluta; heföi Mr. King lofaS fram-
sóknarflokknum ýmiskonar löggjöf,
sem ekki hefSi veriS til umræöu í j
kosningunum, til þess ag geta hangiS |
viö völd, meö tilstyrk hans. MeS:
því móti heföi stjórnin klöngrast nú
um 6 mánaSa tíma í gegnum þingiö,!
unz hún væri nú fallin viS háSulqgan '
orSstír. Fyndist kjósendum sú sex
mánaöa saga stjórnarinnar þannig
vaxin, aö hún yki traust þeirra á
Mr. King?
Þegar fariö væri aö athuga, hvaö
þeir 6 mánuSir hefSu leitt í ljós,
skyldu menn ekki vera of smásmug-
legir, heldur játa hreinskilnislega, aö
engri stjórn, sem hefir jafnstórkost-
legan verkahring og Canada er, má
álasa fyrir þaS, þótt einhverjar smá-
misfellur kunni á aS verSa. Slíkt sé
óhjákvæmilegt. Og hér skuli ekki
grafiS eftir slíku. ASeins haldiö sér
viS þaS, sem stórkostlega varSar heiö
ur og velferS alírar þjóSarinnar.
ASalárangur þessarar þingsetu sé
starf tollrannsóknarnefndarinnar, er
skipuö var samkv. kröfu Han. H. H.
Stevens. I henni hafi veriö 4 cons.,
4 lib. og 1 framsóknarmaöur, er aS
þeim tíma hafi mjög stutt liberala.
Eigi sé því hægt aS segja, aS nefndin
hafi veriö algerlega vilhöll stjórnar-
andstæSingum.
Starfsemi nefndarinnar 'og erfið-
leikar.
I 4 mánuSi hafi nefndin starfaö.
og viS mikla og margvíslega erfiS-
leika: Vitni hafi skotist undan; viS-
skiftabækur framleiSanda horfiS;
nefndinni sýnd þrjózka, og falsvitni
borin, aS því er augljóst virSist. —
Samt hafi nefndin ótrauS haldiS á-
frarn, og sé nú opinberuö skýrsla
hennar um rannsóknina, sem þó aS-
eins nái yfir örlítiS af því, er rann-
saka þurfi. Sé þaS þó nóg til þess
aö leiöa í ljós, og fullsanna slíkt hy!-
dýpi vanrækslu, sleifarlags og hirSu-
leysis; slíka bendu af fordæöuskap
af hálfu embættismanna, æöri sent
lægri, jafnvel ráöherrans sjálfs, í
stuttu máli slíkt foræöi spiflingarinn-
ar, aS annaS eins hafi aldrei átt sinn
líka í sögu nokkurs þings í Canada.
Allir kjósendur ættu aS lesa þessa
nefndarskýrslu, undirritaSa af lib. og
framsóknarmanni jafnt og cons., og
svo aS leggja þá spurningu fvrir
sig, hvort slíkt heföi getaö átt sér
staö, ef stjórnin hefSi aöeins veriS
sæmilega heiSarleg og sæmilega eftir-
litssöm.
Menn skyldu athuga, hve mikiS er
hér í húfi. Ariö 1920 hefðu $200,-
000,000, eSa 62% af tekjum ríkis-
sjóös runn.iS í hann frá tolllindinni,
og þótt nú sé hundraSshlutfalliö ekki
jafnhátt, þá komi þó enn um $150,-
000,000 í rikiísjóS. Þetta ráöuneyt
sé þvi lifæS fjárhags og viöskifta
Canada.
Engu skifti, hver auöæfi Canada
á fólgin í skauti, ef svo væri aS
fariö. I fyrra hefSu menn haldiS.
ag óáranin stafaöi af vindhanaskap |
í meöferS fjármála, en nú vissu'
menn, aS þessi sviksemi hefSi einn- j
ig átt stórkostlegan þátt í henni. Innan I
tollráöuneytisins heföi stjórnin gert |
félag viö erlenda svikara til þess aS
féfletta Canada. Menn ættu aS lesa
um aragrúann af stolnum bílum, ov
hvernig vinum embættismanna stjórn-
arinnar hélst uppi aS auögast á slík-
um glæpum; hvernig ráSherrann*)
drap titlinga framan í þetta athæfi;
og hvernig jafnvel undirmönnum á
skrifstofu hans leyfSist aS auöga
sig meS þvi aS braska meö þessa
stolnu bíla.
Smitunarvara.
Menn ættu aö Iesa um, hverntg
tollhúsvarningur frá Bandaríkjun-
um .vafalaust mettaöur af sýkingar-
gerlum, var fluttur í tonnatali inn í
Canada, meö vitund og jafnvel vilja
tollstjórnarinnar. Þrjú verzlunarfé-
lög aSeins heföu flutt inn 150 tonn.
Mikilsvirtir kaupsýslumenn væru til,
sem álitu aö 90% af stolnu gózi í
Bandaríkjunum hafi veriö flutt til
Canada. Og aörir vinnuveitendur
fullyröi, aö til séu iöngreinar hér í
landi, sent heföu getaö tvöfaldaS tölu
verkamanna sinna, ef alt væri meS
feldu. Silkivarningi heföi veriö lætt
inn, svo næmi $3—4,000,000 á ári.
King-stjórnin ein um sök.
Ekki sé hægt aS finria sannanir
fyrir því, aS þessi óhæfa hafi viS-
gengist í tíS stjórnarinnar, er skilaöi
af sér í hendur Mr. Kings, þótt ein
eSa tvær staöhæfingar, gripnar úr
lausu lofti, séu um þaö í álitinu.
Gögn séu hér, er sanni þaS, aS siS
ferSishnignun ráöuneytisins hófst
meö tilkomu Mr. Kings, hélt áfram
í allri embættistíö Mr. Bureau; hélt
áfram með fullri vitund Mr. Kings,
og þrátt fyrir kvartanir og kærur úr
mörgum áttufn, sérstaklega frá viS-
skiftamönnum.
Menn rnyndu sjá, aö forsætisráS-
herrann hefði daufheyrst viS öllum
umkvörtunum, aö engar ráöstafan-
ir voru gerSar til þess aS víkja söku-
dólgum úr embætti. ASeins staSfest
lög móti smyglun, en hvert vitniö
eftir annaö heföi beriS fyrir nefnd-
*) Vafalaust vikur Mr. Meighen
hér aö “manni, er Jacques Bureau
heitir”! eins og ritstjóri Lögbergs
komst svo heppilega og sakleysislega
aS orSi. — Ritstj.
inni, aS sú löggjöf heföi aS engu
haldi komíS, sökum vanrækslu og
embættismisferla. Engin sjáanleg
ábyrgSartilfinning, fyr en Stevens
fer á staö í fyrrahaust.
Mr. Bhivin hæli sér af því, aö
hann hafi hafiö rannsókn áöur en
Mr. Stevens fór á staS. AS vísu;
en aöeins 2—3 dögum áöur, er Mr.
Boivin hafi oröiS áskynja um fyrir-
ætlanir Mr. Stevens. Lesi menn
skýrslu Duncans [lögregluumsj ónar-
manns sést, aö einmitt þá, er hann
er sendur til Montreal, aS rannsaka
athæfi Bisaillons, erkibófans í allri
svikainyllunni. skýröi Mr. Boivin
honum frá fyrirætlunum Mr. Stev-
ens. Þetta sé augljós vottur, aS Mr.
Boivin fór þá fyrst af staS, er neyö-
in rak hann. CanadaþjóSin eigi þaS
aS þakka Hon. H. H. Stevens fyrst-
um allra, aS leiöa í ljós hneykslis-
ástandiö i ráöuneytinu.
Allir kjósendur eigi aS lesa dóm
nefndarinnar yfir ráSuneytinu; dóm-
inn, sem meöal annars hafi veriö
feldur af 4 Hb., og 1 framsóknar-
flokksmanni í nefndinni. — SiSan les
Mr. Meighen 6. og 7. grein nefndar-
álitsins, sem Heimskringla hefir
áöur flutt lesendmu smurn, og dreg-
ur þær ályktan.ir af, aö:
Hér hafi veriS aö ræöa um hár-
toganir á staöreyndum og lagfæringu
á tillögum sér í vil, af hálfu stjórn-
arinnar.
— Því næst les Mr. Meighen
fjölda tilvitnana frá vitnaleiöslu
nefndarinnar, ummæli merkra kaup-
sýslumanna, er sýna þaS stórtjón,
er Canada hefir liöiS fjárhagslega af
smygluninni, og aö ekkert hafi skán-
ab viö smyglunarlöggjöf Mr. Kings
i íyrrasumar. Þvi næst kemur hann
aS þeim dómi, er hann telur þingiö
hafa lagt á framkomu stjórnarinnar
í þessu máli, og skírskotar til kjós-
enda. Er hann sannfæröur um aö
dómur þeirra verSi hinn sami og
þingsins.
I
> _ l
Þingrceðið.
Af því aS Mr. King viti þetta, sé
hann svo áfjáöur í aö deila um þing-
ræSiS. Hann hafi dregiö nafn kon-
uno'sftilltrúahs inn í kosningadeiluna,
sem enginti hafi áSur gert í Canada.
En allir viti aS fulltrúi konungs hafi
komiö fram meS stakri samvizku-
semi.
I raun og veru sé ekkert þingræöis
spursmál hér á feröinni. Surnir segi
að konungurinn á Englandi hafLekki
neitaS þingrofi í meira en 100 ár.
En hvenær hafi Hka nokkur stjórn
á Englandi, eöa í nokkurri nýlendu,
beSist þingrofa, þegar aSfinsludómur
(censure), hafi veriS fyrir þinignu
til umræSu ? Aldrei.
Engan rétt til þingrofa.
SíSustu 100 árin hafi 34 ráSuneyti
farig meö völd á Englandi. Þar af
19 sagt af sér, af því aö komast í
minnihluta. ÞaS hefSi þessi stjórn
átt aS gera. Tuttugu og fimm sinn-
um heföi þing veriö rofiö, og kosn-
ingar fariS á eftir. Þar af heföu
þingrofsbeiönir veriS veittar 13 sinn-
um forsætisráöherrum, er tekiS heföu
viS völdum um þingtímann, eins og
ætti sér staö meö núverandi stjórn.
Væri því ekkert viö þessi þingrof
aS athuga. Aftur á móti heföi stjórn,
sem biöi aöfinsludóms, engan rétt
til þingrofa. Slíkt væri öllu þing-
ræöi til niöurdreps.
Aldrei væri ástæSa til þess |aö
óttast um þingræöi Canada, rneSan
aö slíkir menn, sem jafnan heföu
valist til landsstjórnarstööu, sætu aS
völduin. A þessum mönnum hvildi
mikil ábyrgS, sem og konungsvald-
inu á Englandi. Væri skylda þeirrá
aö sjá þingræöinu borgiS, og sjá um
aö réttur þingsins væri ekki fyrir
borS borinn.
Sumir kvarti, aö löggjafarstarfi
síöasta þings hafi verig á glæ kast-
Fjallkonan og hirðmeyjarnar.
Miss Ida Dorothy Swainson,
Fjallkona íslendingadagsins í
Winnipeg 2. ágin»t, wap’idóttir
Swains Swainsonar og Ovídá
konu hans. Hún er uppalin í
Winnipeg og hefir fengið ment
un sína á skólum hér í borg.
En þar að auki hefir hún aflað
sér þeirrar þekkingar á íslenzku
máli og íslenzkum fræðum að
furðu gegnir. Að stúlkan sé
að öllu leyti mjög gervileg og
vel hæf til að taka að sér að
koma fram Sem Fjallkonjan,
er óþarft að fjölyrða um, því
að það vita allir, sem hana
þekkja, og mynd jhennar hér
að ofan ber það með sér.
Með henni koma fram á ís-
lendingadaginn tvær hirðmeyj-
ar í íslenzkum þjóðbúningum.
Stúlkan til vinstri er Miss S.
Pétursson, dóttir þeirra hjóna
Björns Péturssonar iog Doro-
theu konu hans. Björn vinnur
við póstafgreiðslu hér í bæ og
hefir átt hér heima yfir 20 ár.
Eftir hann hafa komið út oft
mjög lagleg kvæði í íslenzku
blöðunum. og mun íslenzkur
andi í orðsins fylstu merkingu
ríkja á heimili þeirra hjóna. Er
líkt ástatt með Miss Pétursson
og Miss Swainson, að mentun
sína hefir hún algerlega fengið
hérlendis; en sóma mun hún sér
vel í þjóðbúningnum íslenzka.
Hin hirðmeyjan er Miss A.
Guðmundsson, dóttir þeirra
hjóna Friðriks Guðmundssonar
og Þorgerðar konu hans. Þau
hjón hafa dvalið 21 ár í þessu
landi og eiga nú heima nálægt
Mozart, Sask., og þar er Miss
Guðmundsson fædd. FYiðrik
Guðmundsson er mörgum kunn
ur fyrir sínar fróðlegu ritgerðir
í íslenzku blöðunum, sem benda
svo vel á hans víðtæku þekk-
ingu á íslenzkum málum og
skarpskygni gagnvart þjóðfé-
lagsásigkomuiaginu í heild. —
Dóttir hans hefir áreiðanlega
erft slíkt í ríkum mæli, enda
munu ekki margar líta betur
út í íslenzka peysubúningnum
en hún gerir.
Eins og prógram Islendinga-
dagsins ber með sér, sem aug-
lýst er hér á öðrum stað í blað-
inu, hefir þar verið vandað til
af fremsta megni. Ræðumenn-
irnir eru öllum Vestur-Islend-
ingum kunnir. Með þeim er ó-
þarft að mæla. Skáldin, sem
kvæði dagsins hafa ort, eru
einnig flestum kunn, og verða
þau að líkindum öll á staðnum
að undanteknum Mr. Richard
Beck. Nefndin hefir von um
að Þorskabítur muni flytja sitt
eigið kvæði. Einnig má hún
fullyrða að Stephan G. Steph-
ansson verði þar staddur, sem
einn af heiðursgestum dagsins.
B. P.
aö, og aS núverandi stjórn heföi
ekki átt aS rjúfa þing svo snögg-
lega. Hún hefSi aöeins gert þaS
sama, sem gert heföi veriS, ef Mr.
King h’eföi veriö veitt þingrofs-
beiSnin. I ööru lagi heföi Mr. King
fengiö samþvkt meS eins atkvæöis
meirihluta, aö núverandi stjórn færi
[ ekki löglega meö völd. Þá væri
j barnalegt og kjánalegt, aS kvarta yfir
því, aö slík stjórn kæmi ekki aftur
á þing til þess aö ljúka löggajfar-
starfinu. Þó sé veriS aS koma í
kring aö mestu leyti þeirri löggjöf,
sem fariS hafi í gegnum báöar mál-
stofur. T. d. væri nú öll skattalækk-
un gengin í gildi, er neöri og efri mál
stofan hefSu samþykt.
Stefnuskrá stjórnarinnar
skyldi nú þrædd. — TollhneyksliS
skyldi rannsakaS aö rótum. Væri
þegar skipaSur dómari í þaS, hinn
dugmesti maSur, Sir Francois Le-
mieux. Osatt væri þaS, aS rann-
sóknin hefSi veriS vilhöll enskumæl-
andi mönnum eöa falliö mest á
Quebec. Stjórnin væri (ák-vleSin í
því aS uppræta alla vanrækslu á em-
bættisfærslu á öllum sviSum. Hún
ætlaöi aS koma stööugra jafnvægi
á fjármálapólitikina; aS koma á
greinilega og endanlega tolverndun-
inni, því meginatriSi, sem allir geti
reitt sig á, iönaöarhöldar og verka-
menn, án þess þó aö leyft veröi aS
niisbrúka hana. Stjórnin ætlaöi aS
(Framh. á 4. bls.)