Heimskringla - 15.09.1926, Síða 2

2. BLAÐSIÐA.
JIEIMSKRINGLA
WINNIPEG 15. SEPTEMBER 1920
Séra Eggert Pálsson.
prófastur að Breiðabólsstað i Fljóts-
hlíð og 1. þm. Rangæinga, andaðist
í Kaupniannahöfn 6. þ. m. (ágúst),
eins og getið heíir verið um hér
í blaðinu. — Hann haíði kent van-
heilsu nokkurrar um langt skeið, og
meðan hann sat á Alþingi siðastlið-
inn vetur, var hann jaínan mjög las-
inn, en lét þó lítt á því bera, hafði
aóftvist oftast nær og gegndi þing-
frtsöum.
I júnímánuði sigldi han ntil Kaúp-
mannahafnar, ef vera mætti að hann
fengji þar bót meina sinna. — Þar
var gerður á honum holskurður, en
hann andaðist nokkrum dögum siðar.
— Banameinið var krabbasjúkdómur
í lifrinni.
Séra Eggert var fæddur að Meðal-
felli í Kjós 6. október 1864. For-
eldrar hans voru Páll gullsmiður (d
20. jan. 1881) Einarsson frá Sogni
i Kjós, og kona hans Guðrún Magn-
úrdóttir Waage, bónda í Stóru-Vog-
um, Jónssonar. — Páll gullsntiður
var bróðir Finns bónda á Meðalfelli,
föður séra Ölafs í Kálfholti, Eggerts
bónda í Meðalfelli, Einars verkstjóra
hér í bænum og Hög*na trésmiðs. —
Faðir Páls var séra Einar Pálsson,
prestur á Reynivöllum, en kona séra
Einars og móðir Páls gullsmiðs, var
Ragnhildur alsystir Finns prófessors
Magnússonar (d. 1847*. Faðir þeirra
var Magnús lögmaður Ölafsson á
Meðalfelli, bróðir Eggerts Olafssonar,
en móðir þeirra Ragnheiður, var
dóttir Finns biskups Jónssonar.
Séra Eggert útskrifaðist úr latinu
skóla 1886 og af prestáskólanum 1888
— Ári síðar fékk hann veitingu fyrir
Brelðabólsstað í Fljótshlið og var
þar prestur til dauðadags. — Hann
var prófastur í Rangiárvallaprófasts-
dæmi nokkur siðustu árin, næstur á
eftir séra Skúla Skúlasyni í Odda.
— Þingmaður Rangæinga var hann
frá 1902—1919, en féll þá við kosn-
ingarnar. Arið 1923 kusu héraðs-
búar hann aítur sem fyrsta þingmann
sinn.
Séra E. P. var kvæntur Guðrúnu
Hermannsdóttur, sýslumanns á Velli,
systur Jóns Hermannssonar lögreglu-
stjóra og þeirra systkina. Þau eign-
uðust eina dóttur barna, Ingunni, og
er hún gift Skúla Thorarensen frá
Móeiðarhvoli. Þau eru nú búandi
á Breiðabólsstað, og hafði séra Egg-
ert fyrir nokkru afhent þeim bú sitt.
Séra E. P. gerðist brátt umsvifa-
mikill í héraði o gforgöngumaður
sveitunga sinna og sýslubúa í ýms-
—trrfi málum. — Hann var talinn góð-
ur búhöldur og hinn mesti áhugamað
ur um alt, er laut að ræktun landsins.
— Hann var vinsæll í héraði og
hafði örugt fylgi kjósenda oftast nær.
A Alþingi var hann ekki sérlega
atkvæðamikill, en ótrauður til starfa
vinsæll af flokksmönnum smum og
mikilsvirður jafnan. — Hann var
Heimastjórnarmaður og fylgdi Hann
esi Hafstein löngum fast að málum,
en síðast var hann íhaldsmaður, eft-
ir að Heimastjórnarflokkurinn leið
undir lok. Hann var sanngjarn
maður, óáleitinn við aðra, en þung-
ur fyrir og traustur í flokki, skap-
maður mikill, en stiltur jafnan og
prúður í framgöngu, hófsmaður um
hvern hlut.
Séra Eggert Pálsson var mikill
maður á velli, fríður sýnum og karl-
mannlegur, rammur að afli. — Hann
var héraðshöfðingi í fornum stíl, og
mun hans lengi minst verða af þeim,
sem þektu hann beat.
(Vísir.)
Hvarnig de Valera.
strauk úr Lincoln-dýflissunni.
m ,
Ensk blöð segja nýlega frá þvi, ao-
æfisaga Michael Collins sé um það
bil að koma út. Er hún rituð af Pi-
aras Beaslai, sem stóð framarlega í
“Sinn Fein” sjálfstæðisflokknum
írska. En svo sem menn vita, voru
þeir Collins og De Valera þar fremstu
menn. — Birtist hér i lauslegri þýð-
ingu nokkur kafli úr bókinni, tekinn
eftir “Manchester Guardian”.
(Arið 1918 höfðu Englendingar
varpað De Valera og fleiri írskum
sjálfstæðismönnum í fangelsi það,
sem Lincoln-dýílissa nefnist, fyrir
uppreisn gegn Bretum. Snemma árs
1919 slapp De Valera úr fangelsinu
og segir hér frá atvikunum að því.
Aðrir, sem nefndir eru í greininni,
eru einnig merkir írskir sjálfstæðis-
menn.
Lincoln-dýflissan var að því leyti
einkennileg, að auk aðaldyranna voru
á veggnum umhverfis einn fanga-
garðinn dyr, sem virtust snúa út að
umheiminum. Væri hægt að ná
lykli að þessum dyrum, voru likur
fyrir að hægt yrði að strjúka. Ea-
monn De Valera, sem var í haldi i
Lincoln-dýflissunni, hepnaðist að ná
vaxmóti af lykli að þessum dyrum,
sem hann hafði séð einhversstaðar á
glámbekk. Xá lá það fyrir að koma
eftirmynd af mótinu til vinanna fyrir
utan fangelsið.
Það að jólin voru í nánd, kom
góðri hugmynd inn hjá föngunum.
Sean Milroy, sem einnig var í Lin-
coln, teiknaði á póstkort tvær mynd-
ir af ‘jólunum 1917 og 1918”. — A
þeirri fyrri.var mynd af einum fang-
anum þéttingsfullum, að reyna að
koma lykli í skráargatið heima hjá
sér, með undirskriftinni “Eg kemst
ekki inn.” A hinni myndinni er sami
fangi í fangaklefa, heldur á heljar-
miklum lykli í höndunum og segir:
"Eg kemst ekki út”. Þessari mynd
var smyglað til vinar þeirra í Shef-
field, og bréfi með. Þannig var
háttað, að lykillinn var mynd af mót
inu, sem De Valera náði.
Þessi vinur þeirra í Sheffield var
hræddur og eyðilagði bréfið, en sendi
myndina áfram til Dublin. A mynd-
ina var litið aðeins sem gamansemi,
og frekari ráðstafanir varð að gera
áður en merking hennar skildist.
Collins gekk þegar í málið. Lykill var
smíðaður eftir þeim leiðbeiningum,
sem fengist höfðu, af Gerard Boland,
bróður FJarry’s Boland, og bakaður
inni í köku af Mrs. MacGarry, og
Collins sá um að hörð sykurskán var
sett á kökuna.
Kakan var send inn í Lincoln-
dýflissuna sem “gjöf” til fanganna,
en lykillinn reyndist of lítill. Sam-
kvæmt nánari leiðbeiningum fékk
Iri nokkur í Manchester tilbúinn nýj
an. lvkil hjá manni, sem hann vissi að
vann hjá lásasmiðum. Þessi lykill
var einnig bakaður inn í köku' í
Manchester, ásamt þjöl, og irsk telpa
í Manchester fór með kökuna til Lin-
coln.
Þeir fáu men.n utan fangelsisins,
sem vissu una leyndarmálið, biðu nú
árangursins með' mikilli óþreyju. —
Loks komu boð um að síðari lykill-
inn hafi ekki getað orðið að gagni.
Enn komu nýjar upplýsingar, og far-
i var að undirbúa smíði á enn nýjum
lykli. Aður en því var lokið komu
boð um að ganga ekki fyllilega frá
lyklinum, heldur senda hann inn ó-
sorfinn. Og var það gert.
Einn fanganna, Alderman De
Laughrey (sem nú er þingmaður á
Irlandi) hafði gutlað eitthvað við
lásasmíði, og tókst honum að athuga
læsinguna á þvottahúsi í fangelsinu.
Hann sá, að það var ferföld læsing,
og jafnframt að lykillinn, sem De
Valera fann, gat ekki komið að haldi
sem þjófalykiH. Ur efninu, sem
smyglað var inn (einnig bökuðu inn
í köku) tókst honum að smíða þjófa-
lykil, sem líkur voru til að yrði að
gagni.
Nú kom það babb í bátinn, að 4
irskir fangar struku (í jan. 1919) úr
Uskfangelsinu. Þeim hepnaðist að
sleppa án nokkurrar hjálpar utan að.
Bjuggu þeir til kaðalstiga úr hancí-
klæðum og brenni, festu á hann járn-
króka, og með því að ýta honum upp
með stöng tókst þeim að festa hann
ofan á vegginn umhverfis fangelsið.
Xannig komust þeir út og gengu til
Newport, 14 (enskar) milur vegar.
Föngunum var ekki leyft að hafa
nokkra peninga, en þess'um fjórum
strokumönnum þafði tekist að samka
nokkru að sér fyrir aulahátt fanga-
varðar. Þeir gátu því kevpt sér far
til Liverpool, og þar voru þeir í vina
höndum.
Collins varð mjög skelfdur er hann
frétti um srokið úr Usk. Hann ótt-
aðist að þetta yrði til þess, að fang-
anna yrði strangar gætt, svo að ó-
mögulegt yrði að komast frá Lincoln;
en uggur hans reyndist ástæðulaus.'
Loks var ákveðið að reyna að
strjúka 3. febrúar, jog það var á-
kveðið að Sean MacGarry og Sean
Milroy skyldu fylgja De Valera.
Collins og Boland komu til Lfncoln á
tilsettum tíma. Fóru þeir siðan á-
samt Frank Kelly inn á akurlendið
baíc við dýflissuna. Til þess að kom-
ast þangað af þjóðveginum urðu þeir
að klippa í sundur nokkrar gadda-
virsgirðingar, og gekk það slysalaust,
en þeir mistu af Kelly í myrknnu.
Hinir lögðust niður þar sem þeir sáu
fangelsisgluggana. Svo var ákveðið
að þeir skyldu segja föngunum til,
þegar alt væri í lagi, með þvi að
bregða upp ljósi, en þeir skyldu svara
með því að kveikja á eldspýtum í
klefaglugga. ,
A tilsettum tíma var merkið gefið
og svarað þegar í stað. Collins og
Boland stóðu upp og gengu að dyr-
unum. Þegar þangað kom, sáu þeir
að utan við dyrnar var annað hlið
úr járni. Coflins hafði haft með sér
annan lykil af sömtr gerð og þann,
er inn var sendur, og þessum lykli
stakk hann nú í skráargatið á hlið-
inu. Hann virtist hæfilega stór, en
þegar reynt var að snúa honum,
brotnaði hann í skránni. 'I þeim svif-
um opnast dyrnar hinumegin hliðsins,
og mátti þar líta De Valera, Mac-
Garry og Milroy. En nú varnaði
hliðið, með brotinn lykilinn í skránni,
þeim allrar undankomu.
Collins mælti og var dapur í bragði
“Við höfum brotið lykil í skránni,
De Valera!’’ — De Valera beit á
jaxlinn og bölvaði í hljóði og reyndi
að koma sínum eigin lykli í skrána
hinumegin frá. Fyrir dæmalausa
hepni tókst honum að ýta brotna
Iyklinum út með sínum eigin og að
opna hliðið.
Þeir félagar gengu nú yfir akrana;
mættu nokkruni hermönnum, sem ekki
voru á verði; kallaði Boland til
þeirra: ‘sælir strákar”, og héldu þeif
síðan leiðar sinnar til Lincoln.
(Vísir.)
Björgvin.
I “Dagen’’ skrifar —n.m.: “Hljóm
sveitin hlýddi bendingum stjórnarans
með dæmalausri nákvæmni. J. L. er
tvímælalaust mikilhæfur hljómsveit-
arstjóri, eins og hin óvenjulega til-
komumikla meðferð á sjöundu sym-
fóníu Beethovens líka færði sönnur á
Einnig sem tónskáld sýnir hann mikl-
ar gáfur. Hann kemur tónhugsun-
unum fyrir á hljóðfærin með hug-
viti og á hrifandi hátt. Hans eftir-
tektarverðu tónsmíðar eftir íslenzk-
um þjóðlögum sýna hann sem tón-
skáld með hugmyndaflug og djarf-
leik. Hljómleikurinn var tónlistar-
legur viðburður.”
“Arbejdet” : “J. L. stjórnaði fall-
ega tveim íslenzkum lögum og sjö-
undu sýmfóniu Beethvovens. Hið
síðara var flutt af vitgáfuni, skýrt
og með lotningp fyrir tilgangi höf-
undarins. Stjórnarinn virðist leggja
mesta áherzlu á hinar stóru línur
verksins, eins og lika er rétt. Þessi
hágáfaði listamaður vakti mikla eft-
irtekt og fékk hjartanlegustu viðtök-
ur. Sem tónskáld vakti J. L. sér-
staka athygli. Verk hans eru mikil-
fengleg og einkennileg og ber list
hans mikla þroskunarmöguleika í sér
Lög hans við ‘Galdra-Loft’’ lýstu
djúpri hrygð. Ættjarðarforleikur-
inn hefir yfir sér sögunnar blæ, þp að
meðferð hljóðfæranna sé eftir nýj-
ustu stefnum.”
(Vísir.)
vöxtum eða kjöti af dýrum, áður en in og eydd, deyr ljósið von bráðar.
þess er neytt, þá er hætta á ferðum Hið sama á sér stað, ef maður fær
fvrir þann er neytir. Náttúran, móð- , enga fæðu til lengdar, þá eyðist fyrst
ir vor, líður það ekki óhegnt, að mat- ! eldsneytisfofði, sem til er i líkaman-
reiðslan gangi i öfuga átt við það, j „m. Efnaskiftin smá-dvina, og að
sem hún hefir til ætlast. Matreiðslan síðustu deyr ljósið
á lampa lífsins.
Skilyrðin fyrir öllum bruna eru:
1. Að gott og nægilegt eldsneyti sé
fyrir hendi.
2. Að úrgangsefni brenslunnar korn-
ist fljótt og á léttan hátt og auð-
veldan burtu, því annars kæfa þau
eldinn. Þessi skilyrði eru jafnan
Hljómleikar.
Jóns Lcifs í Norcgi.
Ummæli norskra blaða um þýzku
hljómsveitina og stjórn Jóns Leifs,
iiafa verið mjög lofsamleg, sem
kunnugt er. Auk þess sem áður hef-
ir birzt í islenzkum blöðum, birtir
Vísir hér á eftir nokkur ummæli, er
að þessu lúta.)
Osló.
I "Osló Aftenavis” skrifar Vikar:
“I meðferð verkanna kom í ljós, að
svipbrigði styrkleikans og fallandans,
einnig .litbrigðin og litskilningurinn
voru unnin úr hljómsveitinni alt til
hinan minstu smáatriða (til de minste
detaljer). Sérstaklega mátti jtaka
eftir þessu í tónsmíðum Jóns L., sem
eru mjög einkennilegar, “malende og
karakteristisk’’. Það mun vekja
eftirtekt að fá að heyra meira eftir
þetta íslenzka tónskáld”.
I "Aftenposten” skrifar David
Mionrad Johansen: “Það sást greini
lega að J. L. er mjög mikill hljóm-
listarmaður, sem hefir djúptæka
þekkingu á hinum margbreyttu mögu
leikum hljómsveitarinnar (indgaaende
kjendskap til orkesterets forskjellige
virkemidler). Tónsmíðar hans höfðír
mjög einkennileg áhrif. Þær byggjast
á því tónlega eðli, sem máske kemur
hér i fyrsta sinn fram í tónlist. Það
voru tónar frá sögueyjunni sem strey-
mdu á móti oss og vér hlustuðum á
með mikilli eftirtekt. Það voru svip-
miklir tónar og eðlissterkir (musik med
præg, med karakter), og það hefir
ekki lítið að segja á vorum loskendu
tímum. Sem heild, vakti kvöldið
niikla eftirtekt. af því að í Jóni L.
birtist listamannseðli, sem bæði er
einkennilegt o<g eðlissterkt (kunstner-
fysiognomi, som baade er ejendom-
melig og karalcterfuldt).’’
I “Dagbladet” skrifar Odd Gruner
Hegge: “J. L. hefir afar skýran stíl
skilning og tvímælalaust mikla þekk-
ingu á hljómsveitum. Mesta eftir-
tekt vöktu tónsmíðar hans. Hann er
tónskáld, sem bæði kann og vill eitt-
hvað sérstakt. Það sem hann vill,
tekst honum án nokkurra tálmana.
Verk hans geta ekki ánnað en vakið
hina mestu aðdáun (avtvang den höj-
este respekt) og rnenn munu bíða með
eftirvæntingu nýrra verka frá hans
hendi. Mimodrama féll vel í geð,
svo stutt sem það var. I sorgargöngu-
laginu vakti blásturshljóðfærakaflinn
(Alt eins og blómstrið eina), sakir
fegurðar, sérstaka eftirtekt. For-
leikurinn Iý5ti dimmum "stemning-
um”, og bar um leið vott um sterk-
an næmleik fyrir náttúrunni.
verður að stefna að því, að maturinn
verði léttmeltanlegri en. áður, en sleppi
alls ekki eða missi þau efni og þá
eiginleika, sem nauðsynlegir eru fy rir
þrif og heilsu manna. Ef matreiðsl-
an er af engri þekkingu íramin, get-
ur svo farið að hún gangi í öfuga átt
við það, sem vera á. Þá getur svo | nauðSynleg fyrir efnaskiftin eða
farið, að heilnæmur matur verði að | brunann i líkama mannsins eins og
eitri, sem deyðir. Má í þessu sam- j fyrjr bruna utan likamans. En mun-
bandi benda á “alkoholið”, sem búið | urinn er þó s4> a8 eldsneytið sem
er t.I ur sólþrungnum ávöxtum nátt- j brennur j ]ikama mannsins, þarf a3
urunnar, en við vínbruggunina verð- I taka nokkrum ekki ail_iitium breyt.
ur aS svæsnasta eitri; eitri, sem | ingum áSur en þa8 verSur hæfilegt
verkar eyðileggjandi og deyðandi áieldsneyti. Þessi breyting 4 eidsneyt.
inu er meltingin. Til þess að gér?i
Máttur Sólar.
Fyrirlestur
eftir Jónas Kristjánsson lækni.
(Tekið eftir “Verði”.)
— — — A síðustu árum hafa
i
menn orðið margs visari um þau efni
sem á útlendu máli eru kölluð “Vita-
mina”, en sem eg kalla hér lífgjafa-
efni. Af þeim eru nú þektar 4 teg-
undir. Lífigjafaefnin koma fyrir í
blaðgrænku allra jurta og grasa. Það
an fá dýrin þau. Þau safnast saman
i likama þeirra og koma fyrir í
mjólkinni, svo ungviðin fá strax með
móðurmjólkinni nægilegt af lífgjafa-
efnum sér til vaxtar og þrifa. Sýnir
þetta meðal annars hversu náttúran
er hög og forsjál í búskap sínum.
I öllum korntegundum og ávöxtum
er meira og minna af lífgjafaefnum,
og koma þau næstum eingöngu fyrír
undir hýðinu á korninu eða ávöxt-
unum. En hvað er svo þetta, sem
við köllum “lífgjafaefni”, þetta
kynjasamband eða kynjaefni, sem er
næstum því álika nauðsynlegt fyrir
alt, sem lífsanda dregur, og sjálft
lífsloftið eða sólarljósið? Þessu er
að miklu leyti ósvarað ennþá. Það
er langt frá því að vísindin hafi
rannsakað það til hlítar.. En ekki
virðist nein fjarstæða að segja, að
vitamina eða lífgjafaefni séu að
miklu leyti “materialiserað” sólarljós
eða sólargeislar í föstu formi og
bundnir í efni. Lífgjafaefnin hafa
samskonar þýðingu fyrir þrif lik-
amans og sólargeislarnir á líkamann
og umhverfi hans. Því það er þegar
löngu kunnugt, að ekkert dýr lifir til
lengdar, ef lífgjafaefnin eru annað-
hvort tekin burtu úr fæðunni eða
eyðilögð á einn eða ánnan hátt. Það
er kunnugt, að lífgjafaefnin hafa
vald á eðlilegum vexti og þrifum
ungra dýra, og stjórna yfir höfuð
efnaskiftum likamans, svo lífsbruni
allra dýra verður á hverfanda hveli
ef fæða þeirra inniheldur ekki nægi-
legt af þessum lífselixir.
Sólargeislarnir eða sólarorkan verk
ar því á menn og málleysingja á
tvennskonar hátt, eða bæði útvortis
og innvortis, bæði með beinni út-
vortis geislun og svo með innvortis
geish<n fyrir áhrif lifgjafaefnanna
í fæðunni. Ahrif sólargeislanna
verða þannig á allan líkamann í heild
sinni. Menn, dýr og jurtir, eða alt
lifandi, er til orðið fyrir áhrif sólar-
orkunnar. Það má svo að orði
kveða, að maðurinn sé genginn út úr
sólarljósinu. Það er líka* sólarljós-
ið, sem fóstrar hann og fóðrar og el-
ur önn fyrir honum á alla lund með-
an hann lifir.
Það er næsta aðgæzluvert, að mat-
urinn, sem vér neytum, sé hreinn og
heilnæmur, og ekki sviptur þéim eig-
inleikum og efnasamböndum, er hann
hjefir þegar hann kemur úr verk-,
smiðju sólarljóssins. Því sé sólar-,
orkan deytld eða eydd í jurtum, á-
alt líf, ef “alkoholið” nær að verka 1
á það lengi eða lítið þynt.
Þrent er það, sem ræður og hefir
ráðið i allri matargerð hjá oss Is-
lendingum hingað til. . Má fyrst til
telja gamlar venjur, þá þekkingu og
venju i matargerð, sem gengið hefir
að erfðum frá kynslóð til kynslóðar.
Má gefa henni þann vitnisburð, að
margt sé heilbrigt við hana, þvi hún
hefir reynsluna að baki sér, þó vís-
indalega rannsókn hafi vantað. Þessi
matreiðsla hefir að mörgu leyti stuðst
við heilbrigða eðlisávísan. Eg vil í
þessu sambandi nefna sem dæmi
skyrgerðina. Þar með er þó ekki
sagt, að ’þessari matargerð sé ekki
stórum ábótavant. En allar endur-
bætur á matreiðslunni verða að styðj
ast við og byggjast á visindalegri
þetta sæmilega skiljanlegt, verður að
skýra í stuttu máli hvernig þetta 4
sér stað. Meltingin fer fram í
munni og maga, mjógirni, lifur og
ristli. Leifarnar eða úrgangsefnin
fara burtu úr líkamanum sem saur og
þvag.
Meltingarfærin eru því sú verk-
smiðja, sem undirbýr matinn til þess
að verða eldsneyti og aflmiðill fyrir
líkamann. Næringarefnin hafa hing-
að til verið talin 3, sem sé sterkja
eða kolvetni, egigjahvíta og fita.
Meltingarvökvarnir, sem melta
fæðuna, eru aðallega 5. Sem sé:
niunnvatn, magasafi, brissafi, gall og
þarmsafi. Munnvatnið nieltlr sterkj-
una, magavökvinn meltir eggjahvít-
una, gallið meltir fituna, brissafinn
þekkingu á lifeðlislegu lögmáli manns mekir eggjahvitu og sterkju, og
ins og meltingu hans.
Hin önnur regla,
í þarmsafinn meltir allar 3 tegundir
sem langmest, fæðunnar. T munninum fer fram
ræður um alla matreiðslu nútí-mans,,
er tízkan, sú venja sem fjöldinn
hermir og apar eftir meira og minna
afbakað frá útlendri venju, sem bor-
ist hefir til landsins. Sú matreiðsla
er sjaldnast'bygð á nokkurri þekk-
ingu á því, hvað manninum, melting-
arfærum hans og efnaskiftum er
hollast. Þrent hefir ráðið mestu um
þessa útlendu matreiðslu:
1. Utlit matarins, sú fegurðartil-
finning, sem ræður til að vel og
snyrtilega Iiti út sá matur, sem fram-
reiddur er. Þetta verður að telja
sem mikinri kost við matreiðsluna,
sérstaklega ef aðrir nauðsynlegi,'
kostir fylgja. En vanalega er það
nú ekki^svo.
2. Smekkurinn. Þeir, sem tízku-
tildrinu stjórna á matargerð, hafa
lagt mikla áherzlu á smekkinn, og
hefir það leitt til þess að þjóna um
of afvegaleiddum smekk tungunnar.
Hvorttveggja þetta, sem nefnt hefir
verið, útlitið og smekkurinn, leiða
vanalega í gönur og út i öfgar, nema
vísindaleg þekking, bygð á rannsókn,
hafi tögl og haldir og ráði mestu.
3. Atriðið, sem ræður miklu, og
verður að ráða, er verð matarins.
Um það atriði er ekki timi til að
ræða að þessu sinni.
Tízkan ræður langmestu um alla
matargerð nú á síðustu tímum. Hún
hefir að mestu útrýmt fyrstu tegund ^
byrjun, meltingarinnar, og hún ekki
þýðingarlitil. Tennurnar merja og
niala matinn, sem tyggja þarf. Tygg-
ingarhreyfingarnar blanda matinn
munnvatni, jafnframt því sem hann
fær eðlilegt hitastig til þess að ve'ra
hæfilega undirbúinn magamelting- _
una. Þegar tyggingunni er lokið,
taka kyngingarvöðvarnir við honum
og færa hann aftur í vælindið og nið
ur eftir því niður í magann. Vöðv-
ar niagans velta matnum um magann
og blanda hann magavökvunum, þar
til hann er hæfilega sundurleystur og
sýrður, þá spýtist hann út úr magan-
um og blandast hinum þremur teg-
undum meltingarmökva, eða galli,
bris- og þarmsafa. Vöðvar þarm-
anna ýta innihaldi þeirra niður eft-
ir þeim og niður í ristilinn. Þar sem
ristillinn byrjar, er loka, sem á heil-
brigðum meltingarfærum hindrar það
að innihald ristilsins geti farið til
baká inn í mjógirnið. I ristlinum fer
engin veruleg melting fram, en þar
hverfur að mestu leyti vatnið úr
matarleifunum, sem eftir er.
Saltsýran í maganum sótthreinsar
matinn. Hún. er svo sterkur geril-
drepandi vökvi, að í manni með heil-
brigða meltingu getur hún drepið
flesta gerla. I mjógirninu fer hinn
melti matur inn í æðar þær; sem
flytja hann til lifrarinnar. Lifrin
leggur hina síðustu hönd á melting-
matreiðslunnar, sem eg nefndi. Hún j una, tekur eiturefni úr hinum melta
ræður þannig mestu nú á svipaðan , mat, og gerla sem kunna að vera í
hátt og tízkan ræður sniði á allri honum, flytur það í gallinu niður til
gerð fatnaðar, og flestir viðurkenna j gallblöðrunnar fyrst, og síðan niður
að það sé síður en svo, að þar ráði j til þarmanna. Þar er gallið notað
mestu tillit til þess, hvað holt sé og til hjálpar við meltinguna.
hagkvæmt fyrir líkamann. Tizku- j Eins og blóðið þarf að fara með
tildri í rnatreiðslu og fatasniði má' eðlilegum hraða í gegnum allar æð-
einmitt jafna saman. Þar er hvað , ar Hkamans, til þess að næra allar
sem annað. • jírumúr hans og ílytja jafnóðum
Mörgum hættir við því að telja ; burtu öll þau eiturefni og úrgangs-
útlenda tízku sama sem sanna menn- j efni, sem myndast hafa við efnaskift-
ingu, eða að þeir menn er hafa ráð ( inguna eða lífsbrunann. Þannig er
á því að elta tízkuna, séu mannaðir því varið með matinn, sem vér neyt-
eða siðmentaðir menn; á svipaðan um. Hann þarf að fara með eðli-
hátt og sumum, sem auðgast hafa legum hraða gegnum verksmiðju melt
af efnum, finst stundum að þeir hafi ingarinnar, 'svo að ekki Stafi tjón af
aukið manngildi sitt, vit og mentun. fyrir líkamann.
En það mun orða sannast, að auður '----------------
eða upphefð og manngildi fara ekki | SíSan Röntgensgeislarnir voru tekn
ætið saman, en bezt væri það öllum, ir j þjonustu læknisfræðinnar, hafa
ef það færi saman. menn orðið margs vísari um gagn
Það hefir verið tekið fram, að líf- j metlingarinnar fram yfir það, sent
ið-sé efnaskifti eða bruni við lágan ^ áður var." Með því að neyta ein-
hita, svipað og þegar logar á kerti, j hvers, sem ekki sleppir geislunum í
nema áð hitinn er lægri við lífs-1 tgegnum sig, getur maður með hjálp
brunann, og að hitinn er talsvert Röntgensgeislanna fylgt hverjum
mismunandi i hverri tegund dýra. — bita og sopa með augunum gegnum
Eðlilegur hiti fyrir efnaskiftin í allan meltingarveginn, og þannig vit-
líkama mannsins er um 37 stig C. ! að hversu lengi hann þarf að fara
Við hvorttveggja brunann sameinast hvern vegarspotta af þessari leið, og
súrefni loftsins við eldsneyti. I kert- hve lengi hann er að fara alla leið-
inu sameinast súrefni loftsins við ina, eða þar til leifar hans hafa yf-
tólginn eða sterinið. I líkamanum irgefið líkamann. Þeint mönnum,
við matinn; þegar tólgin er útbrunn- sem mest og bezt hafa rannsakað