Heimskringla - 22.09.1926, Side 7

WTKNIFEG. 22. SEFT. 1ÍJ26
HEIMSKRINGLA
7.BLAÐSIÐA.
(Frh. frá 3. bls.)
Eér er 3ax lrti'ÍS véiifiSur í sjó, vffi osr
vifS í ileygnót éða lagnet, en því!
meira nppi í ánum, bæfíi í fastar J
veiSivéiar, í ácirátt og á stöng, og ’
nú er -Stangaveibi mikiö stundúS í
ýmsum herg\atnsám. Beztu véíSi- |
árnar eru Hvítárnar ' báöar og 'þver- !
ár þeirra, Haffjaföará, Laxá í SÞ,
'Elliöaár og árnar sem fálla í ’Hána-!
fjörtS. -
Laxinr er etinn baröi nýr, reýktur
saltaöur ug niöurso'ötnn, en í mest-
itm metuni er hann nýr (og nýrttnn-'
inn) og reýktur. Fyr meir var naest
af þeim’laxi, sem hér veiddist, haft
til heiniiliSþarfa, svo var (eftir 1860) j
faríö áð sálta hann tíl utflutnings og
revkingar; nú er hami aftur majt
etinn fnnan lands nýr eöa reykttnr,
nokkuö flutt út frosiö eöa saltaft
Aríö 1922 v»r flutt út 3,4 þús. kg. al
nýjum laxi; yfirléitt tná segja aÖ lax- '
ínn sé ekki nvjög mikils virði fyrirJ
þjóöafbúiö, 'bofiö saman viö ýmsan
annan fisk, en ékki er óTiklegt, aö
gera mætti meira til aö auka veiöina
og gera 'hana arömeiri, svo sem meö ,
samvéiöí á 'hentugustu stöífimi og
heppílegasta tíma ts hverri á, ’lögun
á torfærum meö sprenginguns éöa1
'laxastigum”, meö "kla'ki og upp-!
fæöslu seiöarma fyrstu -auánuöina, 'því j
aö ekkí er ólíklegt aö sumar ár gartu j
framleitt meíra ungviöi en þær gers \
nú, og efiaust gæti þaö bætt mikiö i
upp þaö tjón, sem náttúrlegt klak !
og uppfæðsla getur beðið af náttúr-
linnar völduni.*) Dálitiö hefir verið
gert aö laxaklaki hér á landi. Þaö
var gert við Laxá í Kjós og Laxá 5
Dölum á árununt 1886—1890. en hætti
svo; 1922 var aftur byrjaö á laxa-
klaki við Laxá í Suður-Þingeyjar-
sýslu og við Sogið, en árangurinn
eðlilega óséður enn. Af öðrum ráö-
stöfunum til þess að viðhalda lax-
veiðinni og auka hana, má nefna ýms
friðunarákvæði, svo sem veiðitíma-
takmörk, möskvastærð o. fl., og hafa
þær og það að menn veiða nú mest á
stöng i sumum ám, í stað ádráttar-
veíða, eflaust orðið þess valdandi,
að veíðinni hefir alls ekki hnignað á
6Íðarí árum.
(Tíminn.)
Þrennar fýluferðír til
umbrsytingar
A siðustu árum hafa nokkrir vel-
kendir menn, lærðir og sumir í góð-
um stöðum, ritað bækur með nýstár-
legum hætti; í staðinn fyrir að fara
að dæmum þeirra, sem áður hafa rit-
að ttm sömu efni, rýna þessir nýju
vitringar niðurstöður sinna fyrirrenn
ara, hlífast við engar skoðanir, stofn-
anir né tilhögun, vegna þess að við-
teknar eru og mikils virtar, gaml-
ar eða notadrjúgar, heldur leggja á
alt slíkt mannvitsins mælikvarða.
Til þess að gefa íslenzkum hug-
mynd um þessa nýju hreyfingu, er
eftirfarandi þáttur útlagður úr rit-
inu “Mind in the Making’’, eftir J
H. Robinson, setn var út gefið á
þessu ári. Sú bók virðist vel þess
virði að gaumur sé gefinn af gömlum
um í ‘jerribætti um lengan tíma eöa
skammac; kjósendur ráði .úrsfitum
kosninga milliliðalaust, til þeirra sé
og máluoi skotið til úrslita (referend-
umi, þéúm skuli leyfast að kalla heint
sína fúlltrúa (recal)), nefndir annist
stjóm; tala stjómarmanna sé aukin
eða þverruð; valdi sé skotið til hinna
og þes&ara, í von aini að afstyra ó-
höppum, alt of tíöum að undanförnu.
Meðferð iðnaðar og kenslu er-sífeld-
lega venð að brevta i von um.aö sem
flest.faHi í Ijúfalöö ,og takist betur.
Lávarðaleildin og.hm koniu sér sam-
an ekki alls fyrir löngu. Alþjóða- j
santbandið hefir nú upp á nýtt skift
verkum og ráðum með Ráðinia Qg
Fulltrúanna samkonrj.
Enginn mun berai móti að slcpu-
lag (orgar.ization) sé alveg nauðsyn-
legt í mannlegum .atl'öfnum; en.ó-
skipulag, þó stundum .valdi auðsæjMm
úrbótum, lastur oft fonia ágalla halt',-
ast og ósjaldan veldur i'ýjum, óvænt
um. Vér hi fum oftrú ú aðhaldi og
heraga. ÞaÖ sem vér þurfum mest,
et að breyta ,um álit, sktjðun, e]la
1 áta vorar ný>u reglur, feina gömlu
tilhögun óhaggaða. Eins lengi og
vér itátum stjór.nast af stjád n-lázur- j
um •.(politicians)' og félag»-inútum
Uobbiies), þá má ts«nu gilda Im.rt yér,
höfum fulltrúa marga eða fáa., eða
hve lengii borgarstjórii eða fylkisstúóri
*‘ j
eru i eníbættuni. 1 háskóla skíftir
litlu um aðalstefnu roks, hvort nýr j
decanus er skipaður eða háskólaráð, j
e.ða hvort atíkið er eða yanað það I
vald, sem látið er að rektof bafi eða j
deíklir,
II, Suniir láta jlla við breyíjngum
á stjórnartilhögun, eða eru vantrúað-
ir á þær; þessir segja að bróðurleg ^
elska bætí það, seni á vantar. I mörg
þúsund ræðustólum erum vér ámintír
um að niinnast þess, að vér séum öll
saman börn híns santa himneska föð-
ur, og eigum að bera hver annars
byrðar með bróðurlegu umburðar-
lyndi. "Capital” er of sérgætt;
verkalýðurinn sækir við þröngsýni
eftir sinum hag, athugandi ekki þá á-
hættu, sent “Capital” leggur í. Vér
erum hver öðrum háðir, og meðvit
undin þar um skyldi valda umburðar-
lyndi og samvinnu. Látum oss
glevma oss sjálfum hver í öðrum.
“Börn litlu, elskið hvert annað”.
Guðs faðerni hefir verið prédikað
af kristnum í meira en átján aldir,
og Manns bróðerni af Hóungum
löngu þar á undan. Með þeirri kenn-
ing hefir þrældómur haldist og
bænda-ánauð, stríð verið blessuð, og
ósjaldan hrumlið af staij af trúar-
leiðtogum; sömuleiðis iðriaðarkúgyHj
og sá prestur eða-kennari, sem and-
mæla vildi þeirri trú, mætti vera vel
hugaður. Satt er, að vér stundum
í bili sampínumst öðrum, og þá látum \
vér oss mjúklega umhugað uni vorar
meðskepnur. Nokkrar torgæfar sálir
kunna að telja sjálfum sér einlæg
lega trú um, að þær elski mannkind-
ina yfirleitt, en sú sál mun í sann-
leika fágæt, sem þyrði að segja til
þess, að elsku bæri til persónulegr.i
óvina sinna — hvað þá óvina lands
síns eða stofnana. Vér dýrkum enn
ættargoð, og "óvininn” ber ekki að
telja meðal hans barna. Grunsemd.
arhatur er miklu samfastara voru eðli
ar, og bvernig utanrikisniálum er
fraE5 farið? Hugsið vður, að kenn-
ari segi híð sanna um héraðsstjórn,
þar sem skcE hans er, þó ekki væri
nema um nokkur atriði, og drægi j
um, svo og a'ð þvi er kostnað áirær- gjafcrrþfng baga sér mú, og dómstól
ir. Þá eru þau nám, er álítast auka
almenna mentun, og “temja sslina”,
með þeirri von, að gera smekk vorn
fínni og næmari, örva imyndnn og
ef til vill efia vorn bugsunarkraft.
Þessi grein meutunar er sko&uð af
fáum sem mj-ög dýrmæt, svo að ekki
megi án hennaT vera;; og fjöldanum
álizt hún. í bezla lagi, -svo sem þokka
bót, er lítils var&andi sé fyrir hin
raunvernlegu augnamið og velferð i
lifinu. Sú «t ú mesta rnáta gamal-
inda. Þar hefir það orkað furðu-
lega miklu, sem hver og einn mun
kannast við. Með því að beita því
á stjórnir og kletta, jurtir og .dýr,
og á rannsókn vélsettra iða eða" rænu
lausra hr^yfinga (mechanical pro-
, cesses) ellegar á samsetning eða um-
■ekfci af um fýárdrátt og misferli ! j)revtjn
efna (chemical processes),
var hugmyndum mannanna um ver-
öldina, er þeir lifa i, gersaTnlega
fræði og -siðfræði, iIHið eða ekkert . , , , .
ö breytt, svo og hugmyndum þerrra
;gagnlaust og
Yitanlega er kensla mn stjórnarfar,
fjárfefli tíins opinbera, mannfélags-
annáð en .gagnlaust og meinlausi
fræðamas á við og clreif, stugglaus
sanlöriingtrr mm skipúktgsatriði (or-
dags, horfÍT mestmegnis aftur, fæst! garirzations) -og almeimingstai um
við forn tungumál, gamlar og seru-1 verijosiði, élla myndu deilur stafi
verðar bækur, flókna talnafneði, j af. í'að er fágætt, áð kennarar sén
nokkuð fornlega beimspéki, og þá j færir til eða 'hnéigðir ;tíl að skvra
ófrjóu orðaskorðu tegund, sem til , vort aatntákálíf og þess undirstöður
skamms tíma hefir verið á hávegum með svo mikiiri greind eg einlægni.
höfð sem beztþ keiðtogi manna í að nöfcfcur verElegur áraugur stafi
klungrum vílltmnar. Við þessar hef- ' þár af. Jafnvél 'þó freistitg hafi til
ir á síSustn árattígum verið 'bæti áð segja frá íriifcilsverðum sannind-
þeirri grein náttúruvísinda, -er hver , um, þá þora þeir ‘þáð ekki; jþeir eru
.1
og ungum, ekki síður, — ef ekki
vegna þess að óyggjandi sé af öllufn,
þá af ærlegu innræti, hvössu viti og
viðsýni höfundarins. .
v * *
Ráðagerðir um umbætur á sam-
taka tilhögun og ráð við þjóðfélags-
meinum, hafa að undanförnu verið
með þrennu móti: I. • Breytingar á
leiksreglum. II. Andlegar hugvekj-
ur. III. Mentun. Ef þetta þrent
hefði ekki brostið, þá væri veröldin
ekki i þeim nauðum stödd, sem flestir
kannast við.
I. Margir umbótamenn játa, að
að þeir hafi ekki góðan grun til þess,
sem þeir nefna “idéas”. Þykjast vita
að vandi vor stafar af ólögulegri til-
högun (organization), er laga skyldi
með hentugri löggjöf og viturlegum
fyrirmælum. Oöld beri að afnema
eða hefta nieð forboðuni, eða með
kæníieiga bíreyttum íþeðferðum. A'-
byrgð skuli seni fæstum fela, eða
sem flestum. Flalda stjórnarmönn-
’) Nú eru menn farnir að telja út-
ningu hálf-klakinna (atigna-eggja)
náttúrleg rið, eitt umsvifaminsta
arðvænlegasta raðið til þess að
ilga laxinum.
en elska, sem auðvitað er, í þessari
veröld, þar sem öllunt er ætlað að
keppast og öllum mistekst. Vafa-
laust hefir mannkynið til að bera
góðsemd, sent sýnir sig, ef vel horfir.
En reynslan virðist sanna, að sú efl-
ist lítið við upphvatningar.
III. Sá sem hefir rekið sig á af-
drif eintómrar umskipunar (reorg-
anization) og vantreystir árangri á-
minninga um siöferiSishetriin, mun
segja sent svo, að oss ríði mest á upp
eldi eða kenslu. Það er alveg satt,
að vér þurfum tilsagnar, en svo ger-
ólíkar því sem nú er látið heita svo,
að nefnast verður nýju nafni.
Uppeldi horfir til fleiri rniða, en
vant er að álíta, og á vitanlega að
dæmast eftir því, sve mikilsverð ertt,
hvert í sínu lagí, og því, hve vel
tekst að ná þeim. Að lesa og skrifa
og reikna munu allir kannast við
að séu undirstöðuatriðiJ_veröld frétta
blaða og viðskifta. Þar næst er
kunnátta á verk og vélar (technical'
og tamnirig til að vinna fyrir viður-
vaeri í ‘gilduni’ eða vinnustéttum
(professi&n), meira eða minna sam-
viðjuðum. Allvel er voru kenslu-
kerfi fyrirkomið til beggja þessara
augnamiða, þó enn megi bæta á
mörgum miður stórvægileguhi atrið-
vildi sér kjósa.
En árangurinn af þessari Kreiitun,
eins og nú er bagað, hefir orðið
ittiinin en við máttí búast. Sá sem
Tiiér líkar, lætur sér setn bezt líka
htéimar markmið, er persónulega
htacigður til gamalla bóka, næsta vel
ánægður með þá kunnáttu, hsoín
hefir á gönutl tungumál og ný, öfund
ar þá. seni kunna að hugsa með töl-
um, svo forvitinn í náttúrufræði
— slíktsm-hlýtur að þykja skömtn til
koma, ati þeir sem ganga lærða veg-
inn, kæra sig vanalega ekkert um
gantlar baéfcur, lesa sjaldan útlendar
tungur sér til gamans, hugsa með
tölustöfum, r\é elska heimspeki eða
sögu, né kæra sig um dvr, ftigla,
jurtir og grjót við nokktið skeleggan
skilníng eða forvitni. Þetta vekur
grtin uttt, að vor svokallaða “lærða
mentun'Vmistakist og nái ekki sín-
unt markrfiiðum, sem sýnileg eru.
Þessi þrjú mentunarmið, sem
nefnd -voru, hafa eitt santeiginlegt.
Þau stefna öll að því, aS gefa færi
til persónulcc/rar velferðar i veröld-
inni, eða til að auka vora pcrsónu-
legu nienning eða þá ánægju, sem
hafa má af bókuni eða fræðum.
Þeirra tilgangur er ekki sá, fyrst og
fremst, að gera oss hæfa ti! að leika
þátt í umbótuni á samtökum eða
stjórnarfari. En nýlega hefir einu
nýju atriði verið aukið inn í hinar
eldri metnaðarstefnur, nefnilega þeirri
von, að búa pilta og stúlkur undir
það, að greiða atkvæði um opinber
mál, skynsamlega. Þessari þörf var
neytt upp á oss. þegar jafnræði hins
alnienna kosningaréttar bar að, og
eins atkvæði vor annars jafngilt, án
manngreinarálits.
Nú virðist kensla i borgarastörfum
qg skyldum eiga að veita þekkingu á,
hvernig samtökum vorum er hagað,
og hvernig þau starþa, ásanit upplýs-
ingum um uppruna þeirra, svó og unt
ágalla þeirra og hvaðan þeir stafa.
En. hér rekumst vér á fyrirstöðu,
sem er ómerkileg í hinum eldri upp-
eldismeðferðum, en ef tii vill bannar
sú allan góðan árangúr af tilraitnum
vorum til að ala upp betri borgara.
Kenslugreinif, svo seni lestur, skrift,
reikningur, latína og gríska, efna- og
eðlisfræði, lækningar og lögfræði,
eru bærilega komnar á fastar laggir
og horfa aftur. Vafalaust skiftir oft
um meðferðir og efni innan þeirra,
en án þess niikið beri á, og án þess
að’ aðrir en. nákunnugir viti. En
þegar til stjórnmála kemur og sam-
taka, og viðskifta t þeirrar tilhögun-
ar, sem nú tíðkast, þvkkju þjóðkynja
milli, opinberra kosninga og stjórnar-
nteðferðar, þá hljóta þar af að rísa
deiliir, ef líf liggur við (vitaÞ. —
Skólanefndir og fræðsluyfirmenn,
skólaráðsmenn og stjórar í "Coll-
eges” og háskóluni, eru næmir fyrir
áhrifum í þessum efnum. 1 sinum
boðsritum og opinberum skýrslum,
bera þeir kappsamlega af sér grun
unt, að lærisveinar sínir í nokkurn
handa máta sæti vakningu til að
rumska við þeim sanni, að stofnanir
vorar geti verið gallaðar í sínum und-
irstöðum/ eða að núverandi kynslóð
horgara hafi ekki stjórnað almenn-
ings málefnum með fyrirmyndar lagi,
leiddir eða lagaðir af óumbreytan-
legtim jögmálum réttlætisins.
En hvernig má ætlast til þess. að
kennari sýni sonum og dætrum brask-
manna, stjórn-lázara (politicians),
hræddir am að nftssa stöðuv sínar,
Við santþ/fcki og lófeklapp álka rétt-
| bstgsandi.
| Hversti ser* vér ktainum að \vera
; skaj.ii farnir um þetta mérkilega efni,
! há höjótuni vér óll _,ið vtera samb\tfck
u:n, aö núver-andi markmiið kenslti ,i
bcrgarafari leiðir til hins sania ganva
i orgarafars, sem \il þessa hafa látlð
chaggaðar skammarSegar váveifur og
hróplegt ranglæti, samfara vorum
satntökum og stjórnarfari. Því að
hinní komandi kynslóð innrætum vér
kappsamlega sönni villusýnir og híð
sania rangsetta traust á þær stofnan-
ir, sem fyrir eru, og þær sönut ráðandi
innbyrlingar, er verölcfinni hafa kont
ið í það öngþveiti, sem vér finnum
að hún er í. Með því að vér gerum
hvað vér orkutn til að ejla fríðindi
þess, sem vér höftitn, þá getum vér ! úruvísinda. að Racon. Galileo og Des-
tæplega vonast til að uppala greind- j cartes fundu engar slíkar undirstöður,
ari k\-nslóð á það 511110», að afla heldur ttrðu að bvrja sinn samsetning
þess, sem vér höfum ekki. Vér vitum ! frá grunni.
unt þá, sem í henni lifa, mcS cinni
■*
mcrkilegri undantckning: maminuni
sjálfum. Þessar nýttngar hafa verið
notaðar til þess að hreyta vorum
venjum og afla oss daglegra rrauð-
synja, svo fríðra, feð kóngar eða
auðkýfingar kunnu ekfci að gera sér
slika' hófleysu i hug, fyrir svo Sem
hundrað árum.
En svo fávisir erum vér flestir tim
hið umlíðna, að vér knnnum ekki að
meta, hve mikið varð í sölurnar að
leggja fyrir að beita vitinu svo. Tf1
þess að rata á þessar nýungar. og
til að beita þeini til lífs-léttis, varð
að forkasta sania scm öllum hciiög-
nm hugmyndum um vcröldina og
hcnnar atfcrli, cr hinir bcztu og vitr-
ttsfu og 'hjartahreinustu mcðal mann-
anna höfðu haft. alt þcss fyrir þncm
öldum síðan — og að vísu þar til nú
á næstunni. Vitið hlýtur oft að
bregð.a af Urðar fari við mikla
hreysti, þá við venjuskepnu er að
eiga, eins og maðurinn er,. og við
einsdætni (universe), svo vanskilið
sem vort er, ella myndi það ekki
komast áfram. Vænt væri' að geta
látið sv'o, að vér þyrftum ekki ann-
að að gera en að bvggja ofan á und-
irstöður, vel lagðar og traustlega áf
aldanna speki. En þeim mun koma
satnan um, er rýnt hafa sögu nátt-
öll að þetta er satt; því hefir ver-
íð haldið að huguifi vorum, með afli,
upp á síðkastið. Flest af okkur er-
11111 sammála um, að það sé rétt. og
bezt að svo skuli vera; sum af okk-
ur viljum helzt ekkert uni það
hugsa, en fáein vilja fegin ve’rja dá-
litlitin tima til að gefa gaum vissum
drögum í rollu þessari, er vísi kunna
leið út úr þessum ógöngum.*)
Nú eru stuttlega athugaðar þær
helztu vonir, þrjár að tölu, er hér til
Umbótavonir, áður nefndar, telja
vist, hver og ein, að ekki beri að ef-
ast um, að þær altnennu viðteknu
hugmyndir um rétta breytni nianna.
séu góðar og gildar. Kirkjur vorai'
og háskólar verja þær. Ritstjórar vor-
ir og lögmenn og “business’’nienn,
og treysta sínum spásögnum meir en
tilefni er til, eftir vísindanna rarin-
sóknum á mannkindinni og hennar
háttum; hinir óákveðnari en þörf
er á. *
Ef Vit á að hafa frelsi til at-
hafna, sem |nauð|synlegt er til að
safna nýrri og dýrmætari þekkingu
um manns náttúru og möguleika, er
megi notast að lokttni til að bæta unt
vora vegu, þá verður það að leysa
sig úr þeim viðjum, sem nú eru að
því snúnir. Hin ævaganila bölvun
helzt enn. “Af hverju tréf garöinn
um er þér frjálst að eta, en.
af Skilningstrénu góðs og ills
mátt þú ekki eta, því að dauð-
ínn er þér vis á þeini degi, sem þu
etur af því.’’ Fátt fólk katinast við.
að hrætt sé við þekkingu, en háskóla-
rektorar, prestar og ritstjórar, sem
manna oftast hrósa opinberlega því.
sem þeir eur vanir að nefna “ótta-
lausa sannsókn”, þykjast til knftð-
ir, opinberra siða og reglu vegna, að
aftra þvi, að ógætilega sé neytt á-
vaxtanna af hinu forboðna tré, þei
að óreyndir kunna að kjósa van-
þroskuð epli og fa kveisu þar af..
Skoðið Russlarid!’’ Altaf skárra
að forðast -áhættu þess, sem kirkjan
kallar “vísindi, ranglega svokölluð”.
og halda sér að vanþekking, rétti-
lega svokallaðri. Enginn neitar að
Vit eða Skilningur er Ijós verald-
ar, og niannsins mesta afrek og prýði,
en oss óar við, eins og Bertrand
Russell hefir tekið fram, hve óvæg-
inn sá er við virtar skoðanir og vel-
re>nda vizku aldanna, er vér álítum
þær vera_. “Hræðsla heldtír í menn;
hræðsla um að sannfæring þeirra
valdi ' meini; ' hræðsla um að þeir
sjálfir revnist miður virðingarverð-
ir en þeir álíta sig og ætlast til.
Ætti verkamaður að ráða, hvað
hann hugsar um eigu ? Hvað yrði
þá af okkur, ríka fólkinu? Ættu
piltar og stúlkur að httgsa frjálslega
um samfarir? Hvað ætli þá yrði um
siðsemi. Ættu soldátar að ráða
skoðunum sínuin um stríð'? Hvað
mundi þá verða af heraga?”
Þessi kvíði er eðlilegur og óhjá-
hinir inálugri, fylgja þeim. Jafnvel, kvæmile&ur' en ^ættulegur eigi að
þeir, sem þykjast rýna samband og i
síður og skaniniarlegur. Mannlegttr
þess uppruna, virðast oftlega trúa. að tilbúningur tilhögun e™ ekki «1-
. • ,• , ■, ,• j traust frantar, að því skapi sem fvr
vor futverandi keppikefu og tnæli- ■ - . ... ,
kvarðar á eignir og fjármuni muni
kann að hafa verið, þá veröldin fór
hafa gerðar verið uni - betrun hluta ! æ haldast, og vera undirstaða að öll- j ha3lSara en riri. Þvi ætti það að
(things). I. Með því að breyta leiks j ltm umbótum framvegis, á ríkismeð>era góöverk' að aftaka eða létta af
reglum. II. Með því að hvetja menn , ferð söniuleiðis og iðna-lag (industr
til að elska náungann sem sjálfan j organJ, á samfari karla og kvenna
sig. III. Með þvi að kenna borg- j 0g uppeldi tinglingjt. En ef svo er,
arasiði. V era má að vonir þessar séu j að hin rétta undirstaða er fundin, þá
ekki með öllu ástæðulausar; en játa hefir vit aflokið sínu ógallaða ætl-
verður, að þær hafa hér til sérlega ; unarverki, og vér getum ekki að gert,
sviknar verið. Vafalaust nrun þaö j aðeiris harmað, að árangurinn, að
haldast framvegis, að gera sér þær, i því er til friðar veit, sóma og sann-
af því að þeim er haldið í góðu áliti.
Aðfetð vanvirðist ekki af þvi
einu, að óheppileg - er, því niargir
hlutir skorða og viðhalda vorum
helguðu farvegaun, annað en það, að
þeir leiði til ásettra miða. Ef ekki
hefði æfinlega svo verið, þá myndi
lifi voru stýrt nú við miklu mirini
heimsku, en nú stjórnast það. En
setjum nú svo, að hinar upptöldu al-
faraleiðir til unibóta, hefðu sýnt sig
íiiiður hæfar — svo eg taki litið af
— nieð þeim vanda er mentuð (ci-
vilized) eða kífuð samtök nú eru
stödd í. Höfum vér nokkra aðra
von ?
Já. Vitið er til. Því fylgir enn
von, órevnd von tiin árangur, ef beitt
er á stjórn manna samtaka. Það hef-
ir ekki óvirðing hlotið ennþá, vegna
þess að ekki hefir reynt verið, svo
miklu nemi, utan ríkis náttúruvís-
girni. er svo öllum vonunt minni.
jafnvel núgildandi mælikvarða.
Til eru vitanlega fáeinir, hér og
hvar, sem hafna þeim sóknarmiðum,
fyrirmyndúm og mæiikvörðum, sem
nú gerast, eða gruna þá um græsku.
En nú sem stendur, kemur óþokkt
þeirra til núverandi meina fram í
þeirri mynd, að gera ráð um endur-
skipun og halda þeim óhögguðum.
eins og kreddum; slíkt gera sósíalist-
ar og kommúnistar; annara óvild sýn-
ir sig i ákveðnum mótmælum og að-
finninguni, svo sem hjá menta- og
vitmönnum upp og niður. Hvorki
sósíalistar né meðal- mentanienn virð
ast mér vera á réttri slóð. Fyrnefnd-
ir ertt ákveðnir í sínum kenninguin
ýmsuni höftum á huganum. Eg trúi,
að til sé hæg aðferð og kvalalítil eft-
ir hætti, til að minka svo virðingu
vora fyrir því umliðna, að vér þykj-
umst ekki framar knúðir til að reisa
vor umskifti á grundvelli þeirrar
vizku, sem varðveizt hefir um aldirn-
ar. Eg hefi sjálfur mist trú á því,
sent Butler háskólastjóri kallar “nið-
urstöður mannkynsins”, og í þess-
ari bók verður sýnt, hvernig það
traust varð að engu. Eg held engum
umbótum né umskiftum fram, nema
því að gefa viti eða greind fult frelsi,
Sú umbót er öllum frem’ri og merki-
legri.
* * *
Þessu næst segir höf frá nýum
hugmyndum viðvíkjandi högum vor-
um, eðli, upptökum og starfi; kemur
svo að aðalefninu, að sýffe hvernig
vort mannvit hefir til orðið, og ætl-
ast með því til, að mannkynið skilji
þau háskalegu vandræði, sem það er
statt í; svo og sjá ráð til að kom-
ast út úr þeim ógöngum.
---------—x-----------
*' George Bernard Shaw kemst að
líkri niðurstöðu, í yfirliti yfir með-
ferð uppeldis á Bretlandseyjum : “Vér '
verðttni að kenna borgarafar og
borgaravísindi í skóluni. En megtim ,
vér til ?. Enginn er skyldur, því sann 1
er bezt að segja, þó beiskur sé, að |
vér nieguiii alls ckki kenna stjórnar-
visindi né skvldur og rétt þegna, í
skólum. Sá skólameistari, sem reyndi
lil þess, nivndi fljótlega finna sig hús
viltan og katiplausan og lærisveina-
lausan, ef ekki fyrir rétti með há-
tiðlega fyndna kæru um uppreisn
gegn blóðsugnnum, að svara til. Vor-
ir skólar kenna siðafar lénsveldisins,
Sími: 88 603
Andrew’s Tailor Shop
Föt búin til eftir máli. — Hreinsun og pressun
Verk sótt og sent heim.
ANDREW KAVAI EC
346 Ellice Ave., Winnipeg
lækna, lögmanna og presta — sem all j útbíað af gróðabralli. og halda fram
ir eru samtökunum velviljaðir til að þeim. seni lagt hafa lönd undir sig
viðhalda uppsprettum sinna inntekta með hernaði, rænt bygðir frá traust-
hvernig viðskiftabraski er nú hag
um hamravigum, dregið sér fé nteð
að í raun og veru, eða hvernigriög- svivirðilegu móti, sem fyrirmyndum.
St. James Private Continuation School
and Business Collegt
Portage Ave., Cor. Parkvictv St., St. James, Winnipeg.
Auk vanalegra námsgreina veitum við einstaklega góða til-
sögn í enskri tungu, málfræði og bókmentum, með þeim til-
gangi að gjöra mögulegt fyrir þá sem frá öðrum þjóðum
korna að láta í ljós beztu hugsanir sínar á fósturmáli sínu
Enskunni, eins vel og innfæddir gæta gjört.
Þeir, sem standast inntöku prófið, sem er ekki erfitt, geta
byrjað strax.
Skrifið, eða sækið persónulega um inngöngu frá klukkan
8—10 að kvöldinu. Gjald frá $5.00 á mánuði og hærra.