Heimskringla - 16.03.1927, Blaðsíða 4

4. BLAÐSÍÐA.
HEIMSKRIN GLA
WINNIPEG 9. MARZ 1927
Hdmskrinjjla:
(StofnnV 188«) *
Kemnr «t t hmjam ml*Tlknde*l.
EIOKNDORl
VIKING PRESS, LTD.
858 o* 855 SAHGENT AVE.. WINNIPEG.
Talllmlt N-6537
VarTJ blaTJsin* er »3.00 Argangurinn borg-
tst fyrlrfram. Allar borganir sendist
THE VIKING PRÉBS LTD.
8IGFÚ8 HALLDÓRS frá Höfnum
Rltstjórl.
JAKOB F. KRISTJÁNSSON,
Ráðsmaður.
lltnnfiHkrtlt tll blaTJMlnnt
THB VIKING PRESS, L.td., Box 8105
Utanfinkrlft tll rltstjfirnnm
EDITOR IIEIMSKHINGLA, Box 8105
WINNIPEG, MAN.
"Heimskrlngla ls publlshed by
Tbe Vlklng Prenn I,td.
and prlnted by
CITY PRINTING « PUBMSHING CO.
853-855 Snrgrnt Are., Wlnnlpe*. Han.
Telephonel .86 53 T
WINNIPEG, MANITOBA, 16 MARZ 1927
-----------------------1-----------
Morgan, Bonnar,
Riley o. fl.
Það er ekki ýkjalangt síðan, að frjáls-
lyndir og bjartsýnir menn hér í Winni-
peg brostu góðlátlegu meðaumkvunar-
brosi yfir umbrotum ýmsra hinna há-
vaðasömustu fundaméntalista sunnan lín-
unnar, og yfir tiltektum náttuglusálnanna
sem virtust vera íklæddar holdi og blóði
meirihluta borgaranna, í sumum ríkjum
Bamdaríkjanjna, er elnstaka ættgöfugir
Engilsaxar hér, stundum kalla í skopi
“The Benighted States”, í bjargfastri
sannfæringu um frjálslyndisyfirburði
þjóðfélagsins hér. Að vísu voru til há-
værir fundamentalistar hérna megin lín-
unnar líka, þótt ekki væri mark á þeim
tekið, af því að þeir væru lielzt leikpré-
dikarar og nokkrar eldfornar og áhrifs-
láusar orþodoxar prestasálir. En brosið
fór að stirðna, þegar þingmennirnir tveir,
Taylor og Haig, stóðu upp á fylkisþingi
Manitoba í fyrrat og fóru að reka hornin
í það, að skólarnir væru að hampa
breytiþróunarkenningunni.
Menn náðu þó andanum fljótlega-aftur,
óg varð sæmilega hæst fyrir brjósti, þrátt
fyrir einstaka stólræður, þangað til á
miðvikudaginn varf að klerkur nokkur,
að nafni P. C. Mtorgan, sem nýlega er tek-
inn að þjóna Central United Church hér
í bæmum, tók sig til og flutti þar ræðu
eða “fyrirlestur” er hann nefndi “Sköpun
eða breytiþróun”. Það var nú samt ekki
fyrirlesturinn prestsins, sem sló óhug á
frjálslynda menn, því hann var sízt gáfu-
legri, en gerast audleg afkvæmi skoðana-
bræðra hans yfirleitt. H«ldur hitt, að
einhver allra merkasti sakamálalögfræð-
ingur fylkisins, Mr. R. A. Bonnar, K. C ,
er hafði formála að ræðunni, veittist
skarplega að breytiþróunarkenningunni,
og lýsti yfir því, að allt sitt vit væri á
valdi fundamentalistakenninganna.
Nú er það að vísu tvennt ólíkt, að vera
snjall sakamálafræðingur, og að bera
nokkurt dýpra skyn á líffræði eða önnur
náttúruvísindi. En hitt er, að full ástæða
er til þess, að menn fari að rumska, og
að óhug slái á fólk, þegar menn, sem ber
hátt í þjóðfélaginu, og gera verður ráð
fyrir að séu menntaðir menn, með dóm-
greind skerpta meira en í meðallagi, á
sumum sviðum að minnsta kosti, láta á-
netjast í hinni gatslitnu vörpu fundamen-
talista. Hvers er þá að vona af lítt mennt
aðri alþýðu? Og hvers af hinum ‘‘óbreytt-
ari” löggjöfum fylkis, eða þjóðar, þegar
þar að auki er víst um tvo, er standa fram
arla meðal sinna manna, að þeir séu jafn
ánetjaðir?
* * *
Sem betur fer, hafa merkir menn hér
megin línunnar, sem sunnan, séð hver
hætta er búin, ef þessum fírnum væri ekki
andmælt, og þegar lagt til orustu við
brennisteinsdrekana. A. H. Reginald Bull-
er, prófessor í grasafræði við háskólann
hér, fór þegar af stað, og mómælti þeim
félögum Bonnar og Morgan, í bréfi til
ritstjóra Free Prese. Er rétt að láta það
birtast, svo að menn rnegi ganga úr
skugga um það, hvernig sérfræðingar líta
á málið, án þess þó að véra vantrúaðir,
og sömuleiðis um hinar vönduðu röksemd
ir eimyrjuklerkanna, og þeirra fylgis-
manna. En bréfið er á þessa leið:
“Herra ritstjóri!
“..... Dagblöðin tilfæra þessi orS eftir Mr.
A. R. Bonnar, K. C.:
Hann (Mr. Bonnar) kvaðst eitt sinn hafa hkist
að á fimbulræðu, er átti að sanna breytiþróun, Og
í lokin hafi hann spurt ræðumann, hvort nokk—
ur skyldleiki væri með blóði tnanna og apa. Lækn
ir, er stóð við hlið honum, sagði, að við þessa einu
spurningu hefði öll röksemdafærsla ræðumanns
hrunið til grunna. Blóð hinna tveggja tegunda
væri algerlega óskylt.”
Sannleikanum til liðs, vil eg mega benda á,
að Mr. Bonnar fer villt, er hann heldur að blóð
mannsins sé algerlega ftábrugðið blóði mann—
apa og apa.
* * *
Einhverja fróðlegnstu uppgötvun í lifefna—
fræði hefir gert G. H. L. Nuttall við Cambridge
háskólann á Englandi, eftir ákaflega yfirgrips—
miklar og þolinmóðar rannsóknir á blóði hinna
ólikustu dýra. Hún er sú, að þótt mannsblóðið
reynist við blóðvatnsrannsóknir allt öðruvísi en
hlóð lægri dýra, t. d. froska, humra, fugla,
krókódila, Guinea—músa, kanína, katta, hunda,
sauðfjár, nauta og hesta, þá er það nær því al—
veg hið sama og blóð hinna hærri apategunda
(Chimpanze, Gorilla og Orang—utan), og er skylt
legri vantrúarjátningu á breytiþróun, og dr._Mor
gan nýlega bar fram í Central United kirkjunni,
þá vil eg segja það ,að mál hans fær engan stuðn
ing frá þeiin mönnum, sem hafa grennslast fyrir
rætur þeirra staðreynda sem breytiþróunarkenn—
ingin byggist á. Líffræðingum, að minnsta kosti,
er breytiþróunin lifandi sannfæring; sannfæring.
sem er hyggð á afskaplega víðum og sívaxandi
grunni samansafnaðra staðreynda. Kenningin
iim lífræna framþróun, er liffræðingnum sama
og þy'ngdarlögmálið er stjörnufræðingnum; hún
er andrúmsloft starfsemi hans og hugsana um
jurtir og dýr, að meðtöldum manninum. Og svo
er rík tilfinning líffræðinga fyrir því, að hin
líffræna breytiþróunarkenning sé lykillinn, sem
opnar allar dyr sönnum skilningi á því, hvernig
orðið hafi allar hinar margvíslegu tegundir dýra
og jurta, er nú byggja hnött vorn, að þeir telja
hvert annað heimspekis— eða guðfræðiskerfi, er
þótt fjær sé, blóði apa hins gamla heims........ ! ekki getur samrýmst bréytiþróunarkenningunni,
Fjöldi annara rannsóknarmanna hafa staðfest
reynslu Nutall’s, og hún er almennt viðurkenn l
af öllum lífefnafræðingum og læknislögfræðis—
bókum síðari tíma......... Það er því augljóst,
að þvi er þekking vor á efnasamsetningi hlóðs—
ins nær, þá styður hún þá kenningu, að maður—
inn, mannaparnir og hinir óæðri apar, séu allir
runnir frá sameiginlegum forföður.
Haft er eftir Mr. Bonnar, að hann hafi sagst
á sandi hyggt.
Staðreyndir vísindanna munu aldrei granda
því, sem bezt er í kristinni trú, né siðferðiskenn—
ingtim hennar, fremur en nokkrum kirkjupresti
mun til lengdar takast, að leiða hjörð sína af-
vega hinum miklu, bjargföstu sannindum vís-
indanna. Hvort sem menn trúa á breytiþróun
eða ekki, verður aldrei kollvarpað hinuln fornu
hugsjónum trúarinnar, né hennar innsta eðli, og
hafa fengið fræðslu sina frá einhverjum áheyr— enn her hverjum manni að gera rétt, elska misk—
tmnsemi og ganga í auðmýkt fyrir guði sinum.”
* * *
Þessi ummæli þykja þeim vitanlega lít-
iisverð, sem fyrirlíta vísindin eða óttast
þau, og setja allt á trúna, hvort sem hún
er á einn guð eða fleiri. En hafi prófes-
sor Buller talað fyrir hönd, eða til hinna
vantrúuðu, þá má segja að Bertal Heen-
an, dómkirkjuprestur við kirkju hins hei-
laga Lúkasar hér í borginni. hafi talað
fyrir höndf og til hinna trúuðu, á sunnu-
daginn var í kirkju sinni. Það er að segja,
til þess fjölda trúaðra mánha, sem haldið
hafa fullri skynsemi. Séra Heenan er
talinn með mikilhæfustu prestun; hér í
bæ, enda má nokkuð ráða það af um.
mælum hans, á sunnudaginn. Var aðal-
innihald þeirra á þessa leið:
anda á opinberum fundi. Væri ekki langtum |
heppilegra, ef hann í framtíðinni frammi fyrir |
fjölda manns, skyldi ræða unt blóð manna sem j
sönnun fyrir eða gegn brevtiþróun, að hann I
fylkdi sömu reglu og flestir lögmenn myndu
gera, ef á greindi um hvað væru lög — nefnilega
að ráðfæra sig við sérfróðustu höfundana
sjálfa ?
* * *
Dagblöðip hafa þetta eftir séra P. C. Morgan:
“Breytiþróunarkenningin er víða slitin, og hin-
ir raunverulega mikltt breytiþróunannenn við—
urkenna, að þeir hafi engar sannanir. Prófess-
or Bateson frá Columbiaháskólanum, varð að
játa, að eftir 40 ára rannsóknir, hefði hann ekki
rekist á eina einustu staðreynd, er færði sönnur
á breytiþróun.”
Af því að aldrei hefir nú nokkttr líffræðingur,
að nafni Bateson, kennt við Columbiaháskól—
ann (sjá American Men of Science), þá hefir
Mr. Morgan liklega átt við dr. William heitinn
Bateson frá Englandi, sem flutti töluvert nafn-
kunnugt erindi, sent hann nefndi “Evolutionary
Faith and Modern Douht”, á jófásamkomu Ame—
rican Association for the Advancement of Sci-
ence í Toronto, árið 1921. Torontoblöðin og
blöðin í Vestur—Canada rangfærðu orð dr. Bate—
son’s á þann. veg, að hann hefði sagt, að breyti—
þrórunarkenningin stæðist eigi lengur. Ef til
vill hefir Mr. Morgan hyggt á þessum fréttum.
Eg hlýddi á erindið og tók eftir því að dr. Bate-
son lét sér rnjqg annt um, að benda áheyrendum
sínum á, að enda þótt engin kenning um uppruna
tegundanna fullnægði sér algerlega, þá væri eng
inn efi á þeirri staðreynd, að hreytiþróun hefði
átt sér stað.
Dr. Bateson f.... sagði: “Eg hefi nijög hrein—
skilnislega lagt fyrir yður þær yfirveganir, sem
leiða osS í óvissu um hina raunverulegu rás—
hegðan breytiþróunarinnar. Þegar vér játum
þetta, þá sjá fjandmenn vísindanna sér leik á
borði. Ef vér ekki getum tafarlaust fullyrt,
hvernig tegundirnar urðu til, þá hjóða þeir oss
í greiðaskyni ráðnTngar, sem rökkttrsálirnar
(obscurantists) gera sig ánægða með. Látum
oss þess vegna lýsa yfir því, með ákveðnum og
skýrum orðum, að trú vor á breytiþróunina
stendur óhögguð. Allar röksemdir mætast ó-
hjákvæmilega í þeirri ályktun. Rökkursálirnar
hafa ekkert fram að færa, sem augnabliki er
eyðandi að. Agreiningurinn er ekki um raun—
veruleika eða sannleika breytiþróunarinnar, held—
ur um uppruna tegundanna.......... Sá leyndar-
dómur getur þá og þegar ráðist. Uþpgötvanir
síðustu tuttugu og fimm ára, ha'fa Ioksins gert
Oss mögrilegt, að ræða þessa hluti skynsamlega
og á grundvelli staðreyndaona. Vér getum
ekki né megttm efast um, að samskeyting fylgi
á eftir sundurliðun."
Eg var svo heppinn að þekkja dr. Bateson, og
kom á vinnustofu hans síðast sumarið 1924, fá—
um ntánuðum áður en hann lézt. Og af þeim 1
kynnum, sem eg hefi á honum og hókum hans,
“Leitið að trú í biblíunni, en ekki að vís—
indum..........
Vér erum að leita að því í sköpunarsögunni,
sem vér höfum engan rétt til aö búast við að
finna þar. Fyndist yður sRynsamfegt, að leita
i sköpttnarsögunni eftir þeim læknisvisindttm,
sem eru á voru valdi í dag? Hvers vegna ekki
að spyrja Abraham, Isak og Jakob, um hring-
rás blóðsins, sem Harvey skildi fyrstur ntanna,
eða gerlafræðina, sem Pasteur lagði grundvöll-
inn að ,eða rotvörnun viS sáralækningar, sem
Lister fann ?. Ef vér leituni til sköpttnarsög—
ttnnar um eina visindagrein, því þá ekki um aðr-
ar? Sú þekking, sem bryddir á í sköpunarsög-
unni, er vísindaleg_ þekking þei*ra, en ekki vorra
tíma..........
...... Hvers vegna ættum vér að búast við
að finna nútima jarðfræði i sköpunarsögunni,
fremur en læknisfræði eða samgönguvisindi
nútímans? Vér gætum eins vel húist við að sjá
Nóa sigla örkinni með gasolíuvél, eins og að
leita að jarðfræði nútímans í Genesis......
Það er aumkvunarvert að hlusta á suma pré-
dikara tala eins og vísindamennirnir hefðu fylkt
sér á móti guði. Það er glæpur að tala svo, af
því að það er ekki satt. J>að er meira en attmkv—
j unarvert að heyra suma prédikara stagast á því.
, að “guðleysi sé afkvæmi bréytiþróunarinnar”.
j Það er bæði ósatt og kærleikssnautt. Eg álít, að
, jarð— og stjörnufræöi nútímans hafi stutt að
opinljerun guðs, með því að svifta hulunni af
j dttlarundrum himnanna, sem sálntaskáldið Davíð
hafði ekki minnstu hugmynd um.
Baráttan er eigi um guð, eða guð ekki. Breyti-
^ þróun er framþróun. en deilan stendur um verð-
andi i einni svipan og þróunarsköpun. Það er
bardagi á milli gömlu hugmyndarinnar um að
skapa á augnabliki alla hluti, ens og þeir eru í
dag, eða gera þá eins og þeir eru, með þolin—
mæðisframvindu miljóna ára. Sé breytiþróun-
in sannleikur — og það er vísindamanna en ekki
guðfræðinga að úrskurða — þá skilur það oss
ek.ki einungis eftir þann guð, er vér höfðtim
áður, heldur opinlterar oss guð, með svo stór-
get eg fullvissað lesendur um það, að sú stað— kostlegum vitsmunum, svo undursamlegu for-
hæfing Mr. Morgans er algerlega röng, að þessi
núkli frætöi fræítimaður um. hreyti^irótm, og
meistari í liffræði, hafi að minnsta leyti efast i
um að breytiþróun hafi átt sér stað.
Undir lokin leyfist mér máske að segja, að
kenningin um lífræna breytiþróun, þ. e. a. s. |
breytiþróun jurta og dýra, að manninum með— '■
töldum, frá einhverju frumfornú lífs, er ihin !
núkilvægusta samræting allrar líffræði, þar eð 1
hún hefir safnað að einu sjónarntiði ótal ein- !
stökunt atriðuni, óskyldum ella. Engin samræt— !
ing önnttr hefir jafnvel sameinað þekkingti j
manna, þá er lýtur að lífrænum líkömum. Og all
ir sannmenntaðir menn vita, að lifræn breytiþró— !
un er einn af hornsteinum visinda nútimans.
Enginn visindamaður mun amast við þvi, að
Mr. Morgan álíti að lífræn breytiþróun sé aðeins 1
ósönmtð tilgáta. Hann uin það, ef hann aðeins
gerir skiljanlegt, að hann sé þar aðeins að lýsa j
eigin skoðun. En til þess að girða fyrir það,
að almenningsálitið láti flekast af jafn fárán-
viti, svo eilífri þolinmæði, svo staðfastri elsku,
að trú vor hefir aldrei getað skynjað slíkt, né
getað látið sig dreyma uni það í sínum fegurstu
draumum.”
* * *
Eins og sjá má af annari grein hér í
blaðinu, þá hefir fundamentalistunum
únníst töluvert á í Bandaríkjunum, og að
vísu meira en áhægjulegt er fyrir heil-
brigða skynsemi að sætta sig við. í því
sambandi má þó geta þess, að alveg er ný.
afstaðin atkvæðagreiðsla í öldungaráði
Minnesotaríkis um iagafrumvarp, er bann
færa skyldi breytiþróunarkennslu úr öll-
um skólum um gervallt ríkið. Má telja
hinn alkunna dr. Riley, sem lesendur
Heimskringlu að minnsta kosti kannast
við af orðspori, frumlívöðul frumvarpsins,
þótt ekki mætti hann halda því undir eld-
skírnina í þinginu.
Sjálfsa.gt er það almenningi
kunnugt, að Minnesotaríki er
mest by.gigt Norðurlandamönn-
um og Þjóðverjum, og að lang-
flestir eru þeir hinir trúrækn-
ustu menn. Enda er sagt, að
fjöldi alþýðumanna, helzt Svfa
og Þjóðverja, hafi fyllt flokk
Rileyst er hann fór um ríkið, að
undirbúa þetta frumvarp. Þó
er ekki fylgi hans meira meðal
bezt menntu manna norrænna
en siá má af því, að frumvarpið
var steindrepið í öldungaráðinuf
með 55 atkvæðum gegn 7. Og
grimmasti mótstöðumaður þess
á þingi var norrænn maður,
Lommen öldungaráðsmaður. —
Bað hann þingmenn áð senda
frumvarpið beint fyrir Ættem-
isstapa, og það svo greinilega,
að aldrei framar, yrði slík sví-
virða látin sjá dagsljósið í Min.
nesotaríki. — Svo fór um þá
sjóferð séra Riley’s. J *
Sömu útreið fengi slíkt frum-
varp vafalítið, ef einhver vogaði
að bera það fram hér í Mani-
tobaþinginu, ef mönnum er að-
eins haldið vakandi. Og vafa-
laust eru allir vestur.íslenzkir
prestar svo vel að sérf að þeir
myndu af alefli reisa rönd við
slíkum ófögnuði, meðal safn-
aða sinna. —
---------x---------
Opið bréf
til Arborg Farnters Co—operation
Association, Ltd..
Kæru herrar!
Ekki má það minna vera, fyrir þá
gestrisni og kurteisi, er þið sýnduð
mér á ársfundi ykkar, en að eg þakki
fyrir það, og úr þvi að það fórst
fyrir á fundinum, dettur mér í hug
að senda ykkur þakklætið skriflega,
og vonast eg til að þið virðið á betri
veg, þó eg unt leiö noti tækifærið til
að fara nokkrum orðunt um þetta
fyrirtæki ykkar.
Engum vafa ’er það1 bundið, að
þetta verzlunarfélag er stofnað í
gróðaskyni. Gróðinn átti að vera
tvennskonar. I fyrsta lagi var geri
ráð fyrir hagnaði á innkeyptri vöru,
og í öðru lagi hagnaði á framleiddri
voru. Þar eð nú að félagið hefir
starfað um sjö ára skeið, virðist svo
sem hægt væri að gera glögga grein
fyrir því, hvort vonir ntanna hafa
rætzt að fullu eða einhverju leyti.
Því miður hefir sú greinargerð verið
trössuð. Það er að segja greinar—
gerð, er byggð væri á óhlutdrægri
rannsókn, með það eitt fyrir augum
að leiða í ljós hið sanna, hvort held-
ur súrt eða sætt.
Mér er það vel Ijóstý að um þetta
atriði eru skoðanir manna nijög
skiftar, og það er aðeins ein ástæða
fyrir öllum ágreiningi, nefnilega
þekkingarleysi. Mér finnst eg inegi
ganga að því vísu, að þið séuð mér
allir samntála um þetta. En því þá
ekki að Ieiðrétta þenna misskilning
manna í þessu efni? Er það ekki
haigt? Er það virkilega glöggum
fjármálamönnum ofvaxið að rann-
saka það, hvort hluthafar eru að
græða á þessu fvrirtæki eða ekki?
Eg lét í Ijós þá skoðun á fundin—
um, að þið ættuð að kjósa nefnd ti!
þess að rannsaka ítarlega og leggja
skýrslur fvrir næsta ársfund um eft—
irfylgjandi spurningar:
1. Hafa hluthafar hagnast á fyrir—
tækinu? Ef svo, í hverju er það
innifalið ?
2. Eru sjáanlegir annmarkar á
starfsaðferð eða rekstri ? Ef svo,
hverju á að breyta?
3. Af hvaða ástæðum hafa sams-
konar fyrirtæki kollvarpast víðsvegar !
um fylkiö?
4. Er . þessu fyrirtæki samskonar
hætta búin?
5. Eru nokkrar áhyggilegar sagnir
eða vitneskjur um það, að samvinnu—
verzlun hafi borið riktilegan ávöxt
annarsstaðar ? Ef svo, hver er þeirra
starfsaðferð ?
Eg hefi orðið þess var síðan um
ársfund, að mér hefir verið lagt það
til ámælis, að,eg skyldi tilnefna menn
t slíka nefnd, ef kosin yrði. Urn það
skal ekki þráttað. Er það að ntínu
áliti ekkert deiluatriði . Þess skal þó ^
gerð grein í fáum orðurn . Eg gat,
þess á fundinum, að þessir menn ættu |
að vera fyrir utan starfsnefndina, og
DODD’S nýrnapillur eru bezta
nýrnameðalið. Lækna og gigt,
bakverki, hjartabilun, þvag-
teppu, og önnur veikindi, sem
stafa frá nýrunum. — Dodd’s
Kidney Pills kosta 50c askjan,
eða 6 öskjur fyrir $2.50, og fást
hjá öllum lyfsögum, eða frá
The Dodds Medicine Co.f Ltd.
Toronto, Ontario.
ennfremur en.gir þeirra ntanna, er
hrintu þessi fyrirtæki af stað í
fyrstu. Þetta er rökrétt. Þeir tveir
af félagsmönnum, er eg nefndi, ertt
að núnu áliti fremstir að fjárntála—
skilningi, af þeim er kallast mættu
óvilhallir, eða því sent næst, og ætla
eg, að þeir myndu gera fjórum fyrstu
spurningunum góð skil; en eg hefi
ástæðu til þess að ætla, að þeir hefðtt
ekki verið tilnefndir af öðrum. Þar
sem nú að eg fann ekki viðeigandi
að tala oftar en eitt skifti á fund—
inuni, og þar sem eg , að öðru leyti,
hafðt ekki tillögurétt, leiðir það af
sjálftt sér, að eg varð að innibinda
nöfn þessara manna í hinni stuttu
tölu, er eg hélt. Unt þriðja manninn
er það að segja, að hann er að nokkrti
leyti kunnugur starfsaðferð sam—
vinnuverzlana á Islattdi. |og fálitur
þeirra aðferð frantkvæmanlega hér,
og er kunnugur forstöðumönnum
þingeysktt kaupfélaganna, og ætti
hægt með að leita sér upplýsinga hjá
þeim, og væri því ekki óliklegastur
til að geta að einhverjtt leyti greitt
úr 5. spurningunni. Mér er ennfreni—
ur kunnugt um, að hann var viljugur
að inna þetta starf af hendi án. end-
ttrgjalds. Þeitu spurningum, er
komu fram á fundinum unt það,
hvers vegna að þessi maður gerðist
ekki hluthafi, verSur bezt svaraö á
þann hátt, að ntenn leggja ógjarnan
fé í fyrirtæki, er þeir ekki hyggja
arðvænlegt.
Nú þvkir mér ekki ólíklegt að þið
spyrjið: Hverju ntttndir þú svara
þessuni spurningunt i fljótu bragði?
Gott og vel, eg skal gera tilraun, og
hið eg ykkur vel að því að gæta, að
svörin eru ekki byggð á neinni rann—
sókn. Sumir munu þó setja- upp
spekingssvip og segja, að þatt séu þá
fjandi litils virði. Gctur verið að
það sé satt, en vera mætti, að það
vekti umhugsun og umtal. sem væri
einhvers virði. Þá er mínum til—
gangi náð og vel borgttð fyrirhöfnin.
Við bændurnir tölum og ritum allt
of litið uin okkar velferðarmál. Við
gætum haft stórnúkið gagn af því að
ræða og rita stanzlaust ttm okkar eigin
hagi heimafyrir. Víð erunt óheppi-
lega þrjózkufullir á því sviði. Við
þykjumst allir standa öllum öðrutn
fnamar i bTiskap, og rneinar það
auðvitað ekkert annað en það, að
við lærum aldrei neitt, úr því við
þykjumst allir vera fulllærðir; en
þetta er efni í annað bréf, og veröur
því eigi lengra út í það farið að
sinni . Og þá konta svörin:
1. spurning. — Svar: Til þess að
geta svarað henni játandi, hefði eitt
af þrennu aö mirmsta kosti orðið að
eiga sér stað:
I fyrsta lagi: Ef verzlttnin hefði
getað selt vörurnar á lægra verði en
samkeppendur hennar, og samt get—
að staðist; en til þess að nokkrar
Híkttr séu fyrir þvi, að hún gæti
það, yrði öfilugt verzltmarsamband
að eiga ser stað milli saniskoríár
verzlana víðsvegar um fylkið, og öll
innkatip gerð af sambandinu. En
nú er loku fyrir það skotið-,aö slíkt
santband verði ntyndað í nálægri
framtíð.
I öðrit lagi: Ef verzlunin væri
rekin af samvizkulitilli kaupmennsktt
og með því móti yrði attðið að sýna
nokkurn ágóða við árslok, og yrði
honunt þá skipt bróðurlega milli hlut—
hafa. Eg neita ekki, að þetta geti
(Frh. á 5. bls.)