Heimskringla - 23.03.1927, Blaðsíða 2

2. BLAÐSIÐA
IIEIMSKRIN GLA
WINNIPEG 23. MAB.Z 1927.
Eiríkur Þorbergsson sextugur.
Þegar ungnr þú varst, var þitt útsýni vítt
og þinn andi flaut hátt yfir láð,
því af vorhugans strönd, fékkstu
vermandi blæ,
svo að vængtökum gætirðu náð.
Eg vil þakka þér nú fyrir gamalt og
verði gæfa þín farsæl og stór.
Tæmum sextuga skál, hér þitt afmælis ár,
nú af ólgandi Kanada.bjós.
Bæði hugur og hönd, var svo framgjörn
og frjáls,
að það fegraði umhverfi þitt.
Eins og ylgeislaflóð fyrir blómgróna björk,
varst þú beint fyrir ungdæmi mitt.
gott,
Það var á laugardagskvöldiö 19.
febrúar s. I., aS 30-40 manns tóku
ana, voru góðkunnir og gamlir
söngvar sungnir. Hafði svo vel tek-
hús á þeim hjónum Margréti og Ei— ist, að þarna var samankomiö valiS
iríki Þorbergsson, 545 Home St., og söngfólk, svo að enginn skoraöist
var tilefnið það, að vinum Eiríks
hafði orðið það á muna, að einmitt
þá varð hann sextugur að aldri.
Hafði Asmundur Jónsson frá Sin—
clair, Man., orð fyrir komumönnum,
og tilkynnti þeim hjónum, að með
þessu fríða förunevti, er sér fylgdi,
aetlaði hann að ráða húsum þeirra J heimsóknina, þó óvænt og valds—
undan þátttöku, en klöppuðu sjálfum
sér lof í lófa að laginu'loknu.
En er fólk hafði skemt sér svo
sein því bezt þótti uni nokkurn tima,
stóð hinn afvikni húsráðandi á fætur
og bað sér hljóðs. Þakkaði hann öll
um, bæði fjarverandi og viðstöddum,
hátt og lágt það sein eftir væri
kvöldsins, og ef svo vera vildi, unz
að sól risi *næsta dag. Kvaðst hann
hafa úrvals liði á að skipa og valinn
mann fyrir verk hvert. Til dæmis
hefði hann með sér skáld og söng—
menn, að betri teldist en í meðallagi,
og söngstjóra góða, þar sem þeir
væru Ragnar H. Ragnar og Egill
Fáfnis. Kvað sér ólíklegt finnast, ef
hann þekkti rétt til, að ei mundi
hægt að eyða allri ólund með slíku
liði. Ennfremur sagðist hann hafa
með sér alvanann velþekktan kjall—
aramann, sem óhætt væri að treysta
til þess að úthluta réttilega og ósleiti—
lega guðaveigum þeim, sem mann—
fögnuðinum yrði til svölunar og
uppyngingar. Minntist ræðumaður
með vel völdum orðum, hve stund
þessi væri sér til innilegrar ánægju,
þvi að nú i kvöld gæti hann samein—
að endurminningar hálfrar aldar, um
leikbróður sinn og vin Eirík Þor—
bergsson, og um leið óskað þeim
hjónum til heilla og hamingju með
hið nýbyggða og vel vandaða hús
þeirra, sem þau nú væru búsett í.
Svo kvaðst hann og einnig hafa þann
vanda, en um leið ánægjulega starfa
á hendi, að færa þeim hjónuni nokkra
húsmuni sem viðurkenningar— og
þakklætisvott, frá vinum þeirra öll—
um, er þar væru viðstaddir, eins og
líka nokkrum, sem bæði fjarlægðar,
og ýmsra orsaka vegna, hefðu eigi
getað kqmið þar i kvöld. Fylgdi
þeim sá árnaður og þær óskir, að þau
fengju notið þeirra bæði vel og
lengi (eins og lika hitt, að vinirnir
fengju að njóta santleiðar og sani—
lyndis við þau hjónin enn þá
um langan aldur, og bað alla við-
stadda að sýngja “Hvað er svo glatt”.
þeim hjónum'til maklegs lofs og verð
leika, var það gert einum rómi. Og
skemti fólk sér á eftir með ýmsum
góðfrægum islenzkum söngvum, sem
ágætlega var nieð farið, og einnig
gripið til gömlu rimnalaganna og
kveðin fullri raustu. Þá fluttu þessir
komumenn drápur sinar að gömlum
hirðskáldasið: Páll Guðmundsson,
Björn Pétursson og Agúst Sædal. En
á milli kvæðalesturs og annara skemt
mannleg væri. Kvað hann ofurefli
sitt að lýsa tilfinningum þeim og á—
nægju, er sér riktu í brjösti yfir þeim
hlýleika og samhug, ert .hann fyndi
streyma til sín frá fornum og nýjum
félögum og vinum. Vonaðist hann
eftir að þeir tækju viljann fyrir verk
ið, þó ei væru orðin svo vel valin
sem skyldi, og að þeir létu aldrei
enda taka heimsóknir sinar, þvi svo
fyndi hann sér bezt Ix>rgið.
Var þá sezt að ríkulegum veiting—
um, er kvenþjóðin aðkomna hafði
haft með sér á vettvang, og bar nú
fram með mestu rausn og skörungs—
skap, sem einkenir islenzka kvenfólk—
ið, hvar sem það stendur fyrir beina,
en söngvar og kvæðalög hljómuöu
frá fullum hálsum.
En er borð voru rudd og fólk
mett, var stiginn dans, og sló Egill
Fáfnis eldi og fjöri i æðar allra með
danslögum sinum, svo að gamlir sem
ungir stigu dansinn langt fram yfir
miðnætti, og kætin og gleðin lýstu
upp allra andlit.
Fór fólk þá að smátinast heim til
sin, og hygg eg að það hafi verið
einróma álit allra þeirra, er viðstadd-
ir) voru, að naumast hafi þeir átt aðra
stund heillri og einlægari að ánægju
og samúð.
Þar sem eg hefi nú að nokkru
minnst þessa mannfagnaðar, finn eg
mig knúðann til þess að minnast
þessa sextuga vinar míns nokkuð1
frekar.
Það var um 1895, að eg kynntist
um siðán, bæði heima og heiman,
Hygg eg og, að þeir Þingeyingar,
sem þekktu Eirik bezt um aldamótin
og til 1907, og nú eru lifandi á þeim
slóðum, séu mér sammála um, að
hann hafi séð nokkuð lengra i um
bótaáttina en samferðamenn liah.s.
Því til sönnunar vildi eg benda á,
að það var hann, sem stofnaði og
starfrækti fyrstu trésmíðaverksmiðju
á Norðurlandi árið 1905. Hann sá
þá, að Búðaráin, sú er rennur í gegn
um þorpið, hafði falið í sér undra—
afl, sem orðið gæti Húsvíkingum til
ómetanlegs hagnaðar, ef þeir aðeins
vildu standa sameinaðir, en ekki!
dreifðir og sundurlyndir.
Það var hann, sem leiddi lækinn!
um alllangan veg, til þess að ná því
falli, er þyrfti, beizlaði hann svo og
hagnýtti sér aðeins lítinn hluta þess
vatnsmagns, er þar var fyrir, til þess
að reka með vélarnar í verksmiðju
sinni. Margir voru það þá, sem á—
litu þessa framtakssemi Eiríks harla
litils virði og næstum kátbroslega, og
það voru aðeins fáir, sem fylgdu hon
um að málum. Nú er sú sama Búð—
ará notuð til raflýsingar um allan
Húsavikurbæ, og til ýmissa annara
fyrirtækja og iðnaðar, er þróast nef—
ir og þroskast út frá draumum Ei—
ríks Þorbergssonar og hans fáu fylg—
ismanna.
Yms voru það önnur fyrirtæki og
áhugaefni, sem Eiríkur barðlst fyrir
um sama leyti, því maðurinn er fram
úrskarandi hagsýnn og hugsýnn. En mnar
um þau varð eins og mörg önnur
fyrirtæki, sem verða að ryðja sér
braut í gegnum fordóma samtfðar
sinnar. Hann varð að víkja félaus
draumamaður frá ættjörðinni og
ferðast hér vestur um haf, til að sjá,
að árunum liðnum og fordómunum
brotnum á bak aftur, flesta drauma
sína rætast að sér fjarverandi. En
sömu ánægjuna og gleðina hefir hann
haft af því samt..
Það var 1910, að Eiríkur sigldi
vestur um ver, og hefir að mestu
Eiriki Þorbergssyni fyrst. Eg var haft dvöl sína hér í Winnipeg síð-
aðeins barn að aldri, 9 ára dreng— an. En sami lifandi forvígismaður
hnokki, en hann um þritugt. Víð átt
um báðir heima á Húsavík i Suður—
Þingeyjarsýslu . Þorpið var fámennt
og því talsvert áberandi, ef einhver
einn bar af öðrumT’hvort sem var á
andlegu eða verklegu sviði.
Nú vildi svo til að Eiríkur var einn
allra bjartsýnasti og listfengasti mað—
urinn, sem ekki einungis Húsavík.
heldur og öll Þingeyjarsýsla átti um
þessar mundir. Og eg hygg þar
nokkuð sagt, en ekki þó sem skjall
til vinar míns, heldur sem reynsla mín
og þekking á ýmsum þjóðþrifamál—
samtíðar sinnar hefir hann alltaf ver—
ið, því maðurinn er víðsýnn og fjöl—
fróður með afbrigðum.
Nú er hann sextugur og vmnur
sem póstafgreiðslumaður við pósthús
Winnipegborgar, hæga en ábyrgðar—
mikla stöðu, svo að haldi kemur trú—
mennska hans og vandvirkni. Vil eg
viona að þrek hans haldist enn um|
úr herbúðum jafnaðarmanna, svo
sem sú, að vér eigum að keppa að
því að gera svívirðing þingsins sem
mesta, eða þær gífurlegu ásakanir,
sem stundum hafa komið í arð at—
vinnurekenda hér í bænum.
Eg geri ráð fyrir, að öllum, sem
athuguðu siðasta landskjör með rvokk
urri stilling og skynsemi, hafi fundist
það vera hyggilegt af Framsóknar-
mönnum, og Jafnaðarmönnum að taka
höndum saman, úr því að hvorir—
tveggja vildu hrinda stjórninni úr
sessi, og engin von var um að fá
stjórnarandstæðing kosin öðruvísi en
með þessum samtökum. Eg segi þetta
ekki af neinni samúð með lönguninni
eftir að fella stjórnina. Mér virð—
ast engar líkur til þess, að vér yrðum
betur farnir með stjórnarskiftum. En
eg skil ekki, hvað það er ótilhlýði—
legra af Framsóknarmönnum að
ganga í slikt bandalag, en t.d. af rót—
tæka flokkinum í Danmörku eða lib—
eral flokkinum á Englandi að bind—
ast samtökum við jafnaðarmenn í sín
um löndum.
Eg vona að menn sjái það af þess—
um greinum niínum, að ekki er eg
mótfallinn gagnrýni. En sá fjand—
skapur, sem alltaf er verið að reyna
að magna gegn stéttum og flokkum
og helztu mönnum flokkanna, hann
er áreiðanlega ekki heillavænlegur
til þjóðþrifa. Nýlega hefir jafnvel
skörin komist svo langt upp í bekk-
inn, að prentaðar hafa verið níðvís—
ur og bölbænir til manns, sem ekki
virðist hafa til saka unnið annað en
það, að vera jafnaðarmaður og trún
aðarmaður sinna skoðanabræðra.
Eg geng að þvi vísu, að margir
lesendur “Varðar” séu vel að sér
og aithuguliír um landsmáh Samí
kemur mér til hugar, að það sé ef
til vill ekki óþarft verk að rifja upp
aðalatriði þess, sem á milli ber með
flokkunum. Það verður auðvitað í
stuttu máli og ófullkoniið. En verði
nokkuð af því afbakað, þá er það
óviljaverk.
Jón Þorláksson, núverandi for—
sætisráðherra, hefir ritað einkar
skýra og skilmerkilega grein um t—
haldsstefnuna í 1. hefti Eimreiðar—
1926. Eg fer eftir þeirri rit—
gerð, því að eg tel hana ágæta
heimild.
Snemma í ritgepðinni telur höf.
Ihaldsflokkinn hafa lýst yfir því með
nafninu, að hann vilji “leggja rneiri
rækt við varðveizlu þeirra verðmæta,
sem fyrir eru í þjóðlífi voru, en hin—
ir stjórnmálaflokkarnir höfðu gert”.
Þv? næst tekur hann til umræðu
þær tvær stjórnmálastefnur, sem
hann nefnir “íhald” og “umrót” —
Munurinn á þeim sé yfirleitt sá, að
þegar ráða eigi fram úr einhverju
vandamáli, þá spyrji íhaldsstefnan:
"Hvað hefir reynst vel á þessu sviði
hingað til ? Það sent vel hefir reynst,
viljum vér til fyrirmyndar hafa,
viljum varðveita það”. Aftur á
móti festi umrófsstefnan .augunj á
göllunum, vilji burt nieð það gamla
og gallaða og reyna eitthvað nýtt.
Ekki svo að skilja samt, að íhalds—
mennirnir haldi að sjálfsögðu dauða—
haldi í það gamla. “Sjálf baráttan
langa æfi, til þessa starfa. Honum.l fXrir varðveizlu verðmætanna í þjóð-
konu hans og sonum til blessunar og
hagsældar.
1 lífinu knýr menn oft til ýmiskonar
nýbreytni,” segir höfundurinn.
A. Sœdal.
Á víð og dreif.
V.
Stjórnniálaflokkar vorir.
Eg hefi stundum verið að hugsa
um það, hvernig þeim mundi lítast
á, sem kænti hingað alókunnugur,
færi að lesa blöðin og tæki mark á
sem mestu, er þar stendur. Eg held,
að hann hlyti að fá þann skilning
á stjórnmálamönnum vorum, að þeir
séu ljótu mennirnir.. Og af því að
stjórnmálamenn í stjórnfrjálsu landi
eru að jafnaði rtokkuð gott sýnis—
horn af þjóðinni sjálfri, kæmist
þessi alókunni maður sennilega að
, þeirri ályktun, að hér á landi búi
ekki sérstaklega göfug þjóð.
Eg hefi, til dæmis að taka, séð um—
mæli ,sem ekki verða skilin annan veg
en að Ieiðtogar Ihaldsflokksins vilji
beinlínis bændum landsins illt, og að
alls ekkert hirði þeir um anrtaíý en
hag útgerðarmalrtna og kaupmanna,
en haldi hlífiskildi yfir bófum, ef
þeir fylli þeirra flokk. Það er nokk—
uð harður dómur um flokk, sem
fengið hefir við síðasta landskjör
meira en 1500 atkvæða meirihluta af
öllum greiddum atkvæðum á land—
inu. Eftir þeim dómi ættu 8514 kjós
endur að vera annaðhvort svo fá—
dænia fáfróðir eða svo illgjarnir, að
vilja styðja menn, sem væru svona
innrættir.
Ekki hafa leiðtogar Framsóknar—
flokksins sætt minna ámæli. Þeim
hefir meðal anars verið borið það
á brýn, að allt þeirra starf sé eitx—
göngu af valdafíkn, og að þeir fari
með staðlausan og taumlausan róg.
Eg ætla mér ekki að fara að leggja
neinn dóm á það hér, hvernig á
þvi standi, eða hverjum það sé að
kenna, að umræðurnar hafa orðið
svo heiftúðugar. Til þess að gera
það samvizíkusamlega, þyrfti ineiri
rannsókn og lengra mál en svo, að
eg geti tekist slíkti verk á hendur.
Efnið er lika þess eðlis ,að örðugt
mundi að sannfæra menn um það,
þótt einhver legði fram sannleikann
í því máli. En urn hitt finnst mér,
ur fær fullt frjálsræði til þess að nöta
krafta sína i viðleitninni til sjálfs—
bjargar, öðrum að skaðlausu.”
Stjórnlyndið einkennir höf. svo, að
þeir sent að því hallísL viiji ''láta fé-
lagsheildina eða ríkisvaldið setja
sem fyllstar reglur um starfsemi ein—
staklingsins, banna niargt, leyfa fátt
og skipulagsbinda allt”. Hann deilir
á þá stefnu, en gerir það hóglega og
gætilega, eins og menn geta séð á
því, að hann varar menn við að halda
”að aðrir séu eingöngu frjálslyndir,
og hinir algerlega stjórnlyndir, held—
ur leggja aðrir nieiri áherzlu á ein—
staklingsfrelsið og vilja þá láta
stjórna eftir þvi, setn þeim sýnist
þurfa, en hinir leggja nieiri áherzlu
á stjórnsemina, og vilja þá láta ein—
staklingana 'sjálfráða um það, sem
þeim þykir ekki máli skifta að stjórn
að sé”. Og hann tilfærir dæmi þess,
“hvernig það hafi ýmist verið
frjálslyndu eða stjórnlyndu mennirn—
ir, sem “stóðu vörð um verðmæti, er
þeir töldu vera í hættu”.
Höf. bendir ennfremur á nokkur
dæmi, þess, hvernig Ihaldsflokkurinn
hefir komið frani í merkilegum ntál—
um — hann hafi haldið fram ein—
staklingsfrelsi í viðskiftum gegn rtk—
isrekstri, lagt kapp á það, með góð-
um árangri, að reisa við fjárhag rík—
issjóðs og tryggja sjálfstæði hans og
þar með þjóðarinnar í heild sinni, og
fengið því framgengt, gegn kröfum
Framsóknarflokksitts, að flutnings—
höft, sem nauðsynlegt þótti að leggja
á 1924, urðu vægari en til var stofn—
að.
Aðalhugsjón Ihaldsflotytsins telur
höf. þá, “að þjóðfélagið verði sam-
safn sem flestra sjálfstæðra og
frjálsra einstaklinga, sem hver fyrir
sig geta haft sem óbundnastar hend
ur til þess að efla farsæld síns heim—
ilis og þar með alls þjóðfélagsins
öðrum að skaðlausu”. Og framtíð
Ihaldsflokksins telur hanrti ,velta á
því, að “þeir einstaklingar verði
nægilega ntargir í þjóðfélaginu, setn
fá lífsskilyrði til að beita kröítum
sínttm og njóta ávaxtanna af iðju
sinni þannig, að frjálslyndið verði
þeini kærara en það stjórnlyndi, sem
býður upp á deildan verð, án nokk—
urrar verulegrar vonar um bættan
efnahag.”
Þá er Framsóknarflokkurinn. Mér
finnst, að eg geti verið fáorðari m
stefnu hans. Ekki vegna þess, að eg
hafi neina tilhneigingu til hlutdrægni,
því að mér finnst ekki geta farið
milli mála, að FramsóknarflokkttTÍnn
hafi margt þarft verk unnið, þó að
eg hafi oft verið honum ósammála,
Heldur vegna hins, að grundvallarhug
sjónirnar eru svo líkar hjá báðum
þessum flokkum.
Jónas Jónsson alþingisntaður segir
í ritgerð, sem hartn hefir skrifað í 2.
hefti Eitnreiðarinnar 1926 uni Fram—
sóknarstefnuna: “Framsóknarmenn
vilja að þjóðin verði alfrjáls og ein—
staklingarnir efnalega og andlega
sjálfstæðir”, og fáeinum línum neðar,
að framsóknarstefnan vilji “gefa öll—
um nýtum kröftum í þjóðfélaginu
skilyrði til að þróast”.
Nákvæmlega þetta sama vakir fyrir
Jóni Þorlákssyni. Og þessu mundu
í raun og veru allir geta samsinnt —
Jafnaðarmenn líka. Það, sem máli
skiftir í þessu sambandi, er þaö, að
Þá kemur hann að tveim öðrurn
andstæðum. sem hann nefnir “írjáls-*,hvorirtvCggja, Ihaldsmenn og Ffam
lyndi og stjórnlyndi . Það er að— J sóknarmenn, hyggjast að ná þessu
að allir muni geta orðið sammála, að
það sé illa farið, að umræður um
landsmál hafa komist í þetta horf,
og að það sé hin mesta þjóðarnauð-
syn, að breyting verði á þessu.
En svo harðar sem deilurnar hafa
orðið í garð Ihaldsflokksins og Fram
sóknarflokksins, þá hefir þá Alþýðu—
flokkurinn (Jafnaðarmenn) sætt
mestu álasi. Eftir því sem talað
hefir verið ,eiga þeir mepn að vera
svo svívirðilegar og háskalegir, að
það sé óafmáanlegttr blettur á for—
ingjum Framsóknarflokksins, að þeir
gerðu bandalag við þá við síðasta
landskjör. Bandalagið var í því fólg
ið af hálfu Framsóknarflokksins að
þiggja atkvæði jafnaðarnianna með
sínum manni. Svo ntikil vonzka er
heimtuð af mönnum i garð þeirra
samborgara vorra. sem hafa jafnað—
armennkkuskoðanir, og| margir • etru
vitanlega góðir menn, að ekki má
hafa svo mikil mök við þá, sem
þiggja af þeim liðstyrk. I mínum
augum er slikt álíka hneykslanlegt og
verstu rokurnar, sem stundum koma almenningsheilla, er hver einstakling
alatriðið i ritgerð hans. Eg ætla að
leyfa mér að tilfæra hér nokkrar lín—
ur. Mér finnst þær skýra málstaðinn
vel:
“Hér er átt við mismunandi skoð—
un á afstöðu félagsheildarinnar eða
rikiávaldsins til einstaklinganna. Önn
ur stefnan heldur því fram, að hver
einstaklingur eigi að vera sem frjáls—
astur sinna athafna innan. þeirra
takmarka, sem lögin setja til varn—
aðar gegn því, að einstaklingarnir
vinni hver öðrum eða félagsheildinni
tjón. Hún litur svo á, að verkefni
ríkisvaldsins sé einkanlega það, að
vernda heildina gegn utanaðkomandi
árásum og einstaklinga hennar gegn
yfirgangi lögbrjóta og misindismanna.
Þessi stefna hefir mjög oft kennt sig
við frjálslyndið, og er það fremur
vel valið heiti, því að frjálslyndið, þ.
e. vöntun á tilhneigingu til þess að
gerast forráðamaður annara, er sjálf
sagt höfuðeinkenni þess lundarfars,
sem markar stefnuna. Höfuðröksemd
þessarar stefnu fyrir málstað sinum
er sú, að þá muni mest ávinnast til
takmarki með sama hætti, eign ein—
staklinganna á landinu og frani—
leiðslutækjunum. I þessari ritgerð.
sem eg hefi nefnt, neitar höf. afdrátt-
arlaust rikisrekstri á útgerðinni, sent
sennilega yrði það fyrsta, er þeir, er
að ríkisrekstri hallast, mundu hafa
augastað á.
-------------------— Flokkar, sem
hafa unnið mjög merkileg verk. eins
og róttæki flokkurinn. í Danmörku
og liberali fLokkurinn á Englandi, eru
að rýrna tilfinnanlega, svo að bein—
línis virðist stefna að uppdráttarsýki.
Það kemur af þvi, að mönnum virðist
sem ágreiningsmál þeirra við ihalds—
flokkana — hvað sem þeir nú kalla
sig — sé fremur timabundin hagsýnis
niál en djúpsett grundvallaratriði.
Svo er um Ihaldsflokkinn og Frani
sóknarflokkjnn — að minnsta kosti
i minum augum. Þá hefir greint á
um hin og önnur mál. F.n sá ágrein—
ingur hefir naumast verið djúpsett—
ari en svo, að hann hefði getað kont—
ið upp innan eins flokks. Þvi að
auðvitað eru aldrei allir frjálst hugs—
andi menn í sarna flokkinum að öllu
sammála. Framsóknarflokkurinn kann
að veTa eitthvað stjórnlyndari, eins
og Jón Þorláksson heldur fram. En
óneitanlega kennir það stjórnlyndis
að vilja korna upp ríkislögreglu til
þess að auka ríkisvaldið gegn ein—
staklingunum,. sem Ihaldsflokkurinn
bar fyrir brjósti á þinginu 1925.. —
Stjórnlyndi Pramsóknarflokksins vir5
ist einkum koma frarn í þvi, að hann
vill draga verzlun með tilteknar vöru—
tegundir úr höndum kaupmanna, til
þess að afla ríkissjóði tekna. Oneit—
anlega mun þeim mönnum, sem utan
við eru, finnast, að kappið í því málí
standi i einhverju sambandi við þá
sennu, sem hafin hefir verið við kaup
menn fyrir hönd kaupfélaganna.
Jónas Jónsson ber íííaldsstefnunni
það á brýn, að hún sé “hagsmuna—
samtök efnastéttanna”. Eg skil stjórn
Ihaldsflokksins svo, að hún niundi
þvertaka fyrir þá staðhæfingu. Eg
held, að ekkert slikt vaki fvrir henni,
hvað sem kann að vera um einstaka
menn innan flokksins. Víst er urn
það, að ekki eru þeir allir “efna—
menn”, sem Ihaldsflokkinn styðja.
Og eg held, að það sé sumpart fyrir
það, að ntenn skilja Ihaldsflokkinn
svo, að hann vilji ekki vera stétta—
flokkur, að hann hefir reynst hafa
svo núkið fylgi með þjflðinni, auk
þess sem helztu menn hans hafa vak—
ið á sér almennt traust og virðingu.
En Jónas Jónsson kannast sjálfur
við það, að framsóknarstefnan sé
“hagsmunasamband miðstéttarmanna”-
Svo munurinn væri þá ekki róttækur.
þó að ummælin um ihaldsstefnufia
væru rétt.
Einn alþingismaðurinn hefir láti5
uppi þá skoðun, og J. J. tekur um—
rnælin upp eftir honum i Eimreiðar—
ritgerð sinni, að bændur geti ekkt
verið ihaldsmenn, af því að þá vanti
vegi, brýr, skóla o. s. frv.. Mér
finnst nokkuð hæpið að gera þanrt
mun á milli flokkanna. Mér skilst
svo, sem Ihaldsflokkurinn láti sér
nokktirnveginn eins ant um verklegar
framkvæmdir eins og andstæðingar
hans. Hvorirtveggja vilja auðvitað
sníða stakk eftir vexti. Og Fratn—
sóknarflokksráðherra var það, sem
eitt árið stöðvaði nálega allar verk—
legar framkvæntdir ríkisins — auð—
vitað fjárhagsins vegna.
Gengismálið er ljóst dæmi þeirra
timabundnu hagsýnisntála, sem á
milli bera, og án þess að eg ætli mér
að leggja nokkurn dónt á stefnu
stjórnarinnar í því máli, virðist mér
hún bera vitni um það, að Ihalds—
flokknum er ekki haldið sem stétta—
flokki. — J. J. hefir fyrir ekki all—
löngu ritað ákveðið nieð hágengi,
og vitanlegt er, að ekki allfáir í—
haldstnenn eru lággengismenn. Mér
skilst svo að það hafi aðallega verið
fyrir þá festu, sem J. Þ. sýndi i mál—
inu á þinginu 1926, og fyrir það
mikla álit og traust, sem hann nýtur
innan síns þingflokks. að slcoðamr
Framsóknarfokksins urðtt ekki ofán á
i þvi máli.
Það er haft eftir einum tnikilsvirt—
um þingmanni í Framsóknarflokk—
inum, að í þeint flokki sétt alveg eins
góðir ihaldsmenn eins og í hinum
flokkinum.' Eg hygg, að það sé
sannleikur. Báðir ertt þeir íhalds—
flokkar, með nokkuð mismunandt
skoðanablæ, leggja nokkttð misjafna
áherzlu á það, sem þeir eru í raurí
og vertt sammála um. Ihaldsflokk—
urinn hefir ef til vill borið útgerð—
ina ríkara fyrir brjósti. Þaðan hefir
fjármagnið fengist, til þess að fleyta
framförum landsins áfram. En ekkt
kemur mér til hugar að bendla
Framsóknarmenn við þá fásinnu, að
vilja vinna útgerðinni tjón. Það væri
að -kippa stoðunum undan fjárhags—
legtt sjálfstæði þjóðarinnar. Fram—
sóknarflokkttrinn hefir sérstaklega
tekið að sér málstað bænda^stéttarinn—
ar. En hlægilegt væri að halda því
frant, að ekki séu til jafneinlægir
bændavinir í Ihaldsflokkinuni.
Nú vona eg, að enginn leggi' þann
skilning i orð mín, að eg telji ekki
tilveru beggja þessara flokkáT’ rétt—
mæta, þó að eg fái ekki séð. að mun—
tirinn á þeim sé jafnmikill og ætla
mætti af þeim æsingaskrifum, sem
frá þeim hafa komið. Ihaldsflokk—
urinn hefir unnið mikið og þarft
verk sem stjórnmálaflokkur. Fram—
sóknarflokkttrinn hefir veitt mörgttm
góðttm málum lið, og vafalaust er
það mikilsveTt, að til sé þingflokkur,
sem ber sérstaklega hag bændastétt—
arinnar fyrir brjósti. Hún er í hættir