Heimskringla - 11.05.1927, Síða 2

2. BLAÐSIÐA
TIEIMSKRIN GLA
WINNJPEG 11. MAI 1927
Frá Gimli-
Allrei veröur á því sjatn
um æfidaga langa:
lífsins-brauð og lífsins-vatn
látiö verður ganga.
Þannig hefir guö hagaö því á för-
inni gegnum þenna heim, að hver
síkyldi rétta öörurn hönd , (hjáipar-
hönd), og þeir sterkari bera byröina
meö þeim veikari. Samanber því,
sem skáldið E. B. segir:
Vegir skiljast, allt fer ýmsar leiðir
inn á fyrirheitsins lönd,
einum lífið arma breiðir,
öðrum dauöinn réttir hönd.
Einum flutt er árdags-kveðja,
öðrum sungið dánarlag;
allt þó saman knýtt, sem keðja,
krossför ein með sama brag. —
Veikt ogsterkt í streng er undið,
stórt og smátt er saman-bundið.
Ekki er hægt annað en að svipuð
hugsun og þetta komi í hug manns,
þegar hugsað er um hina stöðugu
hluttekningu og góðvild fólksins til
okkar gamalmennanna, sem þetta
heimili, Betel, samanstendur af.
I Lögbergi, sem út kom 28. f. m.,
skrifaði eg fáein þakkarorð í nafni
okkar gamla fólksins hér á Betel, til
hjónanna Mr. og Mrs. Ch. Magnús-
son í Keewatin, fyrir sumargjöfina
sem þau sendu okkur gamla fólkinu.
En svo, þegar blaðiö kom hingað
daginn eftir að það var prentað, fékk
eg snuprur hjá forstöðukonunum,
fyrir það, að hafa ekki um leið getið
um tvær alveg nýafstaðnar ágætar og
elskulegar heimsóknir, aðra á skír-
dag 14., en hina á sumardaginn fyrsta
21. þ. m. (apríl). — Mér þykir æfin-
lega leiðinlegt að fá snuprur eða
umvöndun hjá kvenfólki, og þarna
stóð eg niðurlútur eins og strák-
hnokki, sem nýbúinn er að stela syk-
urmola úr sykurkerinu. Samt sem
áður hafðj eg gilda og góða afsök-
un, eða ástæðu, fy'rirt þ\ t, að eg
ekki gerði það, svo samvizkan var
glöð og góð, og sólskin hið innra, því
eg vissi að eg hafði ekki látið það
ógert af ásettu ráði. — Eg spurði
nefnilega áður en eg skrifaði blað-
inu, mann hér á Betel, sem stundum
hefir í nafni heimilisins skrifað þakk
arorð fyrir heimsóknir hingað —
hvort hann ætlaði að skrifa í annað-|
hvort blaðið um þessar tvær síðustu
heimsóknir hingað, og kvað hann ^
óhikað já við því. En svo varð
hann eitthvað Iasinn, svo hann hefir
ekki treyst sér í það, og því er hann
ekki heldur í sök, að því leyti, eins
og spakmælið segir: “Sjúkdómur er
hvers manns herra”. — Ekki má það
minna vera en opinberlegt, inni-
legt þakklæti til þessara blessuðu
kvenfélaga, sem einlægt eru til
skiftis að gleðja okkur gamla fólkið
hér á Betel með heimsóknum sínum,
og rausnarlegum góðgerðum.
Á skírdag, þann 14. þ. m., kom
hingað til Betel sem heimsóknarfólk,
með allskonar góðgerðir, krenfélag-
ið U. .F. W. M., Gimli, í sjöunda
skifti, sem það hefir komið öll þessi
ár, síðan 1921, einlægt sama dag
(skírdag), hvernig sem veðrið hefir!
verið; oft fannbarðar, hraktar og'
rjóðar af ofveðri, hafa þær ein-
lægt heldur komið þenna dag, held-
ur en að bregða þeim vana. En. gott
kaffi, glaðvært viðmót og indælir al-
íslenzkir söngvar, með hljómspili,
hefir svift af. þeim þreytunni og
ferðamæðinni, einsog þegar stormur
sveiflar skýi frá sól. Og kvæðin
komuna, og er ekki laust við það,1
þó við gömul séum, að okkur langi
til að lifa næstu heimsóknir.
Svo óskum við öll, ykkur öllum,
sem hugur okkar nær yfir, bæði
hérna megin hafsins og hinuinegin
(heima á IslandiHgletSilegs og góðs
sumars og góðrar heilsu.
Þar sem bæði blöðin, Lögberg og
Heimskringla, eða aðstandendur
þeirra, hafa nú í mörg herrans ár
sýnt mér það göfuglyndi og góðvild,
að senda mér bæði blöðin ókeypis,
með vinsemdarmarki á, svo ekki
þurfi eg að hafa hinn minnsta sárs-
auka af því, að það sé gert beinlínis
í gustukaskyni, — þá finn eg stund-
um til þess, að eg geri ekki rétt í
því, að snúa mér eingöngu með þetta
litla, sem eg segi héðan, til annars
blaðsins, og bið því yður í þetta
sinn, herra ritstjóri Heimskringlu,
að taka þessa litlu grein í blað yöar.
Með vinsemdarhug.
30. apríl 1927.
.... J. Brietn.
Það þarf ekjki að rýna sérlega leng,
í málið til þess að sjá það, að þessi
strangleikur sérleyfislaganna er ein
sú argasta blekking, sem borin hefir
verið á borð fyrir þjóðina í þessum
sérleyfismálum. Þeir menn, sem þessa
blekkingu hafa búið til og síðan hald-
ið fram, hafa annaðhvort haldið
henni fram viljandi eða óviljandi, þ.
e. a. s. óviljandi þannig, að þeim hef-
ir ekki verið það Ijóst sjálfum, að
gert ? Auðvitað vitleysu eða þá
ekki neitt, sem óneitanlega hefði ver-
ið langskynsamlegast.
En setjum svo, að þingið hefði haft
ráð á manni, sem þekkti starfsemi
leyfisbeiðanda út og inn, ef svo mætti
kalla, og honum hefði á allan hátt
verið trúandi til að gera það bezta.
Hvað gat hann gert í þessu máli?
Sannast sagt ekki neitt. Hann gat
aðeins sagt > um það, hvernig verkið
þetta væri blekking, heldur hafa þeir gengi til, eftir því sem leyfisbeiðandi
álitið í raun og veru, að- þetta gæti ( hefði gefið honum upp. Hvar ætti
útrýmt þeirri hættu, er sérleyfin fela ag setja leyfisbeiðanda takmörk?
í sér, og þar sem líka margir góðir Gæti þessi maður heldur ekki sagt
°g gætnir menn hafa orðið til þess, um það, væri það þingsins að á-
að trúa þessu, eins og áður hefir ( kveða, hversu langt það vildi ganga
verið sagt, þá er lang-Iiklegast, aö , 0g hvað leyfisbeiðándi gerði sér gott
þannig liggi í málinu, heídur en hitt, I af. Meira gæti slíkur maður ekki
að það sé viljandi gert, til þess að j sagt um þetta, sem ekki væri heldur
blekkja menn. með. Til þess að sýna VOn jil.
mönnum, hvernig í þessu 1:---------------!
straumur fólks kemur til staðarins,
straumur, sem reyndar hafði aldrei
slitnað. Og þannig gengur þetta koll
af kolli, þangað til stórir bæir eða
borgir hafa risið upp, áður en varir.
Nú, en hvaðan kemur þá þetta fólk?
Því er fljótsvarað. Mest úr sveitum
landsins, en hitt úr kaupstöðunum.
Hvernig er þá umhorfs í sveitunum
eða kauptúnunum, sem fólkið kom
frá? Heilar sveitir, sem áður- voru
vel byggðar, eru nú þvi nær í auðn.
A einstaka bæ hokrar einyrki með
konu og börn, en flestar eru jarðirn-
ar í eyði. I kauptúnununi, þar sem
menn ræktuðu bletti fyrir gras og
garðávexti, er enginn til að hirða uin
þá. Húsakofar, sem áður var búið í
þar, standa auðir, og margir niður-
Leyfi og sérleyfi.
Frh.
Það setn kotn mér til
að skrifa um þetta mál, er einkan-
lega það, hve glöggt má sjá, hvert
stefnir hér hjá oss Islendingum í
framtíðar- og svonefndum framfara-
málum okkar.
Þegar það er rækilega athugað,
getur varla neinum blandast hugur
um það, að vér stöndum á ekki ein-
ungis alvarlegum, heldur beinlínis
hættulegum tímamótum, að því er
framtíðar- og sjálfstæðismálum þjóð
arinnar viðvíkur — þeim málum, er
framtíðarlíf þjóðarinnar byggist á í
smáu sem stóru.
Mikið er nú á tímum hér á landi
bæði rætt og ritað um framtíðar- og
framfaramálin og framkVæmdir
þeirra. En það sem eftirtektarverð-
ast er af þessu öllu, er það, að nálega
allur hugsanagangur þeirra manna,
sem á þessi mál minnast leynt og
ljóst, hnígur aðallega í þá átt, að
leigja útlendum auðfélögum með
leyfum og sérleyfum náttúruauðæfi
landsins, og þá fylgir auðvitað þjóð-
in með í leigunni að meira eða rninna
leyti. Sérleyfa er beiðst og sérleyfi
eru veitt hverjum, sem hafa vill. Þeir,
sem tekið hafa að sér það veglega
starf, að berá fram sérleyfisbeiðn-
irnar og mæla með þeim á allan. hátt
með miklum fjálgleik, líta helzt svo
á, að því er virðist, að sérleyfisveit-
ingarnar til útlendra auðfélaga og
starfsframkvæmdir í sambandi við
þær, beri að skoða sem íslenzkar
framkvæmdir og framfarir!!! Ofe'
svo fast virðist þessi skoðun vera
gengin inn í fólk, að það skoðar þetta
iggur,
verður að fara lengra út í málið.
Hugsi maður sér, að eitthvert út-
lent félag sæki um sérleyfi til þess,
að hefja einhverja stórfelda starf-
semi hér á landi. Setjum svo, að
það kæmi fram með ýmsar kröfur,
sem það teldi sér nauðsynlegt að fá
framgengt, til þess að starfa, sem
það mundi kalla, óhindrað En síðan
fallnir. Sjávarútvegur, sem áður var
Geta menn af þessu séð, að stundaður, er svo að segja að engu
Aðeins örfá
ströng sérleyfislög eru aðeins bull og, orðinn fyrir löngu.
blekkingar eða bara umbúðir utan
um kjarna málsins sjálfs, því það er
Leyfið sjálft,
eða starfsemi sú, sem leyfð er, sem
hefir hættuna í sér fólgna. Kjarni
málsins er því sá einn, hvort veita
skuli leyfið eða ekki, alveg án tillits
til þess, hvort lög séu um það sett,
a Alþmg. Islend.nga að akveða l«yf- þvf aS séu þaS sérieyfislogi eru þau
isskilyrðin og væntanlega einhver
ráðherra að skrifa undir þau. Hugsi
maður sér svo, hvernig þetta getur
orðið, eftir því sen. ætla má af venj-
unni, þegar líkt stendur á. — Al-
þingi tekur kröfur félagsins n.jög há-
tíðlega til greina, en þykir þær ganga
heldur langt sumstaðar, ef til vill. —
Það ráð er tekið að stýfa nokkuð af
kröfunum, svo sem það, sem álitið er
allra ósanngjarnast, og þar með er
því slegið föstu-, að þingið gangi ekki
lengra í því efni, að uppfylla meira
af kröfum sérleyfisbeiðanda, en því
hafi þótt ráðlegt, og vilji sérleyfis-!
beiðandi ekki ganga að þessum kost-1
um, verði þar við að sitja, en svo
langt hafi það gengið inn á kröfur j
sérleyfisbeiðanda, sem frekast var'
unnt að gera, að þess áliti. Það geti
aðeins til þess, að tryggja rétt leyf-
ishafans og aðstöðu hans alla, en
landi og þjóð til hins mesta ógagns.
Því að sérleyfislögin korna í veg fyr-
ir það, að þjóðin geti, svo lengi sem
sérleyfislögin gilda, nokkuð við sér-
leyfishafa hreyft, hvaða breytingar,
skipaskrifli eru eftir, sem þessar fáu
mannkindur, sem eftir eru, eru að
bjarga sér á, þegar til þess er veður,
til þess að fá sér í soðið við og við,
því að ekki er dugandf mönnum á að
skipa. Þeir eru ekki til. Allur þrótt-
ur er þar horfinn. Fjármálastofnan-
ir þjóðarinnar, sem áður héldu uppi
atvinnuvegun. og framleiðslu hennar,
eru nálega að engu orðnar, því 'þær
féllu vitanlega i sön.u eyðileggingu
og atvinnuvegir landsn.anna, þar sem
sömu hagsmunir'bundu þetta saman.
Embættismönnum hefir stórfækkað,
og þeir, sem eftir eru, lifa við ön.ur-
legustu sultarlaun. Söfn, skólar og
aðrar ríkisstofnanir eru í auðn eða
óhirðu og niðurniðslu, því að engin!
áður,” bættu skósveinarnir við. —
“Öjá, þetta er alveg satt. Við get-
um ekkert gert í þessu ,hve fegnir
sem við vildum gera eitthvað,” sögðu
vesalingarnir. “Það er víst bezt að
láta ykkur ráða þessu. Það fer bezt
á því og verður Hklega öllum fyrir
beztu,” bættu vesalingarnir við.
Attatíu ár eru liðin síðan sérleyf-
in voru veitt, og alltaf hafa fyrir-
tækin verið smástækkuð, en stórkost-
legur vöxtur verið settur í þau, síð-
an sérleyfin voru endurnýjuð, því að
sérleyfistiminn hafði verjð fram-
lengdur un. hun.drað ár. Nú eru þess
ir útlendingar farnir að taka þátt í
stjórn landsins, jog hafa skósveina
sína í sumum embættum, og að nokkr
um árum liðnum verða þessir útlend-
ingar búnir að taka að sér alla stjórn
i landinu, og það því að öllu leyti í
þeirra höndum. “Svona missti þá
ísland sjálfstæði sitt í annað sinn,”
( segir gamall þulur, grár fyrir hærum.
Hann hafði alla æfina mátt horfa
upp á viðurstyggð eyðileggingarinn-
ar og þolað margar þungar raunir
þar af leiðandi, því að honum tók
sárt til lands sins og þjóðar.
Þannig lítur út á Islandi í frant-
tíðinni, ef haldið verður út braut
leyfa og sérleyfa eða annars slíks, er
svipaðar verkanir hefir í för með
sér á þjóðlifið. Mynd sú, sem hér
er að framan dregin upp, ætti að vera
nógu skýr til þess, að menn gætu
áttað sig á því,sem um er að ræða.
Menn verða að gera sér Ijóst, að
miklar verklegar framkvæmdir í ein-
hverju landi, hljóta að draga að sér
n.eira eða minna af þjóðarkraftin-
um, sem ætið hlýtur að vera háður
fjárhag og starfsframkvæmdum
sem á þjóðfélagsskipuninni kunna að, félög em til þess að halda þessu uppi.
verða allan þann tírna, sem leyfið Hin miklu fyrirtæki útlendra auð-
stendur, sem venjulega er 50—90 ár. | félaga, sem dregið höfðu allan starfs
I sérleyfislögunum er ætíð tiltekið | kraft þjóðarinnar til sín, höfðu nefni. lands slns ug^sérhverju^tíma? Þess
strax og þau verða til, hver gjöld lega fengið sérleyfi fvrir starfsemi vegna þurfa starfsfyrirtækin aö vera
I(ey{ishafi skuli gijeiða til rfkisins | sinni og datt auðvitað ekki í hug til af innlendun. uppruna, ef þjóðin
árlega, og hefir hann þar með tryggt að borga meira en þeim bar, en það ' á að geta unnið sjálfri sér gagn af
sér óbreytta aðstöðu, svo lengi sem, var i fyrstu ákeðið, hve mikið það þeim, og þá þurfa þau að standa af-
leyfið gildir, og hvað sen. útgjöld
þjóðarinnar vaxa eða breytast á með-
an. það stfendur, en leyfistíminn er,
skyldi vera, og þess vegna var ekk5. ( gerlega undir hennar valdi og umsjá.
hægt að taka meira af þeim til við- ^ Um þetta gildir vitanlega sama regl-
halds þjóðlífinu, en hið tiltekna an, hvort heldur fyrirtækin eru rík-
i! eins og hér aS ,framan er sa^> 5a“90 : gjald. Helzty virðingarstöður í land iseign eða einstaklinga ríkisins. Þetta
reyndar verið, að ráðherra sá, sem! oSrum orSum: Leym eru taldar þær, aö gerast skó- | er svo auðskilið mál, að það ætti ekkí
............................. ... ; verkar og vinnur obreytt um 2—3
sem rétt og sjálfsagt, og að þannig
hljóti það að vera.
En þeir fáu menn, sem stendur
stuggur af þessu háttalagi, hafast !ít-
I ið að. Eg minnist þess eigi að hafa
| séð eða heyrt neitt um þessa hættu,
| sem þjóðum, sem heild, gæti af þess-
j um leyfum staðið, nema hvað Bjarni
j sál. frá Vogi hélt því fast fram, hver
| hætta svona smárri þjóð sem Islend-
j ingum, gæti af stóriðnaði stafað, og
| vildi því, eins og menn vita, gera ýms
i ar takmarkanir þar að.lútandi. En
I þetta var víst aðeins álitið öfgar hjá
| honum, eins og svo margt annað gott
| og viturlegt, sem sá maður lagði til
| málanna, bæði fyr og síðar æfi sinn-
ar.
| Eitt af því, sem haldið hefir verið
fram hér á landi af meðmælendum
undirskrifi sérleyfið, geti í smáatrið-
um bætt eitthvað úr því leyfisbeið-
anda í vil, ef hann sé honum velvilj-
aður.
Gerum ráð fyrir, að gangur málsins
muni verða eitthvað þessu’líkur hjá
Alþingi, en hvernig horfir þá þetta
við hjá leyfisbeiðanda ? — Hann þyk
ist sjálfsagt hafa veitt vel, því að í
upphafi gerði hann ráð fyrir þessu
öllu saman. Hann bjóst við því, að
eitthvað mundi verða skorið af kröf-
um sínum, og þess vegna varð að
gera ráð fyrir því í upphafi, með því
að setja fram miklu meiri og svæsn-
ari kröfur, heldur en hann áleit sig
í raun og veru þurfa að fá, til þess
að geta fengið sig nægilega trygg-
an. Hann vissi upp á hár og hafði
ifeiknað allt jút fyrirfram, hverjiig
hann ætti að leika á þingið — Al-
þingi. Hvað gaf leyfiseigandinn. eig-
inlega upp af fyrirætlunum sínum?
Auðvitað aðeins nokki-a aðaldrætti
þeirra,^ til þess að geta sýnt, þegar
starfið væri hafið, að hann héldi sig
við efnið. En þótt Alþingi skari
nokkuð af kröfum hans, gerði það
ekkert til. Hann bjóst við því, og
ætlaðist beinlínis til þess. Það, sem
hann fékk að halda af þeim, var
I meira en nóg til þess, að geta haldið
I áfram fyrirætlun sinni. Og þótt hann
hefði ekki fengið framgengt nærri
! svo miklu af kröfum þeim, sem hann
taldi sig að minnsta kosti þurfa að
fá — ja, hvað þá ? Ef til vill hætt
við að nota Ieyfið þannig, eða byrjað
í þeirri von, að það, sem frekar þyrfti
kynslóðir, og hverju verður sérleyfis
hafinn þá búinn að vefja utan um ^ því auðmjúkari sem þessir leppar eða
sveinar eða leppar þeirra erléndu j að þurfa frekari skýringa við.
manna, sem fyrirtækjunum ráða, og
létu gömlu andlitin á okkur lýsa því,1 sérIeyfanna( er þaS ag hafa sér!eyf.
að hugur okkar vær, kominn hingað isIögin nógu ströngj tj, þegs ag koma j fá, kæmi síðar, þegar starfið væri
C\Cf natiornft irm 11ivi . I Lo « X kirí 1.. 1 ,1; X
og þangað, ,nn um dah, upp um þar meS f veg fyrir, aS nokkur hætta
hhðar, og ut með sjó - á Islandi. - geti af þeim stafag. Þetta sýnir þ.
En svo voru þessar konur ekki þar þaS> að jafnve, sjálfir meSmælend_
með bunar, heldur ætla þær að stofna
til samkomu fyrir Betel þann 11. maí
næstkomandi í samkomuhúsi, sem
Minerva heitir, í byggð þeirra.
Hið annað kvenfélag, sem nú ný-
lega heimsótti okkur hér á Betel, var
kvenfélagið hér á Gimli, sem “FYam-
urnir álíta leyfin ekki með öllu hættu
laus . En þessi strangleikur, sem á
að vera settur j sérleyfislögin til var-
úðar við hættunni, sem af þeim
kynni að stafa, hefir orðið til þess,
að afla leyfunum meira fylgis hjá
þjóðinni, heldur en ella hefði orðið,
sókn” heitir, og kom það hingað til, og margir af beztu mönnum þjóðar-
Betel á sumardaginn fyrsta, þann1
21. þessa mánaðar, með sama hættj
eins og vant er, með ágætar góðgerð-
ir, gleði, alúð og íslenzk Ijóð og lög,
sem kipptu okkur andlega upp, löngu
fyrir 1930, og fóru með okkur ókeyp-
is i loftfari heim til Islands.
Báðun, þessum góðu félögum þökk
um við öll hér'áBetel innilega fyrir
innar hafa af þessum ástæðum léð
sérleyfismálunum fylgi sitt, bæði
beint og öbeint, og af þessari sömu!
ástæðu hefir allur þorri þjóðarinnar
trúað þvi, að hér væri engin hætta á|
ferðum, þar eð Hka svo margir mæt-Jhafði engunj á að skipa, hvorki inn-
ir menn litu þannig á þetta og Ældu an þings né utan, sem nokkurt vit
hættuna enga, ef sérleyfislögin væru hafði á því máli, sem sérleyfisbeiðn-
nógu þröng og ströng. in fjallaði um. Og hvað gat það þá
hafið, þvi að varla væri gerandi ráð
fyrir þvj, að það yrði stöðvað, þeg-
ar af stað væri komið, fyrir smá-
muni eina, og hann mætti víst líka
teikna með því, að fá það smátt og
smátt, sem hann vildi hafa fram, eft-
ir venjunni að dæma.
Nú, en hvað er þá að segja um Al-
þingi ? Gat það ekki sett ströng og
óyggjandi sérleyfislög? Svo hafa
menn sjálfsagt ímyndað sér, en hver
er raunin á? Auðvitað það, seni áð-
ur er sagt; aðeins sniðið dálítið af
mestu kröfunum. En því ekki meirá?
mundu menn spyrja. Því er auðsvar-
að. lyið þekkti málið alls ekki neitt,
sig, og hvernig ætli gangi að losna
við hann þá, ef þjóðin skyldi óska
þess?
Það hefir verið á það minnst hér
að framan, að leyfið sjálft væri
kjarni málsins, þ. e. a. s. starfið, sem
hefst við það að leyfið hefir verið
veitt til þess, að útlent félag mætti
hefja starfsemi í landinu. Og það
eru verkanir starfsins, sem hafa á-
hrif á þjóðféjagið, fyr eða síðar, og
það er þess vegna, hver áhrif starfið
hefir, sem menn verða að ganga út
frá og gera sér glögga grein fyrir,
því að það er þetta, sen, allt veltur á.
Starfsframkvæmdirnar, í hvaða landi
sem er, eru sá möndull í Hfsins vél,
sem allt snýst um og þjóðlífið bygg-
ist á.
Starfsetnin.
Allir eða margir hafa sjálfsagt
veitt því eftirtekt, hver áhrif það
hefir, þegar einhverjar nýjungar eru
á ferðinni. Það verður þá uppi fótur
og fit, eins og oft er komist að orði,
hér og þar. F.f þessi nýjung stendur
í sambandi við einhverjar verklegar,
fyrirhugaðar framkvæmdir í kaup-
stað eða sveit, þá er venjulegast ekki
um annað hugsað eða talað, en þetta
“nýjasta nýja”. Fólkið, sem næst býr
vettvangi, fer að bollaleggja um það,
hvað gott því muni hlotnast af þessu
fyrirtæki, sem verið er að stofna
tik Það byggir þá venjulega háar
skýjaborgir og dreymir mikla drauma
um velgengni og velmegun, sem þetta
væntanlega atvinnufyrirtæki muni
færa þeim i hendur, ef til vill fyrir-
hafnarlftið. Þegar svo að þeim tíma
kemur ,að hið ráðgerða starf er haf-
ið, þá fer fólkiö að taka saman
pjönkur sínar og flytja til þess stað-
ar, sem þessi_ nýja starfsemi á að
fara fram á. Afram heldur svo þessu
aðstreymi fólksins, ekki einungis nóg,
sem þarf til þess að starfrækjá fyrir-
tækið .heldur miklu fleira, sem ekki
athugar það eða skilur, að Pétur geti
ekki fengið vinnu eins og Páll. Af-
leiðing þessa verður venjulegast at-
vinnuleysi og i!l líðan þeirra, sem
fyrir því verða. Fyrirtækið er ef til
vill stækkað, hafi þvi gengið vel, eða
af einhverri nauðsyn, eða nýtt fyrir-
tæki hefst til starfa á sama stað eða
skósveinar eru yfirboðurum sínum,
því hærra komast þeir i áliti hjá
þeim, því að þeir þurfa að nota þá
á ýmsan hátt sér til aðstoðar.
Erlent fjármagn in í landiS.
Það hefir löngum verið heróp
margra manna hér á Islandi, að heimta
erlent fé inn í landið, og menn virðast
almennt líta svo á, að það gildi einu,
Sérleyfistímjnn er bráðum útrunn- hvaða leiðir það kemur, aðeins að það
inn, aðeins 10 ár eftir. Það hafði
staðið í sérleyfislögunum í upphafi,
að þjóðin mætti kaupa fyrirtækin
1 vægu verði, að sérleyfistímanum liðn
um. — Jú, auðvitað, það voru svo
sem hlunnindi. — En fyrir hvað á
nú að kaupa? Engir peningar!
Þjóðin á ekki neitt! Hún lagði niður
alla starfsemi við að vinna'sjálfri sérj
en gekk á mála hjá útlendum auð-
félögum, þegar þau hófu starfsemi í
komi einhvernveginn. Það á að vera
aðalatriði þess máls.
Ef til vill er sérleyfiskenningirr
runnin upp af þessum rótum eða
hugsunarhætti, því að því hefir ekki
ósjaldan vérið harnpað framan ',
fólkið af leyfasnápum, að það, að
veita leyfi og sérleyfi, væri í raun-
inni gert til þess, að fá útlent fé inn
í landið, sem það hefði svo mjög
þörf fyrir Vegna atvinnubóta, sem
landinu fyrir 50 árum ,og hefir unn- það ætti að færa þjóðinni. Eg álít
ið þeim alltaf síðan, en fengið af ekki þörf á þvi, að fara frekar út f
skornum skamti til fæðis og klæðis. þá hlið málsins, sem að Ieyfum lýtur.
Avextirnir af iðju þjóðarinnar eða Eg þykist hér á undan hafa sýnt
starfi, hafa allir verið fluttir úr landi fram á það, hvílík fjarstæða þau
og gert hina útlendu húsbændur miklu 1 eru. Aftur á móti er það algengt í
ríkari, en þeir voru áður. Hvað skal
gera? Sérleyfishafinn heimtar svar.
“Ætlið þið að kaupa eða ekki?” —.
Hann veit hvað líður. — “Kaupa?
Fyrir hvað ?” spyrja menn hver ann-
an. — Hvað eruð þið eiginlega að
tala um að “kaupa”’?? Fyrir hvað
ætlið þið svo sem að kaupa?” spyrja
þeir Islendingar,
helztu leppar eða
heiminum, að eitthvert ríki fær lánað
fé hjá öðru, þégar þannig stendur á.
Nú er því þannig varið með okkur
Islendinga, að vér erum fátæk þjóð,
og þurfum því oft á lánsfé að halda,
°g á meðan högum vorum er svo hátt
að, að við þurfum þess með að fá
erlent fé við og við inn í landið, þá
sem orðnir eru er aðallega um fjórar leiðir að ræða,
skósveinar þeirra j seni færar eru, án þess að veruleg
útlendu. Þeir hafa nú fengið það ( hætta stafi af því fyrir þjóðfélagið.
göfuga hlutverk hjá húsbændum sfn-j Sú fyrsta er að ríkið sjálft taki lán.
„m, að þjarma að þessum vesalings Önnur er sú, að bankar eða fjármála-
hræðum, sem eftir eru og að nafn- stofnanir þær, sem starfa í rfkinu,
inu til eiga að ráða landinu. “Auð-
vitað,” svara vesalingarnir, “það er
satt; við höfum ekkert til að kaupa
taki lán., Auðvitað getur hver stofn-
un fyrir sig tekið lán eða allar í sam-
einingu, allt eftir þvf, hvernig á
fyrirtækin fyrir. Hvað eigum við að , stendur eða atvik liggja til. Þriðja
£era ?” spyrja þeir skósveinana (það , leiðin er sú, að geta selt fslenzk verð-
er„ úrræðin). “Bjóða sérleyfismönn- bréf á erlendum peningamarkaði, og
að vera áfram upp á hvaða , sú fjóröa er stofnun og rekstur banka
un.unj
kjör, sem þeir vilja,’ segja skósvein-
arnir, “annars hætta þeir störfum hqr
og rffa niður öll fyrirtækin og flytja
með erlendu fé, ef slikur banki vildi
skuldbinda sig til þess, að Iána fé
sitt eingöngu til innlendrar fram-
gagnlegt, og láta hitt liggja eftir, og
skilja allt fólk eftir allslaust og at-
vinnulaust.” — “A, haldið þið að þeir
geri það, þótt við getum ekki keypt
þau ?” segja vesalingarnir. “Já, þið
getið verið vissir um, að það gera
þeir,” segja skósveinarnir, “og hvaða
gagn væri að því, að láta þau standa
eftir, þar sem þið hefðuð engin ráð
á peningum, til þess að reka þau
nálægt. Atvinnuleysið batnar — nýr með, og fólkið því allslaust eftir sem
það af þeim úr landi, sem þeir álíta ( leiöslu og atvinnufyrirtækja, og væri
honum stjórnað af innlendum mönn-
um, og stæði hann undir vernd og
valdi rikisins. Það skal tekið hér
fram um þessa fjórðu leið, að hana
er hægt að misnota á fleiri e,j einn
veg, ef slíkar kringumstæður eru fyr
,r hendi, en eigi skal farið nánar út
í það hér. En til dæmis mætti benda
á það, sem eitt atriði, að ef mikið
væri gert að, því að stofna nýja
banka, gæti það haft talsvert alvar-