Heimskringla - 21.12.1927, Blaðsíða 1

XLII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MAN., MIÐVIKUDAGINN 21. DESEMBER 1927.
NÚMER 12
Vögguljóð.
Eg held um smáa hendi, því gatan hér er grýtt,
— I>á get eg líka fundið, hvort þér er nógu hlýtt.
Eg veit mér skylt að ráða og rata fyrir þig,
— En raunar ert það þú — sem leiðir mig.
Æ, snertir þú við þyrni? — Hann fól hin fríða rós. —
Og fögur tárin myrkva þitt skæra livarma-ljós.
Mér rennur það til hjarta og reyni að gleðja þig,
— En raunar ert það þú — sem huggar mig.
Þú spyrð um svarta skýið, sem skyggir fyrir sól,
Og skrælnuð mösurblöðin, er fjúka’, um laut og hól.
Eg leitast við að ráða þær rúnir fyrir þig,
— En raunar ert það þú — sem fræðir mig.
Nú þreytast smáir fætur — svo faðminn þér eg býð.
Eg fel þig ljúft að hjarta — og stundin sú er blíð.
Þú andar hægt og rótt, og þín rósemd grípur mig,
Svo raunar ert það þú — gem hvílir mig.
Jakobína Johnson.
1927

Thanksgiving day’s Gloria.
Stíga í dag til himinhallar,
hjartans þakkar-raddir snjallar,
drottins sauðum feitum frá,
fyrir heilsu, gróða og gleði,
guð sem börnum sínum léði
þessu liðna ári áJ.
Það eru lög, og þau skal halda:
þrællinn jafnt, sem stýrir valda
færi þakkir drottni í dag.
Gallinn er — ef satt skal segja —
sumum mun, er lífsstríð heyja,
fallið liafa fátt í hag.
Þetta allir eiga að gera,
ef að kristnir þykjast vera,
en margir, hygg eg, hafi á borð
lítið til að láta bera; ,
látnir tyrkjar. munu vera
orðnir dýrsta drottins orð.
Vanans lög þó verði að gilda,
virðist lítil þakkarskylda,
þegar litið er á allt —
olnbogabarns, er úti í horni
einmana á lífsins morgni
situr bæði svangt og kalt.
Fremur lítið þurfa að þakka
ír, sem aðeins fá að smakka
ræningjanna ruðum á;
sem að eru hundum hraktir,
húsvilltir og stundum naktir,
sínum eigin arni frá.
Fyrir aö mega þræla og þreytast,
þrjótum undir blóði sveitast,
auðmjúkt þakka eigum við;
fá að mata maurapúkann,
miskunnarlausan, aurasjúkan,
óseðjandi átvaglið. ,
Eða þeir, með launum lágium,
lifðu spart og aurum fáum
árlega bættu í ellimal;
ættu kannske á knjánum þakka
kvikindið að sálarblakka,
honum sjálfs úr hendi stal.
i
Hygg eg guð ei mikils meti
tarlofgerð, þó af keti
sælkerarnir kýli kvið,
meðan út um veröld víða
veslingar af skorti líða,
hafa ei skýli yfir höfuðið.
^“ssi skopleg skrípalæti,
skil eg ei að lífið bæti,
eða í nútíð nokkurn rnann.
Bezt við guð í tómi tala,
torgum á ei þarf að gala;
þögulit ávarp heyrir hann.
Nær mun þessi þjóðar-siður
— Þakkar.liræsni — leggjast niður?
Gizki þeir, sem geta nú.
Þegar allir eru bræður
->>>, þar sem góðvild ræður.
" T — Menn hafa kastað Mammons trfi.
Þorskabítur-
Emile Walters listmálari
Fingratöfrar
Sextíu árin síðastliðnu eru á
reiðanlega einhver einkenni-
legasti kaflinn í sögu þjóðar
vorrar. Á þessu tímabili virð
ist hún svo að segja skifta um
ham og háttu og varpa frá sér
flestu því er auðkenndi hana
um langan aldur. Hún verður
haldin af óþreyju og eirðar-
leysi í stað svefndrungans er
yfir henni hvíldi áður. Fólk
þyrpist ur sveitunum til sjáv-
arins. Kauptún spretta upp við
hvern fjörð. Verzlunin verður
frjáls. Uanferðir verða fiíðar,
svo að meiri hafa þær eigi ver-
ið á sjálfri söguiöldinni. Fóik
flytur úr landi í stórhópum og
háttar sig hvergi fyrr en það
er komið inn í miðja þessa meg-
inálfu. Vistarbandið er uppleyst
og að lokum eignast þjóðin full
veldi sitt, svo að minnsta kosti
í orði kveðnu, má heita að hún
eigi með sig sjálf.
Allt þetta hefir haft hinar
gagngerðustu breytingar í för
með sér. Menn hafa farið að
leggja ýmislegt á gjörva hönd,
er lítillega eða alls eigi var áð-
ur iðkað, en einkum það er auð-
kenna virðist hina ytri menn.
ingu og glæsimennsku hinna
auðkennt þjóð vora nú á þess-
um tímum, viljum vér segja
hana eins og oss er sögð hún,
í því trausti að kaupendur
Heimskringlu hafi gaman af að
lesa hana nú yfir hátíðirnar.
En fyrst skal nokkuð skýrt frá,
hvað og hverra manna hr.
Walters er.
Emile Walters er fæddur í
Winnipeg 31. janúar 1893. For-
‘ Idrar hans voru þau hjón Páll
Valtýr Eiríksson gullsmiðnr frá
Bakka í Viðvíkursveit, er tók
sér viðurnefnið Walters (af
Valtýs na.fninu) eftir að hingað
kom, og kona hans Björg Jóns-
dóttir frá Reykjum á Reykja-
strönd. Eiríkur faðir Páls var
Bjarnason bónda á Bakka, Ei-
ríkssonar prests á Staðarbakka,
Bjarnasonar í Djúpadal. Móðir
Páls var Hólmfríður Gísladóttir
á Lóni; kona Gísla á Lóni var
Anna dóttir Halldórs Kláusar
Brynjólfssonar gullsmiðs Hall-
dórssonar biskups á Hólum.
Þriggja ára gamall missti
Emile föður sinn, fór hann þá
til Guðlaugs bónda Kristjánsson
ar og Önnu konu hans, er nú
búa í Wynyardbæ, og reyndust
“Þetta er ekki svo sem saga.
Ja, sei-sei, nei. En fyrst þu
spyrð mig um það, hvernig Týri
1 lærði að tala á mannfundum,
þá verð eg að eyða nokkrum
mínútum í það að segja þér frá
því, eins og það gekk til. Þú
kemur ekki svo oft til borgar-
innar nú orðið, að hætt sé við
því að það eyðilegði búskapinn
fyrir þér, þótt þú minnist gam-
alla kunningja í fáein augna-
blik, þá sjaldán að þú ert hér á
ferð.
“Þú varst auðvitað hissa á
því að heyra hann halda svona
góða ræðu upp úr sér í gær-
kvöldi, því þegar þú þektir hann
1 stúkunni. opnaði hann aldrei
munninn, og lét ekki meira á
sér bera en mús pndir fjala-
ketti. Og þú hefir nátúrlega
haldið, eins og við hinir, að þessi
eilífa þögn og afskiftaleysi allra
mála, væri honum eins eðlileg
og húsdýrunum. 'En þar skjátl-
aðist okkur öllum. Týri brann
í skinninu af löngun til að láta
á sér bera og reyndi tvisvar
sinnum, þegar fátt var á fundi,
að taka til máls. En komst í
hvorugt skiftið lengra en að
segja: ‘Æðsti templar! Bræður
og systur. Eg — eg — eg —’
Þá lenti allt í stömun og fáti.
Hann leit angistarlega yfir all-
an salinn, eins og hann vænti
sér hjálpar af einhverjum, til að
minna sig á allt. sem hann ætl-
aði að segja. Fólkið kýmdi og
gretti sig. Það hnusaði í gömlu
ræðumönnunum. Hvergi var
hjálp að fá. En Týri settist
skjálfandi niður, blóðrauður í
framan, og leit ekki upp frá
gólfinu það sem eftir var fund-
arins.
“Þú manst eins vel og eg eftir
því, hvaða uppeldi hann fékk,
hann Týri. Skólagangan var
sama og engin. Strætin fóstr-
uðu hann á daginn, en móðir
hans á-nóttunni. Úti á stræt-
unum lærði hann mikið af blóti
og brigzlyrðum á daginn, en
ofurlítið af versum og bænum
inni hjá móður sinni á kvöldin.
Það var eins og það ætti hvort-
tveggja vel við hann. Hann fór
að vinna við alt sem hét og var,
strax og kraftarnir leyföu.
Mentunin varð því engin. Hann
gat ekki talað óbjagaða ís-
lenzku, þegar hann var tvítug
það á fundinum, hvort veita
skyldi fimm eða tíu dali af
sjúkrasjóði til einnar félagssyst-
urinnar, sem lá veik. Mig minn-
ir það væri hún gamla Mrs.
Langdal, sem þú kannast við.
— Sjúkrasjóðurinn var auðvit-
að fátækur, og það var það sem
fimm-dala-mennirnir héldu
fram, sem vildu spara, því í
mörg horn þyrfti að líta. En
tíu-dala-mennirnir sögðu, að
systurina drægi ekki um minna
en tíu, eins og ástæður henn-
ar væru. Málið var rætt af miklu
kappi af tveimur
hvora hlið.
þau honum sem beztu foreldrar.
stærri þjóða. Hefir þá dreymt, yar hann með þeim í nokkur
um að þar lægi brautin til' ár Látum 1 vér nú æfisöguna
frælgðai- og frama. Fleiri en taka við og segja frá því, sem á t.1”8 °g manst’ °S hefir
------------ ------------ > daga hans hefir drifið; þá liklega verið búinn að týna
I þvi mður, sem mamma hans
kendi honum. En ensku talaði
ætla mætti hafa lagt út á þessa
braut. Um erindislok er enn
eigi séð, en vonandi er að þau
verði góð og betur farið en
heima setið.
Gott dæmi þeirra manna, er
á seinni árum hafa lagt upp í I
þenna leiðangur, er sá maður
sem hér um ræðir, listmálar-
inn, hr. Emile Walters. Benda
þó allar ástæður á að hann
muni fremur vera einstakt en
almennt dæmi. Svo mjög hefir
hann lagt á sig og það kapp
og stöðuglyndi sýnt, að þess
munu dæmin fæírri. Viðurkenn
ingu hefir hann og hlotið meiri
og vakið á sér almennari eftir-
tekt en þeir hinir samþjóða
menn vorir, sem nú leggja sig
eftir samskonar verki og hann
Vér höfum komist yfir ágrip
af æfisögu hans, frá einum góð
kunningja hans, er vér ætlum
að muni vera rétt. Er það að
ýmsu leyti sannnefnt æfintýri
Með því að saga þessi lýsir svo
mæta vel eirðarleysi og umbrot
um þeim, sem oss virðist hafa
“Strax og hann hafði aldur
til, var hann sendur í skóla.
Bjuggu fósturforeldrar lians þá
í Winnipeg. Ekki gekk honum
skólanámið greiðlega, því eigi
festi hann hugann við bækurn-
ar, en kaus miklu fremur að
teikna myndir af húsum og
öðru því, er fyrir augun bar.
Eftir skólatíma á daginn
vann hann fyrir sér sem vika
drengur í lyfjabúð í bænum. Lá
oft leið hans fram hjá Winniþeg
leikhúsinu, er þá var helzta
leikhús bæjarins. Við leikhús.
dyrnar voru stór auglýsinga
spjöld, og á þau fest myndir
leikjanna, er í það skiftir voru
sýndir við lekihúsið. Kom þá
fyrir að Emile varð starsýnt á
myndirnar. Stóð hann þar þá
stundum tímunum saman og
horfði á þær. Þótti lyfsalanum
honum þá heldur dveljast í
sendiferðunum'. Kom að því
að hann vísaði honum úr vist.
inni.
monnum a
En þá kom fimti
maðurinn fram á sjónarsviðið.
Hann kom meö miðlunarveg:
að veita konunni sjö dali og
fimtíu cent. Hann talaði eins
mikið einn og hvor önnur hin
hliðin samanlögð. Enda var til-
laga hans samþykkt að lokum,
og var fólkið guðs-lifandi feg-
ið að einhvern veginn var hægc
að ráða málinu til lykta. Týri
hafði setið hjá mér á fundinum.
Við vorum báðir tíu-dala-menn.
Eg hafði aldrei haft löngun til
þess að spreyta mig á fundum,
og þagði með glöðu geði eins
og vant var. Týri þagði líka,
en auðséð var að liann brann af
löngun og iðaði í skinninu af að
taka til máls. En hann þorði
það ekki. Hann vissi að alt
mundi lenda í stranþ hjá sér,
eins og fyrri daginn. ‘Fjandi
eiga þeir gott, sem geta talað
svona!’ sagði hann við mig á
heimleiðinni. ‘Ja, það eru nú
ekki svo margir,’ sagði eg, ‘sem
tala á fundunum hérna. Þú
getur nú talið l>á á fingrunum
á annari hendinni.’ Hann hugs-
aði sig um og mælti svo: ‘Já,
það er alveg satt. Þeir eru ekki
nema fimm, sem reglulega
>enja sig í stúkunni. Bara að
andagiftin úr þeim væri nú kom
in hérna í fingurnar á mér!’
Og hann rétti upp aðra hend-
ina og glenti út alla fingurna.
‘Öðru eins hefir nú einbeittur
vilji og einlægur ásetningur
orkað, Týri minn!’ svaraði eg í
gamni og alvöru. ‘Já, hjá forn -
mönnunum, en ekki núna,’
mælti hann og dæsti. ‘Þá skaltu
bara hugsa þér að fingurnir á
þér séu fornmenn, sem tali eins
og ræöuskörungar nútímanls,’
sagði eg við hann brosandi, en
hann var í þungum þönkum,
þar til við skildum.
“Hálft annað ár leið. Það
var komið fram á haust. Þá var
það eitt laugardagskvöld, að eg
gekk til Týra með skóna mína.
sem eg þurfti að láta sóla. Eg
hann vel. Þá var það einmitt, I staðnæmdist augnablik fyrir iit-
sem eg náði honum í stúkuna, 1an SluSgan, áður en eg gekk
(Fr)h. á 8 bls.)
og kom honum til þess að lætt*a
skóaraiðnina, sem hann stund-
ar enn í dag. Og þó hún gefi
ekki mikið af sér, þá er hann þó
orðinn sjálfs síns húsbóndi nú,
og hefir hann verið mér altaf
þakklátur síðan. Og ef til vill
var það trygð við mig, meira en
nokkuð annað, sem hélt honum
föstum við stúkuna fyrstu árin.
Hann fór að leggja sig niður við
íslenzku, og tók að lesa Forn-
aldarsögurnar og íslendinga-
sögurnar. Og það vom þær,
sem kendoi honuni að tala á
mannamótum, þó skrítið sé —
eða svo lít eg á það, að minsta
kosti.
“Eitthvað fimm árum eftir að
Týri gekk í stúkuna — sama
vorið, held eg, og þú fórst alfar
inn héðan vestur og tókst heim-
ilisréttarland þitt — vorum við
samferða heim af fundi. Það
hafði verið þráttað allmikið um
inn til hans, og horfði á reim-
ar og hæla og fleira smávegis,
sem hann hafði þar til sýnis.
Mér varð litið inn á verkstæðið.
Týri sat á sínum stað, með skó
alt í kringum sig, svo langt sem
augað eygði. Hann var einn
og sat auðum höndum þessa
stundina. Þótt skuggsýnt væri
úti, var bjart inni, og eg sá strax
á því, hvernig hann hengdi
höfuðið, að hann var að hugsa
eitthvað mikið, og eg sá ekki
betur en að varir hans bærð-
ust eins og hann væri að þylja
eitbhvað fyrir munni sér eða
tala tið sjálfan sig. En það sem
mér þótti einkennilegast, var
að hann fitlaði eitthvað stöðugt
við vinstri handar fingurna,
með þumalfingri og vísifingri
hægri handar, og stundum hélt
hann góða stund um sama fing-
urinn. Það var rétt eins og
(Frh. á 8. bls.)