Heimskringla - 21.12.1927, Blaðsíða 6

10 BLAÐSÍÐA
íiKlMSKKlNQkiit
WINNIPEG 21. DES. 1927
Slóðin fiá ’98
(Skáldsaga úr Norðurbyggðum.)
Séra Magnús J. Skaptason, þýddi.
Það varð kaldara og kaldara. Steinolían
varð þykk, eins og Maísgrautur. Vatnið botn-
fraus í katlinum okkar, brauðið krökt af ísmol-
um. og allt urðum við stöðugt að þíða. sem við
höföum til matar. Það var þreytandi og leiðin
legt þegar við þurftum að flýta okkur svo
mikið. Það seinkaði okkur svo mikið og gerði
okkur reiða og skapilla. Vð urðum þegjandi og
töluðum ekki orð, nema við neyddumst til þess.
En þá kom það kvöld eitt. Og það var Jim-
sem var heppnastur okkar allra. Það var um
kl. 3, sem við heyrðum kallað til okkar neðan
úr gröfinni, að taka vinduna og draga sig upp.
Og Iþegar hann kom upp, sagði hann:
“Kallaðu á hina félaga okkar!”
Við stóðum nú þarna í kring í litla kofan-
um, meðan Jim var að þvo úr pönnunni í snjó-
vatni, sem við höfðum bræitt á eldavélinni.
“Það er bezt að kalla á hina,” sagði hann.
Við stóðum nú þarna allir utan um hann
í litla kofanum okkar, er hann bræddi snjóinn
úr ponnunni lítið eitt. Og eg held eg gleymi
því aldrei, hvað við einblíndum á sandinn, er
hann fimlega hrissti og hallaði pönnunni lítið
eitt. Við gátum séð glitra á glóandi gullsand
inn í pönnunni. Og gleðin hreif okkur og von.
in. Loksins, loksins höfðum við þá fengið gull
sem einhvers var virði.
“Plýttu þér nú. Jamt eða ég sálast af æs
ingi!”
En hann hélt rólegur áfram. Þarna var það
loksins, í botninum á pönnunni, sætara og ynd
islegra í augum okkar, en fyrsta barn móður.
innar, er hún sér það og tekur það í faðm sér
Þarna var það, glitrandi, glóandi, fínt og gróf
og í smáum molum.
“Hana nú,” sagði Jim; “nú getið þið hróp
að húrra, því að það eru margar pönnur af jafn
góðu gilli þarna í holunni, sem við erum að
grafa.”
En enginn hrópaði húrra. Hvað gekk að
okkur? Þegar hamingjan, sem við svo lengi
höfðum leitað að, var þarna milli handa okk
ar, þá hrópuðum við ekki, en steinþögðum.
En við tókum allir þegjandi og hátíðlega
hver í hendina á öðrum.
18. KAPÍTULI.
“Jæja, nú skulum við fara og vigta það
sagði eyðsluseggurinn.
Við tókum nú litlu gullvigtina okkar, og
létum gullið á hana. Það var — nítíu og fimm
dollara virði.
Þetta var ágætt að byrja með, og nú vildu
allir fara ofan í gröfina. Eg skreið þar ofan, og
sá ég þá alstaðar skína í gullið, og því lengur
sem ég horfði því meiri sá ég. Eg var allt í einu
orðinn ríkur. Eg sá þar mola einn, stóran
eins og hesliviðarknot, og þar voru margir fleiri
sem voru álíka stórir. Það var sannarlegur gull
fundur. Þarna virtist vera mikið af þessum mol
um. Spurningurin var nú þessi: Hvað mikið var
það?
En kynblendingurinn tók fljótt af allan efa
Það er eina skynsamlega ráðningin á þessu
að gullið liggur alla leið þangað, sem ég fann það
fyrst, og það er góður skerfur, fyrir hvern einn
af okkur. Eg get sagt ykkur það, drengir, að
þó að þið þektuð alla leiðina þangað, með gull
peningum, á 6 feta breidd og félli hver við ann
an með engu millibili, þá vildi eg ekki taka það
gull fyrir okkar part af gullfundi þessum. Eg
sé nú í huga mer fallegan búgarð í Manitoba
sem eg get fengið fyrir minn hluta; já, eg get
leágt mér hjá til þess að vinna þar, og áhöfn á
hann, allt í minn hluta. En það eina, sem mér
þykir leiðinlegt t er það , að neyðast til þess að
lx>rga félaginu helminginn af þessu öllu sam-
an.”
En við getum ekki kvartað,” sagði eg. “Við
hefðum aldrei fundið þetta, ef að þeir hefðu
h^ft hugmynd um, að það væri gull hérna. En
sárir verða þeir og aumir, það er eg viss um.”
--------Enda fór það svo, að fáum dögunt
liðnum var fregnin um gullfundinn komin um
allt, og forstjóri félagsins kom óðara til okkar.
“Hafið þið fundið mikið gull. drengir?”
‘ Já, svo mikið að ég held við þurfum að
fteygja sandi úr bökkunum, til þess að bíanda
saman við það, áður en við getum þvegið það
út,” svaraði eyðsluseggurinn.
“Er það virk-ilega svo? Jæja, ég sé, að ég
verð að hafa mann hjá ykkur til þess. að líta
eftir hagsmunum okkar.”
“Það er ekki nema rétt, þú hefur töluvert
upp úr því.”
“Já, en betra hefði það verið, ef að við hefð
um unnið að þesu sjálfir. — En hvað sem því
líður, {>á verðskuldið þið það líka drengir góðir.
En, hver andskotinn.”—
Hann snerl sér við og sá kynblendinginn. 10 klukkustunda vinnu, se við unnum fyrst, þá
Hann blístraði og hélt á burtu, þungt hugsandi. j ukum við vinnuna fyrst upp í 12 klukkustundir.
Það var sama kvöldið sem við urðum gullsins og síðan upp í 14; og seinast unnum 16 klukku-
vísari, að eyðsluseggurinn flutti ræðu yfir okkur stund-ir úr hverjum sólarhring. En það hafði
„tt, , , . , . „ , .* þau áhrif á okkur, að við urðum skinnhoraðir.
“Hlustið þið nu a mig drengir. Hafið þið __, ■ •
, * . .. . ® . , voruni litið annað en skmnið og bemin, eins íg
hugsað ut í, hvað þetta þyðir? Það þyðir sigur - ^ ^
fjTÍr hvern og einn af okkur. Það þýðir frelsi „„
/ ,, ° . ’ Okkur leið ollum illa; við vorum ofreyndar af
farsæld, og að við getum fengið alla þa hluti, sem
okkur vantar. Hvað mig snertir, þá get ég nú
og sofnuðum undireáns og höfuðið snerti kodd-
ann. [ 1 « " - 1
“Vð eigum nú 80 þúsundir í bankanum, og
einn þriðji af hrúgunni er búinn,” sagð eyðslm
seggurnn.
ferðast, hvert sem ég vil, til New York og Paris-
borgar, verið í kvöldbúning, hlustað á söngleiki.
Fyrir Mac þýðir það, að hann getur fengið búgarð-
mn smn.
erfiðimu, illa nærðir ogeinlægt þreyttir; og fékk
það því góðar undirtektir, þegar eyðsluseggur-
inn sagði einu sinni:
“Eg held að við verðum að hýíla okkur
einn eða tvo daga. Tennurnar eru allar að
Og allir getum við fengið það, sem , „ , „ , . «•__
., ,, losna ur mer. Eg þarf að fara og fmna em-
okkur vantar og við helst vildum kjósa.
“Við erum rétét núna að byrja, en það harð-
asta er eftir, og það er að ná þessu gulli, sem
er undir fótum. Við ætlum okkur, að ná héðan
hverju centi. En við höfðum aðeins þrjá mán-uði
til þess, að gjöra það á eða dálitið meira; því að
við, megum til þess, að það taki okkur eitthvað
mánuð tl þess, aðgjöra rennurnar, og hreinsa
hvern tannlæknir, til að vita hvort hann getur
nokkuð hjálpað mér.”
“Láttu mig sjá þær,” sagði kynblendingur-
inn.
Hann íeát á þær. Gómurinn var allur ljótur
og bólginn.
“Þú ert að fá skyrbjúg, kunningi; hefðir þú
upp. Við verðum nú að vinna vel, vinna einsjdregið það lengur, þá hefðir þú bráðlega farið
og menn, sem eru að bjarga heyðhlöðu undan I að spýta úr þér tönnunum; og fæturnar á þér
eldi. Við höfum unnið hart stundUm, en héðanlhefðri orðið svartir; og ef ,þú hefðir stungið
af verðum við ag vinna harðara, en nokkru sinni | fingrunum inn í vöðva þína, þá' hefði holan orð-
áður. Og hvað mig snertir, þá er ég fús til þess! >ð eftir, þegar þú tókst þá burtu. Þú hefðir
að vinna meira og betur, en ég nokkru sinni j allur orðið rotinn og magnlaus; og svo hefðir
hefi gjört áður, og ég vona það fastlega, að þið j Þú dáið. En þegar það er ekki komið lengra,
drengir viljið gjöra hið sama.”
“Sannarlega viljuni við gjöra það.”
“Jæja, við skulum þá taka til starfa.”
Við byrjuðum svo aftur kappi, á hinu lát-
lausa starfi voru. En nú var það alt öðruvísi
hver einasta fata, sem við drógum upp var ni'i
full af peningum, eða réttara peningavirði í vorn
eingin vasa, hvert pálhögg var dollarsvirði fyrir
okkur, eða meira. Og þó að það vær,i stundum
minna af gullinu, en fyrst, þá var þó æfinlega eitc
hvað. En stundum var það lélegt og lítið, en þá
kom oft í næstu fötu heil hrúga af gullinu. En
þetta gjörði það svo æsandi fyrir okkur. Við
vorum æstir af von og gleði aðra stundina, en
svo aftur fengum við svo sem ekkert. Við sorum
því aðra stundina milli skýjanna, en h-ina stund-
ina í myrkri vonleysisins.
En einlægt með hverjum deginum stækk
uðu haugarnir,sem komu upp úr gröfinni, því að
við höfðum nú líka fundið gull í hinum göng-
unum, og einlægt óx nú ánægjan og gleðin hjá
okkur. Það var farið að segja það, að við hefð-
um fundið þá ríkustu námu, sem var þar til, og
margir menn komu til okkar, að horfa á okkur,
og sjá, hvernig við færu að því, að grafa upp
alt þetta gull; og það hressti okkur og létti okk-
ur verkið, að draga upp hina þungu fötu með
sandinum og gullinu, að sjá öfundina og gull-
sóttina glampa í augum þeirra, ig hlusta á öf-
undarorðin, sem, hrutu af vörum þeirra.
“Þarna er einn þeirra, einn af 4 heppnn
mönnunum,” sögðu þeir, þegar þeir sáu einhvern
okkar. Og þessi fregn um heppni okkar flaug
sem eldur í 'sinu um allan hópinn, sem í nám-
unum unnu. Við vorum ekki kallaðir annað
en “heppnu námumennirnir” upp frá þessu.
En þegar eg nú horfi til baka til tíma þess-
þá er auövelt að lækna þig.”
Nú fór hann til og sauð te af hinum grænu
gremilaufum'; o-gj að ,fáum dögum liðnuni fvar
eyðsluseggurinn orðinn heill hielsu aftur.
Það var komið fram í miðjan marzmánuð,
þegar við hættum að grafa þarna. Okkur hafði
gengið vel; ekki kannske eins og við höfðum
ætlað okkur; en samt ljómandi vel. Og aldrei
hafa menn unnið harðar og af meiri ástundun
en við gerðum þarna. Við höfðum þarna tvær
stórar hrúgur af gullsandinum; en hvað mikið
af því var gull, gátum við ekki vitað. Við höfð
um þarna hrifsað fjársjóðinn úr greipum frosts-
ins. Og nú — nú var ekki annað eftir, en að
vita, livers við hefðurn aflað — og njóta þe»s.
Eitthvað um klukkan eitt að morgni fóru,
fuglarnir að syngja; og sólsetursroðinn var
varla horfinn af loftinu, þegar sólaruppkomán
vakti allt til lífs aftur.. Enginn, sem einhvern-
tíma hefir lifað í Norðurbyggðum, mun nokkru
sinni gleyma töframagni miðnæturloftsins, þar
sém eldur og ylur sólarinnar er sem falinn aðeins.
en aldre kaldur. Og löngu eftir að allt annað
er gleymt, um endurminning þessara himna-
ljósu nátta lifa íhuga hans, skýr og yndisleg.
-----Eitt kvöld var eg að moka sandinum
með gullinu, og var að keppast við að moka svo
miklu sem eg gæti, áður en eg færi að borða
kvöldverðinn, — en þegar eg leit upp, þá sá
eg þar kominn Locasto karlinn. Eg hafði ekki
séð hann, síðan við fundumst seinast í bænum;
og lá nærri að mér brygði við, er ég sá hann
iarna allt í einu. En öll framkoma hans var nú
hin hjártanlegasta. Hann rétti mér stóru hend-
ina sfria, og ég varðað rétta honum hendi mína
til þess að móðga hann ekki.
Hann var ríðandi, og stóra, laglega andlitið
á honum var sóibrunnið; en hin dökku augu
hans skær og tindrandi; og hinar hvítu tennur
hans skinu sem fílabein. Hann var sannarlega
laglegur og myndarlegur maður; og eg gat ekki
annað en dáðst að honum; þrátt fyrir það að eg
vissi, að hann var óvinur minn.
Hann heilsaði mér ofur-kurteislega, • eins og
eg væri kunningi hans.
“Eg er komdnn hingað til þess að sjá eitt-
hvað af lóðum mínum hérna. Eg heyrði að þið
félagar hefðuð fundið góða gullnámu hérnat svo
eg kom hingað til þess að óska ykkur til ham-
ingju.”
“Er það ekki góð náma, sem þið liafið, eða
hvað?”
19. KAPÍTULI.
“VatniÖ er farið að renna, drengir,” sagð
kynblendingurinn. “Að fáeirium dögum liðn-
um getum við farið að hreinsa gullið úr því.”
Þessar fréttir voru eins og að sólskin félli á
leið okkar; því að við höfðum í nokkra daga
verið að útbiia Rassana í rennurnar, svo að allt
væri til, þegar þyrfti
Sólin skein á snjóinn, og virtist hann
minnka og eyöast fyrir skini hennar; og í kring
um trjábolina var hann að hverfa; og hér og
þar var farið að sjást í brúna jörðina. Og með
hverjum deginum voru smálækirnir og sitrurn
ar að verða stærri og stærri.
Við vorum við lækk einn — eða lækjarfar-
veg, sem vatn nokkurt rann í á vorin. Við gróf
um skurð úr honum yfir í rennurnar, þar sem
ara, þá finnst mér allt þetta hafa verið sem við ætluðum að þvo gullið, og var það mjög
draumur og eiginlega óskiljanlegt. Eg sá ekki
andlitið á mér í spegli í fulla þrjá mánuði. Eg
er’ekki að segja það af því að mig hafi langað |
til að sjá það, heldur til þess að sýna mönnum.
og fá þá til þess að skilja það, hversu lítið við
hugsuðum um sjálfa okkur á þessum dögum.
Söiriuleiðis fékk eg aldrei tíma til að sjá
nrinn innri mann í spegli meðvitundarinnar. Eg
var ekkert að hugsa um sálu niína; kom hún
ekki einu sinni til hugar. Eg vissi varla hvort
eg var sanri maðurinn og eg hafði áður verið.
St'undum fannst mér eg vera þræll gullsins, er
eg væri nú að leysa úr fangelsi því, sem það
hafði verið hneppt í þarna undir hinni freðnu
jörð, og þar legið alla þessa löngu, löngu nótt
síðan heimurinn var skapaður.
Og þegar eg lít nú aftur, finnst mér sem
eg eiginlega aldrei hafi lifað. Mér finnst sem
ég horfði niður af feikna hárri hæð, og sjá þar
Iangt fyrir neðan mig mann eða maskínu, sem
mér er líkur; hann er stöðugt að snúa vindu,
og er fjarska þreytulegur; og heldiur áfram þessu
starfi. söðugt og látlaust, í þessum voðakulda
og frosti.
Hann lítur út sem eg, en þó er hann kaf-
loðinn af skeggi, í þykkum ulluarfatuaði. Er
hann virkilega líkur mér, þessi maður? "Maður-
inn í stóru þykku ulIarpeysunnÞ, í grófu striga-
buxunum og í stóru sokkunum upp fyrir kné
og með moccasinskó á fótum. Á kinnum hafði
eg oft frosið, og voru þær nú meira og minna
særðar og svartar. En svo var eg ákaflega
magur og augun í mér voru sem í villtri skepnu;
og þau voru eins og sístarandi, af því að stara
út í myrkrið hina löngu, löngu vetrarnótt. Já,
andlega og líkamlega var ég ekki líkari sjálfum
mér, en sakfelldur glæpamaður, sem dælmdur
hefir verið í æíilangt fangelsi, jog verður 'að
þola vistina, fjörlausa og daufa og seigpínandi.
Dagarnir voru furðulega að Qengjast; og
tóku við eftir því með mikilli gleði. Það þýddi
að við höfðum meira Ijós meiri tíma og meiri
sand í hrúgum. Og það fór svo seinna, að frá
‘Jú; en þó ekki eins góð og við bjuggumst
við; en við höfum þó töluvert upp úr henni.”
“Mér þykir vænt um það. Eg býst við að
þið farið héðan, þegar veturinn kemur?”
“Nei; eg held við verðum hér í vetur. Við
höfum námur á Gullhæðinni, sem ekki líta illa
út; og svo höfum við tvær námur á ófír.”
“Ófir. Eg held þið verðið aldrei ríkir á nám-
um ykkar á Ófír. Eg keypti námu þar hérna um
daginn. Maðurinn var einlægt áð jagast í mér.
svo að ég keypi Ioksins af honum námu þar
og borgaði honum fimrn þusund dollara fyrir
hana. til þess að losna við liann. — Frostið er S
stig fyrir neðan núna.”
Einmitt þáð,” sagði eg; “það er náman,
sem þér höfðuð af mér með hrekkjum.”
“Er það svo? Það var leiðinlegt. Eg keypti
liana af manni, sem Spankiller heitir; bróðir hans
er skrifari á gullskrifstofunni. En eg skal segja
þér, hvað eg skal gera. Eg skal láta þig hafa
hana fyrir sama verð og eg borgaði fyrir hana.”
“Nei,” svaraði eg. “Eg vil hana ekki núna.”'
“Jæja; en hugsaðu um það; og ef að þér
skyldi snúast hugur, þá láttu nrig vita það. __
Jæja, eg verð nú að fara, því eg verð að komast
inn í bæ í kvöid . Þetta er múlasnalestin mín,
sem þú sérð þarna á brautinni. Eg liefi því sem
sáum næst tíu þúsund únzur af gulli þarna.”
Eg leit þangað sem hann benti mér og sá
þar múlasnana. Voru fjórir menn með þeim
fil að gæta þeirra, og sýndist mér einn þeirra
vera rýr og visinn, eins og Maökur væri þar
kominn. Eg skalf.
“Já, mér hefir gengið fremur vel,” hélt hann
áfram. “En það gerir engan nrismun. Eg eyði
því jafnóðum og eg næ því. Fyrir mánuði síðan
hafði eg ekki næga peninga á reiðum höndum,
til þess að borga vindlareikniiriginn minn og þó
'hefði ég getað farið inn í banka og fengið lánaðar
Þær voru líka orðar fullar, og glampaði'á/,hundra,ð Þúsundir dollara. Það lá þarna í haug
rautt gullið í morgunsólinni. jum hJá námunni. Það er nokkuð skrítið þetta
----Og þegar við létum vatnið hætta að renna |námustarf- — Jæja, vertu nú sæll.”
Svo *sneri han nsér við og ætlaði að ganga
í burtu, en sneri sér við og sagði:,
Já, eg sá gamla kunningja þinn áður en eg
fór. Eg þarf ekki að nefna nafnið, hamingju-
sami þorparinn þinn. Hvenær á hjónavígslan
að standa? Jæja, eg verð að óska þér til ham-
ingju. Hún er fallegri núna en hún hefir nokkru
sinni verið.. — Vertu nú sæll!”
Svo fór hann burtu og skildii eftir óheilla-
áhrif í huga mfnurn. í brosi hans, þegar hann
kvaddi mig, var svo leiðinleg hæðni fólgin, að
mér leið illa á eftir.. Eg hafðí hugsað mikið um
hana Bernu þessa seinustu mánuði; en gullsýkiu
hreif nnk svo sterklega, að eg gleymdi henni
meira og meira. En þó var eg að segja við
sjálfan mig, að öll þessi barátta mín væri fyrir
hana. Eg hugsaði að liún væri óhult og var því
alveg óhræddur og kvíðalaus. Stundum getur
það verið betra að hugsa ekki einlægt um þá,
sem manni eru kærir; og þannig var það með
mig. Eg vissi það svo vel, og fann það, að allar
þessar gerðir rnínar og tilraunir að afla mér
peninga, voru gerðar hennar vegna, og myndu
á endanum veða til þess, að við næðum saman.
. En við þessi orð Locasto, tók kvíðinn og efinn
mig-heljartökum.
þægilegt fyrir okkur, því að við gátum þá mok
að í kassana frá báðum hliðum.
Loksins — eftir heilan sólarhring
við að vatnið kom rennandi niður kassana, og
var sem dansandi í geislum morgunsólarinnar.
Eg man svo vel, þegar eg mokaði fyrstu rekunni
í það, að hversu unaðsríkt það var, að sjá vin
okkar vatnið, byrja undireins að vinna sitt kröft-
uga verk. — í þrjá daga mokuðum við í það; en
á fjórða deginum fórum við að sjá, hvað mikið
það væri, sem við hefðum eignast.
“Eg lield að það sé kominn tími til þess,”
sagði Jim. “Þessar grópir, sem gullið sezt í, eru
farnar að fyllast.”
þá sat gullið, glóandi rautt og fagurt, eftir.
‘ Það eru áreiðanlega tíu þúsund dollarar
þarna,” sagði maðurinn frá félaginu.
°g það varð það líka, þegar það var vegið.
Sendum við það svo til bankans í tveimur
góðum skinnpokum; og var það lagt þar nin í
okkar nafni.
Við héldum nú áfram að moka'dag eftir
dag; og tvisvar á viku sópuðum við gullinu úr
rennunum.
Maímánuðir var hálfur liðinn, og ]>á vorum
við aðeins búnir að moka einum þriðja af hrúg-
unum í gegnum kassana; við vorum hálfhræddir
um, að við gætum aldrei lokið við það, að þvo
gullið úr. Og nú upp frá þessu, þá unnum við
miklu ötullegar en áður. Það var nokkur vandi
að segja. hvenær við skyldum hgetta. Næturn-
ar voru nú allar bjartar, og dagsljósið hélst í
fullar tuttugu klukkustundir á hverjum dégi.
Sólin rann nú í sporbaug; kom upp lítið austan
við norðrið, en settist lítið vestan við norður.
Vð mokuðum allan daginn af kappi; þangað
tl að við vorum orðnir svo þreyttir, að við gát-
um varla valdið skóflunum. Þá fórum við heim