Heimskringla - 11.01.1928, Blaðsíða 2

2. BLAÐSÍÐA
H E IMSKRI N O L A
WINNIPEG, 11. JAN. 1928.
Úr bók eftir franskan
prest frá 18. öld
■ Frh, *.
Þa'ð er brýnt fyrir oss, að undur
náttúrunnar ættu að nægja til þess
að vekja trú vora á g-uði og fullvissa
oss uni. iþenna mikilvæga sannfeik.
En hversu mörgum í heimi hér gefst
fristund, gáfur eða skaplyndi til að
atihuga náttúruna og brjóta heilann
um gartg hennar. Hjá meiri hluta
mannkynsins fer allt slíkt fyrir ofan
garð og neðan. Bóndinn fellur ekki
í stafi yfir fegurð sólarinnar, sem
hann sér daglega; sjómaðurinn verð-
ur ekki frá sér numinn af hreyfing-
um haföldunnar. Hvorugur kemst að
guðfræðilegum niðurstöðum fyrir
þessi fyrirbrigði hins efnislega heims.
Fyrirbrigði náttúrunnar sanna mönn-
um ekki tilvist guðs, að undanskild-
um þeim einum, sem áður hafði ver-
ið bent á fingur forsjónarinnar nær
helzt sem í harðbakkann sló fyrir
skynsemi Iþeirra og reynslu. Heim-
ppekingar sem forðast hleypidóma,
sjá ekkert í undrum náttúrunnar
nema eílíft óumlbreytanlegt lögmál;
ekkert nema óhagganlegar afleiðing-
ar hins mismunandi margbreytta
samsetnings efnisins.
* * *
Er nokkuð undursamlegra en rök-
fræði hinna djúpsæju kennifeðrá? I
stað þess að bera vitni þessum daufa
glampa mannlegrar skynsemi, sem þó
í smáum stil sé, kastar nokkru Tjósi
yfir orku náttúruaflanna, sökkva
þeir sér niður í draumóra þess iheims,
sem hugsjón þeirra skapar, og sem
er þeim með öllu óskiljanlegur. Er
ekki svipað að eigna guði fyrirbrigði
náttúrunnar, eins og að segja að þau
orsakist fyrir aldur? Hvað er guð?
Hvað er andi ? Orsakir, sem vér
höfum enga hugmynd um. Þér vitr-
ingar! Athugið lögmál náttúrunnar,
og á þann ihátt aðeins fáið þér getið
til ,um eðlilegar orsakir hlutanna, en
leitið ekkj eftir yfirnáttúrlegum or-
sökum þeirra; þvi í stað þess að upp-
lýsast á þann hátt, imunu viðfangs-
efni yðar verða svo flókin, að þér
hættið að skilja sjálfa yður.
* * *
Náttúran, segið þér, verður ekki
skýrð án guðs, þ. e. a. s., til þess að
skýra það, sem þér þekkið aðeins að
litlu leyti, þurfið þér að skapa yður
orsölk, sem þér botnið ekkert í. Þér
þykist bregða ljósi yfir það, sem í
myrkrunum er hulið, með því að slá
yfir meira myrkri. Þér 'haldið, að
þér hafið leyst ihnútinn með því að
binda fleiri og flóknari. Þér heim-
spekingar! 1 ákefð yðar að færa
oss heim sanninn um að iguð sé til,
flettið þér grasafræðinni iblað fyrir
blað; þér farið nákvæmlega út í
byggingu mannslíkamans; þér • svífið
út í geiminn og athugið gang him-
intunglanna; þér stígið niður til jarð-
arinnar og undrist rennsli vatnanna;
þér fallið í algleymi aðdáunar út af
fiðrildum ormum, sveppum, lífræn-
um eindum, — því í öllu þessu þyk-
ist þér finna guð yðar. En allt þetta
sannar ekki tilvist þessa guðs. Það
sannar ekki annað, en að þér þekkið
ekki eins og vera ber, hinn ótölulega
grúa orsaka og afleiðinga. sem fram-
leiða hin margvíslegu efnasamíbönd,
er eiga sér stað í hinni miklu alheims
heild. Þetta sýnir hvernig þér
sneiðið hjá náttúrulögmálinu: að þér
berið ekki hið minnsta skyn á orku-
lindir náttúrunnar, og álítið henni
um megn að framleiða dauðar og lif-
rænar form-myndir, sem þér, jafnvel
nieð aðstoð smásjánna fáið litið að-
eins lítinn hluta af. Og ennfremur
sýnir þetta, að þegar yður tekst ekki
að gera grein fyrir hinu sjáanlega
og skiljanlega, verður yður hægra
fyrir með þvi að nota orð, sem á áð
tákna afl það og orku, sem þér getið
aldrei gefið neina skýringu á.
Frh.
---------x----------
Inngángur að gagnrýni
á Kristsvitundinni
Eftir Halldór Kiljan Laxness.
*
(Ritað fyrir Heimskringlu og Al-
þýðublaðið.)
Los Angeles, 28. des. 1927
I.
Þótt eg sé ekki vanur að gaspra
út í trúmál við hvert tækifæri, Ibeð-
inn og óbeðinn, þá þykist eg þó ekki
vita minna um þau efni en ýmsir
þeir jafnvel, sem gert hafa trúar-
ákraf að ativinnugrein sinnL Það
skal tekið fram, sem athugulum les-
endurrt mínum getur að iviísu ekki
J
blandast hugur um, að síst beri að
taka ýmis ummæli sagnpersóna minna
fyrir játningar • frá eigin brjósti,
hvort heldur trúmál snertir eða ann-
að, enda fer hver játningin i bága við
aðra í sögum mínum. Hitt er satt,
að ég ritaði bókarkorn fyrur fáum
árum um sjónarmið katólslku kirkj-
ununar í ýmsum málum og reyndi að
skýra þau eftir bestu samvisku. H.
K. L.: Kaþólsk viðhorf. Utg. Arsæll
Arnason, Re>-)kjav|ík, 1925.) Sömu-
leiðis hefi eg við ýmis tækifæri, bæði
fyr og sáðar, látið í ljósi þá sannfær-
íngu mína, að trúarbragðakerfi það,
sem við er kent rómversk-kaþólsku
kirkjuna, sé fullkonmast allra trúar-
bragðakerfa, sem nokkru sinni hafi
fram komið í heiminum, svo að menn
'hafi sögur af. Eg held þessu sem
sagt enn fram af jafn blygðunar-
lausri sannfæringu eins og vélkönn-
uður mundi sverja að vélin í Roll’s
Royce bifreiðum væri vönduðust
allra bifvéla. — Um áhrifagildi
þessa merlkilega trúarforms á vorum
dögum hef ég hinsvegar talað flest
í þoku.
Eg heyri iðulega og sé leiðtoga i
trúarefnum höfða í all-áleitnum eftir.
rekstrartóni til frjálslyndis sauða
sinna, og þótt ég hafi aldrei fundið
botn í hugmyndinni, þegar ég hef
farið að kryfja hana til mergjar,
þá hef ég með þeim mun meiri for-
vitni reynt að komast fyrir, að
hvers konar fyrirbrigðum þetta svo-
nefnda frjálslyndi stefndi. ' Niður-
staða mín hefir í sem fæstum línum
orðið sú, að frjálslyndi í trúarefnum
stefni einkum í þá átt að koma fólki,
sem hefur einhverja sérstaka trú
eða tilheyrir trúarbragðafélagi nreð
einhverri ákveðinni játningu til þess
að fara að hafa samúð með einhverri
annari trú en þeirri sem játningin
hljóðar upp á eða jafnvel að veita
viðtöku eirihverjum visindalegum stað-
reyndum sem miða beinlínis að því
að klúðra játninguna og jafnvel að
að gera út af við trúna. Sömuleiðis er
á þessum þíngum lagt ríkt á við
fólk, seni hefur eina trú að bera
djúpa virðingu fyrir trú annars fólks.
þótt hún fari i þveröfuga átt og
kalli það svart, sem hinir álíta hvítt,
ljótt, það sem hinir álíta fallegt, rangt,
það sem hinir áláta rétt. Með öðrum
orðum: fólk sem t. d. trúir því
undir sáluhjálpareið, að iheilagur andi
sé .grár og rauður í stélinu, á að fara
að bera virðingu fyrir manneskjum,
sem aðhyllast svívirðilegar villukenn-
ingar um þetta atriði.
Mér finst að þetta geti ekki náð
nokkurri átt, þegar um trú er að ræða.
Eg trúi einu, hafna öðru og get ekki
trúað því, sem ég hafna, né hafnað
því, sem ég trúi. Hafi ég þótst
finna sannleikann í einhverju á-
ikveðnu formi trúar, þá nær það ekki
nokkurri átt, að ég geti viðurkent
sannleikann í andstæðu formi trúar.
Það er vafamál, hvort slíkur leikur að
slkynsemi minni igerði mig fyr að sál-
klofníngi en vitfirríngi. Persónulega
er ég sem sagt allra manna ófrjáls-
lyndastur í trúarskoðunum. Verði ég
þess var að reynt sé að lauma nýmóð-
ins trúarskoðunum inn í gamalt trú-
arkerfi, þá stenst ég ekki reiðari,
því slikt er misiþyrminig á menningar-
sögulegum verðmætum, Eg er á
þeirri ákoðun að gamlar trúr séu oft
á sína vísu mikið fremur fullkomin
tegund af hugsun og rnargt af þeim
komið undir í sannri einlægni, en að
nv trúarbrö'gð séu mestmegnis tóm
vitleysa, og þó enn ómerkilegri en
hvað þau eru vitlaus. Og sú sann-
færing mín er vel grundvölluð, að
það muni aldrei verða upp fundin í
veröldinni nein ný trú framar, sem
nokkur maður með óspiltu viti geti
litið við.
Trúarbrögð eru nefnilega ekki ann
að í eðli sínu en úrelt tegund af vís-
indum. Þau eru tilraunir fortíðar-
innar til að gera sér grein fyrir
dýptum. breiddum og lengdum hlut-
anna. Menn sem líta á gömul trúar-
brögð sem hindurvitni eitt, ættu að
hugleiða að siú tíð? kemur fyr en
varir, að vísindi nútímans verða
flokkuð með hindurvitnum.
Það verða ahaf einhverjir að
gianga á undan og nærast á döggvum
morgunsins, meðan aðrir lifa á hind-
urvitnum. Eirihverjir verða aC standa
sem forverðir starfandi hyggju, ný-
andi rannsókna, meðan aðrir dæla
vatninu úr pósitunum eins og það
rennur. Það er þannig eklkert sagt
ljótt um gömul trúarbrögð, þótt þeim
sé neitað um annað- gildi en menn-
ingarsöigulegt. Enn eru trúarbrögð
nauðsynleg fantafæða þeim flokki
manna, sem af góðum og gildtim á-
stæðum er út undan og á eftir tím-
anum. Ný trúarbrögð eru hins vegar
tímaskekkju fyrirbrigði eins og t. d.
riddarasögur myndu þykja á vorum
dögufti, af þeirri einföldu ástæðu, að
grundvöllur trúarbragða er ekki til
framar i jarðvegi starfandi hugsun-
ár. Vér hugsúm ekki frainar í trúar-
legu formi, heldur rannsóknarlegu.
Það sem hér um ræðir eru ekki aft-
urfarir neins, hnignun né hrun. Þvert
á móti: það eru framfarir í vísind-
um.
II.
“Mikið segist yður frá Kristi
og þylkir mér sumt það held-
ur ótrúlegt er þér segið. En
þó ihafa mörg dæmi gerst í
forneskju.” — Rærekur blindi,
ívitnun úr Hkr. Sn. St., eftir
minni.
Eg sé að gamall vinur minn og fé-
lagi, séra Friðrik A. Friðriksson hef
ir farið að skrifa í Heimskringlu (30.
nóv.) einkar hátíðlegt mál um ákaf-
iega vitlausa og ómerkilega bók, sem
fjallar um egta nýmóðins trúarjux,
og heitir “The Life and Teaching of
the Masters of the FAR East.” —
Menn skyldu ekki ganga ósnortnir
fram hjá orðinu “far” í fyrirsögn-
inni, þótt séra Friðrik hafi sleppt því
i íslenzku þýðingunni!
Eg rakst á bók þessa hjá kunn-
ingja núnum, launspekisvini austan
hafs nokkru eftir að ihún kom út í
fyrsta sinn. Eg blaðaði í ihenni eina
dagstund mér til nokkurrar, sálar-
hrellíngar og lagði hana svo frá mér.
Hér vestra iheyrði eg |bókina aftur
nefnda á dögunum, og á þann veg.
að um óvanalegt meistarastykki væri
að ræða. Svo að ég lagði það á rriig
að blaða í gegnum fyrra bindið aft-
ur.
I>etta er bók af því tagi, sem álháng-
endur sértniarflokka taka upp úr
vösunum við ótrúlegustu tækifæri, og
þykjast stundum vera að lesa í spor-
v.ögnum. Að höfundur bókarinnar sé
lygari biandast eingum hugur um,
sem nokkuð hefir feingist við tilíbún-
ing (fiction). Refirnir þekkja hver
annan á lyktinni. Astæðan til þess
að eg kalla manninn lygara er sú,
að hann kemur fram fyrir þúsundir
einfaldra og eftirvæntíngarfullra
sáina og þykist vera að flytja þeim
sönn tíðindi af hlutum, sem þær
hyggja sig miklu varða. Og hann
segir þessi niikilsverðu tíðindi með
samskonar einlægnissvip og hátíðleik
og hann væri eiðsvarinn; hann boð-
ar þau í tóni fagnaðarerindis eins
og ihann þættist kjörinn af Guði.
Lýgin er hinsvegar of augljós til þess
að manni geti dottið í ihug að fara að
leita sér upplýsinga um hvernig.hún
sé til koniin, en það vildi svo heppi-
Iega til, að fyrir fáeinum dögum bár.
ust mér óyggjandi einkaheimildir um
Spalding þenna, höfund bókarinnar,
og komu þær nákvæmlega heim við
ályktanirnar sem ég hafði dregið af
riti hans.
Hið lakasta vfð Spalding þennan
er þó ekki staðreynd sú, að hann sé
lygari. Annað er verra: Hann er
ómentaður lygari, — hversdagslegur
amerískur auglýsingalygari af ná-
kvæmlega samskonar atgervi og menn
irnir, sem ’leigðir eru til að semja
skrum um lélegar tegundir af fimt-
án-centa-vindiíngum, meðöl við and-
fýlu eða Scrap-book Elberts Hub-
bards.
Atiðvitað er bók þessi lángt neðan
við þau takmörk að geta gefið til-
efni ti! umræðu, sem bygðist á alvar-
legum grundvelli. Höfundurinn veð-
ur blindandi úr Ghristian Science út
í barnalegt rug-I um líffræði. sem
hann kanrf sjáanlega ekkert í og það-
an yfir í ramman mislestur á sál-
könnunarfræði, — hann Ihefir sýni-
lega lesið einhver alþýðleg amerísk
rit um hinar hávísindalegu sáleðlis-
rannsóknir Freud-stefnunnar eða Nýa
Nancy-skólans, — og loks yfir í sams-
konar vasahei.mspeki,, sein kunn er
að því að prýða aðalsíður svonefndra
uppbyggilegra tímarita eða ritlínga,
sem út eru gefnir ihér í landi til þess
að kenna piltum að komast áfram
sem skrifstofuiþjónar eða farandsal-
ar. Höf virðist trúa öllum reyfara-
sögum úr biiblíunni eins og nýu neti,
og er að reyna að samræma þetta á-
samt spakmælum, sem standa á ame-
rís/kum smápeníngum, við það, sem
ihann kallar “kennángar” einhverra yf..
irnáttúríégra huklumanna, er hann
ber blákallt fram að búi í Kína, Ind-
landi og Ttbet, þvert ofan í gagn-
stæða vitneskju allra upplýstra manna,
ibæði á Austurlöndum og Vestur-
löndum. /1 trúarbrögðum Arlendínga
og iheimspeki, virðist -hann ekkert vita
nema úr lélegum aúglýsingaritum
útgefnum af síðlenskum hjátrúarfé-
lögum, sem eru að firánga eitthvað
með skakkar útleggíngar á yoga. Þar
fyrir utan er Spalding þessa mjög
fákunnandi sem rithöfundur, — still
hans . tyrfinn, leiðinlegur og blóð-
laus.
Annars er þessi meistarafræði eins-
konar nútísku form riddarasagna og
hittist bæði hér og i Evrópu hópur
manna á sérstöku upplýsingarstigi,
sem slær til hljóðs fyrir öfgum þeim
með quixotiskum fjálgleik. Bók
-SpaldingT, er sneisafvfll af fiugumi
þei-m, sem einkennir innmatinn í
höfðum svonefndra nýtísku laun-
spekínga. I hríngum þeirra er
“frjáls orka” (free energy) mjög um.
rædd um þessar mundir. Hinn raun-
verulegi grundvöllur þessa hugtaks,
er draumur vísindanna um breyt-
íngu frumefnanna úr einu í annað.
En um þann draum má þáð eitt full-
yrða, að ráðníng hans vérður aldrei
dægradvöj alvörularisra trúarbragða
og trúfólk ekki líklegt til að leysa
þá þraut. Og takist lausnin einn góð
an veðurdag, verður hún vafalaust
ekki talin kraftaverk né skrifuð í
helgirit, heldur mun alheimur fagna
henni sem hamángjubót í hversdags-
lífi sínu, svo sem fagnað 'hefir ver-
ið öðrum vísindalegum lausnum erf-
iðra þrauta.
Hinsvegar þreytast dulsinnar aldrei
á því að segja manni þessar blautu
barnasögur sínar um meistarana í
Austurlöndum, sem geri kraftaverk
eins og þau að gánga á vatni, fara
úr líkamanum, skapa fatnað, fæði og
penánga úr “skauti altilverunnar” með
huganum o. s. frv. Svo mæla börn
sem vilja, segir máltækið. En ef ég
dirfist að lýsa yfir þvi, að eg trúi
ekki á æfintýri eins og maðurinn, sem
Ghesterton hæðist að á einum stað, —
þá er óðar vitnað í Jesúm Krist, sem
kvað hafa gert alt þetta. — Jesús
Kristur er brúkaður líkt og einskon-
ar cheque upp á allar lygasögur ver-
aldarinnar.
Oft hefi eg hugsað, aö það væri
þarfleg löggjöf, sem skipaði mönn-
um að þegja um Jesúm Krist í svo
sem 500—1000 ár, — ekki fyrir þá
sök að Kristur sé eklki all right í
sjálfu sér, heldur vegna þess, að af
hverju hundrað dollara virði,, sem
rætt er og ritað um Jesúm Krist, má
fullyrða að 99 og níu tíundu af hundr
aði' sé tóm erkivitleysa. Nafn Krists
hefir orðið einskonar ^kotmark fyrir
allar báibiljur heimsins, og það sem
verra er: sú vitleysa, sem menn
þýrH Iátlaust umhverfis nafn hans
er ihérumbil undantekníngarlaust leið-
inleg vitleysa.
Það væri sannarlega ekki á annara
meðfæri en Don Quixotes sjálfs, að
fara að stníða viö allar ihinar dular-
fullu vindmyllur launspekínga, í þeim
tilgángi að gánga á miili bols og
höfuðs á þeim. Það er sem betur fer
takmör’k fyrir þeirri vitlevsu, sem
ansað verði. Hvert barnið veit að
það er verið að draga dár að heil-
Iwigðri skynsemi, þegar komið er
með ályktun eins og t. d. þessa, sem
ég heyrði nýlega hafða eftir meiik-
um Los Angeles-'meistara’, af einum
lærisveina hans: “Spýta getur flotið
á vatni, — hvi þá ekki líkami manns-
ins’?” — Hvert óspilt skólabarn sér
í gegnum þessa»firru á þeim einfalda
þekkingargrundvelli, að líkami manns
ins er gerður úr efnum, sem hafa aðra
eðlisþýngd en tré.
Trúin á kraftaverk er ákveðin neit-
un á dýrð sköpunarvenksins og tign
náttúrulögmálanna, enda úrelt drauma
ríngl kynslóða, sem einga verulega
innsýni ihöfðu í dásemdir náttúrunn-
ar. Því meiri þekkíngar sem mað-
ur aflar sér á náttúruviisindum, því
meiri fyrirlitníngu hlýtur hann að
hafa á kraftaverkabulli og reyfara-
sögum um “yfirnáttúrlega” fyyir-
tugt. Alt fram yfir þetta er álitið
frá hinum vonda. Þessar öfgar verða
ekki leiðréttar fyr en byltingar kom-
andi áratuga hafa lögleitt vinnuna
sem gjaldmiðil, og starf mannsins áix
! tillits til launa hefir verið viðurkení
sem fullkomnunarvegur hans.
Maður, sem 'hefir ekki efni á að
sinna hinni meðsköpuðu þurft sinni
til 'þess að hugsa og rannsaka eða
burði. Það er ekkert eins óendanlega &kilja það sem forverðir upplýsing-
yfirnáttúrlegt og guðdómlegt í dá- arinnar hugsa og rannsaka (því slikt
semdum sínum eins og náttúran sjálf, kostar tíma og fyrirhöfn), — hann
enda skortur á virðingu fyrir skap-j hefir um enga tvo kosti að velja, held
ur verður hann að fella að hugsun
sinni einhvern einkennisbúning, sera
er auglýstur inn á hann af trúar-
bröskurum og afhentur fyrir tiltölu-
lega lítið verð. Hann setur þannig
stilli við hinni kriýandi rannsóknar-
nát;túru hugsunar sinnar, svo að húri
verði honum ekki til trafala í linnu-
lausri lífsbaráttu háðri iniqtn þjóð-
félags, sem hefir það takmark að gera
fjöldann að fáfróðum og stríðlynd-
um launaþrælum í hendi kaldrana-
legra fjárplógsmanna. Samkundu-
hús, kirkjur og musteri eru á vorura
dögum, síðan trúarbrögð urðu tíma-
skekkjufyrinbrigði, ekki annað en
einskonar fegurðarstofur, þar sem
menn geta skroppið inn einu sinni
í viku og látið dubba sig upp, áir
þess að verða nokkru skárri inn við'
béinið eftir en áður. Þannig ertt
tnúanbrögð á vorurn tímum hvergi
máttugri en í löndum þar sem svört
iaunahyggja og fjárgróðabriálsenij
er 100% fyrirbrigði. Svo nefnd rétt
trú er eitt af óhjákvæmilegum ein-
kennum hinnar römmustu efnis-
hyggju, auk þess sem hún er stór-
iðjufyrirtæki, og hið eina fyrirtækí
nútímans af því íagi. sem hefir ár-
þúsundlánga reynslu í auglýsinga-
list. Laungu áður en gálgamatur eins
og Wrigley fann upp» togleðurstugg-
una og setti upp stórmerkið sitt í
New York til þess að pránga út þess-
um óþverra, þá var myndin af guðn-
um búin að standa í mörg þúsund ár
höggvin í grjót og máluð á veggi.
I eingu landi, þar sem hvitingjar
búa, eru menn jafn lángt á eftir
tímanum í öllum höfuðatriðum eins
og fi Norður-Ameríku og um leið
jafn lángt á undan tímanum í öllum
aukaatriðum og því, sem eingu skift-
ir ákvörðun mannsins. Það verður
að leita hér með logandi ljósi til þess
að finna menn, sem vaða ekki í fá-
rániegustu blekkiíngun* og úreltum
öfgum, um hversdagslegustu þekk-
ingaratriði. Menn, sem ekki hafa
Iátið sem vind um eyrum þjóta franr
, farir siðustu áratuga í náttúrufræð-
um sálarfræði, þjóðfélagsvísindum
kynferðismálum eða fögrum fræð-
um, eru skoðaðir sem þj<>ðfélagsböl.
Hafi hinsveigar einhverjum aum-
íngja lukkast að fá sér gullkjaft eða
eignast Ford-skrjóð, þá svellur hann
af yfirstéttartilfinningu. Eitt hið-
sorglegasta og um leið hjákátlegasta
fyrirbrigðið í þjóðfélagsskripaleik
þessarar álfu er, að múgurinn, sem*
mestu gerræðinu er beittur. er bólg-
inn af stolti stéttar, sem hann til-
heyrir alls ekki. Það er vonlaust
um að hér grutidvallLst vísindaleg
þjóðfélagsskipun, meðan amerískir
launaþrælar eru luppaldir í þeirri
dýrslegu blekkingu, að þeir séu þó
að minsta ikosti vasaútgáfur af
Henry Ford.
Það er náttúrlega lokaráð frá:
mann|hatarans sjónarmiði, |að troða
þennan fénað út» af lygasögum unr
kraftaverk meistaranna í Tíbet og
útskýra fyrir þeim möguleikana a
að búa til föt, fæði og peniríga á yfir.
náttúrlegan hátt, gánga á vatni, fara
úr likamanum og gera aðrar hunda-
kúnstir af því tagi, svo að þeir þurft
ekki að vera háðir launum og gett
hætt að vinna! En það er um leið
tryggara, eins og Baird Spalding
gerir, að gl«|yma ekki að láta meist-
arana i Tiibet leggja út fyrir sauðum
þessum spekina, sem skráð stendur á
ameríska smápenínga, svo sem eins
og “In God We Trust” og E plur-
ibus unum” !!!
En álykti eg með rétti heilibrigðr-
ar skynsemi, að óþarft se að vera að
rugla um tilibúning húsa, fæðis og
fatnaðar á yfirnáttúrlegan hátt, og
haldi fram þeim sannleika, að sú
pláneta, sem vér lifum á hafi yfrið
nóg af gæðum til þess að veita ríku-
lega allar þurftir öllum sínum börrt-
um, — hvað þá? Þá reiti eg annan
aranum að draga lögmál verka hans
niður i ímyndanir um strákapör. —
Meistararnir í Austurlöndum fá
peninga sína úr skauti alnáttúrunnar,
segir Spalding. Hvar ætli maðurinn
haldi að þeir peníngar séu gjald
geingif? —- Þarf ekki frámunalegan
aulabárð til þess að ímynda sér að
nokkuð sé unnið með þvi að fram-
leiða falsaða peninga “úr skauti al-
náttúruijnar”, — einmitt á timurn þeg-
ar þjóðhagsvísindi hafa sýnt fram
á, að peníngar eru frumrænn og úr-
eltur gjaldmiðill, sem skanit eigi ó-
lifað, en vinnan sé hinn eini sanni
gjaldmiðill ?
Þegar ég heyri vatnsgaunguhjal
dulsinna, dettur mér æfinlega í hug
indversk saga af lærisveini nokkrum,
sem kom til vitríngs. og sagði honum
þau tíðindi, að ihann hefði nú tdkið
slíkum framförum í yoga, að ihann
gæti geirtgið þurrum fótum hér yfir
fljótið. Vitríngurinn spurði hvort
þetta hefði ekki kostað hann ærna
fyrinhöfn og svaraði lærisveininn þvi
til, að það væri árángur þrjátíu ára
stöðugra æfínga. Þá svaraði vitring-
urinn: “Þú hefir lagt á þig rítikið
amstur fyrir lítinn árángur, sonur, þvi
það er ferjumaður hér á bakkanum,
sem flytur hvern sem er yfir fljótið
fyrir tvo aura.
Hvað væri t. d. unnið við það að
fara fótgángandi hér yfir Kyrrahaf-
ið austur til Japan, þegar reiknað er
saman skóslit, timaeyðsla, strit við að
klifra upp og niður óstöðug öldu-
fjöll, gisti’hússreikningar (þvi að
verður að gera ráð fyrir fljótandi
greiðasölustöðum hér og hvar á leið-
inni fyrir þessa blessaða gaungu-
hrólfa) o. s. frv., o. s. frv.? Jafn-
vel eimsikipafélögin myndu ekki fara
á ihöf'uðið, því efnamenn myndu halda
uppteknum hætti að ferðast þægilega,
— aðeins fátækir aumíngjar mundu
log'grja út á höfin fótgángandi. —
Þetta vatnsgaunguhjal kemur annars
hálfpartinn út úr kú á tímum, þegar
menn eru jafnvel hættir að fara fót-
gángandi lá þurru landi, að undan-
tekrtum tranvps óg hoboes. Sama
máli gegnir um listina að fara úr
Hkamanum”. sem ekki virðist hafa
aðra hagræna þýðingu en þá, að setja
á Iböfuðiif eimskipaféíög og járn-
brauta, — trúin á ihana er ihjákátlegt
afspreíngi vorrar eirðarlausu férða-
lagaaldar og hlýtur þvi að eiga jarð-
veg vísan i ibrjóstufh fátæklínga, sem
hafa ekki efni á að notfæra sér hin
kostnaðarsömu ent fullkomnu farar-
tæki nútímans.
Og auðvitað eru það fátæklíngarn-
ir og flónin, sem á að blekkja með
þessum eins og öðrum trúarbrögð-
um nú á dögum. Það á að prófa
hvort ekki sé hægt að kreista nokkra
aura undan iblóðugum kartnögltituim
á þeim með því að fá þá til að stofna
fríkirkju utan um “hugsjónina”........
III.
Sönn orð eru ekki fögttr; fög-
ur orð eru ekki sönn.
Lao-T se.
Almenn villa er að hyggja, að
frumstæðir menn (“villimenn” eins
og komist var að orði áður) séu aö-
eins steinaldarmenn, Afríkusvertíngj-
ar eða einhverjir kynþættir, sem búa
í afskektum landshlutum. Mér er
mikið í mun að undirstrika þá stað-
reynd, að frummenn eru hvotki
bundnir tíma eins og steinöld né stað
eins og t. d. Sudan, — hörundslit ekki
heldur. Frumrr^ðurinn lifir á með-
al vor.
Baráttan um hinn falska gjaldmiðil,
þetta æfiinntak nútnnamannsins, er
orsök mikilla myrikra. Takmark
borgarans er að komast í vel laun-
aða stöðu, svo að hann geti borðað
þrjár máltíðir á dag, eignast hús með
húsgögnum, konu og bifreið. dregið
sig síðan í hlé frá öllu starfi um fer-